SlideShare a Scribd company logo
1 of 93
Download to read offline
नैितक िश ा
क ा ८ 
 
 
 
 
 
 
 
 
नेपाल सरकार  
िश ा ,िव ान तथा िविध म ालय
पा म िवकास क
े    
सानोिठिम, भ पुर     
g}lts lzIff
sIff *
g]kfn ;/sf/
lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
kf7oj|md ljsf; s]Gb|
;fgf]l7dL, eStk'/
k|sfzs 	 g]kfn ;/sf/
	 lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
	 kf7oj|md ljsf; s]Gb|
	 ;fgf]l7dL, eStk'/
©	 ;jf{lwsf/ kf7oj|md ljsf; s]Gb|
o; kf7ok':ts;DaGwL ;Dk"0f{ clwsf/ kf7oj|md ljsf; s]Gb| ;fgf]l7dL, eStk'/df
lglxt /x]sf] 5 . kf7oj|md ljsf; s]Gb|sf] lnlvt :jLs[ltlagf Jofkfl/s k|of]hgsf
nflu o;sf] k'/} jf cf+lzs efu x'ax' k|sfzg ug{, kl/jt{g u/]/ k|sfzg ug{, s'g}
ljB'tLo ;fwg jf cGo k|ljlwaf6 /]s8{ ug{ / k|ltlnlk lgsfNg kfOg] 5}g .
k|yd ;+:s/0f	 M	 lj=;+ @)&@
kl/dflh{t ;+:s/0f	 M	 lj=;+ @)&^
d'b|0fM		 hgs lzIff ;fdu|L s]Gb| ln=
		 ;fgf]l7dL, eStk'/ .
d"No ?=
kf7ok':ts;DaGwL kf7sx¿sf s'g} klg k|sf/sf ;¬´fjx¿ ePdf kf7oj|md ljsf;
s]Gb|, ;dGjo tyf k|sfzg zfvfdf k7fOlbg'x'g cg'/f]w 5 . kf7sx¿af6 cfpg]
;¬´fjx¿nfO{ s]Gb| xflb{s :jfut ub{5 . tkfO“n] lsg]sf] kf7ok':tsdf s'g} q'l6
ePdf glhssf] ljt/saf6 pSt k':ts ;f6g ;Sg'x'g] 5 .
xfd|f] egfO
lzIffnfO{ p2]Zod"ns, Jofjxfl/s / ;d;fdlos agfpg kf7oj|md ljsf; s]Gb|n] ljBfno txsf
kf7oj|mdtyf kf7ok':ts ljsf; tyf kl/dfh{g ug]{ sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbFb} cfPsf] 5 . ljBfyL{df
/fi6«k]|d, /fli6«otf k|ltsf] ;dk{0f / nf]stflGqs k4ltnfO{ cfTd;ft ug{] efjgfsf] ljsf; u/fO{ g}ltsjfg,
cg'zfl;t, :jfjnDaL tyf l;h{gzLn eO{ ;dfj]zL ;dfh lgdf{0fdf of]ubfg lbg ;Sg] Ifdtf ljsf; x'g
cfjZos 5 .pgLx¿df eflifs tyf ul0ftLo l;ksf ;fy} lj1fg, ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlw, jftfj/0f,
:jf:Yo tyf hg;ªVof;DaGwL cfwf/e"t 1fg tyf hLjgf]kof]uL l;ksf] ljsf; x'g h?/L 5 . To;} u/L
ljBfyL{x¿df snf tyf ;f}Gbo{ k|ltsf] cg'/fu / dfgjLo d"No dfGotf, cfbz{ tyf j}lzi6ox¿k|ltsf]
;r]ttf ;lxt ltgsf] ;+/If0f, ;+jw{g ug]{ efjgfsf] ljsf; cfjZos 5 . ;dtf d"ns ;dfhsf] lgdf{0fdf
;xof]u k'¥ofpg pgLx¿df ljleGg hfthflt, lnªu, efiff, wd{, ;+:s[lt / If]qnufotsf ljljwtfx¿sf]
;Ddfg ug{] / dfgj clwsf/ tyf ;dflhs d"No dfGotf k|lt ;r]t eO{ lhDd]jf/L jxg ug{] efjgfsf] ljsf;
u/fpg' cfjZos 5 . plNnlvt cfjZostfnfO{ b[li6ut u/L cfwf/e"t lzIff kf7oj|md -sIff ^–*_, @)^(
nfO{ d"n cfwf/dfgL lzIff;DaGwL ljleGg cfof]usf ;'emfj, lzIfs, ljBfyL{ tyf cleefjsnufot lzIff;“u
;Da4 ljleGg JolSt ;lDdlnt uf]i7L / cGt/lj|mofsf lgisif{ / ljleGg ljBfnodf k/LIf0f u/L k|fKt
k[i7kf]if0f ;d]tnfO{ ;d]6L of] kf7o k':ts tof/ kfl/Psf] xf] .
kf7ok':tsnfO{ o; :j¿kdf Nofpg] sfo{df s]Gb|sf sfo{sf/L lgb]{zs >L lbjfs/
9'ªu]n, piff bLlIft, 8f= lrGtfdl0f of]uL, s]zjk|;fb Gof}kfg], ;fg' cdfTo, Psf/Tg zdf{
cfrfo{, lbg]z vgfn, t'n;L cfrfo{, 1fgdl0f g]kfn, x]d/fh vltj8f / k'?iff]Ttd l3ld/]sf]
ljz]if of]ubfg /x]sf] 5 . kf7ok':tsnfO{ cWofjlws tyf kl/dfh{g u/L k|sflzt ug{]
sfo{df o; s]Gb|sf dxflgb{]zs 8f= n]vgfy kf}8]n, >L u0f]zk|;fb e66/fO{ / >L lrgfs'df/L
lg/f}nf of]ubfg /x]sf] 5 . o; k':tssf] rf/ /ªdf ljsf; ug{sf nflu snf ;Dkfbg sfo{
>L >Lxl/ >]i7af6 ePsf] xf] . o; kf7ok':tssf] ljsf; tyf kl/dfh{g sfo{df ;+nUg ;a}k|lt
kf7oj|md ljsf; s]Gb| wGojfb k|s6 ub{5 .
kf7ok':tsnfO{ lzIf0f l;sfOsf] dxŒjk"0f{ ;fwgsf ¿kdf lnOG5 . o; kf7ok':tssf] k|of]uaf6
kf7oj|mdåf/f nlIft ;Ifdtf xfl;n ug{ ljBfyL{nfO{ ;xof]u k'Ug] ck]Iff ul/Psf] 5 . kf7ok':tsnfO{
;s];Dd lj|mofsnfkd'vL / ?lrs/ agfpg] k|oTg ul/Psf] 5 . o; kf7ok':tsnfO{ ce}m kl/is[t kfg{sf nflu
lzIfs, ljBfyL{, cleefjs, a'l4hLjL Pjd ;Dk"0f{ kf7sx¿sf] ;d]t dxŒjk"0f{ e"ldsf /xg] x'“bf ;Da4 ;a}sf]
/rgfTds ;'emfjsf nflu kf7oj|md ljsf; s]Gb| xflb{s cg'/f]w ub{5 .
	 g]kfn ;/sf/
	 lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
lj= ;+= @)&^						 kf7oj|md ljsf; s]Gb|
ljifo;"rL
PsfO	 ljifoj:t'	 k[i7 ;ªVof
PsfO Ps	 rfl/lqs ljsf;		 !–!*
kf7 !	 ufp“sf] ;fg cfOtdfg		 @
kf7 @	 c;n pbfx/0f agf}“		 &
kf7 #	 /fd|f] ;f]r, l;s / u/		 !#
PsfO b'O{	 dfgjLo d"No dfGotf		 !(–#^
kf7 !	 dgsf c;n ;fyL		 @)
kf7 @	 d]/f] jf:tljs klxrfg		 @%
kf7 #	 ;a}lt/ cfkmGt		 #!
PsfO tLg	 gful/s st{Jo / bfloTj		 #&–%@
kf7 !	 gful/s st{Jo		 #*
kf7 @	 d}n] ug]{ sfd		 $#	
kf7 #	 ;dfh ;]jL ld;|Lnfn		 $*
PsfO rf/	 ;fd"lxs hLjg k4lt / ljljwtf		 %#–&)
kf7 !	 zflGt / ldqtf		 %$
kf7 @	 d]/f] jf:tljs klxrfg		 ^)
kf7 #	 kf“r efOsf] syf		 ^^
PsfO kf“r	 cg'zf;g tyf ;sf/fTds lrGtg		 &!–**
kf7 !	 kZrfQfk		 &@
kf7 @	 leqL cf“vf		 &&
kf7 #	 cltn] vlt		 *#
g}lts lzIff, sIff *	 1
l;sfO pknlAw
c;n rfl/lqs Jojxf/ k|bz{g ug{
c;n rl/qn] dfgjLo hLjgdf kfg]{ k|efj dgg u/L ;f]cg'¿ksf] Jojxf/ ug{
c;n rl/q lgdf{0fsf nflu ;To, ;bfrf/, zflGt, k|]d / clx+;f h:tf dfgjLo d"No /
dfGotf Jojxf/df k|of]u ug{
PsfO
! rfl/lqs ljsf;
2	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
ck]lIft Jojxf/
c;n sfdsf nflu ;a}af6 k|]l/t x'g
cfTdljZjf; hufO{ sfd ug{
c;n ljrf/ JoSt u/L ;f]xLcg';f/ Jojxf/ b]vfpg
;fdflhs lxtdf nfUg / c¿nfO{ klg nufpg
sfddf lgikIftf b]vfpg
kl/jf/, 6f]n jf ;d'bfodf cg's/0fLo JolSt aGg
cfOtdfgsf] 3/ ;fnkf]v/L ufpFdf 5 . of] ufpF b'u{d 7fpFdf k5{ . pgL :yfgLo
ljBfnodf k95g . pgsf cfdfa'af >d u/]/ hLjgofkg u5{g . pgLx¿n] ;fgf] 5Fbf
k9g] cj;/ kfPgg . To;}n] cfOtdfgsf] k9fOaf/] pgLx¿n] /fd|/L hfg]sf 5}gg .
pgLx¿ 5f]/fn] /fd|/L k9f]; eGg] dfq rfxG5g t/ cfOtdfgsf] k9fO eg] /fd|f] x'g
;s]sf] lyPg .
n]vk9 ug]{ / ;fyL;Fu v]Ng] /dfpg] pd]/sf eP klg cfOtdfgsf] :jefj uDeL/ lyof] .
pgL 3/sf] ul/aL / sdhf]/ k9fOsf sf/0f k9fO g} 5f]8g'k5{ ls eGg] klg ;f]Ry] .
pgnfO{ s] u/f}F, s] gu/f}F eO/x]sf] lyof] .
Ps lbgsf] s'/f xf], cfOtdfg ljBfno hfFb} lyP . ljBfno hfg v]tsf] cfnLdflyaf6
lxF8g'kYof]{ . pgL cfnLdf lxF8b} lyP . ToxfF Pp6f 7'nf] 8Nn] ls/f] d'vdf vfg]s'/f
Rofk]/ cfnLdfly plSnFb} lyof] . cfnLsf] l8ndf cfOk'u]kl5 vfg]s'/f Rofk]sf] RofKo}
ls/f] n8]/ v]tdf k'Uof] . ls/f] v]tdf r'k nfu]/ a;]g . vfg]s'/f Rofk]/} ls/f] cfnL
lzIf0f ;'emfj
c;n rl/qcg'¿ksf] Jojxf/ k|bz{g ug{ cfjZos kIfsf af/]df 5nkmn u/fO{ ljBfyL{nfO{ tL kIf
Jojxf/df ptfg{ pTk|]l/t ug'{xf]; . kl/jf/, 6f]n jf ;d'bfodf c;n rfl/lqs Jojxf/ k|bz{g ug]{
JolStTjsf cg's/0fLo kIfx¿sf] ;"rL agfO{ k|:t't ug{ nufpg'xf]; .
ufp“sf] ;fg cfOtdfg
!
!
g}lts lzIff, sIff *	 3
r9of] . ls/f] aNn aNn cfnLsf] l8ndf cfOk'u]sf] lyof], klxn] h:t} n8]/ v]tdf
k'Uof] . ls/fn] lxDdt xf/]g . ls/f] vfg]s'/f Rofk]/} t];|f] k6s cfnLdfly r9of] /
Kjfndf /x]sf] cfkmgf] 3/leq k:of] .
36gf ;fdfGo lyof] t/ To;n] cfOtdfgnfO{ uDeL/ k|efj kf¥of] . pgn] ;f]r], ‘;fgf]
hLj dfg]sf] ls/f] t la£gafwf kG5fP/, b'Mv u/]/ cfkmgf] p2]Zo k"/f u5{ . d
t dflg;, ddf ePsf] 1fg, a'l4 / r]tgfsf] s] sfd <’ cfOtdfgdf lg/Gt/ k|of]u
u/L ;d:ofsf] ;dfwfg u/]/ ;kmn eOG5 eGg] ljZjf; hfUof] . pgnfO{ s'g} klg
sfd lg/Gt/ u/] ;kmntf kfOG5 eGg] nfUof] . k9fO 5f]8g] pgsf] ljrf/ x/fof] .
cfOtdfgn] of] s'/f ljBfnosf ;fyLx¿ / lzIfsnfO{ klg ;'gfP . lzIfsn]
eGg'eof], æefO alxgL xf], sfdsf] yfngL g} gug]{ lgDg / yfngL ug]{ t/ afwf cfP
5f]8g] dWod >]0fLsf dflg; x'g . yfn]sf] /fd|f] / dxfg sfd hlt;'s} afwf cfP klg
g5f]8g], k"/f u/]/} 5f8g] dflg; pQd >]0fLsf x'g . xfdL pQd >]0fLsf dflg; x'g'k5{ .Æ
cfOtdfgsf] ljrf/ / Jojxf/ ablng yfNof] . pgdf gofF sfd ug]{ hfFu/ k}bf eof] .
jiff{sf] ;dodf ;fnkf]v/L ufpF lxnfDo x'GYof] . cf]Nnf] 3/ kNnf] 3/ cfjthfjt
ug{ klg cK7of/f] x'GYof] . cfOtdfgn] ufpFn]sf af/Lsf 9'ªuf l6k]/ af6f]df la5ofpg]
h'lSt lgsfn] . o;f] ubf{ af/L ;kmf eP/ cGg w]/} kmNg yfNof] eg] af6f] lxF8g klg
4	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
;lhnf] eof] . cfOtdfgn] ljBfno labf ePsf] lbg ;fyLx¿nfO{ of] sfd ug{ xf}:ofP .
;fyLx¿n] pgsf] s'/f dfg] / kl5 kl5 ufpFn]n] klg ;fy lbg yfn] .
;fnkf]v/L ufpFdf :jf:Yo;DaGwL hgr]tgfsf] sdL lyof] . ufpFn]x¿nfO{ ljleGg /f]u
nfUYof] . cfOtdfgn] :jf:Yo lzIff k9]sf] kmfObf lgsfNb} k|To]s 3/df zf}rfno agfpg]
/ kfgLsf] d'xfg ;kmf /fVg] cleofg rnfP . pgn] ufpFn]nfO{ JolStut / 3/ cfFugsf]
;/;kmfOdf klg ;lj|mo u/fP . pgsf] sfdn] ufpF :j:y / ;'Gb/ eof] . cfOtdfgsf]
k9fO klg /fd|f] x'Fb} uof] . pgL sIffdf k|yd x'g yfn] . lzIfsn] klg pgnfO{ c;n
sfd ug]{ xf};nf lbO/x] .
cfOtdfg k9g] ljBfnodf pgsf efO klg tNnf] sIffdf k9y] . Ps lbg efOn] sfuhsf]
6'j|mf ljBfnosf] d"n 9f]sf cufl8 kmfn] . cfOtdfg / kfn] bfOn] Tof] b]v] . kfn] bfOn]
cfOtdfgsf] efOnfO{ ufnL gu/L sfuhsf] 6'j|mf l6Kg nfu]sf lyP, cfOtdfgn] /f]s] .
pgn] eg], æbfO, cfkm"n] u/]sf] uNtL cfk}Fm ;'wf/]/ dfq dflg; c;n aG5 . Tof] 6'j|mf
d d]/} efOnfO{ l6Kg nufpF5' . To;f] eof] eg] pgn] km]l/ kmf]xf]/ ub}{gg . pgsf ;fyLn]
klg hxfF kfof] ToxLF kmf]xf]/ ug'{ x'Fb}g eg]/ rfn kfpg] 5g .Æ cfOtdfgn] sfuhsf] 6'j|mf
efOnfO{ g} l6Kg nufP . efOn] klg eljiodf hxfF kfof] ToxLF kmf]xf]/ gug]{ jfrf u/] .
ljBfnodf hf8f] labf lyof] . cfOtdfgsf a'afnfO{ sfd ljz]ifn] lhNnf ;b/d'sfd
hfg'kg]{ eof] . cfOtdfg klg a'af;Fu} ;x/ uP . sfof{nosf] Pp6f sf]7fdf k':tsfno
klg lyof] . a'afn] sfof{nodf cfkmgf] sfd u?Gh]n cfOtdfgn] k':tsfnodf dxfg
JolStx¿sf] hLjgL ePsf] k':ts k9]/ l;WofP . ljBfno v'n]kl5 pgn] cfkm"n]
k9]sf] hLjgLsf ljifodf ;fyLx¿;Fu s'/f u/] . pgn] eg], æc¿n] eg]/ c;n rl/qsf]
ljsf; x'Fb}g . cfk}Fmn] cg'zf;g kfngf u/] rfl/lqs ljsf; x'Fbf] /x]5 .Æ ;fyLx¿n]
klg k/f]ksf/, cg'zf;gsf] kfngf, zflGt / ;Ddfgsf af/]df s'/fsfgL u/] . dof{bf,
w}o{ / nugzLntfaf6 c;n / dxfg aGg ;lsg] ljifodf 5nkmn u/] .
lxhf]cfh cfOtdfg ;fnkf]v/L ufpF / ljBfnodf ;a}sf nflu cg's/0fLo
ag]sf 5g . 5f]/fsf] kf}/v b]v]/ cfdfa'af klg v';L 5g . klxn]sf] cfOtdfg /
clxn]sf] cfOtdfgdf cfsfz hldgsf] leGgtf 5 . ufpFn]x¿ eG5g, æ;fn kf]v/L ufpFsf]
;fg, cfOtdfg .Æ
g}lts lzIff, sIff *	 5
;f/f+z
rl/q lgdf{0f af]lng] ljifo geP/ Jojxf/df k|bz{g ul/g] ljifo xf] . cfTdljZjf;,
;befj / ;dk{0faf6 rl/qsf] lgdf{0f / ljsf; x'G5 . o;sf nflu ;;fgf kfq /
k|;ªu klg k|]/s x'g ;S5g . ltgaf6 k|]l/t eP/ cfkmgf] sfddf nflu/xg] dflg;n]
g} hLjgdf k|z+;f / ;kmntf kfpg ;kmn x'G5 . c;n ;f]rfO / Jojxf/n] dflg;sf]
rl/q cg's/0fLo klg aGg k'U5 .
cEof;
!= cfkmgf] d"Nofªsg cfk}m u/ M
	-s_ 	d s'g} klg sfd cfTd ljZjf;sf ;fy
		 -c_ u5'{ 	 -cf_ ulb{gF
	 -v_ 	d ;'? u/]sf] c;n sfddf ;d:of cfof] eg]
		 -c_ lard} 5f]85' 		
-cf_ k"/f u/]/ 5f]85'
	 -u_ 	d uNtL ;RofP/ cfkm"nfO{
		 -c_ sdhf]/ b]vfpFlbgF 		
-cf_ ;'wf/ u5'{
	 -3_ 	d km';{bdf k|]/0ffbfoL k':ts
		 -c_ k95' 		
-cf_ k9lbgF
	 -ª_ 	d d]/f] sfdaf6 kl/jf/nfO{
		 -c_ ;Gt'i6 agfpF5' 	 	
-cf_ s]xL klg agfpFlbgF
@= 5f]6f] pQ/ b]pm M
	 -s_ cfOtdfgnfO{ k|]/0ff lbg] 36gf s] xf] <
	 -v_ s:tf dflg; pQd >]0fLsf x'G5g <
	 -u_ ufpFsf] lxnf] af6fsf] ;d:of s;/L ;dfwfg eof] <
	 -3_ cfOtdfgsf efOsf] uNtL s] lyof] <
	 -ª_ hLjgL k9]sf] s'/f ;'g]/ cfOtdfgsf ;fyLx¿n] s:tf] 5nkmn u/] <
	 -r_ cg's/0fLo dflg; aGg s] ug'{k5{ <
6	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
#= 	ltd|f] ;d'bfodf dflg;n] /fd|f] sfd u/]/ :ofaf;L kfPsf xf]nfg . tL sfd
s] x'g, ;d'bfosf dflg;x¿;Fu ;f]wvf]h u/L sfdsf] ljj/0f tof/ kf/ .
$= 	
oL sfd u/ M
-s_ cfOtdfgn] u/]sf /fd|f sfdx¿sf] ;"rL agfO{ sIffdf 6fF; .
-v_ ljBfno labf ePsf] lbg ;fyLx¿n] ldn]/ cfkmgf] 6f]n÷l5d]sdf ug{ ;Sg]
/fd|f] sfdsf] ljj/0f tof/ kf/ .
-u_	ltdL s:tf] dflg;nfO{ c;n rl/qsf] dfG5f}, pbfx/0f lbO{ n]v .
%= tn lbOPsf] lrqnfO{ bz jfSodf j0f{g u/ M
^= 	ltdL cfkmgf] sdhf]/L klxrfg u/L ltgnfO{ ;'wfg{ s] ug{ ;S5f}, n]v .
&= 	;do ldnfP/ glhssf] :jf:Yo rf}sLdf hfpm . ToxfF b}lgs ¿kdf s] sfd x'Fbf]
/x]5, cjnf]sg u/ / ltdLn] ug{ ;Sg] sfdsf] ;"rL agfpm . To;kl5
cleefjssf] cg'dlt lnO{ :jod;]jLsf ¿kdf :jf:Yo rf}sLdf sfd
klg u/ .
*= cfkmgf efOalxgLnfO{ c;n dflg; agfpg ltdL s:tf] e"ldsf lgjf{x u5f}{ <
(=	 JolSt s;/L /fi6«sf] ;fg aGg ;Snf, cfkmgf ljrf/ n]v .
g}lts lzIff, sIff *	 7
ck]lIft Jojxf/
c;n rl/qaf6 k|efljt eO{ /fd|f] sfd ug{
:yfgLo JolSt / k|s[ltaf6 c;n sfdsf nflu k|]l/t x'g
;fd"lxs / ;fdflhs sfddf ;lj|mo /xg
;]jf / ;xof]u ug{
JolSt / ;dfhdf cg's"n k|efj b]vfpg
pbfx/0fLo JolStTj lgdf{0f ug{ 
clgn, slkn, sf]lknf, bf]h]{, nvgnfn / /]lhgf Pp6} sIffsf ;fyL x'g . Ps lbg
a]n'sL kv pgLx¿ ufpFsf] rp/df v]ln/x]sf lyP . v]n v]Nbf pgLx¿n] ;d"x lgdf{0f
u/] . h'g;'s} sfd klg ldn]/ ubf{ ;kmn eOG5 eGg] s'/f pgLx¿n] ;'g]sf lyP .
o;/L sfd ubf{ /dfOnf] x'g] /x]5 eGg] pgLx¿nfO{ nfUof] . pgLx¿lar ljBfno 5'66L
ePsf] lbg o:t} sfd ug'{k5{ eGg] rrf{ rNof] .
clgnn] cfkmg} ufpFdf ePsf af]6 la?jfaf/] hfgsf/L lng] k|:tfj /fv] . lj1fg ljifodf
;xof]u k'Ug] ePsfn] bf]h]{n] o;df ;xdlt hgfP . ufpFsf] 5]pdf cfFksf] au}Frf lyof] .
nvgnfnn] ToxfF hfg' /fd|f] x'g] ;'emfj lbP . o;df ;a}sf] ljrf/ ldNof] .
labfsf lbg sIffsf ;a} ;fyL cfFksf] au}Frfdf uP . au}Frfel/ cfFksf d'h'/fx¿
nfu]sf lyP . cfFksf af]6 g} km'n]/ 9sdSs eP h:tf b]lvGy] . au}Frf / jl/kl/ cfFksf]
d'h'/fsf] ;'uGw km}lnPsf] lyof] . cfFksf af]6d'lg pd|]sf emf/kftsf a'6f klg ;'Gb/
b]lvGy] . d'h'/fsf] k|efjn] ltgaf6 klg ;'uGw km}ln/x] h:tf] nfUYof] . pgLx¿ o:tf]
lzIf0f ;'emfj
g}lts, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts d"No dfGotf Pjd rfl/lqs cfr/0f h:tf ljifo If]qn] c;n rl/q
lgdf{0fdf s;/L ;xof]u k'¥ofO/x]sf x'G5g eGg]af/]df sIffdf 5nkmn u/fpg'xf]; . ljBfyL{x¿
s] aGg rfxG5g, ;f]Wg'xf]; / To:tf] JolStn] c;n rl/qsf] gd'gf k|:t't ug{ cfjZos kg]{ st{Jo
kfng;DaGwL tYox¿sf] ;"rL agfO{ k|:t't ug{ nufpg'xf]; .
c;n pbfx/0f agf}“
@
@
8	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
b[Zo x]g{ kfPsfdf w]/} v';L lyP . rf/}lt/sf] ;'ulGwt jftfj/0fn] pgLx¿nfO{ n67
kfl//x]sf] lyof] .
To;} a]nf pgLx¿n] au}Frfsf] glhsaf6 Ps hgf dflg; lxFl8/x]sf] b]v] . pxfF ljBfnosf
k"j{lzIfs Hof]lt/fh x'g'x'Fbf] /x]5 . ;a}n] pxfFnfO{ gd:sf/ u/] / au}Frfdf cfpgfsf]
sf/0f atfP . pgLx¿n] pxfFnfO{ au}Frfsf] ;f}Gbo{ / ;'uGwaf/] lh1f;f /fv] . of] s;/L
;Dej eof] egL ;f]w] . Hof]lt/fhn] au}Frfdf kl/jf/sf ;a} hgf ldn]/ sfd ug]{
u/]sf] s'/f atfpg'eof] . o;af6 cfkm"n] l;s]sf] s'/f klg pxfFn] atfpg'eof] . To;kl5
Hof]lt/fhn] ljBfyL{x¿nfO{ o;/L ;Demfpg'eof] M
æx]/ gfgL afa' xf] Û au}Frfsf] ;f}Gbo{ / ;'uGwaf6 Psl5g v';L x'g] dfq xf]Og, hLjgdf
lzIff klg lng'k5{ . cfFkdf nfu]sf] d'h'/fn] c¿ ?vnfO{ klg ;'ulGwt agfPsf] 5 .
gkm'Ng] ?v klg km'n] h:tf /fd|f b]lvPsf 5g . km]bsf ;fgf emf/kft klg d'h'/fsf]
k|efjn] ;'ulGwt ag]sf 5g . oxfF /fd|fsf] 5fk g/fd|fdf kl//x]sf] 5 / g/fd|f] klg
/fd|f] eO/x]sf] 5 . o;} u/L xfdL klg ;dfhdf d'h'/f h:t} ;'Gb/ / ;'ulGwt x'g'k5{ .
To;f] eof] eg] JolStsf] /fd|f] k|efj ;dfhdf k5{ . clg /fd|f] ;dfhsf] k|efj JolStdf
klg k5{ . To;kl5 g/fd|f] eGg] s'/f] pTkGg x'Fb}g / ePsf] klg /fd|fdf kl/jlt{t x'Fb}
hfG5 .Æ
Hof]lt/fhn] yKg'eof], æltdLx¿n] lj1fgdf k9]sf] klg x'g ;S5 . st} b]v] ;'g]sf] klg
x'g ;S5f} . Pp6f >Lv08 eGg] k|l;4 ;'ulGwt jg:klt x'G5 . >Lv08sf] 5]p5fpdf
g}lts lzIff, sIff *	 9
ePsf af:gf gcfpg] cGo af]6la?jfx¿ klg To;sf] k|efjn] ;'ulGwt x'G5g . of]
pbfx/0f dfgj ;dfhdf klg nfu' x'G5 . 1fg / r]tgf gePsf] af]6jg:kltdf t
/fd|f] u'0f lng] :jefj x'G5 eg] xfdL dflg;df lsg gx'g' < ltdLx¿ cfFksf] d'h'/f /
>Lv08 h:tf] ag, ;dfh To:t} aGg k'U5 .Æ
Hof]lt/fhsf] s'/f ljBfyL{x¿nfO{ clt g} dg k¥of] . pgLx¿n] o:t} JolStut k|efj
emNsg] pbfx/0f eP elglbg cg'/f]w u/] . ljBfyL{sf] ?lr a'em]/ Hof]lt/fhn] Pp6f
5f]6f] syf ;'gfpg'eof] M
w]/} jif{ cufl8sf] s'/f xf] . Ps hgf k|l;4 ;Gt lyP . pgsf] ;Hhg kg pbfx/0fLo
lyof] . pgL cfkmgf]eGbf klg c¿ JolSt / ;dfhsf] lxtsf nflu ;dlk{t lyP .
lgM:jfy{ ;]jfsf nflu pgn] y'k|} k'/:sf/ klg kfPsf lyP . Psk6s ;]jf ug]{ j|mddf
pgL ljb]z uP . Tof] b]z w]/} wgL lyof] . ;Gt c¿;Fu dfu]/ s]xL vfFb}gy] . vfg]s'/f
lsGg pgL;Fu k};f lyPg . s;}n] lbP vfg], glbP gvfg] t/ ;a}sf] ;]jf ul//xg] pgsf]
:jefj lyof] . k|rf/ k|;f/ u/]/ cfk"mnfO{ rlr{t agfO/xg] afgL klg pgsf] lyPg .
Ps lbg ;Gt ;8s k]6Ldf lxFl8/x]sf lyP . pgn] w]/} lbgb]lv s]xL klg vfPsf
lyPgg . lxF8bflxF8b} ef]sn] pgL ;8s k]6Ldf n8] . glhs} kmnk"mnsf] Jofkf/ ug{]
;fwf/0f Jofkf/Ln] Tof] b[Zo b]v] . pgL bf}l8Fb} ;Gtsf glhs uP / n8gfsf sf/0f
;f]w] . ;Gtn] ef]s nfu]sf] s'/f t u/] t/ cfkmgf] lgodcg';f/ vfg b]pm eg]gg .
Jofkf/L eg] ;fdfGo dflg; lyP . pgn] Jofkf/af6 w]/} wg sdfPsf lyPgg . pgn]
;Gt ef]sn] n8]sf] oyfy{ yfxf kfP . Jofkf/Ln] ;GtnfO{ kmnk"mn lbFb} eg], æxfdL xfd|f]
b]zdf sf]xL klg ef]sf g/x"g eGg] rfxG5f}F . tkfO{F h:tf] ;Gt klg xfd|f] b]zdf cfP/
ef]s} /xg'k¥of] . d b]zs} tkm{af6 tkfOF{;Fu Ifdf dfU5' .Æ
Jofkf/Lsf] s'/f ;'g]/ ;Gt clt g} k|efljt eP . pgnfO{ To; b]zsf gful/ssf] efjgf
/ Jojxf/k|lt uf}/j nfUof] . Ps hgf ;fwf/0f JolStn] klg 7'nf ;GtnfO{ k|efj kf/] .
To;af6 ;Gtn] To; b]zsf] ;dfh klg a'emg] df}sf kfP . ;Gtn] cfkmgf] b]z kms]{kl5
klg Tof] 36gf w]/} dflg;nfO{ ;'gfP .
Hof]lt/fhn] eg]sf s'/faf6 ;a} ljBfyL{ v';L eP . pgLx¿n] cab]lv c¿nfO{ /fd|f]
k|efj kfg]{ sfd ug]{ jfrf u/] . cfcfkmgf] kl/jf/, 6f]n / l5d]sdf klg o:t} sfd
ug]{ lgwf] u/] . af]6 la?jfsf ljifodf hfGg / /dfOnf] ug{ uPsf pgLx¿ hLjgdf
cfjZos 1fg / k|]/0ff;d]t lnP/ a]n'sL kv 3/ kms]{ .
10	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
;f/f+z
Pp6} JolStn] dfq klg /fd|f] sfd ubf{ To;sf] ;sf/fTds k|efj k5{ . To;af6
cGo JolSt / ;dfhn] k|]/0ff kfpF5g . JolStsf] k|efj ;dfhdf / ;dfhsf] k|efj
JolStdf k5{ . ;fdfGo JolSt / ;fwf/0f 36gfn] klg slxn]sfxLF b"/ufdL dxŒjsf]
sfd u5{g . ctM k|To]s JolStsf sfd k|]/s, k|efjsf/L / pbfx/0fLo x'g'k5{ .
cEof;
!= vfnL 7fp“df ldNbf] zAb e/ M
-s_ xfdL c;n JolStaf6 ==================== l;S5f}F .	 -/fd|f] sfd÷g/fd|f] sfd_
-v_ c;n JolStsf] k|efj ================ x'g'k5{ . -;sf/fTds÷gsf/fTds_
-u_ /fd|f] s'/f ========== l;Sg ;lsG5 . -w]/} 6f9f uP/ dfq÷cfkmg} jl/kl/af6 klg_
-3_ k|s[ltn] klg xfdLnfO{ =============== lbG5 . -1fg÷;Ddfg_
-ª_ /fd|f] pbfx/0f ================= aGg'k5{ . -cfk}Fm÷c¿ g}_
@= 5f]6f] pQ/ n]v M
	 -s_ lsg au}Frf /fd|f] b]lvGYof] <
	 -v_ au}Frfsf] 5]pdf lxF8g] dflg; sf] lyP <
	 -u_ g/fd|f]nfO{ /fd|f] agfpg] pkfo s] xf] <
	 -3_ ;Gtsf] :jefj s:tf] lyof] <
	 -ª_ Jofkf/Lsf] /fd|f] kIf s] xf] <
	 -r_ JolStn] ;dfhnfO{ s;/L k|efj kf5{ <
	 -5_ ljBfyL{x¿ s] l;s]/ 3/ kms]{ <
#= 	lgDglnlvt JolSt / ;dfhaf6 l;Sg ;lsg] /fd|f] s'/f s] xf] <
cfkm"nfO{ l7s nfu]sf] a'Fbfdf l7s lrgf] -√_ nufpm M
-s_ ;xof]uL JolStaf6
	 -c_ :jfyL{ x'g l;lsG5 . 	 - _
g}lts lzIff, sIff *	 11
	-cf_ 	
cN5L x'g l;lsG5 . 	 - _
	 -O_ 	;xof]u ug{ l;lsG5 . 	 - _
-v_ ;Eo ;dfhaf6
	 -c_ 	;dfhsf] /xg ;xg l;lsG5 . 	 - _
	 -cf_ 	
;Eotf l;lsG5 . 	 - _
	 -O_ 	xfF;v]n ug{ l;lsG5 . 	 - _
-u_ ;Gtx¿n] xfdLnfO{
	 -c_ 	ef]s} a:g l;sfpF5g . 	 - _
	 -cf_ 	
wgL aGg l;sfpF5g . 	 - _
	 -O_ 	;Hhg aGg l;sfpF5g . 	 - _
-3_ Pstfa4 ;dfhn]
	 -c_ 	ldn]/ a:g l;sfpF5 . 	 - _
	 -cf_ 	
åGå a9fpg l;sfpF5 . 	 - _
	 -O_ 	k/b]z hfg l;sfpF5 . 	 - _
-ª_ b]zk|]dL JolStaf6 	
	 -c_ 	leIff dfUg l;lsG5 . 	 - _
	 -cf_ 	
b]zsf] dfof ug{ l;lsG5 . 	 - _
	 -O_ 	Jofkf/ ug{ l;lsG5 . 	 - _
$= oL sfd u/ M
-s_ 	
kl/jf/sf] Ps hgf c;n cleefjs / sIffsf] s'g} c;n ;fyLaf6 cfkm"df
k/]sf] /fd|f] k|efjaf/] sIffdf ;'gfpm .
-v_ 	
6f]n, ;d'bfoaf6 ltdL / ltd|f] kl/jf/n] l;s]sf /fd|f sfd / Jojxf/sf] ;"rL
agfO{ k|:t't u/ .
12	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
-u_ 	tn lbOPsf] 36gf k9 / sf] s;af6 k|efljt ePsf] 5, ;fyLx¿lar 5nkmn
u/L o;af6 k|fKt x'g] lzIff;d]t sIffdf k|:t't u/ M
	 ;NnLrf}/ ufpF lgs} ;'Gb/ 5 . oxfF ljleGg :jefjsf dflg; a:5g . ufpFdfly
7'nf] kfvf] 5 . oxfF kf]xf]/ jiff{ofddf klx/f] uof] . ufpFsf w]/} v]t / af/L
klx/fn] k'¥of] . ufpFn] b'MvL eP . ufpFdf Ps hgf lzIfs klg lyP . pgn]
klx/f] kG5fpg ufpFn];Fu ;/;Nnfx u/] . pgn] ;DalGwt lgsfox¿df
;Dks{ u/]/ klx/f] kG5fpg cg'/f]w klg u/] . pgsf] ;lj|motfdf ufpFn]
/ ljBfyL{x¿ klx/f] kG5fpg nfu] . x]bf{x]b}{ klx/f] w]/} klG5of] . cab]lv
ufpFn]x¿n] k|fs[lts k|sf]ksf] ;dodf Psh'6 eO{ sfd ug]{ c7f]6 u/] . To;kl5
sfd ug{ klg ;'? u/] . cflv/df klx/f] kG5fpg] sfd ;lsof] . To;kl5 ;a}
ldn]/ klx/f] uPsf] kfvfdf la?jfx¿ /f]k] . v]taf/Ldf v]tL nufP . klx/f]
kG5fpg ;lj|mo x'g] ;a}sf] sfdnfO{ ufpFn]x¿ k|z+;f u5{g . lxhf]cfh ;NnLrf}/
x/fe/f 5 . cfkmg} k|of;n] ljktaf6 5'6sf/f kfpFbf ufpFn]x¿ ;a}
bªu 5g .
%= af]6la?jfaf6 dflg; / hLjhGt'n] k|fKt ug]{ kmfObfx¿sf] ;"rL agfO{
sIffdf 6fF; .
^=	 tn lbOPsf sfd u/ M
-s_ tnsf] cg'R5]b k9 / ‘b]znfO{ ;'Gb/ agfpg] pkfo’ zLif{sdf Pp6f
n]v n]v M
km]bsf ;fgf emf/kft klg d'h'/fsf] k|efjn] ;'ulGwt ag]sf 5g . oxfF
/fd|fsf] 5fk g/fd|fdf kl//x]sf] 5 / g/fd|f] klg /fd|f] eO/x]sf] 5 . o;}
u/L xfdL klg ;dfhdf d'h'/f h:t} ;'Gb/ / ;'ulGwt x'g'k5{ . To;f] eof]
eg] JolStsf] /fd|f] k|efj ;dfhdf k5{ . clg /fd|f] ;dfhsf] k|efj JolStdf
klg k5{ . To;kl5 g/fd|f] eGg] s'/f] pTkGg x'Fb}g .
-v_ xfdL xfd|f] b]zdf sf]xL klg ef]sf g/x"g eGg] rfxG5f}F . Jofkfl/ssf] of]
egfOnfO{ ljrf/ u/ / xfd|f] b]zsf ;Gbe{df of] egfO s:tf] xf]nf, Ps
cg'R5]bdf cfkmgf] ljrf/ n]v .
&=	 k"j{ lzIfs Hof]lt/fh ljBfyL{ s:tf ePsf] x]g{ rfxG5g, pgsf ljrf/sf]
ljZn]if0f u/L Ps cg'R5]b n]v .
g}lts lzIff, sIff *	 13
ck]lIft Jojxf/
/fli6«o hLjgsf ljljw If]qaf6 cg's"n k|efj u|x0f ug{
c;n sfd u/L ;dfhdf gd'gf aGg
plrt sfdsf] cg's/0f ug{
cg'lrt sfdaf6 aRg
ljZjJofkL ;befj a9fpg
gldtf / /fh' lbbLefO x'g . pgLx¿ Pp6} ljBfnodf k95g . ljBfnosf]
jflif{sf]T;jsf] pknIodf lgaGw k|ltof]lutf x'g nfu]sf] 5 . lgaGwsf] zLif{s ‘dflg;df
/fli6«o / ljZjJofkL k|efj’ eGg] /x]sf] 5 . lgaGw sIff sf]7fd} n]Vg'kg]{ ;"rgf ePsf]
5 . /fh'n] klg lgaGw k|ltof]lutfdf efu lng nfu]sf 5g . pgL o; ljifodf cfkmgL
lbbL;Fu s]xL l;Sg] p2]Zon] s'/fsfgL ub}{ 5g M
/fh' 	 M 	 d}n] lgaGw k|ltof]lutfdf efu lng nfu]sf] 5' . lgaGwsf] ljifo ‘dflg;df
/fli6«o / ljZjJofkL k|efj’ eGg] 5 . o; ljifodf s]xL atfOlbg'xf]; g
lbbL Û
gldtf 	 M 	x]/ efO, of] ulx/f] ljifo xf] . o;nfO{ ljleGg k|sf/n] JofVof ug{
;lsG5 . d ltdLnfO{ o;af/] d"n s'/f eG5' .
/fh' 	 M	 x'G5 lbbL, To;kl5 t d k9]/, ljrf/ u/]/ klg n]lvxfN5' lg Û
lzIf0f ;'emfj
afnaflnsfnfO{ rl/q lgdf{0fsf ;}4flGts kIfeGbf To;sf] Jofjxfl/s k|of]uk|lt pTk|]l/t u/fpg
cfjZos kg]{ 1fg, l;k / clej[lQut lj|mofsnfk u/fpg'xf]; .
sIffdf g}lts rl/q / ;bu'0fsf] ljsf;, >dk|lt cf:yf / :jfjnDag, Odfgbf/L, l;h{gfTds k|j[lQ
tyf ;]jf efjsf] ljsf; h:tf ljifo If]qdf cfwfl/t eO{ 5nkmn u/fpg'xf]; .
JolSt JolStsf] rl/qn] ;dfh / /fi6«nfO{ kfg]{ c;/sf af/]df cGt/lj|mof u/fpg'xf]; .
/fd|f] ;f]r, l;s / u/
#
#
14	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
gldtf 	 M 	 ;+;f/df ;a} dflg;sf] cfcfkmgf] /fi6« x'G5 . /fi6«df a;]kl5 To;sf]
k|efj gful/sdf kg]{ g} eof] . JolStsf] k|efj ;dfhdf / ;dfhsf] k|efj
JolStdf k5{ . o;} lsl;dn] /fi6«sf] k|efj /fi6«sf afl;Gbfdf klg k5{ .
/fh' 	 M	 To;f] eP t /fi6«sf ;~rfnsx¿sf] k|efj /fd|f] kf] kg'{k¥of], xf]Og t
lbbL <
gldtf 	 M 	 xf] efO, /fi6«sf afl;GbfnfO{ c;n agfpgsf nflu /fi6«sf] pRr txaf6
h:tf] sfd x'G5, hgtfn] klg ToxL s'/f l;S5g . To;}n] /fi6« ;~rfnsn]
;w}F c;n sfd dfq l;sfpg'k5{ .
/fh' 	 M 	 hgtfn] klg t c;n sfd ug'{k5{ lg Û xf]Og t lbbL <
gldtf 	 M 	 xf], /fi6«sf] k|efj c¿ b]z;Dd k'¥ofpgsf nflu hgtfsf] klg e"ldsf
x'G5 . hgtfn] b]vfpg] g}ltstf, Odfgbf/L, ;Eotf / ;xof]un] /fi6«sf]
OHht a95 . gful/ssf] klg ;Ddfg x'G5 .
/fh' 	 M	 lbbLsf] egfOaf6 t /fi6«sf] 5fk hgtfdf / hgtfsf] 5fk /fi6«df kg]{
h:tf] nfUof] . xf] t <
gldtf 	 M 	l7s eGof}, hgtf /fi6«af6 k|efljt x'G5g . /fi6« hgtfaf6 k|efljt
x'G5 . oL b'O{ Ps csf{af6 leGg x'g ;Sb}gg .
g}lts lzIff, sIff *	 15
/fh' 	 M 	 /fi6«sf] k|efj hgtfdf k5{ eGg] s'/f a'emfpg Ps b'O{cf]6f pbfx/0f klg
elglbg'xf]; g t lbbL <
gldtf 	 M 	 /fi6«n] zflGtsf] af6f] lnP hgtf klg zflGts} af6f] lnG5g . /fi6«n]
e|i6frf/sf lj?4 s7f]/ sbd rfn] e|i6frf/Lx¿df e|i6frf/ ug]{ cfF6 g}
cfpFb}g . o:tf pbfx/0f t slt 5g slt Û
/fh' 	 M 	 hgtf kl/>dL eP /fi6«nfO{ s;/L k|efj k5{ t <
gldtf 	 M 	 k5{ lg Û kl/>dn] /fi6«sf] pGglt x'G5 . hgtf kl/>dL eP o;n]
/fi6«nfO{ ;xof]u ug]{ / hgtfnfO{ klg k|f]T;flxt ug]{ sfd u5{ . o;f]
ug'{ eg]s} /fi6« klg kl/>dL x'g' xf] . ca ltdL g} eg t, /fi6«sf] k|efj
;a}lt/ k¥of] ls k/]g <
/fh' 	 M 	 clg ljZjJofkL k|efj eg]sf] rflxF s] xf] lg lbbL <
gldtf 	 M 	 Pp6f /fi6« / To;sf hgtfsf] k|efj c¿ /fi6« / hgtfdf k5{ eg] Tof]
ljZjJofkL k|efj xf] .
/fh' 	 M	 of] s;/L x'G5 t lbbL <
gldtf 	 M 	 clxn] l;ªuf] ;+;f/ g} Pp6f 3/ h:tf] ePsf] 5 . of] ;~rf/sf] ljsf;n]
ePsf] xf] . To;}n] Pp6f 7fpF / Ps hgf JolStsf] k|efj c¿ 7fpF tyf
cGo JolStdf kg'{ :jfefljs xf] . c¿sf] k|efjaf6 c5'tf] /xg] JolSt
sf] 5 / Û
/fh' 	 M	 o:tf] k|efj /fd|f g/fd|f] b'j} x'Fbf] xf] lg, s;/L 5'6ofpg] t lbbL <
gldtf 	 M 	 xf], k|efj eGg]lalQs} /fd|f] g/fd|f] b'j} x'G5 . xfdLn] /fd|f] k|efjsf] l;sf]
ug'{k5{, g/fd|f]af6 aRg'k5{ .
/fh' 	 M 	 pbfx/0faf6 /fd|/L a'emfOlbg'xf]; g t Û
gldtf 	 M 	 xfdLnfO{ afFRgsf nflu xfjf, kfgL / vfg]s'/f rflxG5 . xfdL x'G8/L, tftf]
xfjf, lr;f] xfjfaf6 aR5f}F . cfk"mnfO{ cg's"n x'g] :jR5 xfjf dfq ;]jg
u5f}{F . xfdL wldnf], uGxfPsf] / w]/} k'/fgf] kfgL vfFb}gf}F . z/L/sf nflu kmfObf
ug]{ kfgL dfq vfG5f}F of k|of]u u5f}{F . To:t} vfg]s'/f klg :jR5, kmfObfhgs /
zlStbfos dfq vfG5f}F . af;L, ;8]un]sf vfgf vfFb}gf}F . o;} u/L ljZjaf6
k}bf ePsf] k|efjnfO{ klg xfdLn] 5fgL 5fgL lng ;Sg'k5{ . h] b]Vof], h]
cfof] / h] eof] To;nfO{ h:tfsf] t:t} gSsn ug'{ x'Fb}g .
16	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
/fh' 	 M	 c¿sf] l;sf] ug{ t lgs} ljrf/ k'¥ofpg'kg]{ /x]5, xlu lbbL <
gldtf 	 M 	 xf] t lg Û ltdLn] jNn s'/f a'emof} . s'g l7s / s'g a]l7s, s] lng] /
s] glng] eg]/ 5'6ofpg lgs} xf]l;of/L b]vfpg'k5{ .
/fh' 	 M 	 o;nfO{ csf]{ pbfx/0faf6 klg :ki6 kfl/lbg'xf]; g t lbbL, To;f] eP
emg /fd|/L a'emg] lyPF .
gldtf 	 M 	 ltdLn] k"mn k;n b]v]s} 5f} xf]nf . ToxfF sfuh / Knfl:6ssf k"mn klg
x'g ;S5g, af]6la?jfaf6 km'n]sf k"mn klg x'g ;S5g . b]Vbf ;a} /fd|f
nfU5g . t/ sfuh / Knfl:6ssf km'naf6 ;'uGw cfpFb}g . tL k"mndf
df}/L klg a:b}g . ;'uGw kfpg / dx hDdf ug{ af]6la?jfsf k"mn g}
pkof]uL x'G5g . df}/L h:tf] ;fgf] ls/fn] t l7s / a]l7s 5'6ofpg ;S5
eg] xfdLn] klg ljj]s nufP/ To:tf j:t' 5'6ofpg ;Sg'k5{ . ljZjaf6
cfPsf] ;a} k|efj glng] t/ /fd|f], pkof]uL / /fli6«o ;+:s[lt;Fu :jfefljs
nfUg] ljifosf] dfq l;sf] ug]{ k|oTg ug'{k5{ .
/fh' 	 M 	 g/fd|f eP cfkmgf klg 5f8g] / /fd|f eP c¿sf klg sfd s'/fsf] l;sf]
ug]{ eGg'ePsf] xf] lbbL <
gldtf 	 M 	 :ofaf; Û efO, l7s eGof} . /f]u eP cfkmg} klg 5f]8g'k5{, cf}ifwL eP
c¿sf] klg lng'k5{ . c¿af6 kg]{ k|efjnfO{ ltdL o;/L g} a'em .
/fh' 	 M 	/fd|/L a'e]Fm . ca t tkfO{Fn] eg]sf s'/f ;Dem]/ ljrf/ u/]/ n]V5' .
;fyLx¿nfO{ klg eG5' – /fd|f] ;f]r, l;s / u/ .
;f/f+z
hgtf /fi6«sf cleGg cªu x'g . /fi6«sf] k|efj hgtfdf k5{ eg] hgtfsf] sfdsf]
k|efj /fi6«df klg k5{ . ;'vb kl/0ffdsf nflu b'j} cªun] cg's"n / pkof]uL sfd
ug'{k5{ . jt{dfg ;do ljZjJofkL k|efjsf] ;do klg xf] . JolStut / /fli6«o
hLjgnfO{ pGgt agfpg] sfdsf] cg's/0f ug'{k5{ . b]lvg] s'/f w]/} / l;lsg] s'/f
yf]/} x'g ;S5g . JolSt, /fi6« / ljZjaf6 /fd|f] l;Sbf lxt x'G5 .
g}lts lzIff, sIff *	 17
cEof;
!= vfnL 7fp“ e/L jfSo k"/f u/ M
	 -s_ d /fi6«nfO{ /fd|f] sfd u/]/ =============
	 -v_ d c¿n] u/]sf] /fd|f] sfdsf] l;sf] =============
	 -u_ d l7s a]l7s 5'6ofpg =============
	 -3_ d}n] b]zaf;Lsf] ;Ddfg x'g] sfd =============
	 -ª_ d cfkmgf sfd c¿n] klg l;s"g eGg] =============
@= 5f]6f] pQ/ n]v M
	 -s_ /fi6«sf] k|efj s;df k5{ <
	 -v_ /fi6«sf] OHht s;/L a95 <
	 -u_ l;ªuf] ;+;f/ 3/ h:tf] x'gfsf] sf/0f s] xf] <
	 -3_ xfdLn] s'g s'/fdf xf]l;of/L b]vfpg'k5{ <
	 -ª_ cfkmgf] 5f]8g'kg]{ / c¿sf] lng'kg]{ ljifo s] s] x'g <
	 -R_ /fi6« / hgtf lsg leGg x'g ;Sb}gg <
#= hf]8f ldnfpm M
	 v08 ‘c’ 	 v08 ‘cf’
	 -s_ /fi6«sf] k|efj	 -s_ c;n sfd dfq ug'{k5{ .
	 -v_ clxn] l;ªuf] ;+;f/	 -v_ OHht a9fpg'k5{ .
	 -u_ ljZjsf] k|efjnfO{ xfdLn] 	 -u_ /fi6«af;Ldf k5{ .
	 -3_ hgtfn] /fi6«sf] 	 -3_ Pp6f 3/ h:tf] ePsf] 5 .
			 -ª_ 5fgL5fgL lng'k5{ .
18	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
$= 	tn ltdLn] lrg] hfg]sf ljleGg ju{sf] gfd lbOPsf] 5 . tL ju{af6 cfkm"n]
l;s]sf jf l;Sg ;Sg] Pp6f Pp6f /fd|f] sfd vfnL 7fp“df n]v M
	 cleefjs 	================================================================================ .
	 lzIfs 	=============================================================================== .	
	 ;fyL 	 ================================================================================ .
	 l5d]sL 	================================================================================= .
	 g]tf 	 ================================================================================ .
%= oL sfd u/ M
-s_ 	‘/fi6«sf] k|efj hgtfdf k5{ eg] hgtfsf] sfdsf] k|efj /fi6«df klg k5{ .’
eGg] jfSosf] ;f/nfO{ ltd|f] cleefjsn] s;/L a'emg'ePsf] /x]5 , pxfFx¿sf]
egfOsf cfwf/df a'Fbf l6kf]6 u/L sIffdf ;'gfpm .
-v_ 	ltd|f] 6f]n l5d]sdf a;f]af; ug]{ JolStx¿n] s:tf sfdnfO{ cg'lrt sfd
dfGg'x'G5 / tLaf6 aRg s] s:tf pkfox¿ cjnDag ug'{ePsf] 5, pxfFx¿;Fu
cGt/lj|mof u/L pkfox¿sf] ;"rL tof/ kf/ .
-u_	 c;n /fi6« agfpg ltdLn] s] s:tf sfo{x¿ ug'{knf{, cfkmgf] dt lnlvt
¿kdf sIffdf k|:t't u/ .
^= 	tnsf] cg'R5]b k9 . To;kl5 cfkm"eGbf ;fgfnfO{ s] l;sfp“5f}, n]v .
	 df}/L h:tf] ;fgf] ls/fn] t l7s / a]l7s 5'6ofpg ;S5 eg] xfdLn] klg ljj]s
nufP/ To:tf j:t' 5'6ofpg ;Sg'k5{ . ljZjaf6 cfPsf] ;a} k|efj glng] t/
/fd|f], pkof]uL / :jfefljs nfUg] ljifosf] dfq l;sf] ug]{ k|oTg ug'{k5{ .
g}lts lzIff, sIff *	 19
PsfO
@ dfgjLo d"No dfGotf
l;sfO pknlAw
dfgjLo d"Nox¿ -/fli6«o_ sf] klxrfg u/L To:tf d"Nok|lt ;sf/fTds ;f]r /fVb} of]ubfg ug{
dfgjLo d"No -cGt/f{li6«o_ atfpg / tbg'¿k Jojxf/ ug{
20	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
ck]lIft Jojxf/
cfWoflTds d"Nosf] ljsf; / ;+/If0f ug{
;To af]Ng / c¿nfO{ klg o;df k|]l/t ug{
c;n u'0fsf] ljsf; u/L zflGt sfod ug]{ sfddf ;xof]u k'¥ofpg
w}o{zLn x'g] afgL a;fNg
cfkm" / c¿nfO{ :j:y /fVg 
Psk6s eujfg uf}td a'4 st} hfFb} lyP . pgsf k|d'v lzio cfgGb klg ;fydf lyP .
lxF8bf lxF8bf pgLx¿nfO{ ysfO nfUof] . pgLx¿ Pp6f ?vsf] km]bdf a;] . a'4nfO{
ltvf{ nfUof] . pgn] cfgGbnfO{ kfgL Nofpg c/fP .
glhs} kfgLsf] ;fgf] vf]N;f] lyof] . cfgGb ToxfF uP / Psl5g kl5 kfgL glnO{ cfP .
pgn] a'4nfO{ eg], ævf]N;fdf ev{/} uf8f lxF8]sf] /x]5 . To;n] kfgL wldNofP5 .
d gbLdf uP/ kfgL lnP/ cfpF5' .Æ gbL s]xL 6f9f lyof] . a'4n] eg], æxf]Og, kfgL
vf]N;faf6 g} Nofpm .Æ cfgGb vf]N;fdf uP t/ kfgL wldnf] g} lyof] . pgL kms]{/
a'4;fd' cfP . ægbL 6f9f eP klg s] eof] t < d bf}l8Fb} uP/ kfgL lnP/ cfOxfN5'
lg Û vf]N;fsf] wldnf] kfgL lsg vfg' <Æ cfgGbn] eg] .
a'4n] eg], æx'Fb} x'Fb}g, kfgL vf]N;faf6 g} Nofpm .Æ a'4sf] cf1fsf cufl8 cfgGbsf]
s'g} hf]8 rn]g . pgL t];|f] k6s vf]N;fdf k'u] . pgL crDddf k/] . kfgL ;ªnf]
eO;s]sf] lyof] . kftkltªu/ kfgLd'lg l:y/ eO;s]sf lyP . kfgL k"0f{ ¿kdf vfg
nfos ePsf] lyof] . cfgGb clt g} v';L eP / kfgL lnP/ a'4;fd' cfP .
a'4n] eg], æcfgGb, dflg;sf nflu w}o{ wf/0f clt g} cfjZos u'0f xf] . w}o{af6 rfx]
lzIf0f ;'emfj
ljBfyL{x¿nfO{ cfWoflTds d"Nosf af/]df atfO{ pgLx¿sf kl/jf/ / ;dfhdf s] s:tf cfWoflTds
d"No k|rngdf 5g egL ;f]Wg'xf]; . pgLx¿nfO{ dg kg]{ d"Noaf/] cfk;df 5nkmn u/fpg'xf]; .
ljBfyL{x¿n] s'g s'g cfWoflTds d"No cg';/0f ug]{ dflg;sf] ;xof]u lnO/x]sf 5g, eGg nufO{
eljiodf kfngf ug{'kg]{ cfWoflTds d"Nosf af/] k[i7kf]if0f k|bfg ug'{xf]; .
dgsf c;n ;fyL
!
!
g}lts lzIff, sIff *	 21
sf] kl/0ffd kfpg ;lsG5 .
of] g} cfWoflTds u'0f klg
xf] . o;sf] kfngf ug{ xfdLn]
e'Ng' xF'b}g .Æ a'4sf] egfOaf6
cfgGb k|efljt eP . a'4sf]
s'/f pgnfO{ dg k¥of] . To;
lbgb]lv pgL cK7of/f] cj:yfdf
klg w}o{n] sfd ug{ yfn] .
a'4 / cfgGbsf] o; syfn]
xfdLnfO{ ulx/f] ;Gb]z lbG5 .
w}o{ klg cfWoflTds d"No /x]5
eGg] ;f/ oxfF kfOG5 . jf:tjdf ;+;f/df ePsf ljleGg j:t'sf] d"No tf]lsPsf] x'G5 .
dflg; d"No lt/]/ cfkmgf] cfjZostfsf j:t' lsG5g / pkof]u u5{g . dflg;nfO{ hLjgdf
s'g} g s'g} j:t' lsGg' g} k5{ . j:t'sf] d"No lgwf{/0f ug]{ cg]s cfwf/ 5g . j:t' laj|mL
ug]{ dflg;n] kmfObf klg lnG5g . lsga]rsf] If]qdf of] ;fdfGo k|lj|mof xf] .
;a} j:t'sf] d"No eP em}F dflg;sf] klg d"No x'G5 . t/ dflg; k};fdf lsga]r ul/g]
k|f0fL xf]Og . dflg;sf] d"No aflx/L tf}n, ¿k, /ª, cfsf/ / pkof]lutfsf cfwf/df
tf]lsFb}g . dflg;sf] d"No dgsf u'0fx¿df lglxt x'G5 . To;nfO{ cfWoflTds d"No
elgG5 . of] lslgg], a]lrg], tf]lsg] jf ;f6km]/ ug{ ldNg] d"No xf]Og .
;a}sf] lxt ug]{ u/fpg] efjgf, ljrf/ Pjd p2]ZonfO{ cfWoflTds d"No eGg ;lsG5 .
;To Pp6f o:t} d"No xf] . ;To zlSt klg xf] . ;Tosf] kfngf u/]/ zlSt cfh{g
u/]sf / To;af6 cfkm" Pjd c¿nfO{ klg lht]sf y'k|} dflg;sf pbfx/0f kfOG5g .
;Toaf6 cfTd ;Gt'li6, ;bfrf/, zflGt, k|]d / clx+;fsf] af6f]df lxF8g ;lhnf] x'G5 .
b}lgs Jojxf/df cg'zf;gsf] Odfgbf/Lk"j{s kfngf g} ;bfrf/ xf] . ;bfrf/sf] kfngf
gug]{ dflg;n] w]/} b'Mv kfpF5 . To;}n] xfdLn] ;w}F ;bfrf/sf] kfngf ug'{k5{ .
cfWoflTds ;Dkbfsf] ljsf;df zflGtsf] klg cfjZostf kb{5 . zflGt JolSt, /fi6« /
ljZjs} nflu cfjZos 5 . zflGtlagf k|]dsf] pbo x'Fb}g / k|]dlagf clx+;fsf] efjgf klg
k}bf x'Fb}g . dflg;sf ljleGg ;fyL x'G5g . c;n ;fyLn] /fd|f] af6f]df nfUg k|]l/t u5{g eg]
v/fa ;fyLn] g/fd|f] af6f]df lxF8fpF5g . To;}n] xfdLn] ;w}F c;n ;fyLsf] ;ªut ug'{k5{ .
22	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
xfd|f] dgnfO{ klg ;fyL rflxG5 / tL ;fyL c;n x'g'k5{ . dgsf c;n ;fyL
eg]sf ;To, cfTd ;Gt'li6, ;bfrf/, zflGt, k|]d / clx+;f g} x'g . logn] xfd|f] dgnfO{
;w}F c;n af6fdf nufpF5g . To;kl5 xfdL c;n sfd u5f}{F . xfd|f] dg :j:y x'G5 .
dgsf o:t} lxtsf/L ;fyLnfO{ cfWoflTds d"No elgG5 . o; kf7sf] syfaf6 w}o{ klg
dflg;sf] dgsf] c;n ;fyL /x]5 eGg] yfxf x'G5 . w}o{n] dgnfO{ ;kmf agfpF5 .
:j:y /xgsf nflu dflg;n] cg]s pkfo u5{g . :jf:Yo xfd|f] 7'nf] ;DklQ xf] .
/f]urflxF ljklQ xf] . :j:y /xg ul/g] cg]sf}F pkfodWo] b'O{cf]6f pkfo Hofb} ;lhnf
/ ;:tf 5g – of]u ;fwgf tyf Wofg . of]u eg]sf] dg / z/L/sf] d]n xf] . xfdLn]
dg / z/L/nfO{ l:y/ /fv]/ ltgLx¿lar cleGg ;DaGw :yfkgf ug{ ;Sof}F eg] Tof]
of]u x'G5 . s'g} sfdnfO{ s'zntfk"j{s ;kmn agfpg' klg of]u xf] . of]udf nfUg] sfd
of]u ;fwgf xf] . z/L/sf ;fy;fy} dg;Fu klg ;DaGw /fVg] ePsfn] of]u ;fwgfnfO{
klg cfWoflTds d"Nodf /fVg ;lsG5 .
s'g} sfddf dgnfO{ Psfu| /fVg' Wofg xf] . o;n] sfddf ;kmntf kfpg ;xof]u
k'¥ofpF5 . k|ltlbg ul/g] Wofgn] dgnfO{ klg ;kmf kf5{ . ;]jfsf] d"No t u0fgf ug{
g} ;lsFb}g . c¿sf] b'Mv kL8f / ;d:ofdf lgM:jfy{ ;xof]u ug'{ ;]jf xf] . jf:tljs /
lgM:jfy{ ;]jf ug{ hl6n klg 5 . xfdLn] dgdf ;]jfsf] efjgf /fVof}F eg] of] c;n ;fyL
algxfN5 . xfdLn] dgdf c;n ;fyLnfO{ /fVof}F eg] xfd|f xft d'v cflb cªun] klg
:jtM /fd|f] sfd u5{g . dg, af]nL / sd{n] c;n sfd ubf{ ;w}F /fd|f] glthf cfpF5 .
;f/f+z
dflg;sf cfcfkmg} d"No x'G5g . tLdWo] cfWoflTds d"No ;a}eGbf dxŒjk"0f{ x'G5 .
;To, cfTd ;Gt'li6, ;bfrf/, k|]d, clx+;f, w}o{, zflGt / ;]jf h:tf dfgjsf u'0f g}
cfWoflTds d"No x'g . logsf] kfngf / cEof;af6 dfgl;s / zf/Ll/s ;d:of x6]/
hfG5g . ;a}lt/ zflGt 5fpF5 . dfgj hLjg ;kmn / ;fy{s x'G5 .
cEof;
!= sf]i7saf6 pko'St zAb 5fgL vfnL 7fp“ e/ M
	 -s_ dgsf u'0fx¿ g} dflg;sf ======== x'g . 		 -d"No÷j:t'_
	 -v_ dgnfO{ klg c;n ======== rflxG5 . 		 -kmfObf÷;fyL_
g}lts lzIff, sIff *	 23
	 -u_ cfWoflTds d"No ====== a:5g . 			 -dgdf÷z/L/df_
	 -3_ ;d:of cfOkbf{ ========= n] ;dfwfg ug'{k5{ . 	 -zlSt÷w}o{_
	 -ª_ lgM:jfy{ ;xof]u ============ xf] . 			 -of]u÷;]jf_
@= 5f]6f] pQ/ b]pm M
	 -s_ dflg;sf] d"No s]df lglxt x'G5 <
	 -v_ cfWoflTds d"Nodf s'g s'g s'/f k5{g <
	 -u_ dgnfO{ lsg c;n ;fyL rflxG5 <
	 -3_ a'4 cfgGbnfO{ s] l;sfpg rfxGy] <
	 -ª_ :j:y /xgsf nflu cfjZos b'O{cf]6f pkfox¿ s] s] x'g <
#= 	dgdf a:g ;Sg] c;n ;fyL / v/fa ;fyLsf] gfd tn lbOPsf 5g .
ltgnfO{ 5'66f5'66} sf]7fdf n]v M
	 clx+;f, l/;, w}o{, lrGtf, lx+;f, b':6ofOF, ;]jf, zq'tf, ;bfrf/, k/f]ksf/, bof,
abnfsf] efjgf, Ifdf, 5nsk6, ckdfg, dof{bf, ;To, ldng;fl/tf, clt nf]e,
bfgzLntf
		
