1. TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ
TABAKALARDA KULLANIMI AÇISINDAN
İNCELENMESİ
Yrd.Doç.Dr. Altan YILMAZ
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü
Burdur

2. Bildiri / Konu Başlığı: TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ TABAKALARDA KULLANIMI
AÇISINDAN İNCELENMESİ
• Giriş ve Kapsam:
Bu çalışmada ülkemizde üretilmekte olan ve yol inşaatlarında
kullanım potansiyeli olan volkanik kökenli agregalardan
farklı bazalt ve andezit türleri kullanılarak laboratuar
ortamında deneysel bir çalışma gerçekleştirilmiştir.
Agrega örnekleri 4 farklı ilden (Isparta, Afyon, Ankara ve
Konya illerinden) ve 7 farklı ocaktan temin edilmiştir.
Bu agregaların temel fiziksel, kimyasal ve mekanik özellikleri
laboratuvarda elek-analizi, aşınma dayanımı, darbelenme
dayanımı, donma-çözülme dayanımı, CBR değeri ve Proktor
deneyleri ile belirlenmiş ve şartnamelerle kıyaslanmıştır.

3. Bildiri / Konu Başlığı: TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ TABAKALARDA KULLANIMI
AÇISINDAN İNCELENMESİ
• Bazalt Agregası:
Bazalt doğada en yaygın olarak bulunan volkanik kayaç
grubunu teşkil etmektedir. Bazalt koyu siyah renkli, ufak
kristalli veya camsı, volkanik bir kayaç olup, gabronun yüzey
tipidir.
Aşınma direncinin yüksek olması ve dış etkenlere karşı
mukavemeti bazaltın kullanım alanlarını arttırmaktadır.
Sert ve yoğun oldukları zaman volkanik kayaçlar mükemmel
bir agrega kaynağı olmaktadır. Bununla birlikte bazı volkanik
kayaç türleri çok gevrek, bazıları ise oldukça gözenekli bir
yapıya sahiptir. Agregaların dayanımı ve sertliği son ürünün
mekanik bozulmaya karşı direncini önemli düzeyde
etkilemektedir.

4. Bildiri / Konu Başlığı: TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ TABAKALARDA KULLANIMI
AÇISINDAN İNCELENMESİ
Çalışmada kullanılan agregalar
Malzeme açık adı
Ankara Yapracık Bazaltı
Ankara Polatlı Bazaltı
Afyon Sandıklı Bazaltı
Afyon İscehisar Bazaltı
Konya Kulu Bazaltı
Isparta Kayı Bazaltı
Isparta Geyran Andeziti
Bazalt agregası
Kısaltılmış adı
AYB
APB
ASB
AİB
KKB
IKB
IGA

5. Bildiri / Konu Başlığı: TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ TABAKALARDA KULLANIMI
AÇISINDAN İNCELENMESİ
Volkanik Agregaların kimyasal kompozisyonu
Kimyasal analiz sonucunda
tüm malzemelerin yüksek
oranda SiO2 içerdiği
görülmektedir. Ardından
Al2O3, Fe2O3 ve CaO içeriği
gelmektedir.
Le Maitre’a göre agregalar
sınıflandırıldığında, Isparta
Andezit’i dışındaki
malzemelerin bazalt ve
traki-bazalt sınıfına ait
olduğu belirlenmiştir.

6. Bildiri / Konu Başlığı: TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ TABAKALARDA KULLANIMI
AÇISINDAN İNCELENMESİ
DENEYSEL BULGULAR
Agregaların Tane Yoğunluğu
3.0
• Bazalt agregaların özgül ağırlık
değerleri 2.74-2.85 arasında değerler
almış, andezit agregası ise 2.50 özgül
ağırlık değerine sahiptir.
• Özellikle donma bölgesindeki
malzemeler için su absorpsiyonu
kritik öneme sahiptir. Şartnamelerin
öngördüğü limitin altında olmalıdır
(% P < 2,5). Bu çalışmadaki (Andezit)
dışındaki tüm agregalar şartname
sınırları içinde yer almaktadır.
Andezit %5,3 ile en yüksek, Ankara
Polatlı bazaltı ise %0,84 il en düşük
su emme oranına sahiptir.
2.84
2.85
2.8
2.83
2.74
2.75
2.79
2.6
2.50
2.4
2.2
ASB
6.0
KKB
AYB
APB
AİB
IKB
Su Emme Oranı
5.0
IGA
5.29
4.0
3.0
2.0
2.00
1.77
1.09
1.00
AYB
APB
AİB
IKB
0.84
KKB
1.98
1.0
0.0
ASB
IGA

