10

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
0
MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Marianna Biernacik-Bartkiewicz
Teresa Stolarek
Prowadzenie ewidencji procesów gospodarczych
412[01].Z1.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

1
Recenzenci:
mgr Anna Kuczyńska - Cesarz
mgr Monika Szczerbak
Konsultacja:
mgr inż. Maria Majewska
Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska
Korekta:
Joanna Iwanowska
Edyta Kozieł
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z1.04.
Prowadzenie ewidencji procesów gospodarczych, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik rachunkowości.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie........................................................................................................................ 4
2. Wymagania wstępne .............................................................................................................. 6
3. Cele kształcenia...................................................................................................................... 7
4. Materiał nauczania ................................................................................................................. 8
4.1. Rachunek kosztów ........................................................................................................... 8
4.1.1. Materiał nauczania..................................................................................................... 8
4.1.2. Pytania sprawdzające............................................................................................... 10
4.1.3. Ćwiczenia ................................................................................................................ 11
4.1.4. Sprawdzian postępów.............................................................................................. 12
4.2. Ewidencja operacji wynikowych................................................................................ 13
4.2.1. Materiał nauczania................................................................................................... 13
4.2.3. Ćwiczenia ................................................................................................................ 16
4.3. Koszty rozliczane w czasie............................................................................................ 21
4.3.3. Ćwiczenia ................................................................................................................ 23
4.4. Kalkulacja kosztów produktów i usług.......................................................................... 27
4.4.3. Ćwiczenia ................................................................................................................ 31
4.5. Kalkulacja cen sprzedaży............................................................................................... 35
4.5.3. Ćwiczenia ................................................................................................................ 36
4.6. Przychody ze sprzedaży i koszty ich uzyskania ............................................................ 40
4.6.3. Ćwiczenia ................................................................................................................ 48
4.7. Koszty i przychody z pozostałej działalności................................................................ 51
4.7.3. Ćwiczenia ................................................................................................................ 53
4.8. Ewidencja procesów gospodarczych z wykorzystaniem programów komputerowych. 56
4.8.3. Ćwiczenia ................................................................................................................ 58
5. Sprawdzian osiągnięć........................................................................................................... 70
6. Literatura.............................................................................................................................. 78
Załączniki................................................................................................................................. 79

3
1. Plan kont........................................................................................................................ 79
2. Spis dokumentów .......................................................................................................... 81
3. Rozwiązania do ćwiczeń ............................................................................................... 81

4
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności z zakresu
prowadzenia ewidencji wybranych procesów gospodarczych w jednostce gospodarującej.
W poradniku zamieszczono:
-wymagania wstępne, w których wskazano umiejętności jakie powinieneś posiadać przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem,
-cele kształcenia, które z kolei wskazują jakie umiejętności powinieneś opanować w procesie
kształcenia w danej jednostce modułowej,
-materiał nauczania - podzielono na 8 tematów, ściśle z sobą powiązanych i realizowanych
w logicznej kolejności. Nabyte umiejętności w tej jednostce modułowej stanowią bardzo
ważny element umiejętności zawodowych. Ułatwiają a niekiedy warunkują opanowanie
umiejętności w kolejnych jednostkach modułowych, w module Z1 - Ewidencja księgowa
działalności przedsiębiorstwa i Z3 - Specyficzne i szczególne zasady rachunkowości. Treści
zawarte w materiale nauczania mają na celu rozszerzenie posiadanych już przez Ciebie
umiejętności i ukształtowanie nowych.
W materiale nauczania zostały omówione również treści dotyczące wykorzystania
programu komputerowego do kalkulowania ceny towarów i usług oraz do obsługi
użytkowych programów handlowych w celu sporządzania dokumentów sprzedaży, zestawień
sprzedaży
i rejestrów sprzedaży, zarządzania danymi komputerowymi, zabezpieczania ich przed
osobami nieuprawnionymi oraz ich archiwizowania. Są to wskazówki praktyczne, które
umożliwią Ci wykorzystanie różnych programów komputerowych w pracy zawodowej.
Pytania sprawdzające umożliwią Ci ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń
potwierdzających nabycie umiejętności. Negatywna odpowiedź na pytanie jest dla Ciebie
wskazówką w jakim zakresie musisz uzupełnić wiedzę.
Ćwiczenia zawierają polecenie, sposób wykonania i wyposażenie stanowiska pracy.
Poziom Twojej wiedzy po wykonaniu ćwiczeń, ocenisz wykonując sprawdzian postępów.
Pozytywny wynik pozwoli Ci na realizację następnego tematu. W przypadku trudności,
wątpliwości , niejasności poproś o pomoc nauczyciela,
-sprawdzian osiągnięć, który znajduje się po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki
modułowej pozwoli Ci ocenić poziom ukształtowanych umiejętności w całej jednostce
modułowej,
-literatura umożliwi Ci pogłębienie wiedzy z zakresu jednostki modułowej.

5
SCHEMAT UKŁADU JEDNOSTEK MODUŁOWYCH
412[01].Z1.01
Organizowanie
rachunkowości
w przedsiębiorstwie
412[01].Z1
Ewidencja księgowa działalności
przedsiębiorstwa
412[01].Z1.02
Ewidencjonowanie
rozrachunków i obsługa
płatności
412[01].Z1.04
Prowadzenie ewidencji
procesów gospodarczych
412[01].Z1.03
Ewidencjonowanie zmian
w zasobach rzeczowych
przedsiębiorstwa
412[Z1].O1.05
Sporządzanie sprawozdań
rocznych

6
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,
− korzystać z przepisów ustawy o rachunkowości,
− modyfikować konta księgi głównej i ksiąg pomocniczych,
− poprawiać błędy w zapisach księgowych,
− ewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące krótkoterminowych
i długoterminowych aktywów finansowych,
− rejestrować faktury VAT zakupu i sprzedaży,
− rozróżniać rodzaje podatków,
− stosować przepisy ustawy Ordynacja podatkowa,
− wypełniać deklaracje podatkowe,
− ewidencjonować rozrachunki z urzędem skarbowym,
− ewidencjonować dokumenty rozliczeniowe z ZUS,
− ewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące zmian w stanie rzeczowych aktywów
trwałych,
− stosować w wycenie stałe ceny ewidencyjne oraz rozliczać odchylenia od tych cen,
− ewidencjonować i rozliczać koszty zakupu,
− poruszać się w oknach systemu Windows,
− wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach,
− sterować miejscem zapisu danych na dysku i dyskietkach,
− stosować podstawowe dane dotyczące arkuszy kalkulacyjnych,
− formatować i redagować komórki arkusza,
− stosować zasady adresowania względnego i bezwzględnego komórek,
− efektywnie wykorzystywać podstawowe działania na komórkach,
− sporządzać tabele i wykresy z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego,
− stosować zasady tworzenia wydruków w arkuszu,
− stosować programy komputerowe przy wprowadzaniu, modyfikacji i przeglądaniu
danych oraz przy konstruowaniu zestawień i raportów.

7
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− sklasyfikować koszty,
− zidentyfikować warianty prowadzonego rachunku kosztów,
− zadekretować dowody księgowe związane z operacjami kosztowymi,
− zaewidencjonować koszty,
− rozliczyć koszty w czasie,
− sporządzić rozdzielnik kosztów,
− przeprowadzić kalkulację określoną metodą,
− obliczyć koszt wytworzenia usług,
− obliczyć koszt wytworzenia produktu,
− skalkulować koszty handlowe,
− zaewidencjonować przychody ze sprzedaży,
− zaewidencjonować koszty sprzedaży,
− zaprowadzić i zanalizować rejestr sprzedaży VAT,
− ustalić koszt własny sprzedaży,
− ustalić zobowiązanie wobec urzędu skarbowego z tytułu podatku VAT,
− zaewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące reklamacji przy sprzedaży,
− zastosować technikę komputerową do ewidencji kosztów i prowadzenia kalkulacji.

8
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1.Rachunek kosztów
4.1.1. Materiał nauczania
Koszty stanowią wyrażone w pieniądzu celowe zużycie środków trwałych, wartości
niematerialnych i prawnych, materiałów, energii, paliwa, pracy ludzkiej wyrażonej w formie
wynagrodzenia oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia (np. podatki, opłaty) ale
związane z prowadzeniem działalności przez jednostkę gospodarczą, w określonej jednostce
czasu.
Klasyfikacja kosztów dokonywana jest według różnych kryteriów.
Koszty według stopnia złożoności można podzielić na:
- koszty proste - składają się z jednego rodzaju kosztów, którego nie można w danej jednostce
gospodarczej rozłożyć na elementy (np. amortyzacja, inne usługi obce),
-koszty złożone - obejmują kilka rodzajów kosztów, które można podzielić na bardziej
elementarne składniki (np. koszty remontu realizowanego przez własne służby).
Koszty w zależności od ich związku z wielkością produkcji można podzielić na:
- koszty stałe (względnie stałe) - niezależne od wielkości produkcji, pozostają na prawie
jednakowym poziomie (np. czynsz dzierżawny, amortyzacja),
- koszty zmienne - w miarę wzrostu produkcji rosną, a w miarę jej spadku maleją (np. płace
przy akordzie, wielkość zużycia materiałów w produkcji).
Koszty według sfery działalności:
- koszty działalności właściwej – związane bezpośrednio z charakterem działalności oraz
celem dla którego powołano do życia daną jednostkę:
• w przedsiębiorstwie handlowym – koszty handlowe,
• w przedsiębiorstwie produkcyjnym – produkcja podstawowa,
• w przedsiębiorstwie usługowym – produkcja usług,
- koszty fazy zaopatrzenia (koszty zakupu) – związane bezpośrednio z zakupem materiałów,
produktów i towarów,
-koszty fazy zbytu (koszty sprzedaży) – związane ze sprzedażą produktów, materiałów
i towarów, które zgodnie z zawartą umową obciążają dostawcę.
Przedsiębiorstwo zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości1 decyduje o wariancie
ewidencjonowania i rozliczania kosztów w poszczególnych zespołach. Wybór ten
przedstawia
w swoim Zakładowym planie kont. Koszty grupowane są w zespołach:
Zespół 4 – Koszty według rodzaju
• Amortyzacja
• Zużycie materiałów i energii,
• Usługi obce,
• Podatki i opłaty,
1 Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994r - tekst ujednolicony w Dz. U. nr 76, poz. 794 z 2002 r.
z późniejszymi zmianami

9
• Wynagrodzenia,
• Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników,
• Pozostałe koszty rodzajowe.
Zespół 5 – Koszty według typów działalności
• Koszty działalności podstawowej,
• Koszty handlowe,
• Koszty wydziałowe,
• Koszty zakupu,
• Koszty sprzedaży,
• Koszty działalności pomocniczej,
• Koszty zarządu.
Zespół 7 – Koszty związane z osiągniętymi przychodami
• Koszt własny sprzedaży wyrobów gotowych,
• Koszt własny sprzedaży usług,
• Wartość sprzedanych towarów i materiałów według cen zakupu,
• Pozostałe koszty operacyjne,
• Koszty finansowe,
• Straty nadzwyczajne.
W zespole 5 koszty grupowane są według typów działalności, funkcji jaką spełniają
w jednostce gospodarującej.
Koszty działalności produkcyjnej obejmują koszty bezpośrednio i pośrednio związane
z wytworzeniem wyrobów gotowych. Będą to między innymi koszty:
-zużycia materiałów do produkcji,
-zużycia maszyn,
-zużycia energii do napędu maszyn,
-pracy pracowników zatrudnionych przy wytwarzaniu wyrobów,
-usług obcych świadczonych na rzecz tej działalności.
Koszty bezpośrednie grupowane są na koncie Koszty działalności podstawowej a koszty
pośrednie na koncie Koszty wydziałowe.
Koszty działalności usługowej związane z wykonaniem określonej usługi, obejmują
podobne elementy kosztów, co koszty działalności produkcyjnej.
Koszty działalności pomocniczej grupują koszty wydziałów pomocniczych wykonujących
świadczenia na rzecz innych komórek danej jednostki. Wydziałami pomocniczymi mogą być
np.:
-wydziały transportowe,
-wydziały remontowe,
-wytwarzające opakowania,
-kotłownie.
Koszty handlowe zbierają koszty związane z obrotem towarowym w handlu.
Koszty zakupu są bezpośrednio związane z zakupem danej dostawy materiałów
i dostarczeniem jej do pierwszego miejsca składowania w danej jednostce. Mogą to być
między innymi koszty:
-załadunku i wyładunku,