c;n ;fyL					v/fa ;fyL
$= 	dgsf c;n ;fyLaf6 x'g] kmfObf / v/fa ;fyLaf6 x'g] xflgaf/]
cfk;df 5nkmn u/ / ;"rL agfO{ sIffdf 6fF; .
%= oL sfd u/ M
	 tn k|:t't syf k9 / ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] cg';f/ pQ/ b]pm M
	
s'g} ufpFdf Pp6f ls;fg a:y] . pgL Hofb} kl/>dL lyP . pgsf kfFr efO 5f]/f
lyP . pgLx¿ kl/>d ub}{gy] . k9g klg dg nfpFb}gy] . ls;fgsf] Pp6f au}Frf
lyof] . ToxfF pgn] cDafsf y'k|} la?jf /f]k]sf lyP . s'g} la?jf ;l/;s]sf lyP
eg] s'g} la?jf e/v/ ;g]{ j|mddf lyP .
24	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
	
;w}Fe}Fm ls;fg au}Frfdf uP . ToxfF cDafsf ;a} la?jf pv]lnPsf, efFlrPsf /
dfFl8Psf lyP . Tof] b]v]/ ls;fgnfO{ w]/} b'Mv nfUof] . o:tf] sfd s;n] u¥of]
xf]nf eg]/ pgnfO{ lrGtf klg nfUof] . ls;fgn] kfFr} efO 5f]/fnfO{ hDdf u/]/
h]7f], dflxnf] ub}{ rf/} efO 5f]/fnfO{ ;f]w] . s;}n] klg cfkm"n] lauf/ u/]sf] s'/f
u/]gg . clGtddf ls;fgn] sfG5f] 5f]/fnfO{ ;f]w] . sfG5fn] eg], æxf] a'af Û lxhf]
v]Nbf To:tf] ePsf] xf] . To;sf bf]ifL bfh'x¿ klg x'g / d klg x'F . tkfO{Fn] h]
;hfo lbP klg ;xG5' .Æ efOsf s'/f ;'g]/ bfh'x¿ Hofb} 8/fP . ls;fgn] eg],
ælauf/ u/] klg ltdLn] ;To af]Nof} . To;}n] ubf{ ltdLnfO{ s'g} klg b08 lbGgF .
t/ bfh'x¿n] lauf/ klg u/] / c;To klg af]n] . t;y{ pgLx¿n] klxn] h:t}
la?jf g/f]kL v]Ng hfg kfpFb}gg . Tof] sfd l7s;Fu u/] gu/]sf] x]g]{ sfd ltd|f]
eof] .Æ
	
