1.Агуулга 2.Популяцийн насны бүтэц гэж юу вэ? Популяцийн насны бүтцийг тодорхойлогч голлох хүчин зүйлс: Бодгаль биеийн бэлэг боловсорч, бие гүйцэх хугацаа Нэгэн биеийн хөгжлийн үргэжлэх хугацаа Үржих, үр төлөө үлдээх чадвар хадгалагдах байдал Тайван байдлын үргэлжлэх хугацаа Үржлийн давтамж Үхэл хорогдол Тоо толгойн хөдлөл зүйн хэлбэр 3.Популяцийн хүйсний бүтэц гэж юу вэ? Янз бүрийн насны бүлгүүд дэх эр, эм биеийн тооны харьцааг популяцийн хүйсний бүтэц гэнэ. Тодорхойлохдоо: 4.Популяцийн демографийн анализ Демографийн анализ популяцийн хэмжээд нөлөөлж байгаа үндсэн статистик мэдээлэлийг судалдаг. Өөрөөр хэлбэл төрөлт ба үхэл хорогдол хоёрын үзүүлэлтийн факторыг судалдаг шинжлэх ухааны салбар юм. 5.Леслийн матриц 6.Махчлалын улмаас /Allocosa millica/ царцааны /Melanoplus borealis/ хүйсийн харьцааны мэнд үлдэлтийн график 2006 он 7.Анчлагдсан цагаан сүүлт /Odocoileus virginianus/ бугын нас хүйсийн бүтцийн график 2008 он 8.Цагаан зээрийн /Procapra gutturosa/ сүргийн бүтэц 2004 он 9.Дүгнэлт Популяцийн насны бүтэц нөхөн төлжих эрчим, үхэл хорогдлын түвшин, үр удам солидох онцлогыг илэрхийлнэ. Популяцийн хүйсний бүтэц янз бүрийн насны бүлгүүд дэх эр, эм биеийн тооны харьцааг хэлнэ. Популяцийн демографийн анализ популяцийн хэмжээд нөлөөлж байгаа үндсэн статистик мэдээллийг судалдаг. Нас болон хүйсний бүтэцийг судалснаар популяцийн демограф тодорхойлж болно. 10.Ном зүй Х.Тэрбиш, Я.Адъя “Экологи” 2009 он Чарльз Ж. Кребс “Экологи” 2005 он А.Гүрбадам, М.Наранхажид, Ч.Цолмон “Хүний экологи” 2008 он http://siteresources.worldbank.org/INTEAPREGTOPENVIRONMENT/Resources/AssessmentofsteppeUngulatesFinalRepor(Mong).pdf http://bandicoot.maths.adelaide.edu.au/Leslie_matrix/leslie.cgi?initial_pop Asuh zuil bwl hemots.kherlen@yahoo.com subject dr n Slideshare gj biched holbogdoroi.

1. Популяцийн Нас ба
Хүйсийн бүтэц
/Демограф/
Хичээлийн код: EM210
2014.10.011

2. Агуулга
 Популяцийн насны бүтэц
 Популяцийн хүйсийн бүтэц
 Популяцийн демографийн анализ
 Леслийн матриц
 Махчлалын улмаас царцааны хүйсийн
харьцааны мэнд үлдэлтийн үзүүлэлт
 Анчлагдсан бугын нас хүйсийн график
 Цагаан зээрийн сүргийн бүтэц
 Дүгнэлт
 Ном зүй
2

3. Популяцийн насны бүтэц
гэж юу вэ?
•Насны бүлэглэл популяцид явагдаж буй хэд
хэдэн чухал процессыг, тухайлбал нөхөн
төлжих эрчим, үхэл хорогдлын түвшин, үр
удам солидох онцлогыг илэрхийлнэ.
Тодорхойлолт
•Өсч буй популяци
•Жигд тогтвортой
•Цөөрч буй
Ангилал
•Насны туйлын бүтэц: Тодорхой цаг
хугацаанд, тодорхой насны бүлэг
бодгалиудын тоо толгой илэрхийлэгдсэнийг
хэлнэ.
•Насны харьцангуй бүтэц: Популяцийн нийт
тоо толгойд тухайн насны бүлэг
бодгиалудын эзлэх хэмжээг хувийг
илэрхийлснийг хэлнэ.
Загварын хэлбэр
Популяцийн насны бүтцийг
тодорхойлогч голлох хүчин
зүйлс:
O Бодгаль биеийн бэлэг
боловсорч, бие гүйцэх
хугацаа
O Нэгэн биеийн хөгжлийн
үргэжлэх хугацаа
O Үржих, үр төлөө үлдээх
чадвар хадгалагдах байдал
O Тайван байдлын үргэлжлэх
хугацаа
O Үржлийн давтамж
O Үхэл хорогдол
O Тоо толгойн хөдлөл зүйн
хэлбэр
3