10
-transportu,
-ubezpieczenia w transporcie.
Koszty sprzedaży są to koszty ponoszone przez daną jednostkę w związku ze sprzedażą
produktów. Mogą to być między innymi koszty:
-opakowań,
-załadunku,
-transportu,
-ubezpieczenia,
-marketingu i reklamy.
Koszty zarządu obejmują koszty administracji i obsługi danej jednostki jako całości.
Obejmują one między innymi koszty:
-opłat administracyjnych,
-pracy pracowników administracji,
-biurowe,
-podróży służbowych,
-podatku od nieruchomości,
-podatku od środków transportowych,
-usług telekomunikacyjnych,
-utrzymania komórek ogólnego przeznaczenia.
Przedsiębiorstwo ma do wyboru trzy warianty ewidencji i rozliczania kosztów.
I wariant - koszty ujmowane są wyłącznie na kontach zespołu „4” – „Koszty według
rodzaju
i ich rozliczenie”. Nie podlegają dalszemu rozliczeniu i są przenoszone w końcu roku
obrotowego na konto 860 „Wynik finansowy”. Poniesione koszty są rozdzielane na koszty
bieżącego okresu i koszty rozliczane w czasie.
II wariant - koszty bieżącego okresu ujmowane są bezpośrednio na odpowiednie konta
zespołu „5” – „Koszty według typów działalności i ich rozliczenie”.
III wariant - koszty okresu bieżącego księgowane są na kontach zespołu „4” – „Koszty
według rodzajów i ich rozliczenie”, a następnie – za pośrednictwem konta 490 „Rozliczenie
kosztów” – są odnoszone na konta zespołu „5” – „Koszty według typów działalności i ich
rozliczenie”.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest koszt?
2. Jakie są kryteria klasyfikowania kosztów?
3. W jakich zespołach kont ewidencjonuje się koszty?
4. Jakie koszty występują w układzie rodzajowym?
5. Jakie koszty obejmuje zespół „5” - koszty według typów działalności?
6. Jakie są warianty ewidencjonowania i rozliczania kosztów?

11
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sklasyfikuj koszty według rodzajów.
W przedsiębiorstwie produkcyjnym zajmującym się szyciem kompletów pościelowych
wystąpiły poniższe koszty:
1. zużycie tkaniny,
2. zużycie guzików,
3. zużycie nici,
4. zużycie maszyn szwalniczych,
5. energia elektryczna zużyta do oświetlenia wydziałów produkcyjnych,
6. energia elektryczna zużyta do oświetlenia budynków administracji,
7. paliwo zużyte do samochodu służbowego dyrektora,
8. opłaty za szkolenie pracowników zatrudnionych przy szyciu,
9. wynagrodzenie szwaczy,
10. wynagrodzenie kierowników szwalni,
11. wynagrodzenie administracji,
12. reklama produktów w lokalnej prasie,
13. czynsz za wynajem biura zarządu,
14. opłaty telekomunikacyjne,
15. transport zakupionej tkaniny,
16. koszty podróży służbowej zaopatrzeniowca,
17. znaczki, ołówki, długopisy, papier zużyty w administracji,
18. naprawa drukarki,
19. zużycie wody w wydziale produkcyjnym,
20. wywóz odpadów.
Tabela 4.1 – 1. Koszty według rodzajów
Lp. Koszty według rodzajów - w zespole „4” Numer kosztu
Amortyzacja
zużycie materiałów 1,
zużycie energii
usługi obce
podatki i opłaty
Wynagrodzenia
ubezpieczenia społeczne
pozostałe koszty
Źródło: opracowanie własne
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować wymienione w ćwiczeniu koszty,
2) przeanalizować rodzaje kosztów wymienione w tabeli,
3) zaklasyfikować koszt do właściwego rodzaju,

12
4) wpisać w tabeli , w kolumnie „ numer kosztu” odpowiednie pozycje kosztów - według
wzoru z poz. 1.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Sklasyfikuj koszty według typów działalności.
W przedsiębiorstwie produkcyjnym zajmującym się szyciem kompletów pościelowych
wystąpiły koszty wymienione w Ćwiczeniu 1.
Tabela 5.1 – 2. Koszty według typów działalności
Lp. Koszty według typów działalności - w zespole
„5”
Numer kosztu
1. koszty działalności podstawowej 1,
2. koszty zarządu
3. koszty sprzedaży
4. koszty zakupu
5. koszty wydziałowe
1) przeanalizować wymienione w ćwiczeniu koszty,
2) przeanalizować koszty wymienione w tabeli,
3) zaklasyfikować koszt do właściwego typu działalności,
4) wpisać w tabeli , w kolumnie „ numer kosztu” odpowiednie pozycje kosztów - według
wzoru z poz. 1.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcia:
koszt,
koszt prosty,
koszt złożony,
koszt stały,
koszt zmienny,
koszt bezpośredni,
koszt pośredni?
2) sklasyfikować koszty?
3) zidentyfikować warianty ewidencji i rozliczania kosztów?
4) zakwalifikować koszt do właściwego rodzaju?
5) zakwalifikować koszty według typów działalności?

13
4.2.Ewidencja operacji wynikowych
Operacje wynikowe księgowane są na kontach wynikowych kosztów.
Schemat 4.2 - 1. ZASADA KSIĘGOWANIA NA KONTACH WYNIKOWYCH - KOSZTÓW
Winien - Wn
Debet – Dt
Konta kosztów Ma
Credit – Ct
Zwiększenia Zmniejszenia
W zależności od przyjętego przez jednostkę wariantu ewidencji i rozliczania kosztów,
księgowanie ich odbywa się w różny sposób.
Schemat 4.2 - 2. EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE RODZAJOWYM
Objaśnienia:
1. Bieżąca ewidencja kosztów w układzie rodzajowym.
Koszty według
rodzajów
Wynik
finansowy
Koszt własny
sprzedaży
Rozliczenie
międzyokresowe
Różne konta
Wyroby
gotowe
1
4
5
2
6 a
7
Rozliczenie
kosztów
Produkcja w
toku
3
8
9
6 b

14
2. Bieżące przeksięgowanie kosztów dotyczących okresu bieżącego.
3. Bieżące przeksięgowanie kosztów rozliczanych w czasie.
4. Koszty rozliczane w czasie przypadające na bieżący okres.
5. Przeksięgowanie w końcu roku kosztów rodzajowych.
6. Przeksięgowanie kosztów dotyczących zapasu końcowego (ustalonego w drodze
inwentaryzacji):
a. zwiększenie salda,
b. zmniejszenie salda.
7. Przeksięgowanie kosztu dotyczącego produktu w toku.
8. Przeksięgowanie kosztu własnego sprzedanych wyrobów.
9. Przeksięgowanie zmiany salda produktów.
Schemat 4.2 - 3. EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE FUNKCJONALNYM
Objaśnienia:
1. Bieżąca ewidencja kosztów według typów działalności.
Rozliczenia
międzyokresowe
Koszty
wydziałowe
Koszt własny
sprzedaży
Koszty
zarządu
Różne konta
Produkcja w
toku
2
8
3
5
6
7
Koszty
działalności
podstawowej
Koszty
sprzedaży
3
4
Wyroby gotowe
1
1
1
1

15
4. Przeksięgowanie kosztów wydziałowych.
5. Przyjęcie wyrobów według rzeczywistego kosztu wytworzenia.
7. Przeksięgowanie kosztów sprzedaży.
8. Przeksięgowanie kosztów zarządu.
Schemat 4.2 - 4. EWIDENCJA KOSZTÓW W UKŁADZIE RODZAJOWYM I FUNKCJONALNYM
Objaśnienia:
1. Bieżąca ewidencja kosztów według rodzajów i ich przeksięgowanie na konta kosztów
według typów działalności.
4. Przeksięgowanie kosztów wydziałowych.
Rozliczenia
międzyokresowe
Koszty
wydziałowe
Koszt własny
sprzedaży
Koszty
zarządu
Rozliczenie
kosztów
Produkcja
w toku
2
8
3
5
6
7
Koszty
działalności
podstawowej
Koszty
sprzedaży
3
4
Wyroby gotowe
1
1
1
1
Różne konta Koszty według
rodzaju
1

16
5. Przyjęcie wyrobów według rzeczywistego kosztu wytworzenia.
7. Przeksięgowanie kosztów sprzedaży.
8. Przeksięgowanie kosztów zarządu.
1. Jaka obowiązuje zasada księgowania na kontach wynikowych kosztów?
2. Czym uwarunkowany jest w przedsiębiorstwie wybór wariantu ewidencji i rozliczania
kosztów?
3. Jak księguje się koszty według rodzajów?
4. Jakie typowe operacje występują przy ewidencji kosztów tylko w układzie rodzajowym
i jak należy je zaksięgować?
5. W jaki sposób należy ustalić wartość kosztów dotyczących zapasu końcowego wyrobów
gotowych, przy ewidencji kosztów tylko w układzie rodzajowym?
6. Jakie typowe operacje występują przy ewidencji kosztów tylko w układzie funkcjonalnym
i jak należy je zaksięgować?
7. Jakie typowe operacje występują przy ewidencji kosztów w układzie rodzajowym
i funkcjonalnym oraz jak należy je zaksięgować?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zadekretuj w tabeli wymienione operacje, zaistniałe w przedsiębiorstwie usługowym,
które stosuje I wariant ewidencji kosztów - tylko w układzie rodzajowym.
Tabela 4.2 – 1. Dekretacja
Lp. Treść operacji Dt Ct
1. FVAT - Otrzymano fakturę za naprawę
maszyny – wartość netto.
2. RK - Zapłacono z kasy za wywóz śmieci.
3. RK - Wypłacono z kasy zaliczkę
pracownikowi do rozliczenia.
4. PK - Pracownik rozlicza się z zaliczki
przedstawiając koszty podróży
służbowej.
5. FVAT - Otrzymano fakturę za reklamę w
prasie – wartość netto.
6. LP - Lista płac pracowników.
7. RK - Wypłata płac z kasy.
8. PK - Naliczenie składek ubezpieczeń
społecznych pracowników, płaconych
przez pracodawcę.
9. WB - Przelew naliczonych składek do
ZUS.
10. LP - Potrącenie pracownikom w liście
płac podatku od płac.

17
1) przeanalizować wymienione w ćwiczeniu operacje,
2) zadekretować operacje w zamieszczonej tabeli.
Ćwiczenie 2
Sformułuj treść operacji gospodarczych, zaksięgowanych w przedsiębiorstwie
produkcyjnym, które ewidencjonuje koszty tylko w zespole ‘5” - według miejsc powstawania,
w sposób podany w tabeli
Lp. Dt Ct Treść operacji
1. Koszty zarządu Materiały
2. Koszty
działalności
Podstawowej
Materiały
3. Koszty zarządu Rachunek bankowy
4. Koszty zarządu Rozrachunki
z dostawcami
5. Koszty zakupu Rozrachunki
z dostawcami
6. Koszty
sprzedaży
Rozrachunki
z dostawcami
7. Koszty
działalności
pomocniczej
Materiały
8. Koszty zarządu Zobowiązania wobec
pracowników
9. Koszty zarządu Należności od
pracowników
10. Koszty
działalności
pomocniczej
Zobowiązania wobec
pracowników
1) przeanalizować dekretację zamieszczoną w ćwiczeniu,
2) sformułować treść przykładowych operacji, które mogą być zadekretowane w sposób
podany w zamieszczonej tabeli.