a'afsf] cf1fcg';f/ rf/ hgf bfh'efOn] cDafsf la?jf /f]k] . lbg}lkR5] kfgL
xfn] . sfG5f] efOn] bfh'x¿n] u/]sf] sfd /fd|/L x]/]] . s]xL lbgkl5 cDafsf la?jf
;/] . au}Frf xl/of] eof] . ;a} bfh'efOn] lauf/ gug]{, e'm6f] gaf]Ng] / kl/>d ug]{
s'/f a'af;Fu u/] . ls;fg v';L eP . km';{bsf] ;dodf pgLx¿n] v]Ng hfg klg
kfP .
-s_ 	kfFr hgf 5f]/fdWo] a9L c;n 5f]/f] s'g /x]5, sf/0f vf]nL Pp6f 5f]6f]
ljj/0f tof/ kf/ .
-v_ 	dflysf] syf k9]/ ltdLn] s] ug]{ / s] gug]{ ;f]rfO agfof}, ;"rL agfO{ k|:t't
u/ .
-u_ 	dfly lbOPsf] syf;Fu ldNbf]h'Nbf] 5f]6f] syf ;f]wvf]h u/L sIffdf ;'gfpm .
^= 	ltd|f dgsf ;fyLx¿ s:tf s:tf 5g, tL ;fyLsf] ;fy lnP/ ltdL
cfk"mnfO{ s:tf] agfpg rfxG5f}, cfkmgf] ljrf/ n]v .
&= 	v/fa ;fyLx¿nfO{ c;n ;fyL agfpg ltdL s] s] u5f}{, a'Fbfdf k|:t't
u/ .
*= 	w}o{ s:tf] u'0f /x]5, Ps cg'R5]bdf n]v .
ck]lIft Jojxf/
g}lts lzIff, sIff *	 25
/fi6«k]|dsf] efjgf lj:t[t kfg{
/fli6«o ;Dkbfsf] ;+/If0f ug{
/fli6«o df}lnstfsf] k|bz{g ug{
;fd"lxs sfddf ;xeflutf hgfpg
l;h{gfTds sfddf pT;flxt / ;lj|mo x'g 
kf]xf]/ ;fn xh'/cfdf;Fu d glhs}sf] l5d]sL ufpFdf k|jrg ;'Gg uPsf] lyPF . ToxfF y'k|}
dflg; k|jrg ;'lg/x]sf lyP . xh'/cfdf klg ?lr dfg]/ ;'lg/xg'ePsf] lyof] . k|jrgsf]
;a} ljifo d}n] a'lemgF tfklg Pp6f s'/f rflxF ;lDem/x]sf] 5' . ToxfF k|jrg ug]{ ljåfgn] rf/
y/L sfd u¥of] eg] dflg; rnfv / a'l4dfg x'G5 eg] . dnfO{ tL sfd s] xf]nfg eg]/ hfGg
dg nfUof] . c¿ dflg;nfO{ h:t} dnfO{ klg rnfv / a'l4dfg x'g] OR5f k}bf eof] . k|jrg
ug]{ dflg;n] eg], æ3'dlkm/ u/]/, hfGg] ;'Gg];Fu ;ªut u/]/, 7'n7'nf ;ef ;df/f]xdf ;fd]n
eP/ / c;n lstfa k9]/ dflg; rnfv x'G5 . p;sf] a'l4 klg a95 .Æ
dnfO{ of] egfO lgs} dg k¥of] . dnfO{ 3'dlkm/ ug{ c;fWo} dg nfU5 . k|jrg
ug]{ dflg;n] eg]sf] ;'g]kl5 ddf cem a9L 3'Dg] OR5f hfUof] . ljBfnosf] jflif{s
k/LIff ;lsPkl5 ;fyLx¿lar s] ug]{ eGg] 5nkmn eof] . ljleGg k|:tfj cfP . s]xL
;fyLx¿n] z}lIfs e|d0fdf hfg] s'/f p7fP . To;df lzIfsn] klg ;xdlt hgfpg'eof] .
clGtddf z}lIfs e|d0fsf nflu n'lDagL hfg] k|:tfjdf ;a}n] ;xdlt hgfP . k|jrgdf
;'g]sf] s'/f, cfkmgf] ?lr / sfo{j|md ldn]sfn] d}n] klg To;df ;fd]n x'g] lg0f{o u/]F .
jflif{s k/LIff ;lsPkl5 xfdL ljBfnosf] xftfaf6 n'lDagL hfgsf nflu a;df
r9of}F . cljefjs, kyk|bz{s / ;+/Ifssf ¿kdf xfd|f] 6f]nLdf Ps hgf lzIfs
lzIf0f ;'emfj
:yfgLo :t/df pknAw s'g} ljz]if :yfgsf] e|d0f u/fO{ ljBfyL{x¿nfO{ ToxfFaf6 cg'ej u/]sf
kIfx¿sf af/]df 5nkmn ug{ nufpg'xf]; . /fi6«, /fli6«otf Pjd /fli6«o Pstfsf] ;+/If0f / ;+jw{gsf
af/]df sIffdf 5nkmn u/fpg'xf]; .
d]/f] jf:tljs klxrfg
@
@
26	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
;lDdlnt x'g'x'GYof] . xfdL 9'Ss eof}F . cfkm"eGbf 7'nf] dflg; ;fydf ePkl5 3/leq
a;] h:t} ;'/lIft cg'ej x'Fbf] /x]5 . dnfO{ To:t} nfUof] .
xfd|f] a; u'8g yfNof] . sf]xL ukm ug{ yfn], sf]xL uLt ufpg nfu] . sf]xL gfRg
klg tlD;P . drflxF emofnaf6 af6fsf] bfofFafofF x]g{ yfn]F . ofqfdf st} vf]nf, st}
jg hªun, st} xl/of rp/, st} ufpF / a:tL b]lvGy] . Psl5g dfq ofqf ubf{ klg
o:tf] ljljwtf b]Vg kfpFbf d v';Ln] ubub ePF . dnfO{ d]/f] b]z w]/} ;'Gb/ 5 h:tf]
nfUof] . l5gl5gdf h:tf] b[Zo x]g{ dg nfUof] To:t} x]g{ kfOg] 7fpF cGt sxfF xf]nf
/ Û af6fdf b]lvPsf x/]s j:t'k|lt d]/f] ddtf / ;Ddfg plDn/x]sf] lyof] . af6fsf b[Zo
x]bf{x]b}{ sxfF cfOk'luof] eGg] klg yfxf kfOgF . cfkmgf] b]znfO{ dfof gug]{ dflg;n]
c¿ s;}sf] klg dfof ub}{g eGg] ;'g]sf] lyPF . dnfO{ Tof] ;To nfUof] . dnfO{ a;af6
b]lvPsf j:t' / b[Zo cfFv}df n'sfP/ /fvf}F h:tf] nfUof] . o:t} b[Zo x]bf{x]b}{ xfdL n'lDagL
k'Uof}F . n'lDagL g]kfnsf] k|l;4 tLy{:yn /x]5 .
a;af6 cf]n]{kl5 lzIfsn] xfdLnfO{ kªlSta4 eP/ lxF8g lgb]{zg lbg'eof] . n'lDagL
Pp6f 7'nf] au}Frf h:tf] /x]5 . d}n] o;cl3 n'lDagLaf/] ;'g]sf] / k9]sf] dfq lyPF .
of] 7fpF b]v]sf] lyOgF . clxn] k'Ug / 3'Dg kfPsfdf k'm?ª ePF . ;a}eGbf klxn]
xfdL czf]s :tDe k'Uof}F . ;d|f6 czf]sn] /fv]sfn] o;sf] gfd czf]s :tDe /x]sf]
s'/f lzIfsn] ;'gfpg'eof] . o;n] xfd|f] /fli6«o kl/ro lbPem}F nfUof] . ;+;f/sf s/f]8f“}
a'4dfuL{x¿sf] kljq :yn n'lDagLsf] ;fg ag]/ of] :tDe v8f eO/x]sf] lyof] .
;+;f/df a'4k|lt cf:yf / >4f /fVg] y'k|} dflg; 5g . pgLx¿sf b]zdf h'g;'s} wd{
g}lts lzIff, sIff *	 27
dfGg] g]kfnL k'u] klg a'4 hGd]sf] 7fpFsf] dflg; eg]/ pgLx¿ 7'nf] ;Ddfg u5{g .
tL b]z k'u]/ cfpg'ePsf l5d]sL bfO o:t} s'/f ;'gfpg'x'GYof] . d}n] n'lDagL cfOk'Ubf
Tof] klg ;De]Fm . of] :tDe cln cln rls{Psf] /x]5 . ;+/If0fsf nflu kmnfdsf kftfn]
s;]/ / dd{t u/]/ /flvPsf] /x]5 . dnfO{ g]kfn lrgfpg] o:tf P]ltxfl;s / ;f+:s[lts
;Dkbfsf] /Iff ug'{ ;a}sf] st{Jo xf] eGg] nfUof] . ;+o'St /fi6« ;ª3n] n'lDagLnfO{ ljZj
;Dkbf ;"rLdf /fv]sfdf dnfO{ uj{ nfUof] .
xfdLn] n'lDagLdf dfofb]jLsf] dlGb/ klg x]¥of}F . a'4 hGd]sf] 7fpF, dfofb]jLn] :gfg
u/]sf] kf]v/L h:tf 7fpFnfO{ ljz]if ;+/If0f ul/Psf] /x]5 . oxfF ljleGg b]zaf6 k|ltjif{
nfvf}F ko{6s cfpF5g . pgLx¿ oxfF cfpg kfPsfdf uf}/j klg u5{g . pgLx¿
g]kfnnfO{ ;u/dfyfsf] b]z, a'4 / ;Ltf hGd]sf] b]z, nfnL u'/fF;sf] b]z / jL/x¿sf]
b]z eg]/ klg lrG5g . a'4sf] hGd, sd{ / k|l;l4n] xfdL ;a} g]kfnLsf] OHht a9]sf]
5 . n'lDagL k'Ubf d}n] o;nfO{ hf]ufO/fVg] k|lt1f u/]F .
n'lDagLdf ljleGg b]zsf] df}lnstf emlNsg] u/L u'Daf, ljxf/ / :df/s :yn klg
ag]sf /x]5g . oxfF y'k|} af}4 leIf'x¿ klg a:bf /x]5g . dnfO{ oxfF gcfpGh]n n'lDagL
g]kfnsf] Pp6f k|l;4 7fpF dfq eGg] nfUYof] . oxfF cfPkl5, 3'd]kl5 / jftfj/0f
a'em]kl5 t of] cGt/f{li6«o tLy{:yn /x]5 eGg] nfu]sf] 5 . o;sf] ;'/Iff, ljsf; /
k|rf/ k|;f/ ug'{ xfdL ;a}sf] ;femf st{Jo /x]5 . g]kfn / g]kfnLnfO{ lrgfpg] jf:tljs
;Dkbf log} /x]5g .
lzIfsn] xfdLnfO{ n'lDagL kl/;/sf ;a} dxŒjk"0f{ 7fpF 3'dfpg'eof] . tL k|To]s 7fpFn]
a'4sf] hLjgnfO{ ;DemfO/x] h:tf] nfUYof] . lzIfsn] g]kfndf /fli6«o klxrfg lbg] c¿
klg 7fpF ePsf] atfpg'eof] . cfufdL lbgdf ToxfF klg e|d0f ug]{ ;Nnfx lbg'eof] .
;'g]/ / k9]/ cfh{g u/]sf] 1fgeGbf k|ToIf b]v]/ / cfk}Fm k'u]/ kfPsf] 1fg kSsf x'g]
ts{ klg pxfFn] ug'{eof] . pxfFn] P]ltxfl;s / ;f+:s[lts dxŒjsf :ynx¿n] xfdLdf
/fi6«k]|dsf] efjgf klg a9fpF5g eGg'eof] . dnfO{ of] s'/f klg lrQ a'emof] .
xfdL e|d0f ;Sg] t/v/ ub}{ lyof}F . n'lDagL kl/;/s} Ps 5]pdf y'k}| dflg; lgdf{0fsf]
sfd ub}{ lyP . xfdL ;a} hgf ToxfF uof}F . 7'nf] ;ef ejg aGg nfu]sf] /x]5 . ljleGg
b]zsf a'4dfuL{x¿lar cfk;df 5nkmn u/L n'lDagLsf] dxŒj lj:tf/ ug]{ p2]Zon]
Tof] ejg aGg nfu]sf] yfxf eof] . ;of}F dflg; :jod ;]jf ul//x]sf lyP . xfdLnfO{
klg ;s]sf] sfd ug{ dg nfUof] . lzIfsn] ;d]t o;sf nflu pTk]|l/t ug'{eof] .
28	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
afnsb]lv j[4fj:yfdf k'u]sf leIf';d]t >dbfg ul//x]sf lyP . Tof] b]v]/ xfdLnfO{
cem a9L k|]/0ff ldNof] . b]z ljsf;sf c¿ sfddf klg o;} u/L h'6g ;s] ;kmntf
kfOGYof] eGg] nfUof] . ljsf; eGg] s'/f a;]{/ cfpg] xf]Og . xfdL ;a}n] ;fd"lxs ¿kdf
;xefuL eP/ g} To:tf] x'g] xf] eg]/ lzIfsn] klg ;Demfpg'eof] . e|d0f ;s]/ a]n'sLkv
xfdLn] cf/fd u¥of}F . lzIfsn] d Pp6f s'/f eG5', ltdLx¿ dfGg tof/ 5f} eg]/
;f]Wg'eof] . xfdL ;a}n] tof/ 5f}F eGof}F . pxfFn] ljBfnodf Pp6f k':tsfnosf] cfjZostf
ePsf] s'/f ug'{eof] . clg ljBfno labf ePsf] s'g} Ps lbg ;a} hgf >dbfg ug{
tof/ x'g'kg]{ k|:tfj /fVg'eof] . xfdLn] v';L;fy ;xdlt hgfof}F / ljBfnoaf6 kms]{kl5 ;a}
ldn]/ k':tsfno klg agfof}F . dnfO{ ;;fgf sfddf b]vfOPsf] ;fd"lxs ;xeflutfn] klg
b]z ljsf;df ;xof]u k'U5 eGg] ljZjf; nfUof] .
a; r9]kl5 dnfO{ nfUof], cfh aNn d}n] d]/f] jf:tljs kl/ro kfPF . dflg;nfO{
lrgfpg] ;fwg / dfWod t /fli6«o ;DklQ kf] /x]5g . logsf] ;+/If0f / ;+jw{g ug'{
eg]sf] cfkmg} kl/ro / ;'/Iff /x]5 . cfkm" lrlgg cfkmg} e"ld x]/]/ / 6]s]/ lxF8g'kg]{
/x]5 . ;fd"lxs ;xeflutfn] kl5 uP/ /fi6«s} ljsf;df of]ubfg k'¥ofpg] /x]5 . k|jrg
ug]{ dflg;n] 3'dlkm/ ugf{n] rnfv / a'l4dfg algG5 eg]sf] l7s} /x]5 .
;f/f+z
k|To]s JolStdf ;fg}b]lv b]zk|]dsf] efjgf hfUg'k5{ . To;n] p;nfO{ st{Jodf tNnLg
u/fpg ;xof]u k'¥ofpF5 . dflg;n] cfkmgf] kl/ro klg :yflkt ug'{k5{ . b]zsf
P]ltxfl;s, ;f+:s[lts / k|fs[lts dxŒjsf :ynx¿n] To; b]zsf] kl/ro klg lbG5g .
ltgsf] ;+/If0f / ;+jw{g ug'{ cfkmg} kl/rosf] /Iff / lj:tf/ xf] . ljsf;sf sfddf
;fd"lxs ;xeflutf, /fli6«o ;Dkbfsf] ;'/Iff Pjd /fi6«k|]dsf] efjgf cfjZos x'G5 .
cEof;
!= 	cfkm"nfO{ dg kg]{ sfddf l7s -√_ / dg gkg]{ sfddf a]l7s -x_ lrxg
nufpmM
	 -s_ c¿sf /fd|f s'/f ;'Gg 		 - _
	 -v_ c¿sf s'/f sf6g 	 		 - _
	 -u_ Ps} 7fpFdf al;/xg 			 - _
g}lts lzIff, sIff *	 29
	 -3_ dxŒjk"0f{ 7fpF 3'Dg 			 - _
	 -ª_ b]zk|lt dfof b;f{pg 			 - _
	 -r_ b]zk|lt Wofg glbg 			 - _
	 -5_ /fli6«o ;DklQsf] pk]Iff ug{ 	- _
	 -h_ /fli6«o ;DklQ arfpg 		 - _
	 -em_ ;fd"lxs sfddf ;xefuL x'g 	 - _
	 -`_ r'krfk al;/xg 			 - _
@= vfnL 7fp“ e/ M
-s_ 3'dlkm/ u/]/ klg =================== a95 . -rnfvL / a'l4÷nf]e / cfn:o_
-v_ b]zsf] dfof ug]{ dflg;n] c¿nfO{ klg ====== u5{ . -3[0ff÷dfof_
-u_ n'lDagLn] g]kfnsf] ============= ¿kdf kl/ro lbPsf] 5 . -u|fdL0f÷cGt/f{li6«o_
-3_ P]ltxfl;s ;Dkbfsf] ;+/If0f ug'{ xfd|f] ============== xf] . -st{Jo÷ kl/ro_
-ª_ ;fd"lxs ;xeflutfn] ============ of]ubfg k'U5 . 	 -b]z ljsf;df÷ b]z
ljgfzdf_
#= 5f]6f] pQ/ n]v M
	 -s_ dflg;nfO{ rnfv / a'l4dfg agfpg] s'g} rf/cf]6f ;"q n]v .
	 -v_ n'lDagL s:tf] 7fpF /x]5 <
	 -u_ g]kfnnfO{ lrgfpg] s'/fx¿ s] s] x'g <
	 -3_ s:tf] 1fg kSsf x'G5 <
	 -ª_ s] s'/fn] b]zk|]dsf] efjgf hfU5 <
	 -r_ ;fd"lxs ;xeflutfsf] kmfObf s] xf] <
	 -5_ xfdL ;a}sf] ;femf st{Jo s] xf] <
	 -h_ lzIfsn] lbPsf] ;Nnfx s] xf] <
	 -em_ P]ltxfl;s :ynx¿sf] ;+/If0f ug]{ sfd s'g d"NocGtu{t kb{5 <
30	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
$= kf7sf] ;f/f+z n]v .
%= oL sfd u/ M
-s_ 	
ltd|f] ;d'bfodf a;f]af; ug]{ a'9fkfsf;Fu ;f]wL ltd|f] ufpmF jf 6f]ndf /x]sf
;Dkbfsf] ;"rL lgdf{0f u/ / ltgLx¿sf] ;+/If0f ug{ cfjZos sfo{x¿sf]
;"rL agfpm .
-v_ 	
ltd|f] ;d'bfodf s] s:tf l;h{gfTds sfdx¿ x'g] u/]sf 5g, ltdL ;lj|mo
¿kdf ;xefuL ePsf] s'g} Ps sfdsf] j0f{g u/ .
-u_ 	
tn lbOPsf] cg'R5]b k9L ToxfF s] s:tf ;d:of /x]sf 5g, ltgsf] klxrfg
u/ / ;dfwfgsf pkfox¿ k|:t't u/ M
	 z}n]z / ljj]s ;fyL ;fyL x'g . pgLx¿ Ps lbg ;x/ 3'Dg uP . ;x/df
pgLx¿n] Pp6f k'/fgf] / elTsg nfu]sf] kf6L b]v] . kf6Lsf] cufl8k6l6
9'ªufsf ;;fgf d"lt{ lyP . d"lt{ n8g nfu]sf / rs]{sf lyP . d"lt{dfly
s]6fs]6L v]Ng] uy]{ . kf6Lsf] leQfdf /x]sf 9'ªufdf ga'lemg] efiffdf s] s] s'/f
n]lvPsf] lyof] . ToxfF dflg;n] kmnfdsf lsnfn] sf]/sf/ kf/]sf lyP . kf6Lsf]
5fgf] r'lxg] lyof] . leqk6l6 klg ;;fgf y'k|} d"lt{ lyP . kf6Lsf] jl/kl/
kmf]xf]/ kmflnPsf] lyof] . rf/}lt/af6 b'u{Gw km}ln/x]sf] lyof] . glhs}af6
ljb]zLx¿ To; kf6Lsf] kmf]6f] klg lvlr/x]sf lyP . ;fydf Ps hgf ky k|bz{s
klg lyP . 5]paf6 dflg;x¿ lxFl8/x]sf lyP . tLdWo] Ps hgfn] l6Kk0fL
u/], æeGg] a]nfdf ;x/df klxnf] k6s ag]sf] 3/ eg]/ lrgfpg], xfnt o:tf]
5 .Æ of] ;'g]/ z}n]z / ljj]s 5Ss k/] .
-3_ 	
ltdLn] e|d0f u/]sf] s'g} 7fpFaf6 /fd|f] s'/f s] l;Sof}, j0f{g u/ .
-ª_ 	
ltd|f] ufpF÷6f]n÷;d'bfodf dd{t / ;+/If0f ug'{kg]{ s'g} dxŒjk"0f{ :ynsf]
ljj/0f tof/ kf/ .
^= 	ltd|f] ljBfnodf ul7t afn Snasf] g]t[Tjdf lzIfssf] ;xof]u lnO{
ljBfno kl/;/sf] ;/;kmfO u/ .
&= 	ltdL cfkm"nfO{ s:tf] gful/ssf] ¿kdf lrgfpg rfxG5f}, Ps cg'R5]bdf
n]v .
g}lts lzIff, sIff *	 31
ck]lIft Jojxf/
JolSt, ;dfh / /fi6«k|lt ;befj /fVg
ldqtfk"0f{ Jojxf/ ug{
k/:k/ ;xof]u ug{
c¿sf] cl:tTjsf] /Iff / ;Ddfg ug{
b]zsf] k|lti7f a9fpg] sfd ug{
st{Jodf tNnLg /xg 
w]/} dflg; ljhodf v';L x'g] / k/fhodf b'MvL x'g] u5{g t/ pgLx¿ ljho k|fKt
ug]{ / k/fhosf] ;fdgf ug'{kg]{ sf/0f vf]Hb}gg . dflg; k|s[lt;Fu xfg{ ;S5 t/ a'l4
/ ljrf/ k'¥ofpFbf c¿ ;a} dflg;nfO{ lhTg ;S5 . ;a} dflg;nfO{ lhTg ;lsg] Pp6f
dfq pkfo pko'St Jojxf/ xf] . xfd|f] Jojxf/ zq' / ldq b'j} hGdfpg] cfdf xf] .
ldqsf] rfxgf /fVg] dflg;n] ;+;f/sf ;a} dflg;k|lt dfgjLo Jojxf/ ug'{k5{ . ;+;f/sf ;a}
dflg;n] cfk;df bfh'efO / lbbL alxgLsf] h:tf] Jojxf/ ubf{ ldqx¿sf] hGd x'G5 .
o;}nfO{ ljZjaGw'Tjsf] efjgf klg elgG5 . of] ;Dk"0f{ ;+;f/ xfd|f cfkmg} gftf s'6'Dasf]
3/ xf] eGg] pbf/ efjgfn] ljZjaGw'Tjsf] lj:tf/ x'G5 . of] g} ;Dk"0f{ dfgj hfltsf]
;femf cGt/f{li6«o d"No klg xf] .
cfh s'g} klg /fi6« / JolSt c¿af6 5'6l6P/ /xg ;Sb}g . s'g} sfd ;DkGg ug{
/fi6« / JolStsf] ;ª3 ;+u7g cfjZos x'G5 . ;ª3 ;ªu7gn] To;df nfu]sf JolSt
/ lgsfonfO{ alnof] agfpF5 . @! cf}F ztfAbLsf] o'u ;ª3 ;ªu7gdf zlSt x'G5 eGg]
s'/fdf ljZjf; /fVg] o'u xf] . To;f] x'Fbf xfn ;+;f/df ljleGg cGt/f{li6«o ;ª3
lzIf0f ;'emfj
cGt/f{li6«o :t/df nfu' ug{ ;lsg] dfgjLo d"Nox¿sf] ;"rL agfO{ sIffdf 6fF:g'xf]; / To;af/]
ljBfyL{x¿lar 5nkmn u/fpg'xf]; .
ckl/lrt dflg;;Fu ltdL s:tf] Jojxf/ u5f}{ egL ;f]Wg'xf]; / ljBfyL{sf] pQ/ ;'lg;s]kl5 yk
ug'{kg]{ ljifox¿ elglbO{ aGw'Tjsf] efjgf a9fpg ljBfyLx¿nfO{ pTk]|l/t ug'{xf]; .
;a}lt/ cfkmGt
#
#
32	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
;ªu7gx¿ k|z:t v'n]sf 5g . ;+o'St /fi6« ;ª3 o:t} k|d'v cGt/f{li6«o ;ªu7gx¿dWo]
Ps xf] . o;sf] :yfkgf / ;~rfng ePkl5 /fi6«x¿nfO{ kmfObf klg ePsf] 5 . o;sf]
d'Vo sfd ;+;f/df zflGt sfod ug'{ xf] .
dflg;x¿n] ldn]/ a:g 6f]n l5d]sdf ;d]t sltko lgod agfPsf x'G5g . tL lgodn]
pgLx¿nfO{ k/:k/ ldqsf] h:tf] Jojxf/ ug{ l;sfpF5g . ;dfhdf zflGt / Joj:yf
alnof] x'G5 . cGt/f{li6«o
;ª3 ;ªu7gnfO{ o:tf lgod
/ l;4fGt cem a9L cfjZos
k5{g . k|To]s /fi6«sf] cfk
mgf] ;Ldf, zlSt / :jfledfg
x'G5 . To;sf] ;Ddfg ubf{
/fi6«x¿lar ;'dw'/ ;DaGw
a9]/ hfG5 .
/fi6«x¿ ;fgf jf 7'nf x'g
;S5g . s'g} wgL / zlStzfnL
x'G5g eg] s'g} ul/a /
sdhf]/ klg x'g ;S5g t/
;a}sf] cl:tTj ;dfg x'G5 .
zlStzfnL /fi6«n] sdhf]/ /
fi6«nfO{ wDSofpg, x:tIf]k ug{ / cfj|md0f ug{ kfOFb}g . of] klg cGt/f{li6«o dfGotf /
l;4fGt xf] . 7'nf / zlStzfnL /fi6«n] ;fgf / sdhf]/ /fi6«nfO{ bafpg] xf] eg] ;+;f/
df zlStsf] dfq zf;g rN5 . ljlwsf] zf;g ;dfKt x'G5 . ;+o'St /fi6« ;ª3 h:tf
;ªu7gn] ;a} /fi6«sf] ;'/Iff / cl:tTjdf Wofg lbPsf 5g .
k|To]s /fHosf] zf;g Joj:yf Ps csf{;Fu leGg x'g ;S5 . zf;g Joj:yf leGg
x'g'df ljljw sf/0f x'G5g . t/ ;a} /fi6«n] csf{sf] cl:tTjnfO{ zflGtk"0f{ ¿kdf
:jLsf/ ug'{k5{ . o;} u/L /fi6«x¿n] klg csf{sf] e"uf]n, zf;g Joj:yf, wd{, ;+:s[lt
/ ;fdflhs d"No dfGotfdf rf]6 k'¥ofpg' x'Fb}g . of] klg ljZjdf aGw'Tjsf] efjgf
lj:tf/ ug]{ Pp6f pkfo xf] .
Ps JolStnfO{ csf]{ JolStsf] ;xof]u rflxG5 eg] Pp6f /fi6«nfO{ klg csf]{ /fi6«sf]
g}lts lzIff, sIff *	 33
;xof]u cfjZos k5{ . ;xof]u b'O{tkmL{ g} x'G5 . b]zsf] ljsf; ug{, k|fs[lts b'3{6gfsf]
;fdgf ug{ / 7'n7'nf ck/fwLnfO{ lgoGq0f ug{ klg /fi6«x¿lar ;xof]u cfjZos
x'G5 . ;a} /fi6« ;a} ljifodf ;DkGg x'Fb}gg . Pp6fn] csf{sf] cfjZostf k"/f ug{
/ u/fpgsf nflu bf]xf]/f] ;xof]u rflxG5 . /fi6«x¿lar ;Ddfg, ;lxi0f'tf, ;befj /
;xof]un] cGt/f{li6«o ;DaGw a9]/ hfG5 . o:tf dfGotfx¿ k~rzLnsf] l;4fGt;Fu
d]n vfG5g . ;+;f/df d]n / ldqtf a9fpg oL l;4fGtn] dxŒjk"0f{ e"ldsf v]n]sf
5g . o;df JolSt / ;Dk"0f{ gful/ssf] klg of]ubfg /x]sf] x'G5 . o;/L ;a}sf] ;Ddfg,
;'/Iff / ;xof]u g} cGt/f{li6«o d"Nosf ¿kdf /x]sf x'G5g .
g]kfnn] klg dfu / cfjZostfcg';f/ ;xof]u u/]/ cGt/f{li6«o hutdf ljZjaGw'Tjsf]
efjgf lj:tf/ u/]sf] 5 . ;+o'St /fi6« ;ª3sf] cfxjfgdf czfGt b]zx¿df zflGt
:yfkgf ug{ g]kfnsf] klg ;lj|motf /x]sf] kfOG5 . g]kfn / g]kfnLsf] dfof kfP/ tL
b]zsf gful/sx¿n] xfd|f] ;Ddfg a9fPsf 5g . g]kfnsf] ;xof]u / cGt/f{li6«o ;Ddfgn]
ljZjaGw'Tjsf] efj km}lnFb} uPsf] 5 . /fd|f] sfd u/]/ g]kfnLx¿n] cGt/f{li6«o k'/:sf/
klg kfPsf 5g . ljZjaGw'Tjsf] efjgf km}nfpgsf nflu oL sfd klg k|efjsf/L
ag]sf 5g .
ljZjdf zflGt, cl:tTj / aGw'Tj sfod ug{sf nflu Pp6f ;fdfGo JolStsf] klg e"ldsf
x'G5 . h'g;'s} pd]/, ju{ / cj:yfsf] eP klg JolStsf] sfdn] ;d]t o;df e"ldsf
v]ln/x]sf] x'G5 . cfh u/]sf] sfdaf6 ef]ln kl/0ffd lg:sG5 . k|To]s JolStn]
cfcfkmgf] 7fpFaf6 st{Jo k"/f ubf{ eljiodf cGt/f{li6«o d"No dfGotfsf] :yfkgf /
kfngfdf ;xof]u k'U5 .
;f/f+z
k|To]s dflg;sf] Jojxf/ c¿k|lt ;Ddfg / ;befj a9fpg] vfnsf] x'g'k5{ . ;a}
dflg;;Fu d]n / ;befjsf] Jojxf/ ubf{ ljZj aGw'Tjsf] lj:tf/ x'G5 . o;af6
;+;f/df zflGt klg sfod x'G5 . /fi6«x¿sf] gLlt / sfd klg c¿sf] ;Ddfg a9fpg],
;'/Iff ug]{ / x:tIf]k gug]{ x'g'k5{ . k/:k/sf] cl:tTj af]wn] ;xof]usf] jftfj/0f
klg lgdf{0f x'G5 . JolSt / /fi6«sf h:t} ljZjsf ;femf d"Nox¿sf] :yfkgf / kfngf
ug{ ;a}n] cfcfkmgf] st{Jo k"/f ug'{k5{ .
34	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
cEof;
!= 	cfk"mnfO{ l7s nfu]sf] a'Fbfdf l7s -√_ lrxg nufO{ cfÇgf] d"Nofªsg
cfk}m u/ M
	 -s_ 	
d ;a} dflg;nfO{ ldqsf] cfFvfn]
		 -c_ x]5'{ 	 - _ 		 -cf_ x]lb{gF 	 - _
	 -v_ 	
d /fd|f] Jojxf/af6 ljZjaGw'Tjsf] lj:tf/
		 -c_ u5'{ 	 - _ 		 -cf_ ulb{gF 	 - _
	 -u_ 	dnfO{ ;xof]usf] cfbfg k|bfg ug{
		 -c_ dg k5{ 	
- _ 		 -cf_ dg kb}{g 	- _
	 -3_ 	
d lgoddf a:g
		 -c_ ?rfpF5' 	- _ 		 -cf_ ?rfpFlbgF 	
- _
	 -ª_ 	;+;f/df zflGt sfod ug{ d]/f] klg e"ldsf
		 -c_ 5 	 - _ 		 -cf_ 5}g 	 - _
@= 5f]6f] pQ/ n]v M
	 -s_ c;n ldq s;/L agfpg ;lsG5 <
	 -v_ dflg;nfO{ s:tf] Jojxf/n] lhTg ;lsG5 <
	 -u_ ljZjaGw'Tjsf] efjgfnfO{ s;/L lrgfpg ;lsG5 <
	 -3_ /fi6«x¿lar ;'dw'/ ;DaGw a9fpg s] ug'{k5{ <
	 -ª_ /fi6«x¿lar ;xof]u lsg cfjZos x'G5 <
	 -r_ cGt/f{li6«o d"No s] s] x'g <
	 -5_ g]kfnn] ljZjaGw'Tjsf] efjgf s;/L a9fPsf] 5 <
	 -h_ st{Jo k"/f ugf{n] s] kmfObf x'G5 <
#= ltdLnfO{ l7s gnfu]sf egfOx¿ ;RofP/ sfkLdf n]v M
	 -s_ dflg;sf] hGd zq'tf b]vfpg klg ePsf] xf] .
	 -v_ dflg; k|s[lt;Fu xfg{ klg ;S5 .
	 -u_ xfd|f] Jojxf/n] ldqtf dfq hGdfpF5 .
g}lts lzIff, sIff *	 35
	 -3_ ;ª3 ;ªu7gn] JolStnfO{ dfq alnof] agfpF5 .
	 -ª_ ljZjdf cGt/f{li6«o ;ªu7g v'n]sf 5g .
	 -r_ ;a} /fi6«sf] cl:tTj ;dfg x'Fb}g .
	 -5_ Pp6f /fi6«n] csf]{ /fi6«nfO{ x]Kg' x'Fb}g .
	 -h_ cGt/f{li6«o d"Nosf] :yfkgfdf ljBfyL{sf] e"ldsf x'Fb}g .
$= tn lbOPsf] tflnsfnfO{ cfwf/ agfO{ Pp6f 5f]6f] cg'R5]b n]v M
	 	 d"No
	 cfWoflTds 	 /fli6«o 	 cGt/f{li6«o
	 ;To 	 b]zk|]d 	 ljZjaGw'Tj
	 ;bfrf/	 /fli6«o uf}/j af]w 	 cx:tIf]k
	 ;befj	 /fli6«o ;+:s[lt / 	 ;xcl:tTj af]w
	 clx+;f	 /fli6«otfsf] ;+/If0f 	 ;xof]u, ;xsfo{
	 w}o{ 	 /fi6« ljsf;df ;xeflutf 	 cgfj|md0f
	 Wofg		
%= oL sfd u/ M
-s_ sIffsf ;fyLx¿ b'O{ ;d"xdf afFl8P/ a; . Pp6f ;d"xn] ljZjaGw'Tjdf kg]{ /
csf]{ ;d"xn] k~rzLnsf l;4fGtdf kg]{ a'Fbfx¿ n]vL cfk;df 5nkmn u/ .
-v_ 	
ltd|f] 6f]n l5d]sdf eP u/]sf sfdx¿dWo] s'g sfdn] ljZjaGw'Tjsf] efj
a9fpg ;xof]u k'u]sf] 5, cleefjssf] ;xof]u lnO{ n]v / sIffdf k|:t't u/ .
^= 	tn lbOPsf cg'R5]bx¿ k9 / /fli6«o ;Ddfgsf nflu ;a} ldn]/ s] s]
sfd u/], l6kf]6 u/L sIffdf ;'gfpm M
-c_ 	
ce'sf] 3/ b'u{d ufpFdf k5{ . pgL ToxfFsf] :yfgLo ljBfnodf k95g .
pgL ;f/} ldlxg]tL 5g . pgL k|ltefzfnL klg 5g . ljBfnodf ePsf w]/}
h;f] k|ltof]lutfdf pgL k'/:sf/ kfpF5g . pgsf] k9fO / kl/>daf/] k|rf/
k|;f/ klg eof] . To;af6 k|efljt eP/ sf7df8f}Fsf] Ps ljBfnon] pgsf]
36	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
k9fOsf] lhDdf lnof] . lxhf]cfh ce' dfdf3/ a;]/ ;f]xL ljBfnodf k9b}
5g . pgL sf7df8f}Fsf] ljBfnodf klg k9fO / cGo k|ltof]lutfx¿df
;w}F k|yd x'G5g . pgn] ;fyL, lzIfs / cleefjssf] dfof, ;xof]u / k]|/0ff
kfPsf 5g .
-cf_ ljBfnodf labf lyof] . ce' 3/df a;]/ kl9/x]sf lyP . To;} lbg ce'sL 	
dfOh'3/
aflx/ hfg nfUg'eof] . ce'n] klg dfOh';Fu} hfg rfx] . dfOh"n] pgnfO{ ;Fu} n}hfg'eof] .
ce" dfOh";Fu Pp6f 7'nf] ;ef ejgsf] xftfleq k'u] . ToxfF cGt/f{li6«o ;Dd]ng x'g nfu]
sf] lyof] . rxnkxn klg lgs} lyof] . ejgsf] cufl8k6l6 kmnfdsf vDafdf ljleGg
b]zsf emG8f km/km/fO/x]sf lyP . ljleGg cfsf/ / lrq ePsf emG8f
km/km/fO/x]sf] b]v]/ ce' v';L eP . ejgsf] 9f]sf cufl8 ljleGg b]zsf gS;f klg
ldnfP/ k|bz{g ul/Psf lyP . gS;fsf Ps 5]pdf cfcfkmgf] b]zsf /fli6«o kf];fs
nufP/ w]/} dflg; plePsf lyP . tL dflg; b]v]/ ce'nfO{ gf}nf] klg nfUof] . tL
dflg;sf] efiff klg a]Unfa]Un} lyof] . gofF emG8f, gS;f, dflg;, kf];fs Pjd efiff
b]v]/ / ;'g]/ ce' lgs} v';L eP .
-O_ 	ce' dfOh";Fu} ;ef ejgleq k;] . Ps} l5gdf ljleGg b]zsf /fi6« k|d'v / ;/
sf/ k|d'vx¿ cfP . ;efdf a;]sf ;a} dflg;n] p7]/ pgLx¿sf] :jfut /
;Ddfg u/] . d~rdf a;]sf /fi6« k|d'v / ;/sf/ k|d'vsf b]zsf /fli6«o uLt
kfn}kfnf] ah] . ;efsf ;a} dflg; p7]/ uLtsf]klg ;Ddfg u/] . To;kl5 ;a}
k|ltlglwn] kfn}kfnf] ;Daf]wg u/] . ;Daf]wg ;lsFbf ;a} dflg;n] tfnL klg
lk6] . sfo{j|mdsf] clGtddf Pp6f 3f]if0ffkq tof/ kf/]/ ;'gfOof] . d~rdf
a;]sf ;a} k|ltlglwn] To;df x:tfIf/ u/] . Ps csf{n] s;}nfO{ gd:sf/
u/] eg] s;}n] cfk;df xft ldnfP . sfo{j|md ;lsPkl5 ce' dfOh';Fu 3/
kms]{ . gofF cg'ej cfh{g ug{ kfPsfdf ce'nfO{ lgs} /dfOnf] nfUof] .
&=	ltdLn] l5d]sdf s:tf] sfd u/]/ ;xof]u ug{ ;S5f} < ;"rL agfO{ sIff
sf]7fdf 6fF; .
*= 	
g]kfnsf] /fli6«o emG8fsf ljz]iftfsf] ;"rL agfO{ sIffdf k|:t't u/ .
(= 	cy{ :ki6 kf/ M
	 ;+;f/ ;a}sf] ;femf 3/ xf] .
g}lts lzIff, sIff *	 37
l;sfO pknlAw
/fHon] lgwf{/0f u/]sf cfwf/e"t sfg'gsf] hfgsf/L lnO{ kfngf ug{
b}lgs Jojxf/df ldtJooL eO{ ;fwg ;|f]tsf] ;d'lrt pkof]u ug{
;fdflhs Pjd ;f+:s[lts ¿kfGt/0fdf ;xof]u ug{
PsfO
# gful/s st{Jo / bfloTj
38	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
ck]lIft Jojxf/
sfg'gsf] cfjZostf / dxŒj atfpg
sfg'gsf] ;Ddfg / kfngf ug{
cfwf/e"t sfg'gsf] hfgsf/L k|fKt ug{
s/sf] dxŒj a'emL s/ ltg{
dtbfg / lgjf{rgsf] cfjZostf / dxŒj yfxf kfpg tyf pT;fxk"j{s efu lng
;fj{hlgs ;DklQsf] ;+/If0f ug{
zflGt / ;'zf;gsf nflu /fHonfO{ ;3fpg 
;Nn]/L, ;f]n'v'Da'
Kof/L 5f]/L c~hgf, 							@)&%÷)(÷)(
w]/} w]/} dfof Û
oxfF dnfO{ ;Gr} 5 . ltdLx¿nfO{ klg ;Gr} xf]nf eGg] nfu]sf] 5 . oxfF hf8f] al9/x]sf]
5 . laxfg a]n'sf t h?/L sfd gk/L 3/ aflx/ lg:sg klg uf/f] 5 . lxhf]
cfhsf] hf8f] v]Kg'kbf{ t a? ToxLF g]kfnuGhsf] udL{ l7s h:tf] nfu]sf] 5 . k|s[ltsf]
kl/jt{gnfO{ s;n] /f]Sg ;S5 / Û
lxhf] dfq ltd|f] lr7L kfPF . ;f/} v';L nfUof] . lr7Ldf ;a} ljifo pNn]v u/]sL
/lx5of} . w]/} lbgkl5 cfPsf] lr7L bf]xf]¥ofOsg k9]F . If]qLo :t/df cfof]lht jSt[Tjsnf
k|ltof]lutfdf klxnf] eO5of} . cfkmgf] kl/>d, lzIfsx¿sf] ;xof]u / ljBfnosf]
k|]/0ffn] ltdL ;kmn ePsL xf} eGg] nfu]sf] 5 .
lzIf0f ;'emfj
gful/sn] sfg'gsf] kfngf gubf{ x'g] xflg / kfngf ubf{ x'g] nfeaf/] s'g} :yfgLo :t/sf] pbfx/0fLo
36gf atfP/ ljBfyL{x¿nfO{ sfg'gsf] kfngfdf k|]l/t ug'{xf]; .
ljBfyL{x¿ s'g} sfg'gaf/] hfgsf/ 5g ls 5}gg, ;f]Wg'xf]; / gePdf cfwf/e"t sfg'gsf] hfgsf/L
/fVg'kg]{ cfjZostf klg b]vfOlbg'xf]; .
gful/s st{Jo
!
!
g}lts lzIff, sIff *	 39
ltdLn] k'/:sf/ lnFbf ;"rgfdf pNn]v ePsf] ;a} /sd kfOgF eg]/ u'gf;f] u/]sL
/lx5of} . ltdLn] u'gf;f] ug'{ :jfefljs} xf] lsgeg] ltdLnfO{ b]zsf ;a} lgod, sfg'g
/ Joj:yf yfxf 5}g . oyfy{ ga'em]/ b'MvL x'g] dflg; w]/} 5g .
x]/ 5f]/L, s/ ltg'{ k|To]s gful/ssf] st{Jo xf] . ltdLn] kfPsf] k'/:sf/sf] /sddf
s/ sf6]/ afFsL /sd dfq lbOPsf] xf] . s'g} sfd u/]jfkt kfOg] /sddf s/ sf6g]
Joj:yf ;+;f/sf ;a}h;f] b]zdf x'G5 . To;/L sf6]sf] s/ JolStsf] geO{ /fHosf]
x'G5 . xfdLn] lt/]sf] s/af6 xfd|} enfO x'G5 eg] /fi6«sf] ljsf; lgdf{0f klg x'G5 .
xfdLn] s/ lt/]gf} eg] cfly{s ¿kn] /fi6« s;/L rN5 / < s/ ltg''{ Ps k|sf/n] cfkmg}
enfO ug'{ xf] . clxn] ltdL ;fgL 5f}, w]/} s'/f a'emlbgf} . s/ lsg ltg'{k5{ / To;af6
s] nfe x'G5 eGg] ljifodf k|s[ltaf6 l;Sg ;lsG5 . afbnn] ;d'b|af6 kfgLsf] afkm lnG5
/ afkmnfO{ kfgLdf kl/jt{g u/]/ km]l/ ;d'b|nfO{ g} lbG5 . ;d'b|n] afkm glbg] xf] eg] kfgL
kg]{ lyPg . kfgL gk/] ;d'b| ;w}F sxfF ;d'b| g} /lx/xg ;S5 / Û o;} u/L s/ lt/]kl5
To;af6 x'g] kmfObf klg xfdLd} cfOk'U5 . To;}n] ltdLn] ef]ln c¿ sfd u/]/ s'g}
/sd kfof} eg] To;df klg s/ sfl6G5 . s/ ltg'{ gful/ssf] sfg'gL bfloTj xf] .
s/ lt/]/ ltdLn] b]zsf] klg lxt u¥of}, sfg'gL bfloTj klg k"/f u¥of} . o;df u'gf;f]
ug]{ 7fpF g} 5}g .
s'g} klg b]zn] zf;g Joj:yf ;~rfng ug{ sfg'gsf] lgdf{0f / sfof{Gjog u/]sf] x'G5 .
sfg'glagf /fi6« rNg ;Sb}g . Pp6f 3/ kl/jf/ rnfpg t 3/fo;L lgod, dof{bf /
cg'zf;g cfjZos k5{ eg] /fHo rnfpg sfg'g geO{ x'Fb}g . To;sf] kfngf u/]/ xfdL
;a} ;Ddflgt / ;'/lIft x'G5f}F . sfg'g o:tf] s'/f xf] h;n] xfdLnfO{ lgoGq0f klg u5{
/ pGd'lSt klg lbG5 . o;sf] pNnª3g u/] xfdL lgoGq0fdf k5f}{F . kfngf / ;Ddfg
u/] :jtGq x'g ;S5f}F . sfg'gn] b]vfPsf] af6f]df lxF8g] dflg; slxNo} unt 7fpFdf
k'Ub}g eGg] s'/f ltdL a'em .
b]zdf cg]sf}F y/L sfg'g x'G5g . cK7of/f] cj:yfdf /x]sf b]zx¿df s8f sfg'g nfu'
x'g ;S5g . zf;g Joj:yf, hgtfsf] Jojxf/ / k/Dk/fn] klg sfg'gsf] lgdf{0f /
sfof{Gjogdf e"ldsf v]n]sf x'G5g . gful/sn] cTofjZos sfg'gsf] hfgsf/L /fVbf
kmfObf x'G5 . o;af6 p;sf] clwsf/ klg :yflkt x'G5 . hfGg] a'emg]x¿n] sfg'gnfO{
/fHosf] Pp6f cªu g} dfg]sf 5g . cªu geP, eP/ klg sfd ug{ g;Sg] eP /fHo
rNg ;Sb}g . To;}n] lgod sfg'g aGg'k5{, a'emg'k5{ / ltgsf] k|of]u klg ug'{k5{ .
b]zdf ljleGg k|sf/sf lgjf{rg klg x'G5g . To;df pDd]bjf/x¿ p7]sf x'G5g . xfd|}
dtn] ltgLx¿ lhT5g / xf5{g klg . l7s dflg; 5fGbf ;a}sf] lxt x'G5 eg] a]l7s
40	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
dflg; 5fGbf s;}sf] klg lxt x'Fb}g . l7s dflg; 5fGg xfdLnfO{ sfg'gn] g} clwsf/
lbPsf] x'G5 . xfdL cfkmgf] ufpF÷6f]nb]lv b]zsf] /fhwfgL;Dd k|ltlglw l7s dflg;
k'uf]; eGg] rfxG5f}F . o:tf] rfxgf k"/f ug{ dtbfg ug{ hfg' g} k5{ . c;n JolStsf]
rog ug{ ;Sg' xfd|f] nflu k/LIff h:t} xf] .
lglij|mo a;]/ dfq klg sfg'g / st{Josf] kfngf ePsf] dflgFb}g . b]zel/ ;/sf/L /
;fj{hlgs ;DklQ 5l/P/ /x]sf] x'G5 . xfd|f] 3/ jl/kl/ wfld{s, ;f+:s[lts / P]ltxfl;s
:ynx¿ x'g ;S5g . ltgsf] ;+/If0f ug'{ / cltj|md0f x'gaf6 arfpg' klg xfd|f] st{Jo
xf] . ;dfhdf s'g} ck/fw x'g ;S5 . ck/fwL n's]/ a;]sf] klg x'g ;S5 . To;af/]
;/sf/L lgsfodf ;"rgf lbg' klg xfd|f] sfg'gL bfloTj xf] .
sfg'gsf] lgdf{0f xfdLn] 5fg]/ k7fPsf k|ltlglwn] u5{g . To;sf] kfngf ;a}n] ug'{k5{ .
cfcfkmgf] 7fpFaf6 sfg'gsf] kfngf ubf{ dfq /fi6« alnof] x'G5 . xfdL ;a} /fi6«nfO{
alnof] agfpg rfxG5f}F . s/ lt/]/, dtflwsf/ k|of]u u/]/ / zflGt ;'Joj:yf :yfkgfdf
;xof]u u/]/ ltdL klg /fi6«nfO{ alnof] agfpg ;S5of} .
d}n] lr7Ldf h] hlt n]v]F, sIffsf ;fyLx¿nfO{ klg ;'gfpm . hfg] ;'g]sf] /fd|f] s'/f
;'gfpFbf ;'Gg] / ;'gfpg] b'j}nfO{ kmfObf x'G5 . nfdf] labfdf 3/ cfpFbf o; ljifodf
d ltdLnfO{ cem /fd|/L a'emfpFnf . k9fOnfO{ cem /fd|f] agfpFb} n}hfpm . lr7L klg
n]lv/fv . cfhnfO{ olt g} .
								w]/} dfof ug]{ a'af,
								ljzfn
g}lts lzIff, sIff *	 41
;f/f+z
/fHo ;~rfngsf nflu ljleGg k|sf/sf sfg'gsf] cfjZostf kb{5 . zflGt /
;'Joj:yf sfod ug{sf nflu /fHon] sfg'gsf] lgdf{0f / sfof{Gjog u/]sf] x'G5 .
To;sf] ;Ddfg / kfngf ug'{ gful/ssf] bfloTj x'G5 . sfg'gsf] kfngfaf6
gful/ssf] ;'/Iff x'G5 eg] p;nfO{ clwsf/ klg k|fKt x'G5 . /fi6«nfO{ alnof] agfpg
klg sfg'gsf] e"ldsf x'G5 . s/ ltg'{, dtflwsf/sf] k|of]u ug'{ Pjd ;fdflhs zflGt
/ ;'/Iffsf nflu ;/sf/nfO{ ;xof]u ug'{ xfd|f] st{Jo xf] . o:tf sfg'gL bfloTj k"/f
ubf{ /fi6« alnof] x'G5 . /fi6« alnof] eP gful/s klg alnof x'G5g .
cEof;
!= vfnL 7fp“ e/ M
	 -s_ /fHo ;~rfngsf nflu sfg'gsf] ======= k5{ . 	 -cfjZostf÷;d:of_
	 -v_ xfdLn] lt/]sf] s/af6 xfd|f] ====== x'G5 . 	 -xflg÷enfO_
	 -u_ sfg'gsf] kfngf ubf{ ======= x'g ;lsG5 . 	 -;'/lIft÷bl08t_
	 -3_ sfg'g /fHosf] Pp6f======== g} xf] . 		 -cªu÷st{Jo_
	 -ª_ xfdL xfd|f] ====== l7s xf]; eGg] rfxG5f}F . 	 -xf/lht÷k|ltlglw_
	 -r_ xfdLn] /fi6«nfO{ ========= agfpg'k5{ . 	 -alnof]÷b'a{n_
	 -5_ dflg;sf] le8df ========= ;]jf lng' ;Eotf xf] . -nfOg a;]/÷kfnf] ldr]/_
@= 5f]6f] pQ/ n]v M
	 -s_ k'/:sf/sf] /sd lsg sfl6Psf] /x]5 <
	 -v_ xfdLn] lt/]sf] s/af6 s;sf] enfO x'G5 <
	 -u_ sfg'gn] xfdLnfO{ s] u5{ <
	 -3_ xfdL xfd|f k|ltlglw s:tf x'g eGg] rfxG5f}F <
	 -ª_ dtbfg lsg ug'{k5{ <
	 -r_ xfdLn] s:tf 7fpFsf] ;+/If0f ug'{k5{ <
	 -5_ /fi6«nfO{ alnof] agfpg s] ug'{k5{ <
	 -h_ s:tf ljifosf] ;"rgf ;/sf/L lgsfodf lbg'k5{ <
42	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
#= /fHonfO{ ;xof]u x'g] sfddf l7s -√_ / xflg x'g] sfddf a]l7s -x_
lrxg nufpm M
	 -s_ sfg'gsf] kfngf ug'{ 				 - _
	 -v_ jg ljgfz ug'{ 				 - _
	 -u_ la?jf /f]Kg' 					 - _
	 -3_ ljsf; lgdf{0fdf ;lj|mo x'g' 			 - _
	 -ª_ ck/fwLnfO{ n'sfpg' 				 - _
	 -r_ c;fdflhs sfdsf] ;"rgf lbg' 		 - _
	 -5_ lg/If/tf pGd"ngdf lglij|mo x'g' 		 - _
	 -h_ dtbfgdf efu lng' 				 - _
	 -em_ s/ ltg'{ / ltg{ k|]l/t ug'{ 			 - _
	 -`_ ;fj{hlgs ;DklQ sAhf ug'{ 		 - _
	 -6_ ;/;kmfO cleofgdf ;xefuL x'g' 		 - _
$= oL sfd u/ M
-s_ 	ljBfnosf] cltl/St lj|mofsnfkdf efu lngsf nflu cfkmgf] sIffaf6 k|ltlglw
k7fpFbf tn lbOPsf ljlwdWo] s'g ljlw ckgfpFbf a9L /fd|f] x'G5, cfkmgf]
/fo;lxt 5nkmn u/ M
	 -c_ 	;xdlt u/]/ -cf_ dtbfg u/]/ -O_ cfGtl/s k|ltof]lutf u/]/
-O{_ lzIfssf] ;Nnfx / ;xof]u lnP/ -p_ PSnfPSn} gfd lbP/ .
-v_ 	hyfefjL kmf]xf]/ kmfNg] 6f]n÷;d'bfodf kmf]xf]/ Joj:yfkg u/L jftfj/0f :jR5
/fVgsf nflu cfkm"n] ug{ ;Sg] sfdx¿sf] ;"rL agfO{ sIffdf k|:t't u/ .
-u_ 	
;fj{hlgs jgsf ?v s;}n] cj}wflgs ¿kaf6 sf6b} u/]sf] b]v] ltdL s]
u5f}{, lzIfs / ;fyLx¿nfO{ ;'gfpm .
-3_ gbL, uf}r/g, kfs{ h:tf ;fj{hlgs ;DklQ ;+/If0fsf nflu ltdL s] ug{ ;S5f} <
-ª_ s/ ltbf{ x'g] kmfObfx¿ s] s] x'g, ;"rL agfpm .
%= a'afsf] lr7L k9]/ c~hgfn] s:tf] pQ/ n]lVng, gd'gf tof/ kf/ .
g}lts lzIff, sIff *	 43
ck]lIft Jojxf/
st{Jo kfngfdf tTk/ /xg / ldn]/ ;Fu} sfd ug{
ldtJooL aGg / kfl/jfl/s lxtdf nfUg
k|fKt cj;/x¿sf] ;b'kof]u u/L ;xL sfd ug{
;'v b'Mvdf ;fy lbg / ;xof]u ug{
kl/jf/sf] c;n ;b:o aGg 
Oi6ldq / cfkmGtaf6 c;n s'/f l;Sg
ljlgtf / ljj]s lbbLefO x'g . pgLx¿ Pp6} ljBfnodf k95g . ljlgtf laxfg rfF8}
p7]/ ;a} sfd l7s ;dodf k"/f ul5{g . ljj]s cln l9nf p75g . ljj]ssf sf/0fn]
ljBfno k'Ug slxn]sfxLF l9nf x'G5 . ljlgtf ljj]snfO{ cln rfF8f] p7fpg vf]lH5g .
ljlgtf 	 M	 P ljj]s, cem} p7]sf 5}gf} < cfh klg ljBfno hfg l9nf x'g] eof] . ltdLn]
t afgL g} ;'wf/]gf} .
ljj]s 	 M	-p7b}_ pl7xfn]F lg lbbL Û ev{/ ;ft t ah]sf] 5 lg Û ljBfno hfg s]sf]
xtf/ Û
ljlgtf 	 M	ljBfno hfg dfq p7g] xf] / Û laxfg p7]/ ug]{ w]/} sfd x'G5g lg . b}lgs
sfd afx]s Ps l5g n]vk9 u/] klg /fd}| x'GYof] . ltdL laxfgsf] ;dosf]
dxŒj g} a'emb}gf} .
ljj]s 	 M	laxfgsf] ;dosf] s] dxŒj 5 / lbbL <
lzIf0f ;'emfj
kfl/jfl/s hLjg / To;df JolStut tyf ;fd"lxs bfloTjsf af/]df ljBfyL{x¿lar 5nkmn
u/fpg'xf]; .
ljBfyL{x¿n] s'g s'g kfl/jfl/s bfloTj k"/f ug]{ u/]sf 5g, ltgLx¿sf ;"rL agfpg nufO{ cfjZos
k[i7kf]if0f k|bfg ug'{xf]; .
d}n] ug]{ sfd
@
@
44	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
ljlgtf 	 M	laxfg rfF8} p7g] xf] eg] xfd|f] dg ;kmf / z/L/ :j:y x'G5 . xfdLnfO{
sfd ug]{ pT;fx k}bf x'G5 . xfdL st{Jo kfng ug{ tTk/ x'G5f}F / ;kmn
klg x'G5f}F .
ljj]s 	 M	xfdL t ;fgf 5f}F . ljBfyL{n] s] st{Jo kfngf ug'{k5{ / Û of] 7'nf dflg;sf]
sfd xf]Og / <
ljlgtf 	 M	sxfF To:tf] x'G5 Û xfd|f klg st{Jo x'G5g . ltgnfO{ a'l4 / >d nufP/
k"/f ug'{k5{ . cfdfa'afn] xfdLnfO{ kfng kf]if0f u/]/, n]vk9 u/fP/ st{Jo
k"/f ug'{ePsf] 5 . xfdLn] klg pxfFx¿k|lt ;s]sf] sfd u/]/ st{Jo k"/f
ug'{k5{ . o;nfO{ kl/jf/k|ltsf] lhDd]jf/L klg eGg ;lsG5 .
ljj]s 	 M	xfdLn] kl/jf/k|lt k"/f ug'{kg]{ c¿ lhDd]jf/L s] x'g t, lbbL <
ljlgtf 	 M	xfdL kl/jf/sf ;a} ;b:on] ldn]/ sfd ug'{k5{ . xfd|f z/L/sf s'g} cªun] sfd
gu/] hLjg ;ªs6df k5{ . To:t} kl/jf/sf s'g} ;b:on] sfd gu/] kl/jf/ g}
;ªs6df k5{ . To;}n] xfdL ;a} ldn]/ sfd ug'{k5{ . of] g} ;xsfo{ xf] .
ljj]s 	 M	of] s'/f t dnfO{ lrQ a'emof] . c¿ s'/f klg eGg'; g t lbbL Û