7. Bildiri / Konu Başlığı: TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ TABAKALARDA KULLANIMI
AÇISINDAN İNCELENMESİ
• DENEYSEL BULGULAR
Mikro-Deval Aşınma Değeri
40
33.7
Mikro-Deval katsayısı
Mikro-Deval değeri için kabul edilebilir
sınır değeri max %18 alınmıştır. Grafik
incelendiğinde iki malzemenin (Yapracık
ve Sandıklı) sınır değeri
aştığı, diğerlerinin içerisinde ise
Isparta, Konya ve Polatlı bazalt
numunelerinin aşınma dayanımlarının
oldukça yüksek olduğu görülmektedir.
Genel olarak bazalt agregalarının yassılık
indeksi 25-35 değerleri arasında
yoğunlaşmaktadır. Bu değerler kireçtaşı
agregalarına kıyasla nispeten yüksektir.
Bu duruma volkanik kayaçların camsı
içyapısı sebep olmaktadır.
29.2
30
18,0
20
15.5
11.8
10.1
10
8.0
0
AYB
APB
ASB
AİB
KKB
Yassılık İndeksi Değeri
IKB
IGA

8. Bildiri / Konu Başlığı: TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ TABAKALARDA KULLANIMI
AÇISINDAN İNCELENMESİ
• DENEYSEL BULGULAR
Test edilen agregaların darbelenme
değerleri 6,1 ile 15,1 arasında değerler
almıştır. ilk 6 bazalt agregası oldukça
yüksek parçalanma direnci
göstermişlerdir. Andezit numunesi ise
düşük ancak kabul edilebilir darbe
direncine sahiptir.
Donma-çözülme açısından Yapracık ve
Sandıklı agregaları şartname sınırını
aşmaktadır. Isparta, Polatlı ve İscehisar
agregalarının iklimsel etkilere karşı en
yüksek dayanıma sahip olduğu
söylenebilir.
Darbelenme ile parçalanma değeri
16
15.1
14
12
10.7
9.6
10
8
6.3
6.3
AYB
APB
6.8
6.1
6
4
2
0
ASB
AİB
KKB
IKB
Donma ve Çözülme Kaybı
IGA

9. Bildiri / Konu Başlığı: TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ TABAKALARDA KULLANIMI
AÇISINDAN İNCELENMESİ
• DENEYSEL BULGULAR
Agrega CBR değerleri
250
220
200
200
175
CBR %
Test edilen tüm
malzemelerin CBR
değerleri şartname sınırı
dâhilindedir. En yüksek
CBR değeri İscehisar ve
Isparta agregalarında,
en düşük CBR değeri ise
Konya bazaltı ve Isparta
Andezit agregasında elde
edilmiştir.
175
144
150
110
100
100
50
0
AYB
APB
ASB
AİB
KKB
IKB
IGA

10. Bildiri / Konu Başlığı: TÜRKİYE’DEKİ BAZI VOLKANİK AGREGALARIN
YOL ÜSTYAPISINDA BAĞLAYICISIZ TABAKALARDA KULLANIMI
AÇISINDAN İNCELENMESİ
• SONUÇ ve ÖNERİLER
Sonuç olarak, volkanik kökenli agregaların (bazalt agregasının) yüksek
parçalanma direnci, yüksek CBR değeri ve yüksek özgül ağırlığa
sahip olduğu görülmüştür. Bununla birlikte su emme yüzdesi ve
yassılık indeksi de kısmen yüksek çıkmıştır.
Andezit agregası ise düşük birim ağırlık değeri ve düşük parçalanma
direnci ile diğer volkanik agregalardan farklılık göstermiştir. Bununla
birlikte Andezitin agregasının su emme oranı dışındaki fiziksel ve
mekanik özellikleri şartname sınırları içerisinde kalmıştır.
Bazalt doğada yüzeye yakın bölgelerde bol miktarda bulunan volkanik
bir agrega olarak Anadolu’nun birçok noktasında çıkartılmaktadır.
Bazalt agregasının yol üstyapısında gerek granüler tabakalarda
gerekse bağlayıcılı tabakalarda kireçtaşı agregası yerine önemli
kullanım alanları bulunduğu göz önünde tutulmalıdır.