18
Ćwiczenie 3
Zadekretuj i zaksięguj koszty według typów działalności.
W przedsiębiorstwie przemysłowym będącym podatnikiem podatku VAT, salda początkowe
wybranych kont wynoszą:
Materiały - 30 000,00
Kasa - 12 125,00
Rachunek bieżący - 80 000,00
W ciągu okresy wystąpiły poniższe operacje gospodarcze:
1. Wz – wydano z magazynu materiały:
a) do produkcji podstawowej - 10 000,00
b) do wydziałów produkcyjnych - 7 000,00
c) do zarządu - 3 000,00
2. FVAT z Zakładu Energetycznego za zużytą energię:
a) wartość netto - 1 500,00
b) VAT 22%
3. RK/KW – zakupiono materiały do produkcji podstawowej - 12 000,00.
4. LP – lista płac pracowników zatrudnionych w:
a) produkcji podstawowej - 8 000,00
b) wydziałach produkcyjnych - 2 000,00
c) zarządzie - 6 000,00
5. FVAT – otrzymano fakturę za naprawę:
a) netto – 2 440,00
b) VAT 22%
w tym:
a) urządzeń produkcji podstawowej - 1 100,00
b) urządzeń wydziałów produkcyjnych - 900,00
c) urządzeń biurowych - 440,00
6. WB – zapłacono przelewem koszty prania odzieży roboczej - 125,00
7. FVAT – otrzymano fakturę za wywóz śmieci
a) netto - 230,00
b) VAT – 22%
8. RK/KW – zapłacono gotówką z kasy opłaty pocztowe - 150,00
9. WB – odbiorca wpłacił należność na rachunek bankowy - 10 000,00
1) przeanalizować treść operacji zamieszczonych w ćwiczeniu,
2) przygotować tabelę do dekretacji wiedząc, ze przedsiębiorstwo ewidencjonuje koszty
w wariancie II - w zespole „5” - według typów działalności,
3) zadekretować operacje w przygotowanej tabeli,
4) otworzyć konta teowe podanymi w uproszczonym bilansie stanami początkowymi,
5) zaksięgować zadekretowane operacje,
6) podliczyć obroty na kontach.

19
Ćwiczenie 4
Zadekretuj i zaksięguj koszty w zespole 4 i 5.
W Przedsiębiorstwie Przemysłowym „X”, będącym podatnikiem podatku VAT, bilans
uproszczony na dzień 01.01.200_ r. przedstawiał się następująco:
Tabela 4.2 – 3. Bilans uproszczony
Lp. Aktywa Kwota Lp. Pasywa Kwota
1. Środki trwałe 50 000,00 1. Fundusz założycielski 60 000,00
2. Materiały 20 000,00 2. Fundusz przedsiębiorstwa 40 000,00
3. Produkty w toku 10 000,00 3. Zysk 10 000,00
4. Wyroby gotowe 35 000,00 4. Kredyty bankowe 30 000,00
5. Należności od
odbiorców 30 000,00
5. Zobowiązania wobec
dostawców 20 000,00
6. Kasa 5 000,00 6. Zobowiązania wobec budżetu 10 000,00
7. Rachunek bieżący 50 000,00 7. Zobowiązania wobec
pracowników 30 000,00
8. Razem 200 000,00 8. Razem 200 000,00
Tabela 4.2 – 4. Operacje gospodarcze w Przedsiębiorstwie X
Lp. Data Dokument Treść operacji Kwota
1. 03.01.0_ RK 1/0_ Podjęto gotówkę z banku do kasy. 15 000,00
2. 05.01.0_ Pw 1/0_ Przyjęto z produkcji wyroby gotowe. 10 000,00
3. 08.01.0_ Rw 1/0_ Wydano materiały do zużycia w produkcji. 10 000,00
4. 10.01.0_ PK 2/0_ Miesięczny koszt zużycia maszyn
produkcyjnych. 10 000,00
5. 15.01.0_ Fa VAT 3/0_ Faktura za transport zakupionych
materiałów. 1 000,00
6. 18.01.0_ WB 2/0_ Bank pobrał prowizję za prowadzenie
rachunku. 50.00
7. 18.01.0_ WB 2/0_ Spłacono zobowiązanie wobec budżetu ze
środków pieniężnych na rachunku
bieżącym.
5 000,00
8. 31.01.0_ PK 3/0_ Lista płac pracowników:
a) zatrudnionych w produkcji,
b) zatrudnionych w administracji.
20 000,00
10 000,00
9. 31.01.0_ F VAT 7/0_ Faktura za energię:
netto
VAT 22%
zużytą w:
a) wydziałach produkcyjnych,
b) administracji.
1 500,00
1 000,00
500,00
1) przeanalizować treść operacji zamieszczonych w ćwiczeniu,

20
2) przygotować tabelę do dekretacji wiedząc, ze przedsiębiorstwo ewidencjonuje koszty
w wariancie III - w zespole „4” - według rodzajów i bieżąco rozlicza na koszty w zespole
„5”,
3) zadekretować operacje w przygotowanej tabeli,
4) otworzyć konta teowe podanymi w uproszczonym bilansie stanami początkowymi,
6) podliczyć obroty na kontach.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zadekretować operacje gospodarcze na kontach kosztów
w zespole „4”,
w zespole „5”,
2) nazwać konta w zespole „5” - w zależności od rodzaju
działalności?
3) sformułować treść operacji na podstawie dekretacji?
4) zaewidencjonować koszty?

21
4.3.Koszty rozliczane w czasie
Zdarzenia gospodarcze dotyczące kosztów kilku okresów podlegają rozliczeniu w czasie
i noszą nazwę „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”. Rozróżnia się ich dwa rodzaje:
- rozliczenia międzyokresowe czynne są poniesionymi wydatkami dotyczącymi przyszłych
okresów. Zaliczyć do nich można opłacony z góry czynsz, prenumeratę czasopism,
ubezpieczenia, energię, najem, poniesione koszty zakupu,
- rozliczenia międzyokresowe bierne są rezerwami tworzonymi n przewidywane
w przyszłości wydatki. Dotyczyć mogą między innymi rezerw tworzonych na przyszłe
koszty remontów, napraw gwarancyjnych, płac urlopowych, opłat za energię, płatności
podatkowych.
Ewidencję prowadzi się na koncie „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”, które może
wykazywać dwa salda:
-debetowe, stanowiące aktywa i oznaczające przyszłe koszty,
-kredytowe, stanowiące pasywa i oznaczające rezerwy odniesione w koszty.
Schemat 4.3 - 1. EWIDENCJA ROZLICZEŃ MIĘDZYOKRESOWYCH CZYNNYCH
Koszty
wydziałowe
Rozliczenie
międzyokresowe kosztów
Koszty działalności
podstawowej
Koszty zarządu
Rozliczenie kosztów
2 3
3
3
1
Różne konta Koszty w zespole
„4”

22
Objaśnienia:
1. Bieżące księgowanie kosztów według rodzajów.
2. PK - przeniesienie kosztów do rozliczenia w czasie.
3. PK - koszty rozliczane w czasie dotyczące przykładowych typów działalności.
Schemat 4.3 - 2. EWIDENCJA ROZLICZEŃ MIĘDZYOKRESOWYCH BIERNYCH
Objaśnienia:
1. PK - tworzone rezerwy na przyszłe wydatki, w rozbiciu na przykładowe koszty według
typów działalności.
2. Bieżące księgowanie kosztów według rodzjów.
3. PK - przeksięgowanie kosztów do rozliczenia w czasie.
1. Jakie są rodzaje rozliczeń międzyokresowych kosztów?
2. Jakie saldo może wystąpić na koncie „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” i co
oznacza?
3. Jak należy zaewidencjonować koszty rozliczane w czasie?
Koszty
wydziałowe
Rozliczenie
międzyokresowe kosztów
Koszty działalności
podstawowej
Koszty zarządu
3 1
1
1
2
Różne konta Koszty w zespole
„4”

23
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zadekretuj i zaksięguj operacje gospodarcze dotyczące rozliczeń międzyokresowych
kosztów.
Tabela 4.3 – 1. Operacje gospodarcze w Przedsiębiorstwie Z – w I kwartale
Lp. Treść operacji gospodarczych Kwota
1. FVAT za prenumeratę czasopism, za bieżący rok
a) wartość netto
b)VAT 7%
120,00
2. FVAT za czynsz dzierżawny magazynu wyrobów, za I kwartał
a) wartość netto
b)VAT 22%
300,00
3. PK - planowany koszt zużycia energii za styczeń, dotyczący:
a) wydziałów produkcyjnych,
b)budynków administracyjnych
1000,00
500,00
4. PK - koszty rozliczane w czasie przypadające na styczeń, z tytułu:
a) prenumeraty,
b)czynszu
5. PK - planowany koszt zużycia energii za luty, dotyczący:
1200,00
300,00
6. PK - koszty rozliczane w czasie przypadające na luty, z tytułu:
a) prenumeraty,
b)czynszu
7. FVAT za remont maszyny w wydziale produkcyjnym - koszt
remontu będzie rozliczany od lutego do grudnia
a) wartość netto,
b)VAT 22%
22 000,00
8. FVAT za energię - otrzymana w marcu
a) wartość netto
b)VAT 22%
w tym koszty energii dotyczące:
5 000,00
3 500,00
1 500,00
9. PK - Koszty rozliczane w czasie przypadające na marzec, dotyczące:
a) prenumeraty,
b)czynszu,
c) energii,
d)remontu
1) obliczyć brakujące sumy,
2) zadekretować podane operacje,

24
3) zaksięgować operacje na kontach księgi głównej i ksiąg pomocniczych do konta
„Rozliczenia międzyokresowe kosztów”,
4) podliczyć obroty na koncie Rozliczeń międzyokresowych i kontach ksiąg pomocniczych,
5) uzgodnić zapisy na kontach ksiąg pomocniczych z zapisami na koncie księgi głównej,
6) obliczyć salda końcowe na koncie Rozliczenia międzyokresowe kosztów i dokonać ich
interpretacji.
-literatura z rozdziału 6 poradnika,
-kalkulator.
Ćwiczenie 2
Zadekretuj i zaksięguj operacje gospodarcze dotyczące kosztów.
W przedsiębiorstwie przemysłowym „Z” ewidencję materiałów prowadzi się w stałej cenie
ewidencyjnej, która dla materiału A wynosi 20,00 zł. Salda początkowe wybranych kont
wynoszą:
Materiały 45 000,00
Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”(Dt) 900,00
Rozliczenie międzyokresowe kosztów (Dt) 180,00
W miesiącu styczniu wystąpiły następujące operacje gospodarcze:
1. Rw – wydanie materiałów do zużycia w produkcji - 400szt. ...............
2. PK – rozliczenie zużytych materiałów w działalności produkcyjnej ...............
3. FVAT za zakupione materiały:
a/ wartość netto -300 szt. x 23,00 zł. ..............
b/ VAT 22% .............
4. Pz – przyjęcie zakupionych materiałów:
a/ cena ewidencyjna -300 szt. ..............
5. PK – wyksięgowanie odchyleń dotyczących zakupionych materiałów ..............
6. FVAT za transport zakupionych materiałów
- wartość neto
- VAT 22%
360,00
...........
7. PK – rozliczenie kosztów transportu w koszty zakupu ............
8. PK – przeniesienie kosztów zakupu do rozliczenia w czasie .............
9. Rw – wydanie materiałów do zużycia w produkcji 210 szt. .............
10. PK – rozliczenie zużytych materiałów w koszty działalności
produkcyjnej
.............
11. PK – rozliczenie i przeksięgowanie odchyleń dotyczących zużytych
materiałów
..............
12. PK – rozliczenie i przeksięgowanie kosztów zakupu dotyczących
zużytych materiałów .............
1) przypomnieć sobie z Jednostki modułowej Z1.03. Ewidencjonowanie zmian w zasobach
rzeczowych przedsiębiorstwa, sposób rozliczania odchyleń i kosztów zakupu
przypadających na zużyte materiały,

25
4) otworzyć konta podanymi saldami początkowymi,
5) zaksięgować zadekretowane operacje gospodarcze,
6) podać wartość zapasu materiałów w magazynie w cenie:
7) ewidencyjnej,
8) zakupu,
9) nabycia.
− literatura z rozdziału 6 poradnika,
− kalkulator.
Ćwiczenie 3
Sporządź, zadekretuj i zaksięguj rozdzielnik zużycia materiałów.
W przedsiębiorstwie X salda początkowe wybranych kont wynosiły;
Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów- Ct - 3 000,00
Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu - 2 400,00
Tabela 4.3 – 2. Rozdzielnik zużycia materiałów
Lp. Pozycja kosztów Ogółem Koszty
działalności
podstawowej
Koszty
wydziałowe
Koszty
zarządu
1. Materiały według cen
ewidencyjnych 20 000,00 10 000,00 5 000,00
2. Odchylenia od cen
ewidencyjnych
3. Koszty zakupu
4. Razem
1) obliczyć brakujące sumy w rozdzielniku,
2) podsumować rozdzielnik,
3) zadekretować rozdzielnik,
4) otworzyć konta podanymi saldami początkowymi,
6) obliczyć wartość zapasu materiałów po cenach:
-ewidencyjnych,
-zakupu,
-nabycia.
− kalkulator.