ljlgtf 	M	xf] efO, kl/jf/sf] lxt x'g] sfddf klg xfdL nfUg'k5{ . xfdLn]
cfdfa'afnufot kl/jf/sf ;a} ;b:oaf6 ;'/Iff kfPsf 5f}F . xfdLn] klg
pxfFx¿sf nflu o:t} sfd ug'{k5{ .
ljj]s 	 M	 To;f] eP t xfdLn] k9fO n]vfOafx]s EofP;Dd Ifdtfcg';f/sf] sfd ug'{kg]{
/x]5, xf]Og t lbbL <
g}lts lzIff, sIff *	 45
ljlgtf 	 M	l7s eGof} . xf], ug'{ g} k5{ . d}n] ltdLnfO{ l56f] p7 To;} eg]sf] xf]Og
lg Û kl/jf/sf 7'nf ;b:on] slt b'Mv u/]/ cfh{g u/]sf] wg xfd|f] k9fO
n]vfOdf vr{ ug'{ePsf] 5 . To;sf nflu xfdLn] s]xL klg gug]{ t <
ljj]s 	 M	To;f] eP t xfdLn] cgfjZos s'/fdf vr{ klg ug'{ gx'g] /x]5 . cfjZos
vr{ ubf{ dfq pxfFx¿nfO{ ;xof]u x'g] /x]5 . xf], lbbL <
ljlgtf 	 M	xf] ljj]s Û xfdLn] kmh'n vr{ gubf{ klg kl/jf/nfO{ ;xof]u k'U5 . rflxFbf]
s'/fdf vr{ ug]{ dflg;nfO{ ldtJooL eG5g . ltdLn] klg ;'g]sf 5f} xf]nf
lg t Û
ljj]s 	 M	 xfdLn] eljiodf sdfpg] wg klg l7s;Fu vr{ ug'{kg]{ /x]5 . ToxL eGg'ePsf]
xf] t <
ljlgtf 	 M	xf], 3/sf kl/jf/n] sdfPsf] wg kl/jf/s} ;b:osf] lxt x'g] ljifodf
vr{ ug'{k5{ . vfg]s'/f, lzIff, sk8f, cf]vtL, ;fdflhs sfd, cfjf;,
dgf]/~hg cflbdf o:tf] vr{ x'G5 . kl/jf/sf ;a} ;b:on] ldn]/ vr{ ubf{
sl7g sfd klg k"/f ug{ ;lsG5 .
ljj]s 	 M	;'vb'Mvdf ;a}n] ;a}nfO{ ;fy klg lbg'k¥of], xf] lbbL <
ljlgtf 	 M	lbg'k5{ Û To;f] gug]{ eP hªundf uP/ PSn} a;] eOuof] lg Û b'Mv klg
v]K5' ;'v klg ef]U5' eg]/ g} xfdL kl/jf/df a;]sf xf}F .
ljj]s 	 M	xfdLn] ;do / cj;/cg';f/ plrt sfd klg ug'{k¥of], xf]Og t lbbL <
ljlgtf 	 M	xf] ljj]s, kl/jf/sf nflu ljleGg cj;/ klg cfpF5g . ltgnfO{ klg
;b'kof]u u/]/, plrt ljt/0f u/]/ xfdL kl/jf/sf] lhDd]jf/L k"/f u5f}{F .
w]/} l6eL x]/]/, df]afOn rnfP/ klg s]6f s]6L lau|g ;S5g . xfd|f] ;+:sf/
;a} s'/fsf] plrt ;b'kof]u ug]{ vfnsf] x'g'k5{ .
ljj]s 	 M	lbbLn] t lrQ a'embf] s'/f eGg'eof] . ca ef]lnaf6 d klg l56f] p75' /
tkfO{Fn] eGg'eP h:t} sfd klg u5'{ . ca d kl/jf/k|ltsf] st{Jo / bfloTj
;w}F k"/f u5'{ .
;f/f+z
kl/jf/ ;fdflhs ;ªu7gleqsf] Pp6f ;fgf] PsfO xf] . o;df a:g] k|To]s ;b:osf
st{Jo / bfloTj x'G5g . ltgnfO{ k"/f ubf{ dfq cfbz{ kl/jf/sf] lgdf{0f x'G5 .
kfl/jfl/s lxt, ;xof]u / ;+/If0fsf nflu o;sf ;b:o ;lj|mo x'g'k5{ . ;xsfo{,
ldtJolotf / ;xeflutfn] kfl/jfl/s hLjg ;'vL klg x'G5 .
46	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
cEof;
!= tn lbOPsf jfSox¿ k9L l7s eP l7s -√_ / a]l7s eP a]l7s -x_
lrxg b]pm M
	 -s_ laxfg rfF8f] p7]/ s]xL sfd 5}g . 				 - _
	 -v_ ;fgf dflg;n] klg st{Jo kfng ug'{k5{ . 			 - _
	 -u_ ldn]/ sfd gu/] kl/jf/ ;ªs6df k5{ . 			 - _
	 -3_ hyfefjL vr{ ubf{ kl/jf/sf] lxt x'G5 . 			 - _
	 -ª_ ;'v b'Mvdf ;fy / ;xof]u glbP kl/jf/df ga;] x'G5 . 	 - _
	 -r_ ljlgtfn] ljj]snfO{ c;n s'/f l;sfOg . 			 - _
	 -5_ d klg kl/jf/sf] c;n ;b:o aG5' . 			 - _
	 -h_ d c;n ;+:sf/ ePsf] dflg; aG5' .			 - _
@= 5f]6f] pQ/ b]pm M
	 -s_ lsg xfdL laxfg rfF8} p7g'k5{ <
	 -v_ kfl/jfl/s lhDd]jf/L s;/L k"/f ug{ ;lsG5 <
	 -u_ s:tf] Jojxf/ ubf{ ldtJooL algG5 <
	 -3_ s] ubf{ kl/jf/sf] lxt x'G5 <
	 -ª_ ljj]sn] s] ug]{ lg0f{o u/]sf 5g <
#= 	tn ljleGg sfdsf] gfdfjnL lbOPsf] 5 . tLdWo] ltdL s'g s'g sfd
u/]/ kl/jf/k|ltsf] st{Jo / bfloTj k"/f ug{ ;S5f} < n]v M
	 cleefjssf] lgb]{zgsf] kfngf, kl/jf/nfO{ rflxg] ;Dk"0f{ vr{sf] Joj:yf,
cfkm"eGbf ;fgf efO alxgLnfO{ k9fOdf ;xof]u, 3/ cfFugsf] ;/;kmfOdf ;xof]u,
kl/jf/nfO{ cfjf;sf] Joj:yf, kfl/jfl/s ;DklQsf] ;'/Iffdf ;xof]u, kl/jf/sf
ljifodf ul/g] dxŒjk"0f{ lg0f{o, kfl/jfl/s lxt x'g] cj;/sf] klxrfg / ;b'kof]u .
g}lts lzIff, sIff *	 47
$= 	sIffsf b'O{ hgf ljBfyL{n] clegosf ;fy kf7 k9 / To;df ;fyLx¿n]
JoSt u/]sf] k|ltlj|mof ;'g .
%= oL sfd u/ M
	 -s_ kf7sf cfwf/df cfkmgf] kl/jf/k|ltsf] st{Jo / bfloTjsf] ;"rL agfO{ ;fyLx¿;Fu
5nkmn u/ / sIffdf 6fF; .
	 -v_ kl/jf/sf s'g} ;b:o;Fu ldn]/ cfk"mn] u/]sf] s'g} sfdsf] ljj/0f tof/ kf/L
sIffdf k|:t't u/ .
	 -u_ tn lbOPsf] cg'R5]b k9 / ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] 5f]6f] pTt/ n]v M
	 ljdnf / sdnf lbbL alxgL x'g . sdnf b; jif{ / ljdnf afx| jif{sf 5g .
ljBfnodf 5'66L ePsf] lbg pgLx¿ dfdf3/ uP . dfdf3/df ;a}n] Kof/f]
u/]/ pgLx¿nfO{ k};f lbP . b'j} hgfsf] rf/ rf/ ;o ?lkofF eP5 . 3/
kmls{g] a]]nfdf sdnfn] k;nsf dxFuf vfg]s'/f lslgg . cln cln lbbLnfO{
lbOg / w]/} cfk"mn] vfOg . pgn] Pp6f v]nf}gf klg lslgg . sdnf v]nf}gf
v]nfpFb} lyOg, v]nfpFbf v]nfp“b} Tof] v]nf}gf e'OFdf v:of] / km'6of] . lbpF;f]
lsg]/ vfPsf] vfg]s'/fn] sdnfnfO{ ;Grf] klg ePg . ef]lnkN6 b'j} hgf
ljBfno uP . ljdnfn] cfkmgf] k};fn] Pp6f zAbsf]z / b'O{ cf]6f /fd|f snd
lslgg . lxhf]cfh efiff ;DaGwL cK7of/f] cfOkbf{ b'j} hgf zAbsf]z x]5{g /
n]V5g . o;n] pgLx¿sf] k9fOdf ;xof]u k'u]sf] 5 .
-c_ 	b'O{ lbbL alxgLdf ldtJooL sf] /x]5 <
-cf_ 	k};fsf] ;b'kof]u s;n] u/]sf] 5, o;f] ug{ xfdLn] s] s] ug'{knf{ <
-O_ 	 lbbL alxgLnfO{ s'g sfddf ;xof]u k'u]sf] 5 <
-O{_ 	 sdnf / ljdnfn] kfP hlt k};f kfP ltdL s] u5f}{ <
-p_ 	 sdnf / ljdnfsf] Jojxf/df kfOg] leGgtf s] xf] <
-3_ xfdLn] c;n aGg s] s:tf] cfr/0f kfng ug'{k5{, a'Fbf tof/ kf/L sIffdf 		
	 ;'gfpm .
^= 	lalgtf, ljj]s / ltd|f] cfr/0fdf s] s:tf ;dfgtf / leGgtf 5g,
t'ngf u/ / ltdLn] ;'wfg'{kg]{ s]xL eP s] s] s'/f s;/L ;'wf5f}{, n]v .
48	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
ck]lIft Jojxf/
;fdflhs bfloTjk|lt ;r]t /xg
;fd"lxs sfddf ;lj|mo x'g
;fdflhs sfddf c¿nfO{ k|]l/t ug{
;sf/fTds sfdsf nflu e"ldsf v]Ng
lje]b / ljs[lt x6fpg
;fdflhs Pstf, ;befj / ;xof]u a9fpg 
cfh ls;gk'/ ufpFdf lgs} rxnkxn 5 . ;a} ufpFn] pT;fxn] sfd ul//x]sf 5g .
ufpFsf cfb/0fLo JolSt ld;|Lnfn rf}w/Lsf] clegGbg x'g nfu]sf] 5 . d~r agfpg],
;/;kmfO ug]{ / l;Fuf/k6f/ ug]{ sfd eO/x]sf] 5 . klxn] ld;|LnfnnfO{ lv;L ug]{
dflg; klg cfh pgsf] ;Ddfg ug{ vl6/x]sf] 5 . ufpFdf pT;j cfP h:tf] ePsf] 5 .
ld;|Lnfnn] k9g] a]nfdf ufpFdf s'g} ljBfno g} lyPg . ljBfnosf] :yfkgf x'Fbf pgsf]
pd]/ uO;s]sf] lyof] . pgn] k9g gkfP klg k9g rfxg]x¿sf nflu 7'nf] sfd u/]sf
5g . ljBfno, cf}ifwfno, cgfyfnonfO{ hUuf lbP/, >dbfg u/]/ / ltgsf] x]/rfx
u/]/ g} pgsf] c;L jif{ laTof] . pgsf] sfd b]v]/ lxhf]cfh ufpFn] gtd:ts 5g .
ld;|LnfnnfO{ ufpFn]n] uf}/j dfg]sf 5g . ld;|Lnfn geP ls;gk'/ s:tf] x'GYof] xf]nf,
sNkgf ubf{ dfq klg ufpFn]x¿ 8/fpF5g . c¿n] ;fy lbpmg ls glbpmg, ;fdflhs
sfddf nfluxfNg] afgL ePsf ld;|Lnfn ;a}sf awfO{sf kfq ag]sf 5g .
ls;gk'/ ufpFdf Pp6f 7'nf] kf]v/L 5 . ToxfF dflg;x¿ n'uf w'g], efF8f dfemg], kf}8L
v]Ng] uy]{ . ufO{e}F;Lsf] kfgL vfg] 7fpF klg ToxL kf]v/L lyof] . sf]xL dflg; d/]sf
hgfj/ nu]/ ToxLF kmofFSy] . c¿ kmf]xf]/ kmfNg] 7fpF klg ToxL kf]v/L lyof] . x]bf{ klg
kf]v/L lj¿k b]lvGYof] . sf]xL sf]xL dflg; t kf]v/Lsf] l8ndf a;]/ lb;flk;fa klg uy]{ .
lzIf0f ;'emfj
s'g} :yfgLo ;dfh ;]jLsf] ljifodf 5f]6f] syf egL ljBfyL{x¿nfO{ kf7k|lt cfslif{t u/fpg'xf]; .
;fdflhs sfdsf] ;"rL agfO{ To:tf sfddf nfUg ljBfyL{x¿nfO{ k|]l/t klg ug'{xf]; .
;dfh ;]jL ld;|Lnfn
#
#
g}lts lzIff, sIff *	 49
o;n] ubf{ kf]v/L b"lift eP/ kf]v/Lsf df5f, s5'jf, Eofu'tf e6fe6 dg{ nfu]sf lyP .
kf]v/Lsf] cj:yf b]v]/ ld;|Lnfn Hofb} b'MvL eP . Ps lbg laxfg} pgL kf]v/Ldf uP /
5]paf6 ;kmf ug{ yfn] . Ps y/L dflg;n] a'9fn] g;Sg] sfd lsg ;'? u/]sf] xf]nf
eg]/ s'/f sf6g yfn] . sf]xL rflxF a'9f kf]v/Ldf 8'a]/ dg]{ eP eg]/ unNn xfF;] .
ld;|Lnfnn] ;dfhsf cu'jfx¿nfO{ kf]v/L ;kmf ug{ cg'/f]w klg u/] t/ s;}n]] jf:tf
u/]gg .
ld;|Lnfn b}lgs uP/ kf]v/L ;kmf uy]{ . kmf]xf]/ kmfNg vf]Hg] dflg;nfO{ gkmfNg
cg'/f]w uy]{ . sf]xL ltd|f] lghL kf]v/L xf] / eGb} kmfn]/ hfGy] . sf]xL eg]sf] dfGy],
kmf]xf/ gkmfnL kms]{/ hfGy] . ld;|Lnfnn] dlxgf} k|of; u/]kl5 kf]v/L /fd|f] / ;kmf
b]lvg yfNof] . ufpFn]nfO{ klg kf]v/Ldf kmf]xf]/ kmfn]/, ld;|LnfnnfO{ ;xof]u gu/]/,
lh:SofP/ uNtL u/] h:tf] nfUof] . pgLx¿n] cfk;df ;Nnfx u/] . ld;|LnfnnfO{
cab]lv ;3fpg] s'/f klg u/] . ld;|Lnfn v';L eP . ufpFn]x¿n] 3/sf] sDtLdf Ps
hgfsf b/n] ld;|Lnfn;Fu} ldn]/ kf]v/L ;kmf ug{ yfn] . pgLx¿n] kmf]xf]/ kmfNg klg
5f]8] . x]bf{x]b}{ kf]v/Lsf] kfgL klg ;ªnf] b]lvg yfNof] .
ufpFn]x¿n] kf]v/Lsf] 5]pdf ;fgf] kvf{n nufP . ToxfFaf6 7'nf] kf]v/Lsf] kfgL lgsf;
lgsfn]/ n'uf w'g], efF8f dfemg] / ufO{ e}F;LnfO{ kfgL vfg] 7fpF agfP . Totfsf]
kmf]xf]/ kfgL kf]v/Lsf] d"n efult/ ghfg] Joj:yf u/] . kf]v/Lsf] l8ndf la?jf
klg /f]lkP . kf]v/L lxdfnL If]qsf] :jR5 / ;'Gb/ s'08 h:tf] b]lvof] . ld;|Lnfnsf]
cleofg ;kmn eof] . lxhf]cfh 6f9f 6f9faf6 ls;gk'/ cfpg] dflg;x¿ cfkmgf]
ufpFsf] kf]v/LnfO{ klg o:t} agfpg] s'/f u5{g . ufpFn]x¿ klg u/] x'Fbf]/x]5 eG5g .
pgLx¿nfO{ ;dfhsf nflu ;dfhn] g} h'6]/ sfd ug'{kbf]{/x]5 eGg] ljZjf; ePsf] 5 .
lxhf]cfh ls;gk'/jf;L ld;|Lnfnn]
h'g sfd ;'? u5{g To;df ;fy
lbOxfN5g . ld;|Lnfn ls;gk'/
af;Lsf nflu df}/Lsf] /fg' h:t}
ePsf 5g . ufpFn]df r]tgf klg
a9b} uPsf] 5 .
Pslbg ld;|Lnfnn] ufpFn]x¿nfO{
d]/f] sfd g} yfxf gkfO{ tkfOF{x¿n]
lsg d]/f] sfddf ;xof]u ug'{ePsf] <
egL ;f]w] .
50	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
ufpFn]x¿nfO{ ld;|Lnfn h] sfd u5{g, /fd|f] g} u5{g / ;dfhsf nflu u5{g eGg]
ljZjf; lyof] . pgLx¿n] eg], æcfkm"n] dfGg'kg]{, lxt}ifL / cg'ejL dflg;n] eg]sf] s'/f
k|Zgf]Q/ gu/L dfGg'k5{ . of] l7s a]l7s s] xf]nf eg]/ ljrf/ ul//xg'kb}{g lsgeg] Tof]
;w}F l7s / /fd|f] g} x'G5 .Æ ufpFn]x¿sf] s'/f ;'g]/ ld;|Lnfnn] pgLx¿nfO{ sfdsf cfwf/
df ljZjf; ug{ c/fP . ld;|LnfnnfO{ a'9f] eP klg cem w]/} sfd u/f}F eGg] nfUof] .
ld;|Lnfnn] w]/} wg t sdfPsf lyPgg t/ pgsf] k'Vof}{nL ;DklQ eg] k|z:t lyof] .
;fgf gfgLx¿n] k9g gkfPsf] b]v]/ pgn] ufpFdf ljBfno :yfkgf ug{ vf]Hbf hldg
kfOPg . pgn] cfkmgf] s]xL hldg lbP/ ljBfno agfP . lxhf]cfh ls;gk'/sf ;a}
afn aflnsf ToxLF k9]/ ;fIf/ 5g . ufpFdf c:ktfn lyPg . csfndf dflg;sf] Hofg
hfGYof] . ue{jtL dlxnfn] ;d:of a]xf]g'{kYof]{ . ld;|Lnfnn] c:ktfn / cf}ifwfnosf
nflu klg hUuf lbP . cfk"mn] klg ejg lgdf{0fdf >dbfg u/] . clxn] ufpFn]nfO{
pkrf/df ;xof]u k'u]sf] 5 .
s]xL jif{ klxn]sf] s'/f xf] . ufpF glhs}sf] b'lwof vf]nfdf 7'nf] af9L cfof] . To;n]
w]/} v]t aufof] . af9Ldf y'k|} dflg; klg k/] . pgLx¿sf afnaRrf cgfy eP .
tL aRrfx¿sf] b'Mv b]v]/ pgL klg b'MvL eP . pgnfO{ ltgLx¿sf nflu s]xL ug{ dg
nfUof] . ltgsf] x]/ljrf/ ug]{ sf]xL ePg . ld;|Lnfnn] Pp6f cgfyfnosf nflu klg
hldg lbP . tL afnaRrfnfO{ ToxfF /fv]/ ld;|Lnfnn] ufpFsf] ljBfnodf k9fpg] Joj:yf
u/] . ufpFn]sf] d'7Lbfgaf6 ltgsf] vfgkfg ug]{ Joj:yf klg ld;|Lnfnn] ldnfP . pgn]
ufpFsf j[4x¿sf] x]/rfx ug{ j[4f>d klg vf]n] .
clxn] ls;gk'/df ljleGg hflt, wd{ / ;Dk|bfosf dflg; a;f]af; u5{g . pgLx¿sf
lar Pstf, ;befj / ;xof]u 5 . Pscsf{sf ;fdflhs / ;f+:s[lts sfo{ tyf
pT;jx¿df ;a} ;fd]n x'G5g . ls;gk'/df klxn] klxn] dg gk/]sL s'g} dlxnfnfO{
af]S;Lsf] cf/f]k nufP/ b'Jo{jxf/ ul/GYof] . To:tL dlxnfnfO{ ufpF lgsfnf klg ul/GYof] .
ld;|Lnfnn] of] ;a} cGwljZjf; xf] eg]/ ufpFn]nfO{ ;DemfP . Ps y/L dlxnfnfO{ ljjfxdf
bfOhf] sd NofPsf] eg]/ oftgf lbOGYof] . s;}sf] t xTof klg x'GYof] . ld;|Lnfnn]
ufpFn]sf 3/ 3/ uP/ of] ljs[lt lgld6ofGg kf/] . dflg; csf{n] lbPsf] wgn] ;'vL x'g]
xf]Og, ;Rrf kl/>daf6 cfk}mFn] cfh{g u/]sf] wgn] ;Gt'i6 x'G5 eg]/ pgn] ;DemfP .
ld;|Lnfn cfkm"n] k9]sf lyPgg t/ pgsf s'/fn] k9] n]v]sf dflg;sf] klg lrQ
a'emYof] . lxhf]cfh afn ljjfx, af]S;L, bfOhf] h:tf s'/fx¿ ls;gk'/df Psfb]zsf
syf h:t} gf}nf ljifo ag]sf 5g .
u'0f} u'0fn] ;DkGg ld;|Lnfnsf] clegGbg x'g nfu]sfdf ;a} ufpFn] bªu 5g . ;fdflhs
sfd ug]{ cu'jf JolStsf] ;Ddfg x'g nfu]sfdf ufpFdf pT;j 5fPsf] 5 . afnaflnsfnfO{
klg ;dfhsf nflu /fd|f] sfd u/] ;Ddfg / OHht kfOg] /x]5 eGg] 5fk k/]sf] 5 .
g}lts lzIff, sIff *	 51
;f/f+z
dflg; ;dfhdf a:5 . ;dfhdf a;]kl5 ;fdflhs sfd ug'{ p;sf] bfloTj xf] . ;fd"lxs
lxtsf nflu lgM:jfy{ sfd ug'{ g} ;fdflhs sfd xf] . o:tf] sfd ug{ s'g} 7'nf] z}lIfs
of]Uotf xfl;n ul//xg'kb}{g . dgnfO{ ;kmf kf/]/ / ;a}sf] lxt lrtfP/ /fd|f] kl/0ffd
cfpg] u/L u/]sf] sfdn] ;a}nfO{ k|efljt kf5{ . o;af6 dflg;df ;sf/fTds kl/jt{g
klg cfpF5 . kl/0ffddf ;dfh ;]jLsf] ;Ddfg klg x'G5 . xfdL klg ;fdflhs sfddf
;lj|mo eP/ / ;dfhsf] cg's"n ¿kfGt/0f u/]/ ;Ddfg kfpg ;S5f}F .
cEof;
!= cfkmgf] d"Nofªsg cfkm}“ u/ M
-s_ 	d ;fdflhs bfloTjk|lt ;r]t
	 -c_ 5' 	 - _ 			 -cf_ 5}g	 - _
-v_	 d ;fj{hlgs 7fpFsf] ;kmfOdf
	 -c_ h'65' 	 - _ 			 -cf_ h'6lbgF 	 - _
-u_ 	 d /fd|f] sfd PSn} klg ;'?
	 -c_ u5'{	 - _ 			 -cf_ ulb{gF 	 - _
-3_ 	d ;dfh ;]jLsf] cg's/0f
	 -c_ u5'{ 	 - _ 			 -cf_ ulb{gF 	 - _
-ª_ 	 d ;dfhsf v/faL x6fpg] sfddf
	 -c_ nfU5' 	- _ 			 -cf_ nflUbgF 	 - _
@= hf]8f ldnfpm M
	 v08 ‘c’ 				 	 v08 ‘cf’
	 -s_ ld;|Lnfnsf] k|of;af6 	 	 -s_ dx;'; u/] .
	 -v_ ufpFn]n] cfkmgf] uNtL 		 -v_ ;Ddfg kfOG5 .
	 -u_ kf]v/L 				 -u_ k9g kfPsf lyPgg .
	 -3_ ls;gk'/df ;fgf gfgLx¿n] 	 	 -3_ kf]v/L ;kmf eof] .
	 -ª_ ;dfhsf nflu /fd|f] sfd u/]	 	 -ª_ df}/Lsf /fg' x'g .
	 -r_ ld;|Lnfn ls;gk'/af;Lsf nflu 	 -r_ lxdfnL If]qsf] s'08 h:tf] b]lvof] .
52	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
#= 	tn ljleGg sfdsf] ;"rL lbOPsf] 5 . ld;|Lnfnn] u/]sf sfd 5fg]/
sfkLdf n]v M
	 ufpFn]x¿df cg]stf Nofpg', kf]v/L ;kmf ug'{, pBf]ux¿sf] :yfkgf ug'{, ufpFn]x¿nfO{
k|]l/t ug'{, ljBfnonfO{ hUuf lbg', /ªuzfnf lgdf{0f ug'{, d'7Lbfgsf] Joj:yf ug'{,
af]S;L / bfOhf] k|yf x6fpg', >dbfg ug'{, kf]v/Ldf kmf]xf]/ kmfNg]nfO{ wGojfb lbg' .
$= 5f]6f] pQ/ n]v M
	 -s_ ld;|Lnfnn] lsg k9g kfPgg <
	 -v_ ufpFn]x¿ s:tf] sNkgf u/]/ 8/fpF5g <
	 -u_ ld;|Lnfnn] kf]v/LnfO{ s;/L ;kmf agfP <
	 -3_ ufpFn]x¿n] lsg ld;|LnfnnfO{ ;xof]u u/] <
	 -ª_ ld;|Lnnfn] cgfy / j[4x¿sf nflu s] s] Joj:yf u/] <
	 -r_ ls;gk'/df s:tf] kl/jt{g b]lvof] <
	 -5_ ;Ddfg kfpg s:tf sfd ug'{k5{ <
%= oL sfd u/ M
-s_ 	
ljBfnosf] jflif{sf]T;j ;df/f]x ;DkGg ug{sf nflu sIffsf ;a} ;fyLx¿n]
s:tf] ;xof]u ug{ ;S5f}, 5nkmn u/L ;xof]usf] vfsf tof/ kf/ /
k|wfgfWofks;dIf k]; u/ .
-v_ 	
ltdL s'g} ;fdflhs sfddf ;xefuL ePsf xf}nf jf To:tf] sfd b]v]sf klg
xf}nf . Tof] sfdsf] cu'jfO ug]{ JolSt jf ju{ pNn]v u/L ljj/0f tof/ kf/ .
-u_ 	
ltdLnfO{ cfkmgf] ;d'bfodf ug{ dg nfu]sf] s'g} ;fdflhs sfd / To;sf]
dxŒjaf/] Ps cg'R5]b n]v .
^= 	;fyLx¿;Fu ldnL ltd|f] ;d'bfosf] glhs /x]sf] s'g} wfld{s :ynsf] ;/;kmfO
ug]{ sfo{j|md agfpm / lzIfssf] ;d]t ;xof]u lnO{ ;f] sfd u/ .
&=	 of] kf7 k9]kl5 ltd|f] dgdf s:tf] ;f]r hfUof], Ps cg'R5]bdf n]v .
*= 	s;}n] ;fj{hlgs 7fp“df kmf]xf]/ kmfln/x]sf] b]Vof} eg] ltdL s] u5f}{ <
(=	 ltd|f] ;d'bfodf klg ;Ddfg / clegGbg ug{ pko'St JolSt xf]nfg, pgsf
ljifodf 5f]6s/Ldf ;'gfpm .
g}lts lzIff, sIff *	 53
l;sfO pknlAw
zflGt Pjd ;befj sfod ug{ / ;a};Fu ldqjt Jojxf/ ug{
g}lts ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg] :yfgLo ;d'bfodf ePsf cEof;x¿nfO{ lg/Gt/tf lbg
;fd"lxs g]t[Tj lgdf{0f u/L ;f]cg';f/ sfo{ ug{
PsfO
$ ;fd"lxs hLjg k4lt
/ ljljwtf
54	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
ck]lIft Jojxf/
zflGtsf] cEof; / cg'e"lt ug{
kfl/jfl/s zflGt sfod ug{
;dfhdf zflGt :yfkgfsf nflu h'6g
k|s[lt / jftfj/0fsf] /Iff ug{
ldqtfk"0f{ Jojxf/ ug{ 
/Iff l;+x zf/bf dfWolds ljBfnodf sIff cf7df k9l5g . lgs6 eljiodf cfof]hgf
x'g] /fi6«JofkL jSt[Tj snf k|ltof]lutfsf nflu pgL ljBfnoaf6 5flgPsL 5g . pgL
k9fO / k|ltof]lutfsf] tof/LnfO{ Ps} ;fy cufl8 a9fO/x]sL 5g . jSt[Tjsnfsf
nflu ljifo j:t' hfg]/ dfq x'Fb}g af]Ng] l;k klg rflxG5 eGg] pgnfO{ /fd|/L yfxf
5 . of] snf af/Daf/ cEof;af6 ljsl;t x'G5 eGg] oyfy{ klg /Iffn] a'em]sL 5g .
cleefjs, lzIfs / ;fyLx¿n] klg pgsf] tof/LnfO{ ;fy lbPsf 5g . k'm;{bsf]
;dodf pgL 3/df klg af]Ng] cEof; ul5{g . ;dosf] k|To]s If0fnfO{ ;b'kof]u ug]{
afgL ePsL /Iffk|lt ;a} cfzfjfbL 5g .
cfh z'j|maf/ xf] . ljBfnosf] lgoldt k9fO ;lsPkl5 /Iff lzIfs / ;fyLx¿lar
cEof; a9fpgsf nflu jSt[Tjsnf k|:t't ub}{ l5g . jSt[Tjsnfsf] zLif{s ‘zflGt
/ ldqtf’ /flvPsf] 5 . af]ln;s]kl5 >f]tfaf6 ;'emfj cfpg] / To;n] cfk"mnfO{ cem
/fd|f] af]Ng ;Sg] agfpg] cfzf pgn] /fv]sL 5g . pgnfO{ cfkmgf] bf]if / sdhf]/L
cfkm}Fn] dfq b]Vg ;lsFb}g eGg] nfU5 . pgnfO{ af]Ngsf nflu kfFr ldg]6sf] ;do lbOPsf]
5 . /Iff af]Ng ;'? ul5{g .
lzIf0f ;'emfj
ljBfyL{nfO{ Ps ldg]6 cfFvf aGb ug{ nufO{ df}g a:g / leq aflx/ ul//x]sf] :jf;df dfq s]lGb|t
ug{ eGg'xf]; / To; a]nf pgLx¿n] s:tf] cg'ej u/], eGg nufpg'xf]; . k/:k/ ldqtf a9fpg
ljBfyL{x¿ s] ug{ ;S5g, eGg nufO{ yk ;Defljt sfo{ / pkfoaf/] klg :ki6 kfl/lbg'xf]; .
sIffdf zflGtsf] Jojxf/ s;/L ug]{ eGg]af/]df ;"rL agfpg nufpg'xf]; .
zflGt / ldqtf
!
!
g}lts lzIff, sIff *	 55
cfb/0fLo ;efWoIf,
u'?x¿ Pjd Kof/f ;fyLx¿ Û
/fi6«JofkL jSt[Tjsnf k|ltof]lutfdf efu lng] p2]Zon] d ‘zflGt / ldqtf’ zLif{sdf
af]Ng nfu]sL 5' . cfh zflGt / ldqtf ;+;f/s} rf;f]sf ljifo ag]sf 5g . zflGt
;a} k|f0fLsf nflu cfjZos tŒj xf] .
dg Pjd z/L/n] cfgGb / cf/fd kfpg' g} zflGt xf] . cfgGb / cf/fd Ps} k6s kfpg
sl7g klg 5 . w}o{, ;+od, O{iof{sf] Tofu, ;Gtf]if / k/f]ksf/ h:tf dgsf u'0fx¿n]
xfdLdf zflGtsf] ;~rf/ u/fpF5g . zflGt af]n]/ / dfu]/ cg'ej ul/g] ljifo xf]Og .
dg / z/L/n] Psfu| eP/ cg'ej u/]sf] ljz]if cfgGb g} zflGt xf] . o:tf] cfgGb ;a}
k|f0fLsf nflu cfjZos x'G5 . leqL dg / aflx/L jftfj/0fsf] zflGt g} jf:tljs zflGt
xf] . xfd|f] ;f]rfO, ;+:sf/ / Jojxf/n] zflGtsf] cg'ej ug{ e"ldsf v]n]sf x'G5g .
xfdLn] ;a}sf nflu / ;w}Fsf nflu zflGt lbnfpg lgs} cEof; ug'{k5{ .
zflGtsf] cg'ej / lj:tf/ ug{sf nflu ;j{k|yd JolStut zflGtsf] cfjZostf kb{5 .
zfGt Pjd ;+oldt dg / z/L/ ePsf] dflg;n] dfq c¿df o;sf] ;~rf/ ug{ ;S5 .
JolStut zflGt dfq eP/ k'Ub}g, kfl/jfl/s zflGt klg plQs} cfjZos x'G5 .
kl/jf/df 5fPsf] zflGtn] JolStnfO{ / JolStsf] zflGtn] kl/jf/nfO{ ;xof]u k'¥ofO/x]sf
5g . ‘zfGt kl/jf/ ;'vsf] cfwf/’ eGg] egfO 5 . o;af6 klg kfl/jfl/s zflGtn]
;'vsf] l;h{gf u5{ eGg] tYosf] k'li6 x'G5 .
zflGtsf] ;Ldf JolSt / kl/jf/df dfq ;Lldt x'Fb}g . ;dfhdf klg zflGtsf] plQs}
cfjZostf kb{5 . ;fdflhs zflGtn] xfd|f] ;f]rfO / ;Eotfsf] kl/ro lbG5 . ;dfh
klg JolSt / kl/jf/x¿ ldn]/ g} aGg] xf] . kl/jf/ / ;dfh l;Sg] / l;sfpg] 7fp“
x'g . l;Sg] kfq rflxF JolSt xf] . km]l/ l;s]sf] JolStn] kl/jf/ / ;dfhnfO{ l;sfpF5 .
To;}n] JolStb]lv ;dfh;Fu zflGtsf] ;DaGw c6'6 ¿kdf /x]sf] x'G5 .
zflGtsf] If]q clt g} ljzfn 5 . of] a|xdf08 g} k|s[ltsf] lgodn] rn]sf] 5 . k|frLg
sfndf hLjg / hutsf] sNof0f rfxg] bfz{lgs / ljrf/sx¿ ;a}lt/ zflGtsf] sfdgf
ub{y] . pgLx¿ cfsfz, cGtl/If / k[YjLsf ;fy} ;a}lt/ zflGt 5fcf]; eGg] dGq
k9y] . k'/fgf hdfgfsf s'/f x'g eg]/ xfdLn] ltgsf] a]jf:tf ug{ ldNb}g . tL egfOdf
JolStb]lv a|xdf08;Dd zflGtsf] cfjZostf b]vfOPsf] 5 .
56	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
k|s[lt czfGt x'Fbf dfgj hfltsf ;fy} cGo k|f0fLn] ;d]t slt b'Mv kfPsf 5g eGg]
pbfx/0f xfdLn] b]v]s} 5f}F . dnfO{ nfU5, xfdLn] zflGtsf nflu ;a} sfd ug'{k5{ /
czflGt x'g] s'g} klg sfd ug'{ x'Fb}g . xfdLn] g]kfnd} klg czflGtsf] kl/0ffd s:tf]
x'G5 eGg] b]lv;s]sf 5f}F . JolSt, ;dfh / b]znfO{ zflGt rflxG5, g]kfn klg zfGt
/ ;'Gb/ xf]; eGg] xfdL ;a}sf] rfxgf 5 . o;sf nflu xfdLn] k|of; ug'{k5{ .
zflGtsf] cg'ej / lj:tf/sf nflu ufFl;P/ cfpg] csf]{ ljifo ldqtf xf] . zflGtn]
ldqtf / ldqtfn] zflGtsf] ljsf; Pjd lj:tf/ x'G5 . sf]xL dflg; zq'tfnfO{ gfz
ug]{ ;fwg jf zlSt / xltof/ xf] eG5g t/ ulxl/P/ ljrf/ ubf{ oL Ifl0fs ;fwg
dfq b]lvG5g . zq'tfnfO{ ;w}Fsf nflu cGt ul/lbg] ld7f] cf}ifwL t ldqtf dfq xf] .
cGwsf/;Fu hlt;'s} 7'nf] xltof/n] n8] klg Tof] x6b}g t/ aQL aflnlbPkl5 cGwsf/
cfkm}F x6]/ hfG5 . To;}n] ldqtf zq'tfnfO{ x6fpg] dgsf] aQL xf] . zq'tf x6fpg
xltof/ lng] ls aQL lng], xfd}| lg0f{odf e/ k5{ . l/;, 3dG8, O{iof{ / abnfsf] efjgf
5f]8]/ xfdL ;w}F zfGt x'g ;S5f}F . xfdL ;a}sf ldq aGg ;S5f}F .
cGt/f{li6«o ;Gbe{af6 x]¥of}F eg] klg lxhf]cfh /fi6« /fi6«x¿lar zflGt / ldqtfsf]
;DaGw a9fpg k|of; ul/Psf] kfOG5 . zflGt / ldqtfsf nflu ljleGg ;ª3 ;+:yf
v'n]sf 5g . cg]sf}F cleofg rflnPsf 5g . dflg;sf] dgsf] s'/f g xf] . ;+;f/sf
;a} dflg;sf] dg ldNg] / zfGt x'g] xf] eg] l;ªuf] ;+;f/ zflGt jfl6sfdf kl/0ft
g}lts lzIff, sIff *	 57
x'g ;S5 . To;kl5 :yfoL zflGt / ldqtf z/L/sf b'O{ xft h:t} dgsf gb]lvg] b'O{
xft ag]/ o;sf] lgdf{0fdf h'65g . clxn] xfdLnfO{ dgsf log} b'O{ xftsf] ;lj|motf
cfjZos 5 . JolSt, kl/jf/ / ;dfh x'Fb} ;+;f/sf] :yfoL /Iffsf nflu c¿ pkfo
5}gg eGb} cfkmgf] egfO 6'ªUofpF5' . wGojfb Û -3G6L aH5 ._
;f/f+z
zflGt dflg;sf] cTofjZos u'0f xf] . ;jf{ªuL0f JolStTj ljsf;sf nflu zflGt
ckl/xfo{ x'G5 . JolStb]lv a|xdf08;Dd / kz'kIfLb]lv af]6 la?jf;Dd ;a}nfO{ o;sf]
cfjZostf kb{5 . zflGtsf] cg'e"lt / lj:tf/sf nflu ldqtf klg cfjZos k5{ .
oL b'O{ tŒj dflg;sf] dgsf b'O{ xft h:t} ;lj|mo / clgjfo{ ljifo aGg ;s] ljZj
zflGt 6f9f 5}g . ljZjsf] jf:tljs /Iffsf nflu klg zflGt / ldqtf kl/k"/s
;fwg x'g . logsf] lj:tf/sf nflu xfdL ;lj|mo x'g'k5{ .
cEof;
!= 	tn lbOPsf] vfnL 7fp“ e/ / ltgsf cfwf/df cfkmgf ljz]iftf v'Ng]
u/L Pp6f 5f]6f] cg'R5]b n]v M
-s_	d ljifoj:t' klg ============ / af]Ng klg ============ . -hfGb5'÷hflGbgF_
-v_ 	
d bIftf a9fpg 3/df klg cEof; ============== . 	-u5'{÷ulb{gF_
-u_ 	c¿n] b]vfOlbPsf] sdhf]/LnfO{ d =========== . 		
-;RofpF5'÷;RofpFlbgF_
-3_ 	
d]/f] kl/jf/df ============ 5 . 			 -zflGt÷czflGt_
-ª_ 	d]/f sf/0fn] st} klg ============ ePsf] 5}g . 	 -czflGt÷lj/f]w_
-r_ 	
d k'/fgf eP klg /fd|f egfOsf] =========== u5'{ . 	 -cg';/0f÷lj/f]w_
-5_ 	
d ;a} dflg; ============ xf]pmg eGg] rfxG5' . 	 -ldq÷zq'_
-h_ 	
d zq'nfO{ ============ n] lhTg rfxG5' . 		 -ldqtf÷xltof/_
-em_ zflGt / ldqtf d]/f dgsf b'O{ =============== x'g . 	
-xft÷xltof/_
-`_ dnfO{ zflGt geP =========== x'Fb}g eGg] nfU5 . 	 -;'v÷b'Mv_
@= 5f]6f] pQ/ n]v M
	 -s_ jSt[Tj snfsf] ljsf; s;/L x'G5 <
58	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
	 -v_ zflGt s] xf] <
	 -u_ zflGtsf] ;~rf/ s;/L x'G5 <
	 -3_ ;dfh s;/L aG5 <
	 -ª_ ;fdflhs zflGt eg]sf] s] xf] <
	 -r_ k'/fgf egfOdf s]sf] cfjZostf b]vfOPsf] 5 <
	 -5_ s] s:tf ;fwgx¿ Ifl0fs ;fwg dflgG5g <
	 -h_ xfdL s;/L ;w}F zfGt /xg ;S5f}F <
	 -em_ ;+;f/nfO{ zflGt jfl6sf agfpg s] ug'{k5{ <
	 -`_ zflGt / ldqtfnfO{ dgsf b'O{ xft eGg'sf] sf/0f s] xf] <
#= tn lbOPsf] syf k9L ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] pQ/ b]pm M
	Pp6f ufp“ lyof] . ufp“sf] gfd kfvfkfgL lyof] . kfvfkfgLsf] tNnf] efuaf6
Pp6f ;fgf] vf]nf] aUYof] . ufp“n] To;nfO{ :ofpn] vf]nf eGy] . :ofpn] vf]nf ;kmf
lyof] . ToxfF k|z:t df5f kfOGy] . ufp“n] ld7f] dfgL dfgL ToxfFsf] df5f vfGy] .
	 Ps lbg b'O{ hgf o'jsn] :ofpn] vf]nfdf df5f dfg{ hfg] ;Nnfx u/] . tLdWo]
Pp6fsf] gfd sfn' / csf{sf] gfd hf]v' lyof] . b'j} hgf vf]nfsf] 5]pdf k'u]/ df5f
dfg]{ tof/L ub}{ lyP . crfgs pgLx¿n] vf]nfdf Pp6f 7'nf] df5f b]v] . b'j} hgf
pk|m]/ vf]nfdf k;] . sfn'n] vf]nfsf] tNnf]k6l6 nDk;f/ k/]/ df5fnfO{ 5]Sof] .
hf]v'n] dfl:t/af6 lj:tf/} uP/ df5f ;dfTof] . df5f lnP/ b'j} hgf aflx/ cfP .
	 df5f b]v]kl5 b'j} hgfnfO{ nf]e nfUof] . sfn'n] ‘d}n] vf]nfdf ;'t]/ g5]s]sf] eP
df5f efUYof] . To;}n] df5f d]/f] xf]’ eGof] . hf]v'n] ‘d}n] ;dft]sfn] df5f d]/f]
xf]’ eGof] . pgLx¿lar tLj| ljjfb eof] . ufp“df cfPkl5 klg pgLx¿n] df5f
cfcfkmgf] ePsf] bfaL u/] . df5f s;sf] xf] / s;n] vfg] eGg] ljifodf b'O{ ;d"xdf
ljjfb eof] . df5f Pp6f ;fgf] cf/Lsf] kfgLdf cfwf 8'afP/ /flvPsf] lyof] .
pgLx¿ emu8f ub}{ lyP . lrnn] df5f l6k]/ nUof] . sfn'n] d]/f] df5f nUof]
eGof] . hf]v'n] t]/f] xf]Og, d]/f] df5f nUof] eGof] .
	 ;fFem kg{ nfu]sf] lyof] . ufp“df Ps hgf cltly cfP . pgn] emu8fsf] sf/0f
;f]w] . ufp“n]sf] s'/f ;'g]/ pgL 5Ss k/] . pgn] df5f cfwf cfwf efu nufP/
afF8]sf] eP x'GYof] eg] . To;f] geP Ps} 7fp“df ksfP/ sfn' / hf]v'n] vfPsf]
eP klg x'GYof] eg] . cltlyn] df5f plDs;s]kl5 klg To;}sf ljifodf ljjfb
ug'{ Joy{ ePsf] atfP . cltlysf] s'/f ;'lg;s]kl5 sfn' / hf]v'n] cfkmgf] uNtL
g}lts lzIff, sIff *	 59
dx;'; u/] . ufp“n]nfO{ klg ;fgf] s'/fdf emu8f u/]sfdf k5'tf] eof] . lxhf]
cfh sfn' / hf]v' ;Fu} df5f dfg{ hfG5g . a/fa/ efu nfpF5g . ufp“n]x¿lar
klg s'g} s'/fdf ljjfb 5}g . sfn' / hf]v' c;n ldq ag]sf 5g . ;a}sf] 3/,
kl/jf/df ;'v zflGt 5 . ;dfhdf klg d]n / zflGt 5 .
	 -s_ sfn' / hf]v'n] s] ;Nnfx u/] <
	 -v_ sfn' / hf]v'sf lar ljjfb x'gfsf] sf/0f s] xf] < 	
	 -u_ df5f s:sf] eGg] emu8f s;/L 6'ªluof] <
	 -3_ cltlyn] s] eg] <
	 -ª_ kfvfkfgLdf s:tf] kl/jt{g eof] <
	 -r_ o; syfn] s] ;Gb]z lbG5 <
$= oL sfd u/ M
-s_ lzIfssf] ;xof]u lnP/ ‘;fdflhs zflGt :yfkgfdf ljBfyL{sf] e"ldsf’ eGg]
ljifodf sIffsf b'O{ hgf ;fyLnfO{ g} lg0ff{os agfO{ sIff :t/sf] jSt[Tjsnf
k|ltof]lutfsf] cfof]hgf u/ .
-v_ 	
ltd|f] ;d'bfonfO{ zfGt, ;Eo, ;xof]uL / ldqtfk"0f{ agfpg ltdLn]
lrg]hfg]sf dWo] ;a}eGbf a9L of]ubfg ug]{ JolStsf af/]df n]v]/ Nofpm /
sIffdf ;'gfpm .
-u_ 	ltd|f] 3/ jl/kl/sf] k|s[lt / jftfj/0fnfO{ zfGt /fVg ug{ ;lsg] sfdx¿sf]
;"rL agfO{ sIffdf 6fF; .
%= c;n ;fyLsf u'0fx¿ s] s] x'g ;S5g, cfkmgf] sfkLdf n]v]/ lzIfsnfO{
b]vfpm .
^=	 zflGt / ldqtf a9fpg ug'{kg]{ sfdx¿ s] s] x'g, :ki6 kf/ .
&=	 tnsf] cg'R5]b k9 / To;af6 ltdLn] a'em]sf s'/fnfO{ ljZn]if0f u/L Ps
cg'R5]bdf n]v .
zq'tfnfO{ ;w}Fsf nflu cGt ul/lbg] ld7f] cf}ifwL t ldqtf dfq xf] . cGwsf/;Fu
hlt;'s} 7'nf] xltof/n] n8] klg Tof] x6b}g t/ aQL aflnlbPkl5 cGwsf/
cfkm}F x6]/ hfG5 . To;}n] ldqtf zq'tfnfO{ x6fpg] dgsf] aQL xf] . zq'tf x6fpg
xltof/ lng] ls aQL lng], xfd}| lg0f{odf e/ k5{ .
60	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
ck]lIft Jojxf/
g}lts ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg] :yfgLo cEof;df nfUg
c;n ;f]rfO /fvL c¿sf] lxtsf nflu sfd ug{
c;n sfdsf nflu :yfgLo ;d'bfonfO{ k|]l/t ug{
:yfgLo ;d:ofsf] klxrfg u/L ;dfwfg ug{
;do / ;DklQsf] ;b'kof]u ug{ 
;'Gtn] ufp“df kfgLsf] clt g} b'Mv lyof] . v]tLkftLsf nflu dfq geP/ ufp“df vfg]
kfgLs} ;d:of lyof] . ufp“n]x¿ 6f9fsf] 5fFu] vf]nfaf6 kfgL af]s]/ NofpFy] . laxfg
lem;ld;]df g} ufp“n]x¿ hDdf x'Gy] . 3/ 3/df cfk;df lgb|faf6 lapFemfpFb}, xNnLvNnL
ub}{ pgLx¿ vf]nfdf hfGy] . kfgL lnP/ cfpFbf laxfgsf] ;do lalt;s]sf] x'GYof] .
3/df vfgf l9nf eP/ afn aflnsf slxNo} klg l7s ;dodf ljBfno k'Ub}gy] . c¿
ufp“sf dflg; kfgLsf] b'Mv v]Kg'k5{ eg]/ ;'Gtn] ufp“sf dflg;;Fu 5f]/Lr]nLsf] ljjfx
ul/lbg klg lxrlsrfpFy].
;'Gtn] ufp“sf ufO{ / afv|f kfgL vfg 5fFu] vf]nfd} k'Uy] . n'uf w'g / g'xfpg klg ufp“n]
5fFu] vf]nfd} hfGy] . hªunaf6 cfPsf] lrt'jfn] kfgL vfO/x]sf ufO{ / afv|fnfO{ emD6]/
dfYof]{ . kfgLsf] b'Mvn] ufp“n]n] a;fO{F ;g]{ ljrf/ klg u/] . ;/;Nnfx ubf{ hGd]sf] 7fp“
e/;s g5f]8g' eGg] lgrf]8 lg:Sof] . To;f] x'Fbf pgLx¿ a;fOF ;g{ rfx]gg .
ufp“df Pp6f blnt kl/jf/ a:Yof] . To;} kl/jf/sL uªuf ufp“s} k|fylds ljBfnosf]
lzIfsf lyOg . Ps lbg uªuf 3/df al;/x]sL lyOg . pgsf] 3/ cufl8 6f9f;Dd
lzIf0f ;'emfj
s'g} :yfgLo g}lts / ;fdflhs sfdsf] pbfx/0f x'g] syf ;'gfO{ ljBfyL{x¿nfO{ kf7k|lt ?lr
hufOlbg'xf]; . kf7 kl9;s]kl5 ljBfyL{x¿df g}lts Jojxf/ / ;fd'bflos sfddf k|]/0ff hfUof] hfu]g,
lg/Gt/ ¿kdf cjnf]sg u/L To:tf sfddf of]ubfg lbg k|]l/t ug'{xf]; .
d]/f] jf:tljs klxrfg
@
@
g}lts lzIff, sIff *	 61
k'Ug] 7'nf] af6f] lyof] . To;}af6 b'O{ hgf a6'jf cfP / uªuf;Fu vfg]kfgL dfu] .
uªuf 3/leq kfgL lng uOg, t/ 3/df vfg]kfgL clnslt klg /x]g5 . a6'jfdWo]
Ps hgf la/fdL h:tf b]lvGy] . pgLx¿ kfgL gvfO{ af6f] nfu] . uªufnfO{
3/df cfPsf cltlynfO{ vfg]kfgL;d]t lbg g;s]sfdf ;f/} b'Mv nfUof] . pgn] ;fgfdf
k9bf ;'g]sL lyOg, æhlt;'s} ul/a eP klg cltlynfO{ ld7f] af]nL jrg ug]{, a:g cf;g
lbg] / kfgL vfg lbg] 3/ kl/jf/ c;n xf] .Æ uªufnfO{ c;fWo} 56k6L eof] . pgnfO{
dflg; x'g' klg Joy{ h:tf] nfUof] .
uªufnfO{ a]n'sf klg lgb|f nfu]g . ufp“df olt w]/} dflg; 5g . pgn] dfGg'kg]{ /
hfGg] ;'Gg] klg w]/} 5g . vfg]kfgLsf] ;d:of ;dfwfg ug]{ ;f]rfO s;}sf] 5}g . pgL
o:t} o:t} ;f]Rg yflng .
uªufn] clnslt k};f arfP/ /fv]sL lyOg . pgn] Tof] k};fn] oxL g} sfd u/f}Fnf eg]/
s'g} tof/L u/]sL lyOgg . pgnfO{ ;Rrf sdfOaf6 hDdf u/]sf] wgn] cfktljkt
kbf{ ;xof]u u5{ eGg] yfxf lyof] . uªufn] dgdg} gofF sfd ug]{ of]hgf agfOg .
s]xL ;dokl5 ljBfnodf hf8f] labf ;'? eof] . uªufn] 5fFu] vf]nfaf6 ufp“df vfg]kfgL
Nofpg ufp“kflnsfdf uP/ cg'/f]w ul/g . ufp“kflnsfn] cfkmgf] ah]6n] dfq ufp“df
vfg]kfgLsf] Joj:yf ug{ g;Sg] hjfkm lbof] . ufp“kflnsfn] ah]6sf] ;Ldfcg';f/ kfOk
lslglbg ;lsg] t/ kfgL 6ofªsL agfpg g;lsg] s'/f u¥of] . uªufn] afFsL vr{
cfk"mn] Joj:yf ug]{ s'/f u/]kl5 ufp“kflnsfn] kfOk lslglbg ;xdlt hgfof] .
ufp“kflnsfn] 5fFu] vf]nfaf6 vfg]kfgLsf kfOk la5ofpg ;'? u¥of] . ufp“df uªufn]
cfkmgf] lghL vr{df kfgL 6ofªsL agfpg ;'? ul/g . kfOk la5ofpg] sfd ufp“;Dd
k'Ubf gk'Ub} uªufn] kfgL 6ofªsL agfP/ tof/ kfl/g . ufp“df kfgL cfpg] eof]
eg]/ ufp“n] klg v';L eP . s;} s;}n] lghL vr{ nufP/ agfPsf] x'Fbf kfgL 6ofª
sLsf] gfds/0f uªufsf] gfdaf6 ug'{k5{ eGg] k|:tfj u/] . uªufn] dflggg . pgn]
d}n] d]/f] gfdsf nflu sfd u/]sf] xf]Og, c¿sf] lxtsf nflu u/]sf] xf] elgg . pgn]
6ofªsLsf] jl/kl/ kmf]xf]/ gug{ ufp“n]nfO{ cg'/f]w ul/g . pgn] cfkmg} vr{df
6ofªsLsf] ;'/Iffsf nflu jl/kl/af6 afg{ klg nufOg . jl/kl/ af]6 la?jf /f]lkP .
5]pdf rf}tf/f] agfOof] .
6ofªsLdf kfgL em/]sf] lbgb]lv uªuf / ufp“n]sf] b'Mv / 56k6L x6]sf] 5 . ;a}sf]
dgdf zflGt 5fPsf] 5 . ufp“n]sf] kfgLsf] ;d:of 6/]sf] 5 . pgLx¿sf] ;dosf]
62	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
art ePsf] 5 . ufO{afv|fn] lrt'jfsf] l;sf/ x'g'k/]sf] 5}g . ltgn] c3fpGh]n
kfgL vfg kfPsf 5g . a9L ePsf] kfgLn] ufp“n]n] t/sf/L v]tL u/]sf 5g . kfgL
nfpg] kfnf] nufOPsf] 5 . 6f9f 6f9f lxF8]sf a6'jf klg ;'Gtn] k'u]kl5 t kfgL vfg
kfOG5 eG5g . l5d]sL ufp“n] æufp“ t ;'Gtn] h:tf] kf] x'g'k5{Æ eG5g . ;a} ufp“n]n]
uªufnfO{ hnb]jtfn] cfzLjf{b lbPsf] 7fG5g / ;Ddfg u5{g . pgnfO{ ;dfh;]jf
u/]sfdf o; jif{ ufp“ ljsf; ;ldltn] k'/:sf/ k|bfg ug]{ lg0f{o u/]sf] 5 .
;f/f+z
dflg;n] cfkmg} :t/ / kl/j]zdf /x]/ klg g}lts sfdåf/f pbfx/0f k]; ug{ ;S5 .
c;n sfdsf nflu pkb]zeGbf cEof; a9L k|efjsf/L x'G5 . b[9 c7f]6 / ;lj|motfaf6
;fd'bflos lxtsf nflu sfd ug{ ;lsG5 . c;n dflg;sf] c;n sfdn] ;dfhnfO{
g} kl/jt{g klg ug{ ;lsG5 . cfF6 / OR5f eP pkfo :jtM lg:sG5 . To;n]
;sf/fTds kl/0ffd lbG5 .
g}lts lzIff, sIff *	 63
cEof;
!= 	cfkm"nfO{ l7s nfu]sf] s'/fdf l7s -√_ / a]l7s nfu]sf] s'/fdf a]l7s
-x_ lrxg nufpm M
	 -s_ g}ltstf a9fpg] ;fd"lxs sfddf ;xefuL x'g'k5{ . 		 - _
	 -v_ ufp“sf] ;d:of ;dfwfg ug'{eGbf a;fOF ;g'{ /fd|f] x'G5 . 	 - _
	 -u_ cltlynfO{ vfg]kfgL lbg' l7s xf]Og . 				 - _
	 -3_ sdfOsf] s]xL c+z ;fd"lxs sfddf vr{ ug'{k5{ . 		 - _
	 -ª_ cfkmgf] vr{{n] u/]sf] sfddf cfkmg} dfq gfd x'g'k5{ . 	 - _
	 -r_ cfkmgf] 6f]n÷l5d]snfO{ pbfx/0fLo agfpg'k5{ . 		 - _
	 -5_ ;sf/fTds kl/jt{gsf nflu cfkm}F ;lj|mo x'g'k5{ . 		 - _
@= vfnL 7fp“ e/ M
	 -s_ ;'Gtn] ufp“df kfgLsf] ============ lyof] . -;d:of÷emu8f_
	 -v_ ufp“n]n] ============ klg ljrf/ u/] . -3/af/ ug]{÷a;fOF ;g]{_
	 -u_ a6'jfnfO{ uªufn] vfg]kfgL lbg ============= . -;lsg÷;lsgg_
	 -3_ cltlynfO{ ld7f] af]nL jrg ug]{ 3/kl/jf/ ======= xf] . -wgL÷c;n_
	 -ª_ uªufn] ======= arfP/ /fv]sL lyOg . -k};f÷kfgL_
	 -r_ uªufsf] of]hgfnfO{ ufp“kflnsfn] ======= u¥of] . -c:jLsf/÷;xof]u_
	 -5_ kfgL 6ofªsL ag]kl5 uªufsf] dgdf ===== 5 . -56k6L÷zflGt_
	 -h_ ;'Gtn] ufp“af6 g}lts cEof;sf] ======= kfOG5 . -l9nfO÷k|]/0ff_
#= hf]8f ldnfpm M
	