4. Популяцийн хүйсний бүтэц
гэж юу вэ?
Янз бүрийн насны бүлгүүд дэх эр, эм биеийн тооны
харьцааг популяцийн хүйсний бүтэц гэнэ. Тодорхойлохдоо:
• Үр үүсэх үед бүрдэх харьцаа бөгөөд мейоз хуваагдлын үед
бэлгийн хромосомын хослолоор тодорхойдогдоно.
Хүйсийн анхдагч харьцаа
• Шинэ төрсөн нялх төлийн хүйсийн харьцаа илэрхийлнэ. Энэ
харьцаа нилээд өөрчлөмтгий, төрөх үед хүйсний ялгаа нилээд
хэлбэлздэг, янз бүрийн хүчин зүйлийн нөлөө асар их.
Хүйсийн хоёрдогч харьцаа
• Энэ нь популяцийн биеүдийн бэлгийн боловсролт эхлэх үеийн
харьцаагаар илэрхийлэгдэх ба нилээд өөрчлөгдмөл бадаг.
Хүйсийн гуравдагч харьцаа
4

5. Популяцийн демографийн
анализ
Демографийн анализ популяцийн хэмжээд нөлөөлж байгаа үндсэн
статистик мэдээлэлийг судалдаг. Өөрөөр хэлбэл төрөлт ба үхэл хорогдол
хоёрын үзүүлэлтийн факторыг судалдаг шинжлэх ухааны салбар юм.
Төрөлт болон
үхэл хорогдол
популяцийн
бүтэц болон
динамикид
ямар нөлөө
үзүүлж байгаа
Өөр зүйлийн
популяциудийн
амьдралын
эргэлт буюу
хөгжлийн
мөчлөгийг
хооронд нь
харьцуулж
зэрэгцүүлэх
арга бэлдэх
Статистикийн
чухал
үзүүлэлтүүд
өөрчлөгдөхөд
популяцийн
динамикид
гарах
нөлөөлөлийг
тооцоолж
чадах
5

6. Леслийн матриц
6

7. Lycocorax pyrrhopterus
Леслийн матриц
7

8. Махчлалын улмаас /Allocosa millica/ царцааны
/Melanoplus borealis/ хүйсийн харьцааны мэнд үлдэлтийн
график 2006 он
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0 10 20 30
Бодгалийнтоо
Өдөр
Эмэгчин
Эрэгчин
8

9. Анчлагдсан цагаан сүүлт
/Odocoileus virginianus/
бугын нас хүйсийн бүтцийн график
2008 он
Эмэгчин Эрэгчин
0
5
10
15
20
25
30
0.5 1.5 2.5 3.5 4.5 5.5
Бодгалийнтоо
толгой
Бодгалийн нас
0
5
10
15
20
25
30
35
0.5 1.5 2.5 3.5 4.5 5.5
Бодгалийнтоо
толгой
Бодгалийн нас
9

10. Цагаан зээрийн /Procapra gutturosa/
сүргийн бүтэц 2004 он
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Дорноговь Дорнод Сүхбаатар
Ооно
Шарга ин
Янзага
10

11. Дүгнэлт
O Популяцийн насны бүтэц нөхөн төлжих
эрчим, үхэл хорогдлын түвшин, үр удам
солидох онцлогыг илэрхийлнэ.
O Популяцийн хүйсний бүтэц янз бүрийн
насны бүлгүүд дэх эр, эм биеийн тооны
харьцааг хэлнэ.
O Популяцийн демографийн анализ
популяцийн хэмжээд нөлөөлж байгаа
үндсэн статистик мэдээллийг судалдаг.
O Нас болон хүйсний бүтэцийг судалснаар
популяцийн демограф тодорхойлж болно.
11

12. Ном зүй
1. Х.Тэрбиш, Я.Адъя “Экологи” 2009 он
2. Чарльз Ж. Кребс “Экологи” 2005 он
3. А.Гүрбадам, М.Наранхажид, Ч.Цолмон
“Хүний экологи” 2008 он
4. http://siteresources.worldbank.org/INTEAPR
EGTOPENVIRONMENT/Resources/Assessm
entofsteppeUngulatesFinalRepor(Mong).pdf
5. http://bandicoot.maths.adelaide.edu.au/Leslie
_matrix/leslie.cgi?initial_pop
12