26
Czy potrafisz:
Tak Nie
koszt rozliczany w czasie,
rozliczenia międzyokresowe czynne,
rozliczenia międzyokresowe bierne?
2) sporządzić rozdzielnik kosztów?
3) obliczyć koszty rozliczane w czasie przypadające na dany miesiąc?
4) zaksięgować operacje dotyczące kosztów ?
5) zinterpretować zapisy na kontach kosztów rozliczanych
w czasie?
6) zinterpretować salda kont kosztów rozliczanych w czasie?

27
4.4.Kalkulacja kosztów produktów i usług
Jednostka gospodarcza w toku swej działalności – usługowej, handlowej, produkcyjnej,
ponosi koszty związane z wytworzeniem produktów, usług, zakupem i sprzedażą towarów,
oraz uzyskuje przychody z ich sprzedaży.
W całym tym procesie dąży do uzyskania zysku, który stanowi nadwyżkę przychodów nad
kosztami.
Aby ustalić opłacalność zamierzonej lub wykonanej produkcji, usługi, wytwórca musi
obliczyć koszt jej wykonania i porównać z możliwą do uzyskania ceną lub taką cenę ustalić.
W celu ustalenia kosztu wytworzenia jednostki, partii, asortymentu produktów, należy
przeprowadzić obliczenia nazywane kalkulacją kosztów. Kalkulacja powinna umożliwić
ustalenie łącznej sumy kosztów przypadających na dany produkt oraz koszty poszczególnych
składników, które nazywane są pozycjami kalkulacyjnymi, umożliwiającymi wgląd
w strukturę kosztów.
Układ kosztów obejmujący pozycje kalkulacyjne przedstawia się następująco:
1. materiały bezpośrednie, które na podstawie dokumentów można przypisać danemu
produktowi (wraz z kosztami zakupu),
2. płace bezpośrednie, które na podstawie kart pracy można przypisać danemu produktowi
(wraz z narzutami),
3. inne koszty bezpośrednie ( np. energia i paliwo zużyte na cele technologiczne, obróbka
obca, zużycie narzędzi i przyrządów specjalnych używanych wyłącznie przy wytwarzaniu
danych produktów),
4. uzasadnione koszty wydziałowe (obejmujące zmienne koszty wydziałowe oraz tę część
kosztów stałych , która odpowiada stopniowi wykorzystania zdolności produkcyjnej. Jeżeli
zdolność produkcyjna będzie wykorzystana w 90%, to uzasadnioną częścią stałych kosztów
wydziałowych będzie 90% ich wielkości). Do kosztów wydziałowych zalicza się koszty,
które wiążą się z ogólną wielkością produkcji (energia) lub z czasem (amortyzacja), a nie
istnieje możliwość ich przypisania na podstawie dokumentów źródłowych określonym
produktom.
5. rzeczywisty koszt wytworzenia (1 + 2 + 3 + 4).
W zależności od czasu i celu sporządzania wyróżniane są rodzaje kalkulacji:
- wstępna – sporządzana przed rozpoczęciem produkcji lub wykonywania usługi i jej celem
jest obliczenie kosztów planowanych,
- wynikowa – sporządzana na podstawie informacji dotyczących poniesionych kosztów
produkcji, wykonania usługi i jej celem jest ustalenie rzeczywistego kosztu produktu.
W zależności od sposobu przeprowadzania (uzależnionego od technologii i organizacji
procesu wytwarzania) wyróżnić można metody kalkulacji:
-podziałową prostą,
-podziałową ze współczynnikami,
-podziałową procesową,
-doliczeniową zleceniową,
-doliczeniową asortymentową.
Kalkulacja podziałowa prosta może mieć zastosowanie przy masowej produkcji
jednorodnego produktu. Jednostkowy koszt produktu lub usługi oblicza się poprzez

28
podzielenie łącznej wysokości kosztów (lub w poszczególnych pozycjach kalkulacyjnych)
przez liczbę wytworzonych jednostek.
Produkcję nie zakończoną na koniec okresu, można przeliczać na umowne jednostki
kalkulacyjne w celu sprowadzenia jej do wspólnego mianownika z produktami
zakończonymi.
W tym celu produkcję nie zakończoną traktuje się jako pewien procent produktu gotowego
(w łącznej wysokości lub w przekroju jednostek kalkulacyjnych).
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami może mieć zastosowanie przy produkcji
podobnych wyrobów, z tego samego lub zbliżonego surowca, w takim samym lub zbliżonym
procesie produkcyjnym, przy użyciu tych samych maszyn i urządzeń produkcyjnych. W celu
przeprowadzenia kalkulacji, przelicza się wyprodukowaną ilość na umowne jednostki
kalkulacyjne, wykorzystując współczynniki odzwierciedlające udział poszczególnych
wyrobów w kosztach (łącznych lub w poszczególnych pozycjach kalkulacyjnych).
Przykład:
-ilość: wyrób A – 200 sztuk, wyrób B – 300 sztuk,
-współczynniki: A – 2, B – 3,
-koszty łączne - 6 500,00
Tabela 4.4 - 1. KALKULACJA PODZIAŁOWA ZE WSPÓŁCZYNNIKAMI
Wyrób Ilość Współ. Ilość
jednostek
umownych
Koszt
jednostki
umownej
Koszt
jednostki
rzeczywistej
Koszt
całkowity
1 2 3 4
(2x3)
5
(koszty : razem 4)
6
(5x3)
7
(6x2)
A 200 2 400 5,00 x 2=10,00 2 000,00
B 300 3 900
6500:1300
= 5,00 5,00 x 3=15,00 4 500,00
Razem 1300 x x 6 500,00
Kalkulacja podziałowa procesowa ma zastosowanie przy produkcji masowej,
wielkoseryjnej, gdy proces produkcyjny odbywa się w kilku, po sobie następujących fazach
produkcyjnych. Wyróżnia się dwie odmiany tej kalkulacji:
-metoda półfabrykatowa,
-metoda bezpółfabrykatowa.
Przy kalkulacji półfabrykatowej koszty każdej fazy uwzględniają poniesione koszty
w poprzednich. Występuje najczęściej wtedy, gdy następuje magazynowanie półfabrykatów
w magazynach.
W kalkulacji bezpółfabrykatowej, koszty każdej fazy kalkulowane są oddzielnie
i następnie sumowane.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorstwo X wytwarza wyrób w dwóch po sobie następujących fazach
produkcyjnych.
W ciągu okresu wyprodukowano w I fazie 100 szt. półfabrykatów, w II fazie 90 sztuk
wyrobów gotowych. 10 sztuk półfabrykatów pozostało w I fazie.
Koszty wynosiły - I faza - 1 000,00; II faza - 900,00
Metoda bezpółfabrykatowa:
-faza I - 1 000,00 : 100 sztuk = 10,00
-faza II - 900,00 : 90 sztuk = 10,00
-jednostkowy koszt wyrobu - 10,00 + 10,00 = 20,00

29
Metoda półfabrykatowa:
-faza I - 1 000,00 : 100 sztuk = 10,00
-koszty półfabrykatów przekazanych do fazy II = 10,00 x 90 sztuk = 900,00
-koszty fazy II łącznie - 900,00 + 900,00 = 1 800,00
-jednostkowy koszt wyrobu - 1 800,00 : 90 sztuk = 20,00
Kalkulacja doliczeniowa może mieć zastosowanie przy produkcji jednostkowej, seryjnej,
wielo asortymentowej, w przypadku wytwarzania wyrobów z tych samych, podobnych lub
różnych materiałów, przy zastosowaniu różnych procesów technologicznych oraz
w kalkulowaniu kosztów usług. W zależności od charakteru procesu technologicznego może
mieć zastosowanie kalkulacja doliczeniowa zleceniowa lub doliczeniowa asortymentowa.
Przy kalkulacji doliczeniowej zleceniowej, koszty bezpośrednie ustalane są na podstawie
dokumentów źródłowych dla każdej jednostki kalkulacyjnej, którą jest zlecenie produkcyjne
obejmujące jeden wyrób, usługę, lub serię produktów.
Przy kalkulacji doliczeniowej asortymentowej jednostką kalkulacyjną jest produkowany
asortyment. Koszty produkowanego asortymentu grupuje się według pozycji kalkulacyjnych
i w końcu okresu rozlicza na wyroby gotowe i produkcję nie zakończoną, uwzględniając
stopień zaawansowania produkcji.
Uzasadnione koszty wydziałowe rozliczane są w stosunku do umownych kluczy
podziałowych.
Kluczami podziałowymi mogą być:
-materiały bezpośrednie,
-płace bezpośrednie, suma kosztów bezpośrednich,
-czas pracy mierzony w roboczogodzinach, maszynogodzinach.
PRZYKŁAD
Zakłady Odzieżowe DOMENA szyją garsonki i sukienki. W ciągu miesiąca uszyto 200
garsonek i 150 sukienek. Przedsiębiorstwo posiada dwa wydziały produkcyjne:
• krajalnię, której koszty rozlicza się proporcjonalnie do płac bezpośrednich.
• szwalnię, której koszty rozlicza się w stosunku do maszynogodzin. W ciągu okresu
w wydziale tym przepracowano 6000 maszynogodzin przy garsonkach i 3000
maszynogodzin przy sukienkach. Zdolność produkcyjna szwalni wynosi 10000
maszynogodzin.
Poniesione koszty:
Poniesione kosztyLp. Pozycje kalkulacyjne
razem garsonki sukienki
1. Materiały bezpośrednie 18 000,00 10 500,00
2. Płace bezpośrednie 10 000,00 6 000,00
3. Koszty wydziałowe – szwalnia 15 000,00
4. Koszty wydziałowe – krajalnia 8 000,00
Rozwiązanie
Rozliczenie kosztów wydziałowych szwalni przypadających na:
- garsonki – (15000,00 : 10000 maszynogodzin) x 6000 maszynogodzin
- sukienki – (15000,00 : 10000 maszynogodzin) x 3000 maszynogodzin
Rozliczenie kosztów wydziałowych krajalni przypadających na:
- garsonki – (8000,00 : 16000,00) x 10000,00
- sukienki – (8000,00 : 16000,00) x 6000,00

30
Poniesione kosztyLp. Pozycje kalkulacyjne
razem garsonki sukienki
1. Materiały bezpośrednie 28 500,00 18 000,00 10 500,00
2. Płace bezpośrednie 16 000,00 10 000,00 6 000,00
3. Koszty wydziałowe – szwalnia 13 500,00 9 000,00 4 500,00
4. Koszty wydziałowe – krajalnia 8 000,00 5 000,00 3 000,00
5. Rzeczywisty koszt wytworzenia 66 000,00 42 000,00 24 000,00
6. Jednostkowy koszt wyrobu gotowego x 210,00 160,00
W jednostkach handlowych kosztami działalności podstawowej są koszty związane
z zakupem, magazynowaniem i sprzedażą towarów. Można wśród nich wyróżnić:
- koszty detalu,
- koszty hurtu,
- koszty gastronomii,
- koszty skupu,
- koszty zarządu ( w jednostkach prowadzących różnego typu działalność handlową).
W końcu okresu sprawozdawczego koszty zarządu należy rozliczyć na poszczególne
typy działalności stosując klucz podziałowy, którym najczęściej jest wielkość obrotu.
PRZYKŁAD
Salda wybranych kont w jednostce hurtowo – detalicznej na koniec miesiąca wynosiły:
-Koszty hurtu – 150 000,00
-Koszty detalu – 50 000,00
-Koszty zarządu – 20 000,00
Obrót towarowy kształtował się następująco:
-Obrót hurtowy - 400 000,00
-Obrót detaliczny – 100 000,00
ROZWIĄZANIE
Koszty zarządu przypadające na hurt – (20 000,00 : 500 000,00)x 400 000,00 = 16 000,00
Koszty zarządu przypadające na detal – (20 000,00 : 500 000,00) x 100 000,00 = 4 000,00
1. Co rozumiesz przez:
a) Kalkulację,
b) jednostkę kalkulacyjną,
c) rodzaj kalkulacji,
d) metodę kalkulacji.
2. Jakie znasz metody kalkulacji?
3. Co jest przedmiotem kalkulacji?
4. Jakie znasz rodzaje kalkulacji?
5. Od czego zależy wybór stosowanej metody kalkulacji?
6. W jaki sposób dokonać kalkulacji kosztu jednostkowego stosując różne metody kalkulacji?
7. W jaki sposób skalkulować koszt produkcji w toku?