v08 ‘c’					v08 ‘cf’
	-s_ afnaflnsf ;dodf 		 -s_ ;g{ rfx]gg
	 -v_ ufp“n]n] a;fOF			 -v_ uªuf b'MvL eOg
64	 	 	 	 	 	 	 	 g}lts lzIff, sIff *
	 -u_ cltlynfO{ vfg]kfgL lbg g;Sbf	 -u_ uflj;df cg'/f]w ul/g .
	 -3_ ;Rrf wgn] cfktljktdf 		 -3_ sfd u/]sL lyOgg .
	 -ª_ uªufsf] k|of;n] 			 -ª_ ljBfno k'Ub}gy] .
	 -r_ uªufn] vfg]kfgL Nofpg		 -r_ cfdfn] h:tf] ;xof]u u5{ .
	 -5_ uªufn] gfdsf nflu			 -5_ ;'Gtn]df vfgLkfgL cfof] .
							-h_ v]tdf hfGy] .
$= 5f]6f] pQ/ n]v M
	 -s_ afnaflnsf ;dodf ljBfno gk'Ug'sf] sf/0f s] xf] <
	 -v_ ufp“n]n] lsg a;fOF ;g{ rfx]gg <
	 -u_ uªufn] ;fgL 5Fbf s] ;'g]sL lyOg <
	 -3_ uªufn] arfPsf] k};fn] s] ug]{ tof/L u/]sL lyOg <
	 -ª_ uªufn] ufp“n]sf] s'g k|:tfj dflggg <
	 -r_ 6ofªsLsf] ;'/Iff s;/L ul/Psf] 5 <
	 -5_ ufp“n] uªufnfO{ s] eg]/ ;Ddfg u5{g <
%= oL sfd u/ M
-s_ kf7df ltdLn] uªufn] g}lts lzIff lbg] ;fdflhs sfd u/]sf] ljifo k9of} .
uªufsf] sfdaf6 v';L ePsf ufp“n]n] ;fd"lxs ¿kdf pgnfO{ lbg] wGojfbsf]
a]xf]/fsf] gd'gf tof/ kf/ .
-v_ 	tn lbOPsf] ufp“sf] ljifodf k9 . To;kl5 sIffsf ljBfyL{ b'O{ ;d"xdf afFl8P/
Pp6f ;d"xn] ufp“sf] ;d:of eg / csf]{ ;d"xn] ;dfwfgsf pkfo atfpm M
	 Pp6f clt ;'Gb/ ufp“ 5 . ufp“sf] jl/kl/ v]t 5 . v]tsf] lardf ufp“ 5 .
lardf ufp“ ePsfn] o;nfO{ dflg;x¿ dfem ufp“ eG5g . ufp“n]n] v]tdf kfgL
nufpgsf nflu glhs}sf] vf]nfaf6 s'nf] vg]sf 5g . s'nfdf /fd|f];Fu kfgL
cfpF5 . Psy/L s'nf] vGbf d]/f] a9L kl/>d k/]sfn] d}n] a9L kfgL nfpg'k5{
eG5g . csf{y/L s'nf] vGbf d]/f] 3/sf w]/} sf]bfnf nu]sfn] kfgL dnfO{ w]/}
g}lts lzIff, sIff *	 65
rflxG5 eG5g . sf]xL d ufp“sf] h]7f]af7f] ePsfn] d}n] w]/} kfgL kfpg'k5{
eG5g . x/]s lbg ;fFem;Dd klg pgLx¿ s'nfsf] kfgLs} ljifodf cfcfkmgf]
ts{ u5{g . sf]xL /flt uP/ Pp6fsf] v]tdf nflu/x]sf] kfgL y'g]/ cfkmgf
v]tlt/ nfpF5g . laxfg v]tdf uPkl5 pgLx¿ km]l/ kfgLs} afF8kmfF8af/]
s/fpg yfN5g . dfem ufp“ b]Vbf ;'Gb/ t/ a'embf c;'Gb/ x'Fb} uPsf] 5 .
-u_ l5d]ssf s'g} tLg kl/jf/sf Ps Ps ldlxg]tL / kl/>dL JolSt;Fu e]6
u/L pgLx¿n] arfP/ /fv]sf] k};fn] ug{ rfx]sf] sfd lgDglnlvt 9fFrfdf
pNn]v u/L sIffdf k|:t't u/ M
	 l5d]sLsf] gfd 				
	 arfPsf] k};fn] ug{ rfx]sf] sfd 	
	 ltd|f] b[li6df pSt sfd
	 -c_ ;jf]{Qd 	- _ 				 -cf_ pQd 	 - _
	 -O_ plrt 		 - _ 			 -O{_ l7s} 	 - _
	 -p_ ;fdfGo 		 - _ 			 -pm_ a]l7s 	 - _
	sf/0f
^= 	 ltd|f] ufp“, 6f]n, l5d]sdf vfg]kfgLsf] ;d:of 5 ls 5}g, 5 eg] ;dfwfg
ug{ s] s] ug'{knf{, cfkmgf ljrf/ n]v .
&= 	 ltdLn] eljiodf cfk"mn] arfPsf] k};f s] s:tf sfddf vr{ u5f}{, sf/0f;lxt
n]v .
*= 	 ‘kfgLsf] ;b'kof]u’ zLif{ssf Pp6f ;+jfb n]v .
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा
कक्षा ८ नैतिक शिक्षा

More Related Content

What's hot

မမျဖဴ
မမျဖဴမမျဖဴ
မမျဖဴkoluzoe
 
အႀကံႀကီးသူ
အႀကံႀကီးသူအႀကံႀကီးသူ
အႀကံႀကီးသူbabycandy007
 
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂babycandy007
 
အျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကားအျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကားkoluzoe
 
စိတ္တူကိုယ္တူ
စိတ္တူကိုယ္တူစိတ္တူကိုယ္တူ
စိတ္တူကိုယ္တူkoluzoe
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”WOREC Nepal
 
The 8 Success Criteria For Facebook Page Marketing
The 8 Success Criteria For Facebook Page Marketing  The 8 Success Criteria For Facebook Page Marketing
The 8 Success Criteria For Facebook Page Marketing Jeremiah Owyang
 
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्रWOREC Nepal
 
သင္တန္းမ်ားမ်ား တက္ၾကပါ
သင္တန္းမ်ားမ်ား တက္ၾကပါသင္တန္းမ်ားမ်ား တက္ၾကပါ
သင္တန္းမ်ားမ်ား တက္ၾကပါbabycandy007
 
ပိုင္စိုးမႈ ဧကရီ
ပိုင္စိုးမႈ ဧကရီပိုင္စိုးမႈ ဧကရီ
ပိုင္စိုးမႈ ဧကရီbabycandy007
 
Say no to violence
Say no to violenceSay no to violence
Say no to violenceWOREC Nepal
 
ဆယ္ေက်ာ္သက္ကေလးမ်ား
ဆယ္ေက်ာ္သက္ကေလးမ်ားဆယ္ေက်ာ္သက္ကေလးမ်ား
ဆယ္ေက်ာ္သက္ကေလးမ်ားkoluzoe
 
ပန္းခေရ
ပန္းခေရပန္းခေရ
ပန္းခေရkoluzoe
 
Ba programme political science notes Sartaz Sir Notes
Ba programme political science notes Sartaz Sir NotesBa programme political science notes Sartaz Sir Notes
Ba programme political science notes Sartaz Sir NotesTutorialsDuniya.com
 
47295417 chit-way-lae-lae
47295417 chit-way-lae-lae47295417 chit-way-lae-lae
47295417 chit-way-lae-laebabycandy007
 
သူေဌးကေတာ္ၾကီးနဲ႔ကိုလူပ်ိဳ
သူေဌးကေတာ္ၾကီးနဲ႔ကိုလူပ်ိဳသူေဌးကေတာ္ၾကီးနဲ႔ကိုလူပ်ိဳ
သူေဌးကေတာ္ၾကီးနဲ႔ကိုလူပ်ိဳkoluzoe
 
தலைமைத்துவம்
தலைமைத்துவம்தலைமைத்துவம்
தலைமைத்துவம்Arjun Ariaratnam
 
ဇာတ္ၾကမ္း
ဇာတ္ၾကမ္းဇာတ္ၾကမ္း
ဇာတ္ၾကမ္းbabycandy007
 
Rethink 110124115641-phpapp02
Rethink 110124115641-phpapp02Rethink 110124115641-phpapp02
Rethink 110124115641-phpapp02babycandy007
 

What's hot (20)

မမျဖဴ
မမျဖဴမမျဖဴ
မမျဖဴ
 
Sitrilakkiyam
SitrilakkiyamSitrilakkiyam
Sitrilakkiyam
 
အႀကံႀကီးသူ
အႀကံႀကီးသူအႀကံႀကီးသူ
အႀကံႀကီးသူ
 
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
ေမာင္လွ ဇာတ္လမ္း ၂
 
အျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကားအျပာေရာင္သစၥာစကား
အျပာေရာင္သစၥာစကား
 
စိတ္တူကိုယ္တူ
စိတ္တူကိုယ္တူစိတ္တူကိုယ္တူ
စိတ္တူကိုယ္တူ
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
 
The 8 Success Criteria For Facebook Page Marketing
The 8 Success Criteria For Facebook Page Marketing  The 8 Success Criteria For Facebook Page Marketing
The 8 Success Criteria For Facebook Page Marketing
 
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
 
သင္တန္းမ်ားမ်ား တက္ၾကပါ
သင္တန္းမ်ားမ်ား တက္ၾကပါသင္တန္းမ်ားမ်ား တက္ၾကပါ
သင္တန္းမ်ားမ်ား တက္ၾကပါ
 
ပိုင္စိုးမႈ ဧကရီ
ပိုင္စိုးမႈ ဧကရီပိုင္စိုးမႈ ဧကရီ
ပိုင္စိုးမႈ ဧကရီ
 
Say no to violence
Say no to violenceSay no to violence
Say no to violence
 
ဆယ္ေက်ာ္သက္ကေလးမ်ား
ဆယ္ေက်ာ္သက္ကေလးမ်ားဆယ္ေက်ာ္သက္ကေလးမ်ား
ဆယ္ေက်ာ္သက္ကေလးမ်ား
 
ပန္းခေရ
ပန္းခေရပန္းခေရ
ပန္းခေရ
 
Ba programme political science notes Sartaz Sir Notes
Ba programme political science notes Sartaz Sir NotesBa programme political science notes Sartaz Sir Notes
Ba programme political science notes Sartaz Sir Notes
 
47295417 chit-way-lae-lae
47295417 chit-way-lae-lae47295417 chit-way-lae-lae
47295417 chit-way-lae-lae
 
သူေဌးကေတာ္ၾကီးနဲ႔ကိုလူပ်ိဳ
သူေဌးကေတာ္ၾကီးနဲ႔ကိုလူပ်ိဳသူေဌးကေတာ္ၾကီးနဲ႔ကိုလူပ်ိဳ
သူေဌးကေတာ္ၾကီးနဲ႔ကိုလူပ်ိဳ
 
தலைமைத்துவம்
தலைமைத்துவம்தலைமைத்துவம்
தலைமைத்துவம்
 
ဇာတ္ၾကမ္း
ဇာတ္ၾကမ္းဇာတ္ၾကမ္း
ဇာတ္ၾကမ္း
 
Rethink 110124115641-phpapp02
Rethink 110124115641-phpapp02Rethink 110124115641-phpapp02
Rethink 110124115641-phpapp02
 

Similar to कक्षा ८ नैतिक शिक्षा

Malpot bisesh-byebastha
Malpot bisesh-byebasthaMalpot bisesh-byebastha
Malpot bisesh-byebasthaDPNet
 
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Ndrc Nepal
 
Nepal van ain
Nepal van ainNepal van ain
Nepal van ainDPNet
 
पाठ्यवस्तु समायोजन ढांचा (कक्षा ९-१०).pdf
पाठ्यवस्तु समायोजन ढांचा (कक्षा ९-१०).pdfपाठ्यवस्तु समायोजन ढांचा (कक्षा ९-१०).pdf
पाठ्यवस्तु समायोजन ढांचा (कक्षा ९-१०).pdfNeerajOjha17
 
कक्षा ८ स्वास्थ्य शिक्षा
कक्षा ८ स्वास्थ्य शिक्षाकक्षा ८ स्वास्थ्य शिक्षा
कक्षा ८ स्वास्थ्य शिक्षाsharadnp
 
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...Ndrc Nepal
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...DPNet
 
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...DPNet
 
Safe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliSafe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliDPNet
 
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Ndrc Nepal
 
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University Dammar Singh Saud
 
aaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukumaaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukummegraj khadka
 
Sampatti suddhikaran
Sampatti suddhikaranSampatti suddhikaran
Sampatti suddhikaranDPNet
 
Education act 8th amendment, MoE, Nepal
Education act 8th amendment, MoE, Nepal Education act 8th amendment, MoE, Nepal
Education act 8th amendment, MoE, Nepal laxman sharma
 

Similar to कक्षा ८ नैतिक शिक्षा (20)

Malpot bisesh-byebastha
Malpot bisesh-byebasthaMalpot bisesh-byebastha
Malpot bisesh-byebastha
 
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
 
Nepal van ain
Nepal van ainNepal van ain
Nepal van ain
 
पाठ्यवस्तु समायोजन ढांचा (कक्षा ९-१०).pdf
पाठ्यवस्तु समायोजन ढांचा (कक्षा ९-१०).pdfपाठ्यवस्तु समायोजन ढांचा (कक्षा ९-१०).pdf
पाठ्यवस्तु समायोजन ढांचा (कक्षा ९-१०).pdf
 
कक्षा ८ स्वास्थ्य शिक्षा
कक्षा ८ स्वास्थ्य शिक्षाकक्षा ८ स्वास्थ्य शिक्षा
कक्षा ८ स्वास्थ्य शिक्षा
 
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
 
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
 
Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070
 
Safe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliSafe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit Nepali
 
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
 
E aaha sanchar pfd
E aaha sanchar  pfdE aaha sanchar  pfd
E aaha sanchar pfd
 
Pa ews
Pa ewsPa ews
Pa ews
 
Bulletisn 23rd sept .
Bulletisn 23rd  sept .Bulletisn 23rd  sept .
Bulletisn 23rd sept .
 
Curriculum gr1 3
Curriculum gr1 3Curriculum gr1 3
Curriculum gr1 3
 
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
Teacher and employment rules 2069 of Far Western University
 
Post harvest veg
Post harvest vegPost harvest veg
Post harvest veg
 
aaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukumaaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukum
 
Sampatti suddhikaran
Sampatti suddhikaranSampatti suddhikaran
Sampatti suddhikaran
 
Education act 8th amendment, MoE, Nepal
Education act 8th amendment, MoE, Nepal Education act 8th amendment, MoE, Nepal
Education act 8th amendment, MoE, Nepal
 

More from sharadnp

Lesson 3.7 (ten social) Senior Citizen
Lesson 3.7 (ten social) Senior CitizenLesson 3.7 (ten social) Senior Citizen
Lesson 3.7 (ten social) Senior Citizensharadnp
 
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments sharadnp
 
Lesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
Lesson 3.1 (ten social) Our National HeritagesLesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
Lesson 3.1 (ten social) Our National Heritagessharadnp
 
Lesson 3.8 (ten social) Elder Citizen and our Responsibility
Lesson 3.8 (ten social) Elder Citizen and our ResponsibilityLesson 3.8 (ten social) Elder Citizen and our Responsibility
Lesson 3.8 (ten social) Elder Citizen and our Responsibilitysharadnp
 
Lesson 3.7 (ten social) Universal Brotherhood
Lesson 3.7 (ten social) Universal BrotherhoodLesson 3.7 (ten social) Universal Brotherhood
Lesson 3.7 (ten social) Universal Brotherhoodsharadnp
 
Lesson 3.6 (ten social) International Personalities and their Contributions
Lesson 3.6 (ten social) International Personalities and their Contributions Lesson 3.6 (ten social) International Personalities and their Contributions
Lesson 3.6 (ten social) International Personalities and their Contributions sharadnp
 
Lesson 3.5 (ten social) Our National Days
Lesson 3.5 (ten social) Our National DaysLesson 3.5 (ten social) Our National Days
Lesson 3.5 (ten social) Our National Dayssharadnp
 
Lesson 3.4 (ten social) Nepali Folk Dances and Classical Dances
Lesson 3.4 (ten social)  Nepali Folk Dances and Classical DancesLesson 3.4 (ten social)  Nepali Folk Dances and Classical Dances
Lesson 3.4 (ten social) Nepali Folk Dances and Classical Dancessharadnp
 
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments sharadnp
 
Lesson 3.2 (ten social) Nepali Folk Songs
Lesson 3.2 (ten social) Nepali Folk SongsLesson 3.2 (ten social) Nepali Folk Songs
Lesson 3.2 (ten social) Nepali Folk Songssharadnp
 
Lesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
Lesson 3.1 (ten social) Our National HeritagesLesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
Lesson 3.1 (ten social) Our National Heritagessharadnp
 
सामाजिक कक्षा दश नेपाली किताब
सामाजिक कक्षा दश नेपाली किताबसामाजिक कक्षा दश नेपाली किताब
सामाजिक कक्षा दश नेपाली किताबsharadnp
 
Word classes / Part of speech
Word classes / Part of speechWord classes / Part of speech
Word classes / Part of speechsharadnp
 
Moral 8-1-2
Moral 8-1-2Moral 8-1-2
Moral 8-1-2sharadnp
 
8 health-unit-1-2
8 health-unit-1-28 health-unit-1-2
8 health-unit-1-2sharadnp
 
8 health unit 1 question answer converted
8 health unit 1 question answer converted8 health unit 1 question answer converted
8 health unit 1 question answer convertedsharadnp
 
Lesson 2.5 (ten social) Formulation of Development Proposal at Local Level
Lesson 2.5 (ten social) Formulation of Development Proposal at Local LevelLesson 2.5 (ten social) Formulation of Development Proposal at Local Level
Lesson 2.5 (ten social) Formulation of Development Proposal at Local Levelsharadnp
 
Lesson 2.4 (ten social) Contemporary Development Goals and Nepal
Lesson 2.4 (ten social) Contemporary Development Goals and NepalLesson 2.4 (ten social) Contemporary Development Goals and Nepal
Lesson 2.4 (ten social) Contemporary Development Goals and Nepalsharadnp
 
Lesson 2.3 (ten social) Infrastructures of Development: Skilled Human Resourc...
Lesson 2.3 (ten social) Infrastructures of Development: Skilled Human Resourc...Lesson 2.3 (ten social) Infrastructures of Development: Skilled Human Resourc...
Lesson 2.3 (ten social) Infrastructures of Development: Skilled Human Resourc...sharadnp
 
Lesson 2.1 (ten social) Sustainable Development
Lesson 2.1 (ten social) Sustainable Development Lesson 2.1 (ten social) Sustainable Development
Lesson 2.1 (ten social) Sustainable Development sharadnp
 

More from sharadnp (20)

Lesson 3.7 (ten social) Senior Citizen
Lesson 3.7 (ten social) Senior CitizenLesson 3.7 (ten social) Senior Citizen
Lesson 3.7 (ten social) Senior Citizen
 
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
 
Lesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
Lesson 3.1 (ten social) Our National HeritagesLesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
Lesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
 
Lesson 3.8 (ten social) Elder Citizen and our Responsibility
Lesson 3.8 (ten social) Elder Citizen and our ResponsibilityLesson 3.8 (ten social) Elder Citizen and our Responsibility
Lesson 3.8 (ten social) Elder Citizen and our Responsibility
 
Lesson 3.7 (ten social) Universal Brotherhood
Lesson 3.7 (ten social) Universal BrotherhoodLesson 3.7 (ten social) Universal Brotherhood
Lesson 3.7 (ten social) Universal Brotherhood
 
Lesson 3.6 (ten social) International Personalities and their Contributions
Lesson 3.6 (ten social) International Personalities and their Contributions Lesson 3.6 (ten social) International Personalities and their Contributions
Lesson 3.6 (ten social) International Personalities and their Contributions
 
Lesson 3.5 (ten social) Our National Days
Lesson 3.5 (ten social) Our National DaysLesson 3.5 (ten social) Our National Days
Lesson 3.5 (ten social) Our National Days
 
Lesson 3.4 (ten social) Nepali Folk Dances and Classical Dances
Lesson 3.4 (ten social)  Nepali Folk Dances and Classical DancesLesson 3.4 (ten social)  Nepali Folk Dances and Classical Dances
Lesson 3.4 (ten social) Nepali Folk Dances and Classical Dances
 
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
Lesson 3.3 (ten social) Nepali Folk Musical Instruments
 
Lesson 3.2 (ten social) Nepali Folk Songs
Lesson 3.2 (ten social) Nepali Folk SongsLesson 3.2 (ten social) Nepali Folk Songs
Lesson 3.2 (ten social) Nepali Folk Songs
 
Lesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
Lesson 3.1 (ten social) Our National HeritagesLesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
Lesson 3.1 (ten social) Our National Heritages
 
सामाजिक कक्षा दश नेपाली किताब
सामाजिक कक्षा दश नेपाली किताबसामाजिक कक्षा दश नेपाली किताब
सामाजिक कक्षा दश नेपाली किताब
 
Word classes / Part of speech
Word classes / Part of speechWord classes / Part of speech
Word classes / Part of speech
 
Moral 8-1-2
Moral 8-1-2Moral 8-1-2
Moral 8-1-2
 
8 health-unit-1-2
8 health-unit-1-28 health-unit-1-2
8 health-unit-1-2
 
8 health unit 1 question answer converted
8 health unit 1 question answer converted8 health unit 1 question answer converted
8 health unit 1 question answer converted
 
Lesson 2.5 (ten social) Formulation of Development Proposal at Local Level
Lesson 2.5 (ten social) Formulation of Development Proposal at Local LevelLesson 2.5 (ten social) Formulation of Development Proposal at Local Level
Lesson 2.5 (ten social) Formulation of Development Proposal at Local Level
 
Lesson 2.4 (ten social) Contemporary Development Goals and Nepal
Lesson 2.4 (ten social) Contemporary Development Goals and NepalLesson 2.4 (ten social) Contemporary Development Goals and Nepal
Lesson 2.4 (ten social) Contemporary Development Goals and Nepal
 
Lesson 2.3 (ten social) Infrastructures of Development: Skilled Human Resourc...
Lesson 2.3 (ten social) Infrastructures of Development: Skilled Human Resourc...Lesson 2.3 (ten social) Infrastructures of Development: Skilled Human Resourc...
Lesson 2.3 (ten social) Infrastructures of Development: Skilled Human Resourc...
 