31
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania:
Materiały bezpośrednie obejmują tę część zużytych materiałów, którą można na podstawie
dokumentów ………………………………………………. .
Aby obliczyć uzasadnioną część kosztów stałych wydziałowych należy uwzględnić stopień
………………………………………………………………………..
Uwzględniając czas sporządzania kalkulacji wyróżnia się kalkulację …………………..
i …………………………, natomiast uwzględniając sposób jej przeprowadzania wyróżnić
można kalkulację ……………………………, ………………………….. i ……………..
Rzeczywisty koszt wytworzenia produktu to suma kosztów ……………… i ……………
Kalkulację podziałową ze współczynnikami stosuje się w jednostkach produkujących
podobne wyroby z …………………………………………w takim samym lub podobnym
…………….
W kalkulacji doliczeniowej kluczami podziałowymi mogą być między innymi: ……………
……………………, ……………………, …………………….,…………… lub ……………
-literatura z rozdziału 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Oblicz koszty jednostkowe przedsiębiorstwie układzie pozycji kalkulacyjnych.
W przedsiębiorstwie X wyprodukowano w ciągu okresu 180 sztuk wyrobów gotowych,
produkcja w toku stanowi 40 sztuk wykonanych w 50%, w odniesieniu do kosztów płac
bezpośrednich i kosztów wydziałowych. Materiały bezpośrednie, zużywa się w całości
w momencie rozpoczęcia produkcji. Koszty ujęte zostały w tabeli poniżej.
Tabela 4.4 – 2. Tabela kalkulacyjna
Koszt jednostkowyLp. Pozycje kalkulacyjne
kosztów
Kwota
kosztów
Ilość
jednostek
umownych
wyrobu
gotowego
produktu
w toku
1. Materiały bezpośrednie 3 300,00 220
2. Płace bezpośrednie 4 000,00 200
3. Razem koszty
bezpośrednie
4. Koszty wydziałowe
(uzasadnione) 2 000,00
5. x
1) wpisać do tabeli brakujące treści,
3) wpisać do tabeli.

32
− kalkulator.
Ćwiczenie 3
Oblicz koszty jednostkowe przedsiębiorstwie całkowite stosując kalkulację podziałową
ze współczynnikami.
W przedsiębiorstwie X wyprodukowano w ciągu okresu:
- wyrób A - 180 sztuk i 40 sztuk wykonanych w 50%,
- wyrób B – 90 sztuk i 40 sztuk wykonanych w 25%,
- współczynniki: A- 3; B – 2;
- koszty ponoszone są sukcesywnie i wynoszą – 1 600,00
Ilość Koszt
jednostki
rzeczywistej
Koszt
całkowity
Wyrób
zak. w
toku
razem
Współczy
nnik
Produkcja
umowna
Koszt
jednostki
umownej
zak. w
toku
zak. w
toku
A
B
Razem x x
1) obliczyć brakujące w tabeli sumy,
− kalkulator.
Ćwiczenie 4
Oblicz koszty jednostkowe przedsiębiorstwie całkowite stosując kalkulację doliczeniową.
-Wyrób A - 180 sztuk i 40 sztuk wykonanych w 50%,
-Wyrób B – 90 sztuk i 40 sztuk wykonanych w 25%,
-wszystkie koszty ponoszone są sukcesywnie,
-koszty wydziałowe rozliczane są na poszczególne wyroby w stosunku do płac
bezpośrednich.

33
KosztyLp. Pozycje kalkulacyjne kosztów
Razem Wyroby A Wyroby B
1. Materiały bezpośrednie 600,00 100,00
2. Płace bezpośrednie 400,00 200,00
3. Razem koszty bezpośrednie
4. Koszty wydziałowe
(uzasadnione)
300,00
5. Rzeczywisty koszt wytworzenia
6. Jednostkowy koszt wytworzenia
wyrobu gotowego X
7. Jednostkowy koszt produktu
w toku X
8. Całkowity koszt produkcji
zakończonej
9. Całkowity koszt produkcji
w toku
− kalkulator.
Ćwiczenie 5
Przeprowadź kalkulację i zaksięguj jej wyniki.
W przedsiębiorstwie X produkuje się dwa rodzaje wyrobów: A i B, z tych samych
surowców, według tej samej technologii, różniące się wagą. Wyrób A waży 2 kg, wyrób B
waży 3 kg. W ciągu okresu wyprodukowano 500 sztuk wyrobu A i 190 sztuk wyrobu B.
Produkcja w toku wynosi 20 sztuk wyrobów B, wykonanych w 50% w odniesieniu do plac
bezpośrednich i kosztów wydziałowych. Materiały zużywają się w całości w momencie
rozpoczęcia produkcji.
Przedsiębiorstwo ewidencjonuje wyroby po cenach ewidencyjnych, którymi jest planowany
koszt wytworzenia. Ceny te wynoszą:
-wyrób A - 8,00
-wyrób B - 10,00
Poniesione koszty według pozycji kalkulacyjnych wynosiły:
-materiały bezpośrednie – 3 260,00
-płace bezpośrednie – 1 600,00
-koszty wydziałowe – 800,00

34
1) dobrać właściwą metodę kalkulacji,
2) narysować tabelę kalkulacyjną z uwzględnieniem pozycji kalkulacyjnych,
3) przeprowadzić kalkulację,
4) wpisać do tabeli,
5) otworzyć konta kosztów podanymi obrotami,
6) sformułować treść operacji dotyczących ewidencji przyjęcia wyrobów po cenach
ewidencyjnych i ewidencji wyników kalkulacji,
7) zaksięgować operacje gospodarcze na kontach teowych.
− kalkulator.
Czy potrafisz:
Tak Nie
kalkulacja,
przedmiot kalkulacji,
metoda kalkulacji,
jednostka kalkulacyjna,
klucz podziałowy?
2) dobrać właściwą metodę kalkulacji do jej przedmiotu
3) skalkulować koszty jednostkowe i całkowite z zastosowaniem
kalkulacji:
-podziałowej prostej,
-podziałowej ze współczynnikami,
-podziałowej procesowej,
-doliczeniowej?
4) sformułować treść operacji dotyczących ewidencji wyników
kalkulacji?
5) zaksięgować wyniki kalkulacji ?

35
4.5.Kalkulacja cen sprzedaży
Osiągnięcie przez przedsiębiorstwo dodatniego wyniku finansowego zależy zarówno od
ponoszonych kosztów jak i od cen sprzedaży, stąd istotną rolę w działalności jednostki
odgrywa polityka cenowa.
W ustalaniu cen wyróżnić można dwa modele:
-model ekonomiczny, w którym poszukuje się ceny optymalnej, uwzględniającej:
• ceny konkurentów rynkowych,
• zależność popytu od zaproponowanej ceny, ponieważ zysk zależy również od rozmiarów
sprzedaży,
• poziom kosztów własnych.
- model kosztowy, który wyraża się zapisem „koszty plus”. Cena w tym modelu musi pokryć
pełne koszty związane z działalnością jednostki oraz zapewnić oczekiwany zysk.
Cenę sprzedaży wyrobu, usługi tworzyć będą:
- rzeczywisty koszt wytworzenia ( obliczony w kalkulacji kosztów),
- koszty zarządu (rozliczne na produkcję zakończoną) – obejmują koszty administracji
i obsługi danej jednostki jako całości,
- koszty sprzedaży (rozliczane na produkcję zakończoną) – są to koszty ponoszone przez daną
jednostkę w związku ze sprzedażą produktów,
- zysk.
Koszty zarządu i koszty sprzedaży rozlicza się tylko na produkcję zakończoną. Kluczem
podziałowym przy rozliczaniu kosztów zarządu na kilka produktów może być rzeczywisty
koszt wytworzenia, a przy rozliczaniu kosztów sprzedaży, całkowity koszt wytworzenia.
Zysk najczęściej doliczany jest stawką % do kosztu własnego lub liczony %, rachunkiem
w stu od ceny zbytu.
Cena zbytu jest ceną sprzedaży usługi, wyrobu u producenta, importera lub ustalona przez
skup. Wyrób przekazany do handlu staje się towarem i jest przedmiotem obrotu towarowego,
(przemieszczanie towarów w transakcjach kupna – sprzedaży). Podstawowymi szczeblami
obrotu towarowego jest hurt i detal.
Szczebel hurtu jest pośrednim ogniwem obrotu towarowego, zajmuje się zakupem towarów
i ich odsprzedażą w dużych ilościach, innym jednostkom.
Szczebel detalu obsługuje finalnego odbiorcę.
W zależności od szczebla obrotu towarowego, występujące ceny nazywane są:
-cena hurtowa – cena sprzedaży na szczeblu hurtu, składająca się z ceny zakupu (cena zbytu,
cena nabycia z importu) powiększonej o marżę hurtową,
-cena detaliczna – cena sprzedaży na szczeblu detalu, składająca się z ceny zakupu (cena
hurtowa) powiększonej o marżę detaliczną.
Marża występująca na określonym szczeblu obrotu towarowego powinna pokryć ponoszone
tam koszty i umożliwić osiągnięcie zamierzonego zysku. Najczęściej doliczana jest stawką %
do ceny zakupu lub liczona stawką %, rachunkiem w stu, od ceny sprzedaży.

36
1. Na czym polega kosztowa metoda ustalania ceny zbytu?
2. W jaki sposób należy rozliczyć koszty zarządu i sprzedaży, przy kalkulowaniu kosztu
własnego sprzedaży produktu?
3. Jakie są szczeble obrotu towarowego?
4. Jakie są zasady ustalania cen i marż w obrocie towarowym?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz cenę zbytu brutto.
W przedsiębiorstwie X jednostkowy rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobu A = 5,00,
koszty zarządu przypadające na sztukę = 2,00; koszty sprzedaży przypadające na
sztukę = 1,00; zysk = 20% kosztu własnego; VAT = 22%.
Lp. Wyszczególnienie Kwota na sztukę
2. Koszty zarządu
3. Całkowity koszt wytworzenia (1+2)
4. Koszty sprzedaży
5. Koszt własny sprzedaży (3+4)
6. Zysk (5 x 20%)
7. Cena zbytu netto (5+6)
8. VAT (7 x 22%)
9. Cena zbytu brutto (7+8)
-literatura z rozdziału 6 poradnika,
-kalkulator.
Ćwiczenie 2
Skalkuluj cenę sprzedaży brutto.
-wyrób A - 180 sztuk
-wyrób B – 90 sztuk
-rzeczywisty koszt produkcji zakończonej wynosi: A = 1 080,00; B= 360,00
-koszty zarządu rozliczane są proporcjonalnie do rzeczywistego kosztu wytworzenia – 720,00

37
-koszty sprzedaży rozliczane są proporcjonalnie do całkowitego kosztu wytworzenia –
540,00
-zysk – 25 % ceny zbytu netto, VAT – 22%.
Kwota całkowita Kwota na
jednostkę
Lp. Wyszczególnienie
A B A B
2. Koszty zarządu
3. Całkowity koszt wytworzenia
4. Koszty sprzedaży
5. Koszt własny sprzedaży
6. Zysk
7. Cena zbytu netto X X
8. VAT X X
9. Cena zbytu brutto X X
− kalkulator.
Ćwiczenie 3
Oblicz cenę sprzedaży towaru A w hurtowni, jeżeli cena zbytu netto u producenta wynosi
5,00, marża hurtowa 20 % ceny zakupu netto, VAT 22%.
1) wypisać w kolumnie poszczególne elementy ceny hurtowej, rozpoczynając od ceny
zakupu,
2) obliczyć marżę hurtową,
3) obliczyć kwotę VAT,
4) odpowiednio zsumować.
− kalkulator.