Lesson 2.1 (ten social) Sustainable Development
Lesson 2.1 (ten social) Sustainable Development Lesson 2.1 (ten social) Sustainable Development
Lesson 2.1 (ten social) Sustainable Development
 

Recently uploaded

Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...Krashi Coaching
 
How to Make a Pirate ship Primary Education.pptx
How to Make a Pirate ship Primary Education.pptxHow to Make a Pirate ship Primary Education.pptx
How to Make a Pirate ship Primary Education.pptxmanuelaromero2013
 
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptxPOINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptxSayali Powar
 
Final demo Grade 9 for demo Plan dessert.pptx
Final demo Grade 9 for demo Plan dessert.pptxFinal demo Grade 9 for demo Plan dessert.pptx
Final demo Grade 9 for demo Plan dessert.pptxAvyJaneVismanos
 
Blooming Together_ Growing a Community Garden Worksheet.docx
Blooming Together_ Growing a Community Garden Worksheet.docxBlooming Together_ Growing a Community Garden Worksheet.docx
Blooming Together_ Growing a Community Garden Worksheet.docxUnboundStockton
 
Class 11 Legal Studies Ch-1 Concept of State .pdf
Class 11 Legal Studies Ch-1 Concept of State .pdfClass 11 Legal Studies Ch-1 Concept of State .pdf
Class 11 Legal Studies Ch-1 Concept of State .pdfakmcokerachita
 
BASLIQ CURRENT LOOKBOOK LOOKBOOK(1) (1).pdf
BASLIQ CURRENT LOOKBOOK  LOOKBOOK(1) (1).pdfBASLIQ CURRENT LOOKBOOK  LOOKBOOK(1) (1).pdf
BASLIQ CURRENT LOOKBOOK LOOKBOOK(1) (1).pdfSoniaTolstoy
 
Alper Gobel In Media Res Media Component
Alper Gobel In Media Res Media ComponentAlper Gobel In Media Res Media Component
Alper Gobel In Media Res Media ComponentInMediaRes1
 
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️9953056974 Low Rate Call Girls In Saket, Delhi NCR
 
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111Sapana Sha
 
18-04-UA_REPORT_MEDIALITERAСY_INDEX-DM_23-1-final-eng.pdf
18-04-UA_REPORT_MEDIALITERAСY_INDEX-DM_23-1-final-eng.pdf18-04-UA_REPORT_MEDIALITERAСY_INDEX-DM_23-1-final-eng.pdf
18-04-UA_REPORT_MEDIALITERAСY_INDEX-DM_23-1-final-eng.pdfssuser54595a
 
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptxProudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptxthorishapillay1
 
Painted Grey Ware.pptx, PGW Culture of India
Painted Grey Ware.pptx, PGW Culture of IndiaPainted Grey Ware.pptx, PGW Culture of India
Painted Grey Ware.pptx, PGW Culture of IndiaVirag Sontakke
 
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdfSanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdfsanyamsingh5019
 
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPTECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPTiammrhaywood
 
Hybridoma Technology ( Production , Purification , and Application )
Hybridoma Technology  ( Production , Purification , and Application  ) Hybridoma Technology  ( Production , Purification , and Application  )
Hybridoma Technology ( Production , Purification , and Application ) Sakshi Ghasle
 
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptxSOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptxiammrhaywood
 

Recently uploaded (20)

TataKelola dan KamSiber Kecerdasan Buatan v022.pdf
TataKelola dan KamSiber Kecerdasan Buatan v022.pdfTataKelola dan KamSiber Kecerdasan Buatan v022.pdf
TataKelola dan KamSiber Kecerdasan Buatan v022.pdf
 
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
 
9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini Delhi NCR
9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini  Delhi NCR9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini  Delhi NCR
9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini Delhi NCR
 
How to Make a Pirate ship Primary Education.pptx
How to Make a Pirate ship Primary Education.pptxHow to Make a Pirate ship Primary Education.pptx
How to Make a Pirate ship Primary Education.pptx
 
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptxPOINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
POINT- BIOCHEMISTRY SEM 2 ENZYMES UNIT 5.pptx
 
Final demo Grade 9 for demo Plan dessert.pptx
Final demo Grade 9 for demo Plan dessert.pptxFinal demo Grade 9 for demo Plan dessert.pptx
Final demo Grade 9 for demo Plan dessert.pptx
 
Blooming Together_ Growing a Community Garden Worksheet.docx
Blooming Together_ Growing a Community Garden Worksheet.docxBlooming Together_ Growing a Community Garden Worksheet.docx
Blooming Together_ Growing a Community Garden Worksheet.docx
 
Class 11 Legal Studies Ch-1 Concept of State .pdf
Class 11 Legal Studies Ch-1 Concept of State .pdfClass 11 Legal Studies Ch-1 Concept of State .pdf
Class 11 Legal Studies Ch-1 Concept of State .pdf
 
BASLIQ CURRENT LOOKBOOK LOOKBOOK(1) (1).pdf
BASLIQ CURRENT LOOKBOOK  LOOKBOOK(1) (1).pdfBASLIQ CURRENT LOOKBOOK  LOOKBOOK(1) (1).pdf
BASLIQ CURRENT LOOKBOOK LOOKBOOK(1) (1).pdf
 
Staff of Color (SOC) Retention Efforts DDSD
Staff of Color (SOC) Retention Efforts DDSDStaff of Color (SOC) Retention Efforts DDSD
Staff of Color (SOC) Retention Efforts DDSD
 
Alper Gobel In Media Res Media Component
Alper Gobel In Media Res Media ComponentAlper Gobel In Media Res Media Component
Alper Gobel In Media Res Media Component
 
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
 
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
 
18-04-UA_REPORT_MEDIALITERAСY_INDEX-DM_23-1-final-eng.pdf
18-04-UA_REPORT_MEDIALITERAСY_INDEX-DM_23-1-final-eng.pdf18-04-UA_REPORT_MEDIALITERAСY_INDEX-DM_23-1-final-eng.pdf
18-04-UA_REPORT_MEDIALITERAСY_INDEX-DM_23-1-final-eng.pdf
 
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptxProudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
 
Painted Grey Ware.pptx, PGW Culture of India
Painted Grey Ware.pptx, PGW Culture of IndiaPainted Grey Ware.pptx, PGW Culture of India
Painted Grey Ware.pptx, PGW Culture of India
 
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdfSanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
 
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPTECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
 
Hybridoma Technology ( Production , Purification , and Application )
Hybridoma Technology  ( Production , Purification , and Application  ) Hybridoma Technology  ( Production , Purification , and Application  )
Hybridoma Technology ( Production , Purification , and Application )
 
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptxSOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
 