38
Ćwiczenie 4
Oblicz jednostkowe koszty wytworzenia i skalkuluj cenę sprzedaży w sklepie
fabrycznym.
W przedsiębiorstwie X produkuje się dwa rodzaje wyrobów: A i B, z tych samych surowców,
według tej samej technologii, różniące się wagą.
Wyrób A waży 3 kg, wyrób B waży 4 kg.
W ciągu okresu wyprodukowano 190 sztuk wyrobu A i 200 sztuk wyrobu B.
Produkcja w toku wynosi 20 sztuk wyrobów A, wykonanych w 50% w odniesieniu do
kosztów płac bezpośrednich i kosztów wydziałowych.
Materiały zużywają się w całości w momencie rozpoczęcia produkcji.
Produkty sprzedaje się w sklepie fabrycznym.
- Poniesione koszty wynosiły:
• materiały bezpośrednie – 5 720,00
• płace bezpośrednie – 4 200,00
• koszty wydziałowe – 2 800,00
• koszty zarządu rozliczane proporcjonalnie do rzeczywistego kosztu wytworzenia
i wynoszą - 6 165,00
• koszty sprzedaży rozliczane proporcjonalnie do kosztu całkowitego - 9 247,50
- zysk stanowi 20% kosztu własnego,
- VAT – 22%,
- marża handlowa – 20% ceny zbytu netto.
1) dobrać właściwą metodę kalkulacji,
2) narysować tabelę kalkulacyjną z uwzględnieniem pozycji kalkulacyjnych,
3) przeprowadzić kalkulację obliczając jednostkowy rzeczywisty koszt wytworzenia,
4) wpisać do tabeli,
5) wypisać w kolumnie poszczególne elementy ceny sprzedaży, rozpoczynając od
rzeczywistego kosztu wytworzenia,
6) rozliczyć koszty zarządu,
7) rozliczyć koszty sprzedaży,
8) obliczyć kwotę zysku,
9) obliczyć marżę handlową,
10) obliczyć kwotę VAT,
11) wpisać kwoty do właściwych pozycji,
12) odpowiednio zsumować.
− kalkulator.

39
Czy potrafisz:
Tak Nie
cena zbytu netto,
cena zbytu brutto,
cena hurtowa,
cena detaliczna,
marża handlowa,
marża detaliczna,
marża hurtowa?
2) skalkulować cenę zbytu produktu?
3) obliczyć marżę handlową, hurtową, detaliczną?
4) rozliczyć koszty zarządu?
5) rozliczyć koszty sprzedaży?
6) skalkulować cenę sprzedaży towar?.

40
4.6. Przychody ze sprzedaży i koszty ich uzyskania
Przychodami, zgodnie z ustawą o rachunkowości2 jest uprawdopodobnione powstanie
w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości,
w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia pasywów.
Ustawa o podatku dochodowym3 za przychody związane z działalnością gospodarczą
uważa otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, a także należne kwoty, choćby nie zostały
jeszcze otrzymane, po wyłączeniu zwróconych towarów, udzielonych bonifikat.
W związku ze sprzedażą występuje moment prawno - finansowy potwierdzony
wystawieniem faktury, rachunku i moment rzeczowy potwierdzony rozchodem wyrobu,
towaru. Podatnicy podatku VAT zobowiązani są do wystawiania faktur VAT sprzedaży
oraz do ewidencjonowania zakupów i sprzedaży w oddzielnych ewidencjach,
umożliwiających miesięczne obliczenie podatku VAT naliczonego przy zakupach i podatku
VAT należnego od sprzedaży, zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług4.
Po zakończeniu miesiąca, podatnicy zobowiązani są do sporządzenia Deklaracji dla
podatku towarów i usług – VAT -7 i złożenia jej w terminie do 25 dnia miesiąca
następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy, w urzędzie skarbowym
właściwym dla miejsca prowadzenia działalności. W tym czasie zobowiązani są do zapłacenia
nadwyżki podatku należnego nad naliczonym. W przypadku odwrotnym, otrzymają w czasie
określonym przepisami zwrot różnicy z urzędu skarbowego.
Mali podatnicy, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła w poprzednim roku
podatkowym równowartości 800000 EURO (przeliczanego według średniego kursu
ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień roboczy października), mogą dobrowolnie wybrać
kasową metodę rozliczania podatku VAT. Kasowa metoda polega na tym, że obowiązek
podatkowy powstaje z dniem uregulowania należności, nie później jednak niż 90 dnia, od
dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Mali podatnicy, którzy wybrali metodę kasową,
mają obowiązek składania deklaracji kwartalnych, wpłacania w tym terminie różnicy podatku
należnego nad naliczonym, ale termin zwrotu przez urząd skarbowy tej nadwyżki liczy się też
dopiero po dniu złożenia deklaracji za kwartał.
Ewidencja przychodu ze sprzedaży prowadzona jest na kontach wynikowych
przychodów.
Schemat 4.6 -1. ZASADA KSIĘGOWANIA NA KONTACH WYNIKOWYCH PRZYCHODÓW
Winien - Wn
Debet – Dt
Konta przychodów Ma
Credit - Ct
Zmniejszenia Zwiększenia
2 Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r.
3 Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz. U. nr 106, poz. 482 z 1993 r.
4 Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, Dz. U. nr 54, poz. 535 z 2004 r. z późniejszymi
zmianami

41
Przychody zwykłej działalności operacyjnej obejmują:
- sprzedaż wyrobów gotowych - przedsiębiorstwo produkcyjne,
- sprzedaż towarów - przedsiębiorstwo handlowe,
- sprzedaż usług - przedsiębiorstwo usługowe.
Schemat 4.6 - 2. EWIDENCJA SPRZEDAŻY WYROBÓW GOTOWYCH, TOWARÓW I USŁUG.
Objaśnienia:
1. RK/KP - utarg gotówkowy ze sprzedaży:
a) wyrobów gotowych,
b) towarów.
2. FVAT - faktura wysłana odbiorcy:
a)wartość netto sprzedanych wyrobów, towarów i usług,
b)VAT,
c)razem.
3. PK – czek rozrachunkowy otrzymany od odbiorcy.
Przychody ze
sprzedaży wyrobów
gotowych, towarów,
Rachunek bieżący
Rozrachunki
z odbiorcami
i dostawcami2a
3
Kasa
1
Inne aktywa
pieniężne
2b 4
Rozrachunki
z budżetami
Podatki i opłaty
Rozrachunki z tytułu
podatku VAT
Koszty sprzedaży
5
5

42
4.WB – wpływ należności od odbiorcy.
5. PK – naliczenie podatku akcyzowego od sprzedaży.
Przy sprzedaży towarów, wyrobów, usług mogą wystąpić reklamacje odbiorców
spowodowane:
-niewłaściwą ilością dostarczonych produktów,
-niewłaściwą jakością,
-błędami w dokumentach.
Wyróżnić można:
-reklamacje rzeczowe – dotyczące ilości i jakości dostawy,
-wartościowe – których przedmiotem jest cena, marża, błędy arytmetyczne.
Ze względu na moment zgłoszenia reklamacji można wyróżnić:
-reklamacje przed zapłatą,
-reklamacje po zapłacie.
W przypadkach uznania reklamacji należy wystawić fakturę korygującą VAT. Koszty
bezpośrednio związane ze sprzedażą produktów nazywane są kosztami sprzedaży. Zostały
one omówione w temacie „Rachunek kosztów”.
Schemat 4.6 -3. EWIDENCJA REKLAMACJI PRZED ZAPŁATĄ – UZNANYCH ZA UZASADNIONE
Rozrachunki
z dostawcami
i odbiorcami
Rozrachunki
z tytułu podatku
VAT
Wyroby gotowe
2
3
Przychody ze
sprzedaży
wyrobów, towarów,
usług
Koszt własny
sprzedanych
wyrobów
1
Towary
2
Wartość
sprzedanych
towarów w cenie
zakupu

43
Objaśnienia:
1. FVAT – korygująca zmniejszająca:
a. wartość netto,
b. VAT.
2. Pz – przyjęcie zwróconych wyrobów.
3. Pz – przyjęcie zwróconych towarów.
Schemat 4.6 -4. EWIDENCJA REKLAMACJI PRZED ZAPŁATĄ – NIE UZNANYCH ZA UZASADNIONE
Objaśnienia:
1. PK – skierowanie pozwu do sądu.
2. PK – utworzenie rezerwy w wysokości roszczenia.
3. WB – opłacenie przelewem kosztów postępowania sądowego.
Rozrachunki
z dostawcami
i odbiorcami
Pozostałe
koszty
operacyjne
2
Należności
dochodzone na
drodze sądowej
Rezerwy
1
2
Rachunek bieżący

44
Schemat 4.6 -5. EWIDENCJA UZNANYCH ROSZCZEŃ SPORNYCH
Objaśnienia:
1. PK – obciążenie odbiorcy kwotą roszczenia.
2. PK – obciążenie odbiorcy kosztami postępowania sądowego.
3. PK – rozwiązanie rezerwy w wysokości spłaconej kwoty.
Należności
dochodzone na
drodze sądowej
Pozostałe
przychody
operacyjne
3
2
Rozrachunki
z odbiorcami
i dostawcami
Rezerwy
1

45
Schemat 4.6 -6. EWIDENCJA ODDALONYCH ROSZCZEŃ SPORNYCH
Objaśnienia:
1. PK – korekta sprzedaży:
a. wartość netto,
b. VAT.
2. Pz – przyjęcie zwróconych wyrobów.
3. Pz – przyjęcie zwróconych towarów.
Reklamacje po zapłacie – uznane za uzasadnione lub skierowane do sądu i oddalone –
powodują powstanie należności od odbiorców i ich zwrot.
Należności
dochodzone na
drodze sądowej
Rozrachunki
z tytułu podatku
VAT
Wyroby gotowe
2
3
Przychody ze
sprzedaży wyrobów,
towarów, usług
Koszt własny
sprzedaży
wyrobów
1
Towary
2
Wartość
sprzedanych
towarów w cenie
zakupu

46
Schemat 4.6 -7. EWIDENCJA KOSZTÓW SPRZEDAŻY
Objaśnienia:
1. Faktury, rachunki za koszty poniesione w związku ze sprzedażą produktów.
2. PK - rozliczenie kosztów według rodzajów na Koszty sprzedaży.
3. PK - przeksięgowanie w końcu roku kosztów sprzedaży.
Wyroby gotowe mogą być ewidencjonowane według rzeczywistego kosztu wytworzenia
lub po cenach ewidencyjnych, którymi najczęściej są koszty planowane. W tym drugim
przypadku wystąpią odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych, które mogą być:
- debetowe gdy cena ewidencyjna jest niższa od kosztu rzeczywistego,
- kredytowe, gdy cena ewidencyjna jest wyższa od kosztu rzeczywistego.
Rozchód sprzedanych wyrobów należy wtedy skorygować o kwotę odchyleń. Obliczyć ją
można według wzoru:
Schemat 4.6 - 4. ODCHYLENIA PRZYPADAJĄCE NA SPRZEDANE WYROBY
współczynnik odchyleń = (sp. odchyleń + odchylenia dotyczące przychodu) x 100%
sp. wyrobów gotowych + przychód wyrobów
suma odchyleń przypadająca na sprzedane wyroby = współczynnik x rozchód wyrobów
Różne konta
Koszt własny
sprzedaży
Koszty
sprzedaży
2 3
Koszt w
zespole „4”
Rozliczenie
kosztów
1

47
Schemat 4.6 - 5. EWIDENCJA KOSZTÓW UZYSKANIA PRZYCHODÓW
Objaśnienia:
1. Pw - przyjęcie wyrobów po cenie ewidencyjnej.
2. PK - rzeczywisty koszt produkcji zakończonej.
3. PK -rzeczywisty koszt produktów w toku.
4. PK - odchylenia od cen ewidencyjnych – debetowe.
5. PK - odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów – kredytowe.
6. Wz - rozchód sprzedanych wyrobów po cenach ewidencyjnych.
7. PK - debetowe odchylenia przypadające na sprzedane wyroby.
8. PK - kredytowe odchylenia przypadające na sprzedane wyroby.
9. PK - przeksięgowanie kosztów zarządu.
10. PK - przeksięgowanie kosztów sprzedaży.
1. Co rozumiesz przez:
a)przychód ze sprzedaży,
b)moment sprzedaży,
c)odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych,
Rozliczenie
kosztów
działalności
Wyroby gotowe
Odchylenia od cen
ewidencyjnych
Koszty
zarządu
Koszty
działalności
podstawowej
2
4
1
10
9
Koszt własny
sprzedaży
Produkcja
w toku
5
6
Koszty
sprzedaży
3
8
7

48
d)reklamacje.
2. Jaka jest zasada księgowania na kontach wynikowych przychodów?
3. Jak księguje się typowe operacje związane z ewidencją sprzedaży?
4. Jakie koszty wchodzą w skład kosztów sprzedaży?
5. Jak księguje się typowe operacje związane z ewidencją kosztów sprzedaży?
6. Jakie mogą być odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych?
7. W jaki sposób obliczyć odchylenia przypadające na sprzedane wyroby gotowe?
8. Jakie księgowania umożliwią obliczenie kosztu uzyskania sprzedanych wyrobów?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zastosuj właściwe ceny, rozlicz odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów i zaksięguj
operacje.
Salda początkowe wybranych kont w firmie X będącej podatnikiem podatku VAT
wynoszą:
-Wyroby gotowe (2000 sztuk po cenie ewidencyjnej 20,00)
-Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów – Dt - 2 000,00
-jednostkowa cena sprzedaży netto - 30,00
-VAT 22%
Operacje gospodarcze:
1. WZ – wydanie sprzedanych wyrobów odbiorcy A – 400 sztuk .....................
2. FVAT – za sprzedane wyroby dla odbiorcy A – 400 sztuk .....................
3. WZ – wydanie sprzedanych wyrobów odbiorcy B – 600 sztuk .....................
4. WB – wpływ należności od odbiorcy A .....................
5. FVAT – za sprzedane wyroby dla odbiorcy B – 600 sztuk .....................
6. PK – przeksięgowanie odchyleń przypadających na sprzedane wyroby.....................
7. WB – wpływ należności od odbiorcy B .....................
1) obliczyć brakujące kwoty operacji 1 - 5,
2) otworzyć konta i wpisać podane salda początkowe,
3) zaksięgować operacje 1 - 5,
4) obliczyć kwotę odchyleń z operacji 6,
5) zaksięgować operacje 6 i 7.
− kalkulator.
Ćwiczenie 2
Zadekretuj operacje gospodarcze.
Salda początkowe wybranych kont w przedsiębiorstwie Z, będącym podatnikiem podatku
VAT wynoszą:

49
Rachunek bieżący - 60 000,00
Kasa - 14 000,00
Operacje gospodarcze:
1. RW – wydanie materiałów do pakowania sprzedanych wyrobów - 600,00
2. FVAT – obca za transport sprzedanych wyrobów
b)VAT 22% .....................
3. PK – polisa od firmy ubezpieczeniowej za ubezpieczenie sprzedanych wyrobów - 2 400,00
4. FVAT – od redakcji gazety za reklamę sprzedanych wyrobów
b)VAT 22% .....................
5. PK – naliczenie podatku akcyzowego - 4 000,00
6. WB – spłata zobowiązań wobec dostawców ( z operacji 2) .....................
7. WB – spłata zobowiązań z tytułu podatku akcyzowego .....................
1) obliczyć brakujące kwoty operacji,
2) narysować tabelę do dekretacji,
3) zadekretować operacje w tabeli.
− kalkulator.
Ćwiczenie 3
Oblicz brakujące kwoty i zaksięguj operacje na kontach księgi głównej i ksiąg
pomocniczych.
Salda początkowe wybranych kont w przedsiębiorstwie A, będącym podatnikiem podatku
VAT - wynoszą:
− Rachunek bieżący - 20 000,00
− Wyroby gotowe (400 sztuk po 200,00) - 80 000,00
− Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów – Dt - 2 000,00
− jednostkowa cena sprzedaży netto - 300,00
− VAT – 22%
W bieżącym miesiącu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:
1. WZ – wydanie sprzedanych wyrobów odbiorcy ALFA - 30 sztuk.....................
2. FVAT – za sprzedane wyroby dla odbiorcy ALFA – 30 sztuk .....................
3. WZ – wydanie sprzedanych wyrobów odbiorcy BETA – 80 sztuk .....................
4. FVAT – za sprzedane wyroby dla odbiorcy BETA – 80 sztuk .....................
5. WB – wpływ należności od odbiorcy ALFA.....................
6. FVAT (korygująca) - dotyczy reklamacji złożonej przez odbiorcę BETA ze względu na złą
jakość – 20 sztuk .....................
7. PW – przyjęcie zwróconych wyrobów do magazynu – 20 sztuk .....................
8. WB – wpływ należności od odbiorcy BETA(cała należność po korekcie).............
9. WZ – wydanie sprzedanych wyrobów odbiorcy GAMMA – 60 sztuk ....................
10. FVAT – za sprzedane wyroby dla odbiorcy GAMMA – 60 sztuk po 320,00………

50
11. FVAT (korygująca) – reklamacja przez dostawcę GAMMA, z powodu złej jednostkowej
ceny sprzedaży .....................
12. PK – przeksięgowanie odchyleń przypadających na sprzedane wyroby………….
13. WB – wpływ należności od odbiorcy GAMMA .....................
14. FVAT – obca, za reklamę sprzedanych wyrobów -
− netto - 2 000,00
− VAT 22%
15. PK – polisa od firmy za ubezpieczenie wyrobów sprzedanych - 4 000,00
16. PK - przeksięgowanie kosztów sprzedaży ………….
1) obliczyć brakujące kwoty operacji,
2) otworzyć konta i wpisać podane salda początkowe,
3) zaksięgować kolejno operacje na kontach księgi głównej i ksiąg pomocniczych do konta
„Należności od odbiorców”,
4) podliczyć obroty na kontach ksiąg pomocniczych i uzgodnić z kontem księgi głównej,
5) podliczyć obroty na koncie „Sprzedaż wyrobów” i „Koszt własny sprzedaży”,
6) obliczyć wynik na sprzedaży.
− kalkulator.
Czy potrafisz:
Tak Nie
przychód ze sprzedaży,
koszty sprzedaży,
moment sprzedaży?
2) zaewidencjonować przychody ze sprzedaży?
3) zaewidencjonować koszty sprzedaży?
4) zaewidencjonować reklamacje przy sprzedaży?
5) obliczyć odchylenia od cen ewidencyjnych
wyrobów?
6) ustalić koszt własny sprzedaży?
7) obliczyć wynik na sprzedaży?

51
4.7.Koszty i przychody z pozostałej działalności
Jednostka gospodarująca oprócz przychodów i kosztów ze swojej podstawowej
działalności może uzyskiwać również przychody i ponosić koszty, które nie są bezpośrednio
z tą działalnością związane, ale wpływają na wynik jej działalności.
Do kosztów i przychodów, które wpływają na wynik działalności jednostki a nie są
bezpośrednio związane z jej działalnością zalicza się:
-pozostałe koszty i przychody operacyjne,
-przychody i koszty finansowe,
-straty i zyski nadzwyczajne.
Przez pozostałe koszty i przychody operacyjne zgodnie z Ustawą o Rachunkowości rozumie
się “koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki,
a w szczególności koszty i przychody związane :
-z działalnością socjalną,
-ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych
i prawnych,
-z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych,
z wyjątkiem należności i zobowiązań o charakterze publicznoprawnym nie obciążających
kosztów,
-z utworzeniem i rozwiązaniem rezerw,
-z odszkodowaniami, karami i grzywnami,
-z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizn aktywów”.5
Ewidencja wymienionych przychodów i kosztów odbywa się na kontach:
„Pozostałe przychody operacyjne” – konto wynikowe przychodów, obejmujące między
innymi przychody z tytułu:
-sprzedaży środków trwałych, środków trwałych w budowie, praw majątkowych,
-nadwyżek składników majątku,
-otrzymanych darowizn,
-otrzymanych odszkodowań, kar i grzywien, (z wyjątkiem odsetek zwłoki),
-odpisanych przedawnionych zobowiązań.
„Pozostałe koszty operacyjne” – konto wynikowe kosztów, obejmujące między innymi
koszty:
-wartości netto likwidowanych i sprzedanych środków trwałych,
-nieplanowanych odpisów amortyzacyjnych środków trwałych i wartości niematerialnych
i prawnych,
-przekazanych darowizn,
-zapłaconych oraz naliczonych kar, grzywien, (z wyjątkiem odsetek zwłoki),
-odpisów aktualizujących wartość zapasów,
-odpisanych przedawnionych należności.
Przychody i koszty finansowe związane są z przeprowadzonymi przez jednostkę operacjami
finansowymi. Ich ewidencja odbywa się na kontach:
„Przychody finansowe” – konto wynikowe przychodów, do których zalicza się między
innymi przychody z tytułu:
5 Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r.

52
-dywidend, odsetek od posiadanych udziałów, papierów wartościowych,
-sprzedaży papierów wartościowych,
-odsetek od udzielonych pożyczek, należności od zwłoki w zapłacie, od środków
zgromadzonych na rachunku bieżącym,
-dyskonta otrzymanego przy nabyciu weksli.
Koszty finansowe – konto wynikowe kosztów, obejmujące między innymi koszty
z tytułu:
-odsetek od otrzymanych pożyczek, kredytów i zobowiązań od zwłoki w zapłacie,
-wartości w cenie nabycia sprzedanych papierów wartościowych,
-dyskonta potrąconego przy sprzedaży weksli.
Straty i zyski nadzwyczajne wyrażają wartościowo skutki zdarzeń trudnych do przewidzenia
w jednostce. Księguje się je na kontach:
„Straty nadzwyczajne” – (konto wynikowe), obejmuje między innymi niedobory majątku
spowodowane zdarzeniami losowymi.
„Zyski nadzwyczajne” – (konto wynikowe), w skład których wchodzą między innymi
odszkodowania otrzymane z tytułu zdarzeń losowych.
Schemat 4.7 -1. EWIDENCJA PRZYCHODÓW I KOSZTÓW Z POZOSTAŁEJ DZIAŁALNOŚCI ORAZ
WYNIKÓW NADZWYCZAJNYCH
Objaśnienia:
1. Poniesione:
a. pozostałe koszty operacyjne,
b. koszty finansowe,
c. straty nadzwyczajne.
2. Osiągnięte:
a. pozostałe przychody operacyjne,
b. przychody finansowe,
c. zyski nadzwyczajne.
Pozostałe przychody
operacyjne Różne konta
Pozostałe koszty
operacyjne
Przychody finansowe Koszty finansowe
Zyski nadzwyczajne Straty nadzwyczajne
2 a
2 b
2 c 1c
1 b
1 a

53
1. Jakie elementy kosztów i przychodów stanowią pozostałe koszty i przychody operacyjne
a jakie przychody i koszty finansowe?
2. Jakie mogą być przyczyny powstania strat nadzwyczajnych?
3. Jakimi kontami są i jaka obowiązuje na nich zasada księgowania ?:
- Pozostałe koszty operacyjne,
- Pozostałe przychody operacyjne,
- Przychody finansowe,
- Koszty finansowe,
- Straty nadzwyczajne,
- Zyski nadzwyczajne.
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania.
Środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży środka trwałego będą elementem .......................,
natomiast rozchód sprzedanego środka trwałego w wartości netto będzie ................................
Odsetki od środków zgromadzonych na rachunku bieżącym stanowią ................................
……………., a odsetki zapłacone od kredytów bankowych stanowią ....................................
Przekazaną darowiznę środka trwałego zaksięguje się Dt ............................................
Ct ..................................
Pobrane przez bank odsetki od kredytów bankowych należy zaksięgować Dt.......................,
Ct ............. ............................, natomiast odsetki od zgromadzonych na rachunku bieżącym
środkach pieniężnych Dt.................................., Ct ............................... .
Naliczone przez Urząd Skarbowy odsetki za zwłokę w zapłacie podatku księguje się
Dt ......................................., Ct ............................................................
Naliczenie dostawcy kary za nieterminową dostawę księguje się Dt ................................., Ct
................................................
Przekazaną darowiznę programu komputerowego należy zaksięgować Dt ............................
Ct ..........................................
Ćwiczenie 2
Zadekretuj w tabeli wymienione operacje w przedsiębiorstwie będącym podatnikiem
podatku VAT.
Lp. Treść operacji Dt Ct
1. PK - Naliczono odbiorcy karę
umowną.
2. PK- PKP obciąża nas karą za
przestoje wagonów.
3. PK - Niedobór materiałów
spowodowany zdarzeniem losowym.

54
4. WB -Wpływ na rachunek bieżący
odszkodowania z tytułu zdarzenia
losowego.
5. PT - Przekazano jako darowiznę
komputer.
6. RK - Sprzedano za gotówkę akcje
przeznaczone do obrotu.
7. PK - Rozchód sprzedanych akcji po
cenie nabycia.
8. FVAT - wysłana do odbiorcy za
sprzedany środek trwały( wartość
netto).
9. PT - Rozchód sprzedanego środka
trwałego w wartości netto.
10. WB - Otrzymano na rachunek
bieżący dywidendę od posiadanych
akcji.
Ćwiczenie 3
Zadekretuj i zaksięguj operacje gospodarcze.
Tabela 4.7. – 2. Salda początkowe
Nazwa konta Suma
1. Środki trwałe 50 000,00
2. Materiały 20 000,00
3. Wyroby gotowe 30 000,00
4. Należności od odbiorców 20 000,00
5. Należności od pracowników 2 000,00
6. Rachunek bieżący 30 000,00
7. Kasa 8 000,00
8. Fundusz udziałowy 50 000,00
9. Fundusz zasobowy 30 000,00
10. Kredyty bankowe 40 000,00
11. Zobowiązania wobec dostawców 30 000,00
12. Zobowiązania wobec pracowników 10 000,00
Tabela 4.7– 3. Operacje gospodarcze w styczniu
Treść operacji Suma
1. OT – otrzymano darowiznę maszyny produkcyjnej. 10 000,00
2. RK – zapłacono z kasy:
a) abonament RTV,
b) odsetki karne za zwłokę w zapłacie.
15,00
2,00
3. RK, PK – sprzedano za gotówkę papiery wartościowe:
a) wartość w cenie sprzedaży, 10 000,00

55
b) wartość w cenie zakupu. 9 000,00
4. FVAT, PT - za sprzedaną zbędną maszynę produkcyjną:
a) wartość w cenie sprzedaży netto,
b) VAT 22 %,
c) wartość początkowa maszyny,
d) umorzenie.
5 000,00
8 000,00
4 000,00
5. WB – potwierdzający:
a) zapłatę dostawcy naliczonych wcześniej odsetek za zwłokę
w zapłacie,
b) pobranie przez bank prowizji za prowadzenie rachunku,
c) pobranie przez bank odsetek od kredytu,
d) doliczenie przez bank odsetek od zgromadzonych środków,
e) otrzymanie odsetek od udzielonych innym jednostkom pożyczek
długoterminowych,
f) wpływ odsetek od zakupionych obligacji.
100,00
20,00
500,00
100,00
1 000,00
200,00
2) zaksięgować operacje na kontach i podliczyć obroty.
− kalkulator.
Czy potrafisz:
Tak Nie
pozostały koszt i przychód operacyjny,
koszt i przychód finansowy,
strata nadzwyczajna, zysk nadzwyczajny?
2) zidentyfikować i sklasyfikować przychody i koszty
z pozostałej działalności?
3) zaewidencjonować pozostałe przychody i koszty operacyjne?
4) zaewidencjonować przychody i koszty finansowe?
5) zaewidencjonować straty i zyski nadzwyczajne?

56
4.8. Ewidencja procesów gospodarczych z wykorzystaniem
programów komputerowych
Ćwiczenia komputerowe do kalkulacji kosztów produktów i usług zostały opracowane
w taki sposób, by można było je wykonać w arkuszu kalkulacyjnym Excel oraz w typowym
programie handlowym.
Na komórkach w arkuszu możesz wykonywać różne działania (+, -, *, /) wykorzystując do
tego celu operatory działań lub gotowe funkcje różnego typu. Tworzysz w ten sposób
zależności – formuły - zaczynające się znakiem równości „=”. Nie stosuj spacji w formułach.
W celu usprawnienia tworzenia formuł obliczeniowych stosuj mechanizm kopiowania formuł
do sąsiednich komórek (ustaw kursor w prawym dolnym rogu komórki, z której chcesz
kopiować formułę; kursor zmieni kształt na „ ”; wciśnij wtedy lewy klawisz myszki
i przeciągnij kursor na komórki, do których chcesz skopiować formułę).
Z niektórych funkcji takich jak: suma, iloczyn na pewno już korzystałeś. Istotną sprawą
przy sporządzaniu formularzy jest obowiązujący format zapisu kwot księgowych: do 2 miejsc
po przecinku i ze specjalnym separatorem pozycji tysięcy (np. 12 000,00), który ustawiasz
korzystając z menu <Format> <Komórki> <Liczby> <wybierasz kategorię „liczbowe
z separatorem”>.
Przy bardziej złożonych formułach pamiętaj o regułach kolejności wykonywania działań
(takich jak w matematyce) oraz wstawiaj argumenty funkcji poprzez zaznaczanie komórek
myszką.
Przy tworzeniu nagłówków zestawień tabelarycznych w Excelu warto stosować kombinację
klawiszy: LEWY ALT + ENTER, aby wymusić przejście kursora do nowej linii w ramach tej
samej komórki.
Do rejestracji dokumentów sprzedaży i należności kontrahentów z powodzeniem możesz
wykorzystać program handlowy (obejmujący sprzedaż, zakup i magazyn) bądź typowy
program tylko do fakturowania. Z jednostki modułowej Z1.03 (Ewidencjonowanie zmian
w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa) znasz mechanizm:
- postępowania przy zakładaniu nowej firmy w programie handlowym,
- dokonywania ustawień pracy,
- sporządzania dokumentów zakupu i magazynowych.
Jeśli rozpoczniesz pracę w nowym programie postępuj analogicznie:
- zarejestruj nową firmę w programie,
- dokonaj ustawień parametrów stałych (w tym rejestru sprzedaży - <Ustawienia>
<Rejestry>),
- wprowadź dane kontrahentów do kartoteki <Kontrahenci>,
- wprowadź dane towarów do kartoteki towary.
Korzystanie z bazy kontrahentów i towarów automatyzuje proces wystawiania dokumentów
i jest bezwzględnie wykorzystywane przez programy handlowe. Aby proces wyszukiwania
danych o towarach i kontrahentach był ułatwiony należy przestrzegać pewnych reguł przy ich
wprowadzaniu:
- grupować towary, kontrahentów, bądź dokumenty o wspólnych cechach (np. ten sam
asortyment, to samo miejsce zamieszkania) w jednym katalogu (Pamiętaj, każdy
z dokumentów może należeć tylko do jednego katalogu!),
- ustalać dla każdego towaru bądź kontrahenta kod, pod którym będzie on identyfikowany
w systemie.

57
Towary mogą zostać wprowadzone do faktury albo z bazy towarów, albo ręcznie
z klawiatury, (ale wówczas wszystkie dane o tym towarze będą ujęte w zestawieniach tylko
na pozycji zbiorczej). Analogicznie przedstawia się sprawa wprowadzania danych nabywcy
(kontrahenta). Jeśli chcesz by były one uwzględniane we wszystkich zestawieniach, to
wprowadź kontrahenta do kartoteki.
Przy wprowadzaniu towaru do kartoteki musisz ustalić cenę sprzedaży tego towaru w postaci:
- ceny bazowej netto (zwykle jest to cena zakupu),
- cen dodatkowych (zwykle kilka cen do zdefiniowania np. hurtowa, detaliczna, specjalna
itp.).
Okno <Wprowadzanie nowego dokumentu> otrzymasz wybierając kolejno: <Dokumenty->
<Kartoteka dokumentów sprzedaży> < Nowy>.
Pracę nad dokumentem w programie można zatwierdzić i zapisać korzystając z opcji
<Wystaw> lub zapisać, ale w tzw. pamięci podręcznej programu <Pozostaw w buforze>.
Dokument wprowadzony do bufora nie jest widoczny w zestawieniach, można go
modyfikować oraz usunąć.
Na wystawionym dokumencie będziesz mógł, korzystając z opcji <Operacje> wykonać
akcję:
- wystawić dokument korygujący do bieżącego dokumentu sprzedaży <Wystaw dokument
korekty>,
- unieważnić bieżący dokument <Anuluj bieżący dokument>,
- wprowadzić poprawki bezpośrednio na bieżącym, wystawionym dokumencie <Edytuj
bieżący dokument>, ale należy pamiętać, że w tej sytuacji program nie uaktualnia
automatycznie płatności.
Aby wystawić fakturę VAT sprzedaży FVS:
- wskaż typ dokumentu <Faktura VAT> w polu <Typ dokumentu>,
- w polu <Kod kontrahenta> z listy wybierz kontrahenta,
- na zakładce <Towary> z listy, uporządkowanej wg kodu towaru, wybierz towar,
- w polu <Ilość> określ ilość sprzedanego towaru,
- klawiszem TAB (lub myszką) przejdź ponownie do pozycji <Kod towaru> i dodaj
kolejną pozycję itd.,
- w polu <Data wystawienia> komputer automatycznie podpowiada datę systemową (nie
cofaj zegara systemowego!),
- w polu <Data sprzedaży> komputer automatycznie podpowiada datę systemową -> ustaw
datę ręcznie, jeśli data sprzedaży jest różna od daty wystawienia.
- określ formę płatności (gotówka, przelew),
- wprowadź dane osoby upoważnionej do wystawiania faktury i dane osoby upoważnionej
do odebrania faktury,
- Wystaw dokument.
Po wystawieniu dokumentu mogą wystąpić dwie sytuacje:
1. zostanie wygenerowane automatycznie okno <Płatność> np. dokument KP (kasa
przyjmie), który można wystawić (wówczas płatność będzie rozliczona) i wydrukować,
2. płatność zostanie automatycznie rozliczona (pojawi się napis ROZLICZONO), więc jeśli
chcemy by było inaczej (nabywca nie wpłacił jeszcze pieniędzy do kasy) wybieramy
opcję <Płatność> wskazujemy dokument KP. W nowym oknie <Płatność> odznaczamy
pole wyboru wiersza z dokumentem KP <Zapisz> – Płatność nie zostanie rozliczona.
Aby wystawić dokument korygujący FKS do faktury sprzedaży:
- w oknie <Kartoteka dokumentów sprzedaży> wybierz wystawiony dokument, do którego
chcesz zrobić korektę,
- <Operacje> <Wystaw dokument korekty>,
- wskaż pozycję, którą chcesz korygować <Utwórz korektę>,

10

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to 10

Similar to 10 (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

10