कक्षा ८ नैतिक शिक्षा

  • 1. नैितक िश ा क ा ८                  नेपाल सरकार   िश ा ,िव ान तथा िविध म ालय पा म िवकास क े     सानोिठिम, भ पुर     
  • 2. g}lts lzIff sIff * g]kfn ;/sf/ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno kf7oj|md ljsf; s]Gb| ;fgf]l7dL, eStk'/
  • 3. k|sfzs g]kfn ;/sf/ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno kf7oj|md ljsf; s]Gb| ;fgf]l7dL, eStk'/ © ;jf{lwsf/ kf7oj|md ljsf; s]Gb| o; kf7ok':ts;DaGwL ;Dk"0f{ clwsf/ kf7oj|md ljsf; s]Gb| ;fgf]l7dL, eStk'/df lglxt /x]sf] 5 . kf7oj|md ljsf; s]Gb|sf] lnlvt :jLs[ltlagf Jofkfl/s k|of]hgsf nflu o;sf] k'/} jf cf+lzs efu x'ax' k|sfzg ug{, kl/jt{g u/]/ k|sfzg ug{, s'g} ljB'tLo ;fwg jf cGo k|ljlwaf6 /]s8{ ug{ / k|ltlnlk lgsfNg kfOg] 5}g . k|yd ;+:s/0f M lj=;+ @)&@ kl/dflh{t ;+:s/0f M lj=;+ @)&^ d'b|0fM hgs lzIff ;fdu|L s]Gb| ln= ;fgf]l7dL, eStk'/ . d"No ?= kf7ok':ts;DaGwL kf7sx¿sf s'g} klg k|sf/sf ;¬´fjx¿ ePdf kf7oj|md ljsf; s]Gb|, ;dGjo tyf k|sfzg zfvfdf k7fOlbg'x'g cg'/f]w 5 . kf7sx¿af6 cfpg] ;¬´fjx¿nfO{ s]Gb| xflb{s :jfut ub{5 . tkfO“n] lsg]sf] kf7ok':tsdf s'g} q'l6 ePdf glhssf] ljt/saf6 pSt k':ts ;f6g ;Sg'x'g] 5 .
  • 4. xfd|f] egfO lzIffnfO{ p2]Zod"ns, Jofjxfl/s / ;d;fdlos agfpg kf7oj|md ljsf; s]Gb|n] ljBfno txsf kf7oj|mdtyf kf7ok':ts ljsf; tyf kl/dfh{g ug]{ sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbFb} cfPsf] 5 . ljBfyL{df /fi6«k]|d, /fli6«otf k|ltsf] ;dk{0f / nf]stflGqs k4ltnfO{ cfTd;ft ug{] efjgfsf] ljsf; u/fO{ g}ltsjfg, cg'zfl;t, :jfjnDaL tyf l;h{gzLn eO{ ;dfj]zL ;dfh lgdf{0fdf of]ubfg lbg ;Sg] Ifdtf ljsf; x'g cfjZos 5 .pgLx¿df eflifs tyf ul0ftLo l;ksf ;fy} lj1fg, ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlw, jftfj/0f, :jf:Yo tyf hg;ªVof;DaGwL cfwf/e"t 1fg tyf hLjgf]kof]uL l;ksf] ljsf; x'g h?/L 5 . To;} u/L ljBfyL{x¿df snf tyf ;f}Gbo{ k|ltsf] cg'/fu / dfgjLo d"No dfGotf, cfbz{ tyf j}lzi6ox¿k|ltsf] ;r]ttf ;lxt ltgsf] ;+/If0f, ;+jw{g ug]{ efjgfsf] ljsf; cfjZos 5 . ;dtf d"ns ;dfhsf] lgdf{0fdf ;xof]u k'¥ofpg pgLx¿df ljleGg hfthflt, lnªu, efiff, wd{, ;+:s[lt / If]qnufotsf ljljwtfx¿sf] ;Ddfg ug{] / dfgj clwsf/ tyf ;dflhs d"No dfGotf k|lt ;r]t eO{ lhDd]jf/L jxg ug{] efjgfsf] ljsf; u/fpg' cfjZos 5 . plNnlvt cfjZostfnfO{ b[li6ut u/L cfwf/e"t lzIff kf7oj|md -sIff ^–*_, @)^( nfO{ d"n cfwf/dfgL lzIff;DaGwL ljleGg cfof]usf ;'emfj, lzIfs, ljBfyL{ tyf cleefjsnufot lzIff;“u ;Da4 ljleGg JolSt ;lDdlnt uf]i7L / cGt/lj|mofsf lgisif{ / ljleGg ljBfnodf k/LIf0f u/L k|fKt k[i7kf]if0f ;d]tnfO{ ;d]6L of] kf7o k':ts tof/ kfl/Psf] xf] . kf7ok':tsnfO{ o; :j¿kdf Nofpg] sfo{df s]Gb|sf sfo{sf/L lgb]{zs >L lbjfs/ 9'ªu]n, piff bLlIft, 8f= lrGtfdl0f of]uL, s]zjk|;fb Gof}kfg], ;fg' cdfTo, Psf/Tg zdf{ cfrfo{, lbg]z vgfn, t'n;L cfrfo{, 1fgdl0f g]kfn, x]d/fh vltj8f / k'?iff]Ttd l3ld/]sf] ljz]if of]ubfg /x]sf] 5 . kf7ok':tsnfO{ cWofjlws tyf kl/dfh{g u/L k|sflzt ug{] sfo{df o; s]Gb|sf dxflgb{]zs 8f= n]vgfy kf}8]n, >L u0f]zk|;fb e66/fO{ / >L lrgfs'df/L lg/f}nf of]ubfg /x]sf] 5 . o; k':tssf] rf/ /ªdf ljsf; ug{sf nflu snf ;Dkfbg sfo{ >L >Lxl/ >]i7af6 ePsf] xf] . o; kf7ok':tssf] ljsf; tyf kl/dfh{g sfo{df ;+nUg ;a}k|lt kf7oj|md ljsf; s]Gb| wGojfb k|s6 ub{5 . kf7ok':tsnfO{ lzIf0f l;sfOsf] dxŒjk"0f{ ;fwgsf ¿kdf lnOG5 . o; kf7ok':tssf] k|of]uaf6 kf7oj|mdåf/f nlIft ;Ifdtf xfl;n ug{ ljBfyL{nfO{ ;xof]u k'Ug] ck]Iff ul/Psf] 5 . kf7ok':tsnfO{ ;s];Dd lj|mofsnfkd'vL / ?lrs/ agfpg] k|oTg ul/Psf] 5 . o; kf7ok':tsnfO{ ce}m kl/is[t kfg{sf nflu lzIfs, ljBfyL{, cleefjs, a'l4hLjL Pjd ;Dk"0f{ kf7sx¿sf] ;d]t dxŒjk"0f{ e"ldsf /xg] x'“bf ;Da4 ;a}sf] /rgfTds ;'emfjsf nflu kf7oj|md ljsf; s]Gb| xflb{s cg'/f]w ub{5 . g]kfn ;/sf/ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno lj= ;+= @)&^ kf7oj|md ljsf; s]Gb|
  • 5. ljifo;"rL PsfO ljifoj:t' k[i7 ;ªVof PsfO Ps rfl/lqs ljsf; !–!* kf7 ! ufp“sf] ;fg cfOtdfg @ kf7 @ c;n pbfx/0f agf}“ & kf7 # /fd|f] ;f]r, l;s / u/ !# PsfO b'O{ dfgjLo d"No dfGotf !(–#^ kf7 ! dgsf c;n ;fyL @) kf7 @ d]/f] jf:tljs klxrfg @% kf7 # ;a}lt/ cfkmGt #! PsfO tLg gful/s st{Jo / bfloTj #&–%@ kf7 ! gful/s st{Jo #* kf7 @ d}n] ug]{ sfd $# kf7 # ;dfh ;]jL ld;|Lnfn $* PsfO rf/ ;fd"lxs hLjg k4lt / ljljwtf %#–&) kf7 ! zflGt / ldqtf %$ kf7 @ d]/f] jf:tljs klxrfg ^) kf7 # kf“r efOsf] syf ^^ PsfO kf“r cg'zf;g tyf ;sf/fTds lrGtg &!–** kf7 ! kZrfQfk &@ kf7 @ leqL cf“vf && kf7 # cltn] vlt *#
  • 6. g}lts lzIff, sIff * 1 l;sfO pknlAw c;n rfl/lqs Jojxf/ k|bz{g ug{ c;n rl/qn] dfgjLo hLjgdf kfg]{ k|efj dgg u/L ;f]cg'¿ksf] Jojxf/ ug{ c;n rl/q lgdf{0fsf nflu ;To, ;bfrf/, zflGt, k|]d / clx+;f h:tf dfgjLo d"No / dfGotf Jojxf/df k|of]u ug{ PsfO ! rfl/lqs ljsf;
  • 7. 2 g}lts lzIff, sIff * ck]lIft Jojxf/ c;n sfdsf nflu ;a}af6 k|]l/t x'g cfTdljZjf; hufO{ sfd ug{ c;n ljrf/ JoSt u/L ;f]xLcg';f/ Jojxf/ b]vfpg ;fdflhs lxtdf nfUg / c¿nfO{ klg nufpg sfddf lgikIftf b]vfpg kl/jf/, 6f]n jf ;d'bfodf cg's/0fLo JolSt aGg cfOtdfgsf] 3/ ;fnkf]v/L ufpFdf 5 . of] ufpF b'u{d 7fpFdf k5{ . pgL :yfgLo ljBfnodf k95g . pgsf cfdfa'af >d u/]/ hLjgofkg u5{g . pgLx¿n] ;fgf] 5Fbf k9g] cj;/ kfPgg . To;}n] cfOtdfgsf] k9fOaf/] pgLx¿n] /fd|/L hfg]sf 5}gg . pgLx¿ 5f]/fn] /fd|/L k9f]; eGg] dfq rfxG5g t/ cfOtdfgsf] k9fO eg] /fd|f] x'g ;s]sf] lyPg . n]vk9 ug]{ / ;fyL;Fu v]Ng] /dfpg] pd]/sf eP klg cfOtdfgsf] :jefj uDeL/ lyof] . pgL 3/sf] ul/aL / sdhf]/ k9fOsf sf/0f k9fO g} 5f]8g'k5{ ls eGg] klg ;f]Ry] . pgnfO{ s] u/f}F, s] gu/f}F eO/x]sf] lyof] . Ps lbgsf] s'/f xf], cfOtdfg ljBfno hfFb} lyP . ljBfno hfg v]tsf] cfnLdflyaf6 lxF8g'kYof]{ . pgL cfnLdf lxF8b} lyP . ToxfF Pp6f 7'nf] 8Nn] ls/f] d'vdf vfg]s'/f Rofk]/ cfnLdfly plSnFb} lyof] . cfnLsf] l8ndf cfOk'u]kl5 vfg]s'/f Rofk]sf] RofKo} ls/f] n8]/ v]tdf k'Uof] . ls/f] v]tdf r'k nfu]/ a;]g . vfg]s'/f Rofk]/} ls/f] cfnL lzIf0f ;'emfj c;n rl/qcg'¿ksf] Jojxf/ k|bz{g ug{ cfjZos kIfsf af/]df 5nkmn u/fO{ ljBfyL{nfO{ tL kIf Jojxf/df ptfg{ pTk|]l/t ug'{xf]; . kl/jf/, 6f]n jf ;d'bfodf c;n rfl/lqs Jojxf/ k|bz{g ug]{ JolStTjsf cg's/0fLo kIfx¿sf] ;"rL agfO{ k|:t't ug{ nufpg'xf]; . ufp“sf] ;fg cfOtdfg ! !
  • 8. g}lts lzIff, sIff * 3 r9of] . ls/f] aNn aNn cfnLsf] l8ndf cfOk'u]sf] lyof], klxn] h:t} n8]/ v]tdf k'Uof] . ls/fn] lxDdt xf/]g . ls/f] vfg]s'/f Rofk]/} t];|f] k6s cfnLdfly r9of] / Kjfndf /x]sf] cfkmgf] 3/leq k:of] . 36gf ;fdfGo lyof] t/ To;n] cfOtdfgnfO{ uDeL/ k|efj kf¥of] . pgn] ;f]r], ‘;fgf] hLj dfg]sf] ls/f] t la£gafwf kG5fP/, b'Mv u/]/ cfkmgf] p2]Zo k"/f u5{ . d t dflg;, ddf ePsf] 1fg, a'l4 / r]tgfsf] s] sfd <’ cfOtdfgdf lg/Gt/ k|of]u u/L ;d:ofsf] ;dfwfg u/]/ ;kmn eOG5 eGg] ljZjf; hfUof] . pgnfO{ s'g} klg sfd lg/Gt/ u/] ;kmntf kfOG5 eGg] nfUof] . k9fO 5f]8g] pgsf] ljrf/ x/fof] . cfOtdfgn] of] s'/f ljBfnosf ;fyLx¿ / lzIfsnfO{ klg ;'gfP . lzIfsn] eGg'eof], æefO alxgL xf], sfdsf] yfngL g} gug]{ lgDg / yfngL ug]{ t/ afwf cfP 5f]8g] dWod >]0fLsf dflg; x'g . yfn]sf] /fd|f] / dxfg sfd hlt;'s} afwf cfP klg g5f]8g], k"/f u/]/} 5f8g] dflg; pQd >]0fLsf x'g . xfdL pQd >]0fLsf dflg; x'g'k5{ .Æ cfOtdfgsf] ljrf/ / Jojxf/ ablng yfNof] . pgdf gofF sfd ug]{ hfFu/ k}bf eof] . jiff{sf] ;dodf ;fnkf]v/L ufpF lxnfDo x'GYof] . cf]Nnf] 3/ kNnf] 3/ cfjthfjt ug{ klg cK7of/f] x'GYof] . cfOtdfgn] ufpFn]sf af/Lsf 9'ªuf l6k]/ af6f]df la5ofpg] h'lSt lgsfn] . o;f] ubf{ af/L ;kmf eP/ cGg w]/} kmNg yfNof] eg] af6f] lxF8g klg
  • 9. 4 g}lts lzIff, sIff * ;lhnf] eof] . cfOtdfgn] ljBfno labf ePsf] lbg ;fyLx¿nfO{ of] sfd ug{ xf}:ofP . ;fyLx¿n] pgsf] s'/f dfg] / kl5 kl5 ufpFn]n] klg ;fy lbg yfn] . ;fnkf]v/L ufpFdf :jf:Yo;DaGwL hgr]tgfsf] sdL lyof] . ufpFn]x¿nfO{ ljleGg /f]u nfUYof] . cfOtdfgn] :jf:Yo lzIff k9]sf] kmfObf lgsfNb} k|To]s 3/df zf}rfno agfpg] / kfgLsf] d'xfg ;kmf /fVg] cleofg rnfP . pgn] ufpFn]nfO{ JolStut / 3/ cfFugsf] ;/;kmfOdf klg ;lj|mo u/fP . pgsf] sfdn] ufpF :j:y / ;'Gb/ eof] . cfOtdfgsf] k9fO klg /fd|f] x'Fb} uof] . pgL sIffdf k|yd x'g yfn] . lzIfsn] klg pgnfO{ c;n sfd ug]{ xf};nf lbO/x] . cfOtdfg k9g] ljBfnodf pgsf efO klg tNnf] sIffdf k9y] . Ps lbg efOn] sfuhsf] 6'j|mf ljBfnosf] d"n 9f]sf cufl8 kmfn] . cfOtdfg / kfn] bfOn] Tof] b]v] . kfn] bfOn] cfOtdfgsf] efOnfO{ ufnL gu/L sfuhsf] 6'j|mf l6Kg nfu]sf lyP, cfOtdfgn] /f]s] . pgn] eg], æbfO, cfkm"n] u/]sf] uNtL cfk}Fm ;'wf/]/ dfq dflg; c;n aG5 . Tof] 6'j|mf d d]/} efOnfO{ l6Kg nufpF5' . To;f] eof] eg] pgn] km]l/ kmf]xf]/ ub}{gg . pgsf ;fyLn] klg hxfF kfof] ToxLF kmf]xf]/ ug'{ x'Fb}g eg]/ rfn kfpg] 5g .Æ cfOtdfgn] sfuhsf] 6'j|mf efOnfO{ g} l6Kg nufP . efOn] klg eljiodf hxfF kfof] ToxLF kmf]xf]/ gug]{ jfrf u/] . ljBfnodf hf8f] labf lyof] . cfOtdfgsf a'afnfO{ sfd ljz]ifn] lhNnf ;b/d'sfd hfg'kg]{ eof] . cfOtdfg klg a'af;Fu} ;x/ uP . sfof{nosf] Pp6f sf]7fdf k':tsfno klg lyof] . a'afn] sfof{nodf cfkmgf] sfd u?Gh]n cfOtdfgn] k':tsfnodf dxfg JolStx¿sf] hLjgL ePsf] k':ts k9]/ l;WofP . ljBfno v'n]kl5 pgn] cfkm"n] k9]sf] hLjgLsf ljifodf ;fyLx¿;Fu s'/f u/] . pgn] eg], æc¿n] eg]/ c;n rl/qsf] ljsf; x'Fb}g . cfk}Fmn] cg'zf;g kfngf u/] rfl/lqs ljsf; x'Fbf] /x]5 .Æ ;fyLx¿n] klg k/f]ksf/, cg'zf;gsf] kfngf, zflGt / ;Ddfgsf af/]df s'/fsfgL u/] . dof{bf, w}o{ / nugzLntfaf6 c;n / dxfg aGg ;lsg] ljifodf 5nkmn u/] . lxhf]cfh cfOtdfg ;fnkf]v/L ufpF / ljBfnodf ;a}sf nflu cg's/0fLo ag]sf 5g . 5f]/fsf] kf}/v b]v]/ cfdfa'af klg v';L 5g . klxn]sf] cfOtdfg / clxn]sf] cfOtdfgdf cfsfz hldgsf] leGgtf 5 . ufpFn]x¿ eG5g, æ;fn kf]v/L ufpFsf] ;fg, cfOtdfg .Æ
  • 10. g}lts lzIff, sIff * 5 ;f/f+z rl/q lgdf{0f af]lng] ljifo geP/ Jojxf/df k|bz{g ul/g] ljifo xf] . cfTdljZjf;, ;befj / ;dk{0faf6 rl/qsf] lgdf{0f / ljsf; x'G5 . o;sf nflu ;;fgf kfq / k|;ªu klg k|]/s x'g ;S5g . ltgaf6 k|]l/t eP/ cfkmgf] sfddf nflu/xg] dflg;n] g} hLjgdf k|z+;f / ;kmntf kfpg ;kmn x'G5 . c;n ;f]rfO / Jojxf/n] dflg;sf] rl/q cg's/0fLo klg aGg k'U5 . cEof; != cfkmgf] d"Nofªsg cfk}m u/ M -s_ d s'g} klg sfd cfTd ljZjf;sf ;fy -c_ u5'{ -cf_ ulb{gF -v_ d ;'? u/]sf] c;n sfddf ;d:of cfof] eg] -c_ lard} 5f]85' -cf_ k"/f u/]/ 5f]85' -u_ d uNtL ;RofP/ cfkm"nfO{ -c_ sdhf]/ b]vfpFlbgF -cf_ ;'wf/ u5'{ -3_ d km';{bdf k|]/0ffbfoL k':ts -c_ k95' -cf_ k9lbgF -ª_ d d]/f] sfdaf6 kl/jf/nfO{ -c_ ;Gt'i6 agfpF5' -cf_ s]xL klg agfpFlbgF @= 5f]6f] pQ/ b]pm M -s_ cfOtdfgnfO{ k|]/0ff lbg] 36gf s] xf] < -v_ s:tf dflg; pQd >]0fLsf x'G5g < -u_ ufpFsf] lxnf] af6fsf] ;d:of s;/L ;dfwfg eof] < -3_ cfOtdfgsf efOsf] uNtL s] lyof] < -ª_ hLjgL k9]sf] s'/f ;'g]/ cfOtdfgsf ;fyLx¿n] s:tf] 5nkmn u/] < -r_ cg's/0fLo dflg; aGg s] ug'{k5{ <
  • 11. 6 g}lts lzIff, sIff * #= ltd|f] ;d'bfodf dflg;n] /fd|f] sfd u/]/ :ofaf;L kfPsf xf]nfg . tL sfd s] x'g, ;d'bfosf dflg;x¿;Fu ;f]wvf]h u/L sfdsf] ljj/0f tof/ kf/ . $= oL sfd u/ M -s_ cfOtdfgn] u/]sf /fd|f sfdx¿sf] ;"rL agfO{ sIffdf 6fF; . -v_ ljBfno labf ePsf] lbg ;fyLx¿n] ldn]/ cfkmgf] 6f]n÷l5d]sdf ug{ ;Sg] /fd|f] sfdsf] ljj/0f tof/ kf/ . -u_ ltdL s:tf] dflg;nfO{ c;n rl/qsf] dfG5f}, pbfx/0f lbO{ n]v . %= tn lbOPsf] lrqnfO{ bz jfSodf j0f{g u/ M ^= ltdL cfkmgf] sdhf]/L klxrfg u/L ltgnfO{ ;'wfg{ s] ug{ ;S5f}, n]v . &= ;do ldnfP/ glhssf] :jf:Yo rf}sLdf hfpm . ToxfF b}lgs ¿kdf s] sfd x'Fbf] /x]5, cjnf]sg u/ / ltdLn] ug{ ;Sg] sfdsf] ;"rL agfpm . To;kl5 cleefjssf] cg'dlt lnO{ :jod;]jLsf ¿kdf :jf:Yo rf}sLdf sfd klg u/ . *= cfkmgf efOalxgLnfO{ c;n dflg; agfpg ltdL s:tf] e"ldsf lgjf{x u5f}{ < (= JolSt s;/L /fi6«sf] ;fg aGg ;Snf, cfkmgf ljrf/ n]v .
  • 12. g}lts lzIff, sIff * 7 ck]lIft Jojxf/ c;n rl/qaf6 k|efljt eO{ /fd|f] sfd ug{ :yfgLo JolSt / k|s[ltaf6 c;n sfdsf nflu k|]l/t x'g ;fd"lxs / ;fdflhs sfddf ;lj|mo /xg ;]jf / ;xof]u ug{ JolSt / ;dfhdf cg's"n k|efj b]vfpg pbfx/0fLo JolStTj lgdf{0f ug{  clgn, slkn, sf]lknf, bf]h]{, nvgnfn / /]lhgf Pp6} sIffsf ;fyL x'g . Ps lbg a]n'sL kv pgLx¿ ufpFsf] rp/df v]ln/x]sf lyP . v]n v]Nbf pgLx¿n] ;d"x lgdf{0f u/] . h'g;'s} sfd klg ldn]/ ubf{ ;kmn eOG5 eGg] s'/f pgLx¿n] ;'g]sf lyP . o;/L sfd ubf{ /dfOnf] x'g] /x]5 eGg] pgLx¿nfO{ nfUof] . pgLx¿lar ljBfno 5'66L ePsf] lbg o:t} sfd ug'{k5{ eGg] rrf{ rNof] . clgnn] cfkmg} ufpFdf ePsf af]6 la?jfaf/] hfgsf/L lng] k|:tfj /fv] . lj1fg ljifodf ;xof]u k'Ug] ePsfn] bf]h]{n] o;df ;xdlt hgfP . ufpFsf] 5]pdf cfFksf] au}Frf lyof] . nvgnfnn] ToxfF hfg' /fd|f] x'g] ;'emfj lbP . o;df ;a}sf] ljrf/ ldNof] . labfsf lbg sIffsf ;a} ;fyL cfFksf] au}Frfdf uP . au}Frfel/ cfFksf d'h'/fx¿ nfu]sf lyP . cfFksf af]6 g} km'n]/ 9sdSs eP h:tf b]lvGy] . au}Frf / jl/kl/ cfFksf] d'h'/fsf] ;'uGw km}lnPsf] lyof] . cfFksf af]6d'lg pd|]sf emf/kftsf a'6f klg ;'Gb/ b]lvGy] . d'h'/fsf] k|efjn] ltgaf6 klg ;'uGw km}ln/x] h:tf] nfUYof] . pgLx¿ o:tf] lzIf0f ;'emfj g}lts, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts d"No dfGotf Pjd rfl/lqs cfr/0f h:tf ljifo If]qn] c;n rl/q lgdf{0fdf s;/L ;xof]u k'¥ofO/x]sf x'G5g eGg]af/]df sIffdf 5nkmn u/fpg'xf]; . ljBfyL{x¿ s] aGg rfxG5g, ;f]Wg'xf]; / To:tf] JolStn] c;n rl/qsf] gd'gf k|:t't ug{ cfjZos kg]{ st{Jo kfng;DaGwL tYox¿sf] ;"rL agfO{ k|:t't ug{ nufpg'xf]; . c;n pbfx/0f agf}“ @ @
  • 13. 8 g}lts lzIff, sIff * b[Zo x]g{ kfPsfdf w]/} v';L lyP . rf/}lt/sf] ;'ulGwt jftfj/0fn] pgLx¿nfO{ n67 kfl//x]sf] lyof] . To;} a]nf pgLx¿n] au}Frfsf] glhsaf6 Ps hgf dflg; lxFl8/x]sf] b]v] . pxfF ljBfnosf k"j{lzIfs Hof]lt/fh x'g'x'Fbf] /x]5 . ;a}n] pxfFnfO{ gd:sf/ u/] / au}Frfdf cfpgfsf] sf/0f atfP . pgLx¿n] pxfFnfO{ au}Frfsf] ;f}Gbo{ / ;'uGwaf/] lh1f;f /fv] . of] s;/L ;Dej eof] egL ;f]w] . Hof]lt/fhn] au}Frfdf kl/jf/sf ;a} hgf ldn]/ sfd ug]{ u/]sf] s'/f atfpg'eof] . o;af6 cfkm"n] l;s]sf] s'/f klg pxfFn] atfpg'eof] . To;kl5 Hof]lt/fhn] ljBfyL{x¿nfO{ o;/L ;Demfpg'eof] M æx]/ gfgL afa' xf] Û au}Frfsf] ;f}Gbo{ / ;'uGwaf6 Psl5g v';L x'g] dfq xf]Og, hLjgdf lzIff klg lng'k5{ . cfFkdf nfu]sf] d'h'/fn] c¿ ?vnfO{ klg ;'ulGwt agfPsf] 5 . gkm'Ng] ?v klg km'n] h:tf /fd|f b]lvPsf 5g . km]bsf ;fgf emf/kft klg d'h'/fsf] k|efjn] ;'ulGwt ag]sf 5g . oxfF /fd|fsf] 5fk g/fd|fdf kl//x]sf] 5 / g/fd|f] klg /fd|f] eO/x]sf] 5 . o;} u/L xfdL klg ;dfhdf d'h'/f h:t} ;'Gb/ / ;'ulGwt x'g'k5{ . To;f] eof] eg] JolStsf] /fd|f] k|efj ;dfhdf k5{ . clg /fd|f] ;dfhsf] k|efj JolStdf klg k5{ . To;kl5 g/fd|f] eGg] s'/f] pTkGg x'Fb}g / ePsf] klg /fd|fdf kl/jlt{t x'Fb} hfG5 .Æ Hof]lt/fhn] yKg'eof], æltdLx¿n] lj1fgdf k9]sf] klg x'g ;S5 . st} b]v] ;'g]sf] klg x'g ;S5f} . Pp6f >Lv08 eGg] k|l;4 ;'ulGwt jg:klt x'G5 . >Lv08sf] 5]p5fpdf
  • 14. g}lts lzIff, sIff * 9 ePsf af:gf gcfpg] cGo af]6la?jfx¿ klg To;sf] k|efjn] ;'ulGwt x'G5g . of] pbfx/0f dfgj ;dfhdf klg nfu' x'G5 . 1fg / r]tgf gePsf] af]6jg:kltdf t /fd|f] u'0f lng] :jefj x'G5 eg] xfdL dflg;df lsg gx'g' < ltdLx¿ cfFksf] d'h'/f / >Lv08 h:tf] ag, ;dfh To:t} aGg k'U5 .Æ Hof]lt/fhsf] s'/f ljBfyL{x¿nfO{ clt g} dg k¥of] . pgLx¿n] o:t} JolStut k|efj emNsg] pbfx/0f eP elglbg cg'/f]w u/] . ljBfyL{sf] ?lr a'em]/ Hof]lt/fhn] Pp6f 5f]6f] syf ;'gfpg'eof] M w]/} jif{ cufl8sf] s'/f xf] . Ps hgf k|l;4 ;Gt lyP . pgsf] ;Hhg kg pbfx/0fLo lyof] . pgL cfkmgf]eGbf klg c¿ JolSt / ;dfhsf] lxtsf nflu ;dlk{t lyP . lgM:jfy{ ;]jfsf nflu pgn] y'k|} k'/:sf/ klg kfPsf lyP . Psk6s ;]jf ug]{ j|mddf pgL ljb]z uP . Tof] b]z w]/} wgL lyof] . ;Gt c¿;Fu dfu]/ s]xL vfFb}gy] . vfg]s'/f lsGg pgL;Fu k};f lyPg . s;}n] lbP vfg], glbP gvfg] t/ ;a}sf] ;]jf ul//xg] pgsf] :jefj lyof] . k|rf/ k|;f/ u/]/ cfk"mnfO{ rlr{t agfO/xg] afgL klg pgsf] lyPg . Ps lbg ;Gt ;8s k]6Ldf lxFl8/x]sf lyP . pgn] w]/} lbgb]lv s]xL klg vfPsf lyPgg . lxF8bflxF8b} ef]sn] pgL ;8s k]6Ldf n8] . glhs} kmnk"mnsf] Jofkf/ ug{] ;fwf/0f Jofkf/Ln] Tof] b[Zo b]v] . pgL bf}l8Fb} ;Gtsf glhs uP / n8gfsf sf/0f ;f]w] . ;Gtn] ef]s nfu]sf] s'/f t u/] t/ cfkmgf] lgodcg';f/ vfg b]pm eg]gg . Jofkf/L eg] ;fdfGo dflg; lyP . pgn] Jofkf/af6 w]/} wg sdfPsf lyPgg . pgn] ;Gt ef]sn] n8]sf] oyfy{ yfxf kfP . Jofkf/Ln] ;GtnfO{ kmnk"mn lbFb} eg], æxfdL xfd|f] b]zdf sf]xL klg ef]sf g/x"g eGg] rfxG5f}F . tkfO{F h:tf] ;Gt klg xfd|f] b]zdf cfP/ ef]s} /xg'k¥of] . d b]zs} tkm{af6 tkfOF{;Fu Ifdf dfU5' .Æ Jofkf/Lsf] s'/f ;'g]/ ;Gt clt g} k|efljt eP . pgnfO{ To; b]zsf gful/ssf] efjgf / Jojxf/k|lt uf}/j nfUof] . Ps hgf ;fwf/0f JolStn] klg 7'nf ;GtnfO{ k|efj kf/] . To;af6 ;Gtn] To; b]zsf] ;dfh klg a'emg] df}sf kfP . ;Gtn] cfkmgf] b]z kms]{kl5 klg Tof] 36gf w]/} dflg;nfO{ ;'gfP . Hof]lt/fhn] eg]sf s'/faf6 ;a} ljBfyL{ v';L eP . pgLx¿n] cab]lv c¿nfO{ /fd|f] k|efj kfg]{ sfd ug]{ jfrf u/] . cfcfkmgf] kl/jf/, 6f]n / l5d]sdf klg o:t} sfd ug]{ lgwf] u/] . af]6 la?jfsf ljifodf hfGg / /dfOnf] ug{ uPsf pgLx¿ hLjgdf cfjZos 1fg / k|]/0ff;d]t lnP/ a]n'sL kv 3/ kms]{ .
  • 15. 10 g}lts lzIff, sIff * ;f/f+z Pp6} JolStn] dfq klg /fd|f] sfd ubf{ To;sf] ;sf/fTds k|efj k5{ . To;af6 cGo JolSt / ;dfhn] k|]/0ff kfpF5g . JolStsf] k|efj ;dfhdf / ;dfhsf] k|efj JolStdf k5{ . ;fdfGo JolSt / ;fwf/0f 36gfn] klg slxn]sfxLF b"/ufdL dxŒjsf] sfd u5{g . ctM k|To]s JolStsf sfd k|]/s, k|efjsf/L / pbfx/0fLo x'g'k5{ . cEof; != vfnL 7fp“df ldNbf] zAb e/ M -s_ xfdL c;n JolStaf6 ==================== l;S5f}F . -/fd|f] sfd÷g/fd|f] sfd_ -v_ c;n JolStsf] k|efj ================ x'g'k5{ . -;sf/fTds÷gsf/fTds_ -u_ /fd|f] s'/f ========== l;Sg ;lsG5 . -w]/} 6f9f uP/ dfq÷cfkmg} jl/kl/af6 klg_ -3_ k|s[ltn] klg xfdLnfO{ =============== lbG5 . -1fg÷;Ddfg_ -ª_ /fd|f] pbfx/0f ================= aGg'k5{ . -cfk}Fm÷c¿ g}_ @= 5f]6f] pQ/ n]v M -s_ lsg au}Frf /fd|f] b]lvGYof] < -v_ au}Frfsf] 5]pdf lxF8g] dflg; sf] lyP < -u_ g/fd|f]nfO{ /fd|f] agfpg] pkfo s] xf] < -3_ ;Gtsf] :jefj s:tf] lyof] < -ª_ Jofkf/Lsf] /fd|f] kIf s] xf] < -r_ JolStn] ;dfhnfO{ s;/L k|efj kf5{ < -5_ ljBfyL{x¿ s] l;s]/ 3/ kms]{ < #= lgDglnlvt JolSt / ;dfhaf6 l;Sg ;lsg] /fd|f] s'/f s] xf] < cfkm"nfO{ l7s nfu]sf] a'Fbfdf l7s lrgf] -√_ nufpm M -s_ ;xof]uL JolStaf6 -c_ :jfyL{ x'g l;lsG5 . - _
  • 16. g}lts lzIff, sIff * 11 -cf_ cN5L x'g l;lsG5 . - _ -O_ ;xof]u ug{ l;lsG5 . - _ -v_ ;Eo ;dfhaf6 -c_ ;dfhsf] /xg ;xg l;lsG5 . - _ -cf_ ;Eotf l;lsG5 . - _ -O_ xfF;v]n ug{ l;lsG5 . - _ -u_ ;Gtx¿n] xfdLnfO{ -c_ ef]s} a:g l;sfpF5g . - _ -cf_ wgL aGg l;sfpF5g . - _ -O_ ;Hhg aGg l;sfpF5g . - _ -3_ Pstfa4 ;dfhn] -c_ ldn]/ a:g l;sfpF5 . - _ -cf_ åGå a9fpg l;sfpF5 . - _ -O_ k/b]z hfg l;sfpF5 . - _ -ª_ b]zk|]dL JolStaf6 -c_ leIff dfUg l;lsG5 . - _ -cf_ b]zsf] dfof ug{ l;lsG5 . - _ -O_ Jofkf/ ug{ l;lsG5 . - _ $= oL sfd u/ M -s_ kl/jf/sf] Ps hgf c;n cleefjs / sIffsf] s'g} c;n ;fyLaf6 cfkm"df k/]sf] /fd|f] k|efjaf/] sIffdf ;'gfpm . -v_ 6f]n, ;d'bfoaf6 ltdL / ltd|f] kl/jf/n] l;s]sf /fd|f sfd / Jojxf/sf] ;"rL agfO{ k|:t't u/ .
  • 17. 12 g}lts lzIff, sIff * -u_ tn lbOPsf] 36gf k9 / sf] s;af6 k|efljt ePsf] 5, ;fyLx¿lar 5nkmn u/L o;af6 k|fKt x'g] lzIff;d]t sIffdf k|:t't u/ M ;NnLrf}/ ufpF lgs} ;'Gb/ 5 . oxfF ljleGg :jefjsf dflg; a:5g . ufpFdfly 7'nf] kfvf] 5 . oxfF kf]xf]/ jiff{ofddf klx/f] uof] . ufpFsf w]/} v]t / af/L klx/fn] k'¥of] . ufpFn] b'MvL eP . ufpFdf Ps hgf lzIfs klg lyP . pgn] klx/f] kG5fpg ufpFn];Fu ;/;Nnfx u/] . pgn] ;DalGwt lgsfox¿df ;Dks{ u/]/ klx/f] kG5fpg cg'/f]w klg u/] . pgsf] ;lj|motfdf ufpFn] / ljBfyL{x¿ klx/f] kG5fpg nfu] . x]bf{x]b}{ klx/f] w]/} klG5of] . cab]lv ufpFn]x¿n] k|fs[lts k|sf]ksf] ;dodf Psh'6 eO{ sfd ug]{ c7f]6 u/] . To;kl5 sfd ug{ klg ;'? u/] . cflv/df klx/f] kG5fpg] sfd ;lsof] . To;kl5 ;a} ldn]/ klx/f] uPsf] kfvfdf la?jfx¿ /f]k] . v]taf/Ldf v]tL nufP . klx/f] kG5fpg ;lj|mo x'g] ;a}sf] sfdnfO{ ufpFn]x¿ k|z+;f u5{g . lxhf]cfh ;NnLrf}/ x/fe/f 5 . cfkmg} k|of;n] ljktaf6 5'6sf/f kfpFbf ufpFn]x¿ ;a} bªu 5g . %= af]6la?jfaf6 dflg; / hLjhGt'n] k|fKt ug]{ kmfObfx¿sf] ;"rL agfO{ sIffdf 6fF; . ^= tn lbOPsf sfd u/ M -s_ tnsf] cg'R5]b k9 / ‘b]znfO{ ;'Gb/ agfpg] pkfo’ zLif{sdf Pp6f n]v n]v M km]bsf ;fgf emf/kft klg d'h'/fsf] k|efjn] ;'ulGwt ag]sf 5g . oxfF /fd|fsf] 5fk g/fd|fdf kl//x]sf] 5 / g/fd|f] klg /fd|f] eO/x]sf] 5 . o;} u/L xfdL klg ;dfhdf d'h'/f h:t} ;'Gb/ / ;'ulGwt x'g'k5{ . To;f] eof] eg] JolStsf] /fd|f] k|efj ;dfhdf k5{ . clg /fd|f] ;dfhsf] k|efj JolStdf klg k5{ . To;kl5 g/fd|f] eGg] s'/f] pTkGg x'Fb}g . -v_ xfdL xfd|f] b]zdf sf]xL klg ef]sf g/x"g eGg] rfxG5f}F . Jofkfl/ssf] of] egfOnfO{ ljrf/ u/ / xfd|f] b]zsf ;Gbe{df of] egfO s:tf] xf]nf, Ps cg'R5]bdf cfkmgf] ljrf/ n]v . &= k"j{ lzIfs Hof]lt/fh ljBfyL{ s:tf ePsf] x]g{ rfxG5g, pgsf ljrf/sf] ljZn]if0f u/L Ps cg'R5]b n]v .
  • 18. g}lts lzIff, sIff * 13 ck]lIft Jojxf/ /fli6«o hLjgsf ljljw If]qaf6 cg's"n k|efj u|x0f ug{ c;n sfd u/L ;dfhdf gd'gf aGg plrt sfdsf] cg's/0f ug{ cg'lrt sfdaf6 aRg ljZjJofkL ;befj a9fpg gldtf / /fh' lbbLefO x'g . pgLx¿ Pp6} ljBfnodf k95g . ljBfnosf] jflif{sf]T;jsf] pknIodf lgaGw k|ltof]lutf x'g nfu]sf] 5 . lgaGwsf] zLif{s ‘dflg;df /fli6«o / ljZjJofkL k|efj’ eGg] /x]sf] 5 . lgaGw sIff sf]7fd} n]Vg'kg]{ ;"rgf ePsf] 5 . /fh'n] klg lgaGw k|ltof]lutfdf efu lng nfu]sf 5g . pgL o; ljifodf cfkmgL lbbL;Fu s]xL l;Sg] p2]Zon] s'/fsfgL ub}{ 5g M /fh' M d}n] lgaGw k|ltof]lutfdf efu lng nfu]sf] 5' . lgaGwsf] ljifo ‘dflg;df /fli6«o / ljZjJofkL k|efj’ eGg] 5 . o; ljifodf s]xL atfOlbg'xf]; g lbbL Û gldtf M x]/ efO, of] ulx/f] ljifo xf] . o;nfO{ ljleGg k|sf/n] JofVof ug{ ;lsG5 . d ltdLnfO{ o;af/] d"n s'/f eG5' . /fh' M x'G5 lbbL, To;kl5 t d k9]/, ljrf/ u/]/ klg n]lvxfN5' lg Û lzIf0f ;'emfj afnaflnsfnfO{ rl/q lgdf{0fsf ;}4flGts kIfeGbf To;sf] Jofjxfl/s k|of]uk|lt pTk|]l/t u/fpg cfjZos kg]{ 1fg, l;k / clej[lQut lj|mofsnfk u/fpg'xf]; . sIffdf g}lts rl/q / ;bu'0fsf] ljsf;, >dk|lt cf:yf / :jfjnDag, Odfgbf/L, l;h{gfTds k|j[lQ tyf ;]jf efjsf] ljsf; h:tf ljifo If]qdf cfwfl/t eO{ 5nkmn u/fpg'xf]; . JolSt JolStsf] rl/qn] ;dfh / /fi6«nfO{ kfg]{ c;/sf af/]df cGt/lj|mof u/fpg'xf]; . /fd|f] ;f]r, l;s / u/ # #
  • 19. 14 g}lts lzIff, sIff * gldtf M ;+;f/df ;a} dflg;sf] cfcfkmgf] /fi6« x'G5 . /fi6«df a;]kl5 To;sf] k|efj gful/sdf kg]{ g} eof] . JolStsf] k|efj ;dfhdf / ;dfhsf] k|efj JolStdf k5{ . o;} lsl;dn] /fi6«sf] k|efj /fi6«sf afl;Gbfdf klg k5{ . /fh' M To;f] eP t /fi6«sf ;~rfnsx¿sf] k|efj /fd|f] kf] kg'{k¥of], xf]Og t lbbL < gldtf M xf] efO, /fi6«sf afl;GbfnfO{ c;n agfpgsf nflu /fi6«sf] pRr txaf6 h:tf] sfd x'G5, hgtfn] klg ToxL s'/f l;S5g . To;}n] /fi6« ;~rfnsn] ;w}F c;n sfd dfq l;sfpg'k5{ . /fh' M hgtfn] klg t c;n sfd ug'{k5{ lg Û xf]Og t lbbL < gldtf M xf], /fi6«sf] k|efj c¿ b]z;Dd k'¥ofpgsf nflu hgtfsf] klg e"ldsf x'G5 . hgtfn] b]vfpg] g}ltstf, Odfgbf/L, ;Eotf / ;xof]un] /fi6«sf] OHht a95 . gful/ssf] klg ;Ddfg x'G5 . /fh' M lbbLsf] egfOaf6 t /fi6«sf] 5fk hgtfdf / hgtfsf] 5fk /fi6«df kg]{ h:tf] nfUof] . xf] t < gldtf M l7s eGof}, hgtf /fi6«af6 k|efljt x'G5g . /fi6« hgtfaf6 k|efljt x'G5 . oL b'O{ Ps csf{af6 leGg x'g ;Sb}gg .
  • 20. g}lts lzIff, sIff * 15 /fh' M /fi6«sf] k|efj hgtfdf k5{ eGg] s'/f a'emfpg Ps b'O{cf]6f pbfx/0f klg elglbg'xf]; g t lbbL < gldtf M /fi6«n] zflGtsf] af6f] lnP hgtf klg zflGts} af6f] lnG5g . /fi6«n] e|i6frf/sf lj?4 s7f]/ sbd rfn] e|i6frf/Lx¿df e|i6frf/ ug]{ cfF6 g} cfpFb}g . o:tf pbfx/0f t slt 5g slt Û /fh' M hgtf kl/>dL eP /fi6«nfO{ s;/L k|efj k5{ t < gldtf M k5{ lg Û kl/>dn] /fi6«sf] pGglt x'G5 . hgtf kl/>dL eP o;n] /fi6«nfO{ ;xof]u ug]{ / hgtfnfO{ klg k|f]T;flxt ug]{ sfd u5{ . o;f] ug'{ eg]s} /fi6« klg kl/>dL x'g' xf] . ca ltdL g} eg t, /fi6«sf] k|efj ;a}lt/ k¥of] ls k/]g < /fh' M clg ljZjJofkL k|efj eg]sf] rflxF s] xf] lg lbbL < gldtf M Pp6f /fi6« / To;sf hgtfsf] k|efj c¿ /fi6« / hgtfdf k5{ eg] Tof] ljZjJofkL k|efj xf] . /fh' M of] s;/L x'G5 t lbbL < gldtf M clxn] l;ªuf] ;+;f/ g} Pp6f 3/ h:tf] ePsf] 5 . of] ;~rf/sf] ljsf;n] ePsf] xf] . To;}n] Pp6f 7fpF / Ps hgf JolStsf] k|efj c¿ 7fpF tyf cGo JolStdf kg'{ :jfefljs xf] . c¿sf] k|efjaf6 c5'tf] /xg] JolSt sf] 5 / Û /fh' M o:tf] k|efj /fd|f g/fd|f] b'j} x'Fbf] xf] lg, s;/L 5'6ofpg] t lbbL < gldtf M xf], k|efj eGg]lalQs} /fd|f] g/fd|f] b'j} x'G5 . xfdLn] /fd|f] k|efjsf] l;sf] ug'{k5{, g/fd|f]af6 aRg'k5{ . /fh' M pbfx/0faf6 /fd|/L a'emfOlbg'xf]; g t Û gldtf M xfdLnfO{ afFRgsf nflu xfjf, kfgL / vfg]s'/f rflxG5 . xfdL x'G8/L, tftf] xfjf, lr;f] xfjfaf6 aR5f}F . cfk"mnfO{ cg's"n x'g] :jR5 xfjf dfq ;]jg u5f}{F . xfdL wldnf], uGxfPsf] / w]/} k'/fgf] kfgL vfFb}gf}F . z/L/sf nflu kmfObf ug]{ kfgL dfq vfG5f}F of k|of]u u5f}{F . To:t} vfg]s'/f klg :jR5, kmfObfhgs / zlStbfos dfq vfG5f}F . af;L, ;8]un]sf vfgf vfFb}gf}F . o;} u/L ljZjaf6 k}bf ePsf] k|efjnfO{ klg xfdLn] 5fgL 5fgL lng ;Sg'k5{ . h] b]Vof], h] cfof] / h] eof] To;nfO{ h:tfsf] t:t} gSsn ug'{ x'Fb}g .
  • 21. 16 g}lts lzIff, sIff * /fh' M c¿sf] l;sf] ug{ t lgs} ljrf/ k'¥ofpg'kg]{ /x]5, xlu lbbL < gldtf M xf] t lg Û ltdLn] jNn s'/f a'emof} . s'g l7s / s'g a]l7s, s] lng] / s] glng] eg]/ 5'6ofpg lgs} xf]l;of/L b]vfpg'k5{ . /fh' M o;nfO{ csf]{ pbfx/0faf6 klg :ki6 kfl/lbg'xf]; g t lbbL, To;f] eP emg /fd|/L a'emg] lyPF . gldtf M ltdLn] k"mn k;n b]v]s} 5f} xf]nf . ToxfF sfuh / Knfl:6ssf k"mn klg x'g ;S5g, af]6la?jfaf6 km'n]sf k"mn klg x'g ;S5g . b]Vbf ;a} /fd|f nfU5g . t/ sfuh / Knfl:6ssf km'naf6 ;'uGw cfpFb}g . tL k"mndf df}/L klg a:b}g . ;'uGw kfpg / dx hDdf ug{ af]6la?jfsf k"mn g} pkof]uL x'G5g . df}/L h:tf] ;fgf] ls/fn] t l7s / a]l7s 5'6ofpg ;S5 eg] xfdLn] klg ljj]s nufP/ To:tf j:t' 5'6ofpg ;Sg'k5{ . ljZjaf6 cfPsf] ;a} k|efj glng] t/ /fd|f], pkof]uL / /fli6«o ;+:s[lt;Fu :jfefljs nfUg] ljifosf] dfq l;sf] ug]{ k|oTg ug'{k5{ . /fh' M g/fd|f eP cfkmgf klg 5f8g] / /fd|f eP c¿sf klg sfd s'/fsf] l;sf] ug]{ eGg'ePsf] xf] lbbL < gldtf M :ofaf; Û efO, l7s eGof} . /f]u eP cfkmg} klg 5f]8g'k5{, cf}ifwL eP c¿sf] klg lng'k5{ . c¿af6 kg]{ k|efjnfO{ ltdL o;/L g} a'em . /fh' M /fd|/L a'e]Fm . ca t tkfO{Fn] eg]sf s'/f ;Dem]/ ljrf/ u/]/ n]V5' . ;fyLx¿nfO{ klg eG5' – /fd|f] ;f]r, l;s / u/ . ;f/f+z hgtf /fi6«sf cleGg cªu x'g . /fi6«sf] k|efj hgtfdf k5{ eg] hgtfsf] sfdsf] k|efj /fi6«df klg k5{ . ;'vb kl/0ffdsf nflu b'j} cªun] cg's"n / pkof]uL sfd ug'{k5{ . jt{dfg ;do ljZjJofkL k|efjsf] ;do klg xf] . JolStut / /fli6«o hLjgnfO{ pGgt agfpg] sfdsf] cg's/0f ug'{k5{ . b]lvg] s'/f w]/} / l;lsg] s'/f yf]/} x'g ;S5g . JolSt, /fi6« / ljZjaf6 /fd|f] l;Sbf lxt x'G5 .
  • 22. g}lts lzIff, sIff * 17 cEof; != vfnL 7fp“ e/L jfSo k"/f u/ M -s_ d /fi6«nfO{ /fd|f] sfd u/]/ ============= -v_ d c¿n] u/]sf] /fd|f] sfdsf] l;sf] ============= -u_ d l7s a]l7s 5'6ofpg ============= -3_ d}n] b]zaf;Lsf] ;Ddfg x'g] sfd ============= -ª_ d cfkmgf sfd c¿n] klg l;s"g eGg] ============= @= 5f]6f] pQ/ n]v M -s_ /fi6«sf] k|efj s;df k5{ < -v_ /fi6«sf] OHht s;/L a95 < -u_ l;ªuf] ;+;f/ 3/ h:tf] x'gfsf] sf/0f s] xf] < -3_ xfdLn] s'g s'/fdf xf]l;of/L b]vfpg'k5{ < -ª_ cfkmgf] 5f]8g'kg]{ / c¿sf] lng'kg]{ ljifo s] s] x'g < -R_ /fi6« / hgtf lsg leGg x'g ;Sb}gg < #= hf]8f ldnfpm M v08 ‘c’ v08 ‘cf’ -s_ /fi6«sf] k|efj -s_ c;n sfd dfq ug'{k5{ . -v_ clxn] l;ªuf] ;+;f/ -v_ OHht a9fpg'k5{ . -u_ ljZjsf] k|efjnfO{ xfdLn] -u_ /fi6«af;Ldf k5{ . -3_ hgtfn] /fi6«sf] -3_ Pp6f 3/ h:tf] ePsf] 5 . -ª_ 5fgL5fgL lng'k5{ .
  • 23. 18 g}lts lzIff, sIff * $= tn ltdLn] lrg] hfg]sf ljleGg ju{sf] gfd lbOPsf] 5 . tL ju{af6 cfkm"n] l;s]sf jf l;Sg ;Sg] Pp6f Pp6f /fd|f] sfd vfnL 7fp“df n]v M cleefjs ================================================================================ . lzIfs =============================================================================== . ;fyL ================================================================================ . l5d]sL ================================================================================= . g]tf ================================================================================ . %= oL sfd u/ M -s_ ‘/fi6«sf] k|efj hgtfdf k5{ eg] hgtfsf] sfdsf] k|efj /fi6«df klg k5{ .’ eGg] jfSosf] ;f/nfO{ ltd|f] cleefjsn] s;/L a'emg'ePsf] /x]5 , pxfFx¿sf] egfOsf cfwf/df a'Fbf l6kf]6 u/L sIffdf ;'gfpm . -v_ ltd|f] 6f]n l5d]sdf a;f]af; ug]{ JolStx¿n] s:tf sfdnfO{ cg'lrt sfd dfGg'x'G5 / tLaf6 aRg s] s:tf pkfox¿ cjnDag ug'{ePsf] 5, pxfFx¿;Fu cGt/lj|mof u/L pkfox¿sf] ;"rL tof/ kf/ . -u_ c;n /fi6« agfpg ltdLn] s] s:tf sfo{x¿ ug'{knf{, cfkmgf] dt lnlvt ¿kdf sIffdf k|:t't u/ . ^= tnsf] cg'R5]b k9 . To;kl5 cfkm"eGbf ;fgfnfO{ s] l;sfp“5f}, n]v . df}/L h:tf] ;fgf] ls/fn] t l7s / a]l7s 5'6ofpg ;S5 eg] xfdLn] klg ljj]s nufP/ To:tf j:t' 5'6ofpg ;Sg'k5{ . ljZjaf6 cfPsf] ;a} k|efj glng] t/ /fd|f], pkof]uL / :jfefljs nfUg] ljifosf] dfq l;sf] ug]{ k|oTg ug'{k5{ .
  • 24. g}lts lzIff, sIff * 19 PsfO @ dfgjLo d"No dfGotf l;sfO pknlAw dfgjLo d"Nox¿ -/fli6«o_ sf] klxrfg u/L To:tf d"Nok|lt ;sf/fTds ;f]r /fVb} of]ubfg ug{ dfgjLo d"No -cGt/f{li6«o_ atfpg / tbg'¿k Jojxf/ ug{
  • 25. 20 g}lts lzIff, sIff * ck]lIft Jojxf/ cfWoflTds d"Nosf] ljsf; / ;+/If0f ug{ ;To af]Ng / c¿nfO{ klg o;df k|]l/t ug{ c;n u'0fsf] ljsf; u/L zflGt sfod ug]{ sfddf ;xof]u k'¥ofpg w}o{zLn x'g] afgL a;fNg cfkm" / c¿nfO{ :j:y /fVg  Psk6s eujfg uf}td a'4 st} hfFb} lyP . pgsf k|d'v lzio cfgGb klg ;fydf lyP . lxF8bf lxF8bf pgLx¿nfO{ ysfO nfUof] . pgLx¿ Pp6f ?vsf] km]bdf a;] . a'4nfO{ ltvf{ nfUof] . pgn] cfgGbnfO{ kfgL Nofpg c/fP . glhs} kfgLsf] ;fgf] vf]N;f] lyof] . cfgGb ToxfF uP / Psl5g kl5 kfgL glnO{ cfP . pgn] a'4nfO{ eg], ævf]N;fdf ev{/} uf8f lxF8]sf] /x]5 . To;n] kfgL wldNofP5 . d gbLdf uP/ kfgL lnP/ cfpF5' .Æ gbL s]xL 6f9f lyof] . a'4n] eg], æxf]Og, kfgL vf]N;faf6 g} Nofpm .Æ cfgGb vf]N;fdf uP t/ kfgL wldnf] g} lyof] . pgL kms]{/ a'4;fd' cfP . ægbL 6f9f eP klg s] eof] t < d bf}l8Fb} uP/ kfgL lnP/ cfOxfN5' lg Û vf]N;fsf] wldnf] kfgL lsg vfg' <Æ cfgGbn] eg] . a'4n] eg], æx'Fb} x'Fb}g, kfgL vf]N;faf6 g} Nofpm .Æ a'4sf] cf1fsf cufl8 cfgGbsf] s'g} hf]8 rn]g . pgL t];|f] k6s vf]N;fdf k'u] . pgL crDddf k/] . kfgL ;ªnf] eO;s]sf] lyof] . kftkltªu/ kfgLd'lg l:y/ eO;s]sf lyP . kfgL k"0f{ ¿kdf vfg nfos ePsf] lyof] . cfgGb clt g} v';L eP / kfgL lnP/ a'4;fd' cfP . a'4n] eg], æcfgGb, dflg;sf nflu w}o{ wf/0f clt g} cfjZos u'0f xf] . w}o{af6 rfx] lzIf0f ;'emfj ljBfyL{x¿nfO{ cfWoflTds d"Nosf af/]df atfO{ pgLx¿sf kl/jf/ / ;dfhdf s] s:tf cfWoflTds d"No k|rngdf 5g egL ;f]Wg'xf]; . pgLx¿nfO{ dg kg]{ d"Noaf/] cfk;df 5nkmn u/fpg'xf]; . ljBfyL{x¿n] s'g s'g cfWoflTds d"No cg';/0f ug]{ dflg;sf] ;xof]u lnO/x]sf 5g, eGg nufO{ eljiodf kfngf ug{'kg]{ cfWoflTds d"Nosf af/] k[i7kf]if0f k|bfg ug'{xf]; . dgsf c;n ;fyL ! !
  • 26. g}lts lzIff, sIff * 21 sf] kl/0ffd kfpg ;lsG5 . of] g} cfWoflTds u'0f klg xf] . o;sf] kfngf ug{ xfdLn] e'Ng' xF'b}g .Æ a'4sf] egfOaf6 cfgGb k|efljt eP . a'4sf] s'/f pgnfO{ dg k¥of] . To; lbgb]lv pgL cK7of/f] cj:yfdf klg w}o{n] sfd ug{ yfn] . a'4 / cfgGbsf] o; syfn] xfdLnfO{ ulx/f] ;Gb]z lbG5 . w}o{ klg cfWoflTds d"No /x]5 eGg] ;f/ oxfF kfOG5 . jf:tjdf ;+;f/df ePsf ljleGg j:t'sf] d"No tf]lsPsf] x'G5 . dflg; d"No lt/]/ cfkmgf] cfjZostfsf j:t' lsG5g / pkof]u u5{g . dflg;nfO{ hLjgdf s'g} g s'g} j:t' lsGg' g} k5{ . j:t'sf] d"No lgwf{/0f ug]{ cg]s cfwf/ 5g . j:t' laj|mL ug]{ dflg;n] kmfObf klg lnG5g . lsga]rsf] If]qdf of] ;fdfGo k|lj|mof xf] . ;a} j:t'sf] d"No eP em}F dflg;sf] klg d"No x'G5 . t/ dflg; k};fdf lsga]r ul/g] k|f0fL xf]Og . dflg;sf] d"No aflx/L tf}n, ¿k, /ª, cfsf/ / pkof]lutfsf cfwf/df tf]lsFb}g . dflg;sf] d"No dgsf u'0fx¿df lglxt x'G5 . To;nfO{ cfWoflTds d"No elgG5 . of] lslgg], a]lrg], tf]lsg] jf ;f6km]/ ug{ ldNg] d"No xf]Og . ;a}sf] lxt ug]{ u/fpg] efjgf, ljrf/ Pjd p2]ZonfO{ cfWoflTds d"No eGg ;lsG5 . ;To Pp6f o:t} d"No xf] . ;To zlSt klg xf] . ;Tosf] kfngf u/]/ zlSt cfh{g u/]sf / To;af6 cfkm" Pjd c¿nfO{ klg lht]sf y'k|} dflg;sf pbfx/0f kfOG5g . ;Toaf6 cfTd ;Gt'li6, ;bfrf/, zflGt, k|]d / clx+;fsf] af6f]df lxF8g ;lhnf] x'G5 . b}lgs Jojxf/df cg'zf;gsf] Odfgbf/Lk"j{s kfngf g} ;bfrf/ xf] . ;bfrf/sf] kfngf gug]{ dflg;n] w]/} b'Mv kfpF5 . To;}n] xfdLn] ;w}F ;bfrf/sf] kfngf ug'{k5{ . cfWoflTds ;Dkbfsf] ljsf;df zflGtsf] klg cfjZostf kb{5 . zflGt JolSt, /fi6« / ljZjs} nflu cfjZos 5 . zflGtlagf k|]dsf] pbo x'Fb}g / k|]dlagf clx+;fsf] efjgf klg k}bf x'Fb}g . dflg;sf ljleGg ;fyL x'G5g . c;n ;fyLn] /fd|f] af6f]df nfUg k|]l/t u5{g eg] v/fa ;fyLn] g/fd|f] af6f]df lxF8fpF5g . To;}n] xfdLn] ;w}F c;n ;fyLsf] ;ªut ug'{k5{ .
  • 27. 22 g}lts lzIff, sIff * xfd|f] dgnfO{ klg ;fyL rflxG5 / tL ;fyL c;n x'g'k5{ . dgsf c;n ;fyL eg]sf ;To, cfTd ;Gt'li6, ;bfrf/, zflGt, k|]d / clx+;f g} x'g . logn] xfd|f] dgnfO{ ;w}F c;n af6fdf nufpF5g . To;kl5 xfdL c;n sfd u5f}{F . xfd|f] dg :j:y x'G5 . dgsf o:t} lxtsf/L ;fyLnfO{ cfWoflTds d"No elgG5 . o; kf7sf] syfaf6 w}o{ klg dflg;sf] dgsf] c;n ;fyL /x]5 eGg] yfxf x'G5 . w}o{n] dgnfO{ ;kmf agfpF5 . :j:y /xgsf nflu dflg;n] cg]s pkfo u5{g . :jf:Yo xfd|f] 7'nf] ;DklQ xf] . /f]urflxF ljklQ xf] . :j:y /xg ul/g] cg]sf}F pkfodWo] b'O{cf]6f pkfo Hofb} ;lhnf / ;:tf 5g – of]u ;fwgf tyf Wofg . of]u eg]sf] dg / z/L/sf] d]n xf] . xfdLn] dg / z/L/nfO{ l:y/ /fv]/ ltgLx¿lar cleGg ;DaGw :yfkgf ug{ ;Sof}F eg] Tof] of]u x'G5 . s'g} sfdnfO{ s'zntfk"j{s ;kmn agfpg' klg of]u xf] . of]udf nfUg] sfd of]u ;fwgf xf] . z/L/sf ;fy;fy} dg;Fu klg ;DaGw /fVg] ePsfn] of]u ;fwgfnfO{ klg cfWoflTds d"Nodf /fVg ;lsG5 . s'g} sfddf dgnfO{ Psfu| /fVg' Wofg xf] . o;n] sfddf ;kmntf kfpg ;xof]u k'¥ofpF5 . k|ltlbg ul/g] Wofgn] dgnfO{ klg ;kmf kf5{ . ;]jfsf] d"No t u0fgf ug{ g} ;lsFb}g . c¿sf] b'Mv kL8f / ;d:ofdf lgM:jfy{ ;xof]u ug'{ ;]jf xf] . jf:tljs / lgM:jfy{ ;]jf ug{ hl6n klg 5 . xfdLn] dgdf ;]jfsf] efjgf /fVof}F eg] of] c;n ;fyL algxfN5 . xfdLn] dgdf c;n ;fyLnfO{ /fVof}F eg] xfd|f xft d'v cflb cªun] klg :jtM /fd|f] sfd u5{g . dg, af]nL / sd{n] c;n sfd ubf{ ;w}F /fd|f] glthf cfpF5 . ;f/f+z dflg;sf cfcfkmg} d"No x'G5g . tLdWo] cfWoflTds d"No ;a}eGbf dxŒjk"0f{ x'G5 . ;To, cfTd ;Gt'li6, ;bfrf/, k|]d, clx+;f, w}o{, zflGt / ;]jf h:tf dfgjsf u'0f g} cfWoflTds d"No x'g . logsf] kfngf / cEof;af6 dfgl;s / zf/Ll/s ;d:of x6]/ hfG5g . ;a}lt/ zflGt 5fpF5 . dfgj hLjg ;kmn / ;fy{s x'G5 . cEof; != sf]i7saf6 pko'St zAb 5fgL vfnL 7fp“ e/ M -s_ dgsf u'0fx¿ g} dflg;sf ======== x'g . -d"No÷j:t'_ -v_ dgnfO{ klg c;n ======== rflxG5 . -kmfObf÷;fyL_
  • 28. g}lts lzIff, sIff * 23 -u_ cfWoflTds d"No ====== a:5g . -dgdf÷z/L/df_ -3_ ;d:of cfOkbf{ ========= n] ;dfwfg ug'{k5{ . -zlSt÷w}o{_ -ª_ lgM:jfy{ ;xof]u ============ xf] . -of]u÷;]jf_ @= 5f]6f] pQ/ b]pm M -s_ dflg;sf] d"No s]df lglxt x'G5 < -v_ cfWoflTds d"Nodf s'g s'g s'/f k5{g < -u_ dgnfO{ lsg c;n ;fyL rflxG5 < -3_ a'4 cfgGbnfO{ s] l;sfpg rfxGy] < -ª_ :j:y /xgsf nflu cfjZos b'O{cf]6f pkfox¿ s] s] x'g < #= dgdf a:g ;Sg] c;n ;fyL / v/fa ;fyLsf] gfd tn lbOPsf 5g . ltgnfO{ 5'66f5'66} sf]7fdf n]v M clx+;f, l/;, w}o{, lrGtf, lx+;f, b':6ofOF, ;]jf, zq'tf, ;bfrf/, k/f]ksf/, bof, abnfsf] efjgf, Ifdf, 5nsk6, ckdfg, dof{bf, ;To, ldng;fl/tf, clt nf]e, bfgzLntf c;n ;fyL v/fa ;fyL $= dgsf c;n ;fyLaf6 x'g] kmfObf / v/fa ;fyLaf6 x'g] xflgaf/] cfk;df 5nkmn u/ / ;"rL agfO{ sIffdf 6fF; . %= oL sfd u/ M tn k|:t't syf k9 / ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] cg';f/ pQ/ b]pm M s'g} ufpFdf Pp6f ls;fg a:y] . pgL Hofb} kl/>dL lyP . pgsf kfFr efO 5f]/f lyP . pgLx¿ kl/>d ub}{gy] . k9g klg dg nfpFb}gy] . ls;fgsf] Pp6f au}Frf lyof] . ToxfF pgn] cDafsf y'k|} la?jf /f]k]sf lyP . s'g} la?jf ;l/;s]sf lyP eg] s'g} la?jf e/v/ ;g]{ j|mddf lyP .
  • 29. 24 g}lts lzIff, sIff * ;w}Fe}Fm ls;fg au}Frfdf uP . ToxfF cDafsf ;a} la?jf pv]lnPsf, efFlrPsf / dfFl8Psf lyP . Tof] b]v]/ ls;fgnfO{ w]/} b'Mv nfUof] . o:tf] sfd s;n] u¥of] xf]nf eg]/ pgnfO{ lrGtf klg nfUof] . ls;fgn] kfFr} efO 5f]/fnfO{ hDdf u/]/ h]7f], dflxnf] ub}{ rf/} efO 5f]/fnfO{ ;f]w] . s;}n] klg cfkm"n] lauf/ u/]sf] s'/f u/]gg . clGtddf ls;fgn] sfG5f] 5f]/fnfO{ ;f]w] . sfG5fn] eg], æxf] a'af Û lxhf] v]Nbf To:tf] ePsf] xf] . To;sf bf]ifL bfh'x¿ klg x'g / d klg x'F . tkfO{Fn] h] ;hfo lbP klg ;xG5' .Æ efOsf s'/f ;'g]/ bfh'x¿ Hofb} 8/fP . ls;fgn] eg], ælauf/ u/] klg ltdLn] ;To af]Nof} . To;}n] ubf{ ltdLnfO{ s'g} klg b08 lbGgF . t/ bfh'x¿n] lauf/ klg u/] / c;To klg af]n] . t;y{ pgLx¿n] klxn] h:t} la?jf g/f]kL v]Ng hfg kfpFb}gg . Tof] sfd l7s;Fu u/] gu/]sf] x]g]{ sfd ltd|f] eof] .Æ a'afsf] cf1fcg';f/ rf/ hgf bfh'efOn] cDafsf la?jf /f]k] . lbg}lkR5] kfgL xfn] . sfG5f] efOn] bfh'x¿n] u/]sf] sfd /fd|/L x]/]] . s]xL lbgkl5 cDafsf la?jf ;/] . au}Frf xl/of] eof] . ;a} bfh'efOn] lauf/ gug]{, e'm6f] gaf]Ng] / kl/>d ug]{ s'/f a'af;Fu u/] . ls;fg v';L eP . km';{bsf] ;dodf pgLx¿n] v]Ng hfg klg kfP . -s_ kfFr hgf 5f]/fdWo] a9L c;n 5f]/f] s'g /x]5, sf/0f vf]nL Pp6f 5f]6f] ljj/0f tof/ kf/ . -v_ dflysf] syf k9]/ ltdLn] s] ug]{ / s] gug]{ ;f]rfO agfof}, ;"rL agfO{ k|:t't u/ . -u_ dfly lbOPsf] syf;Fu ldNbf]h'Nbf] 5f]6f] syf ;f]wvf]h u/L sIffdf ;'gfpm . ^= ltd|f dgsf ;fyLx¿ s:tf s:tf 5g, tL ;fyLsf] ;fy lnP/ ltdL cfk"mnfO{ s:tf] agfpg rfxG5f}, cfkmgf] ljrf/ n]v . &= v/fa ;fyLx¿nfO{ c;n ;fyL agfpg ltdL s] s] u5f}{, a'Fbfdf k|:t't u/ . *= w}o{ s:tf] u'0f /x]5, Ps cg'R5]bdf n]v . ck]lIft Jojxf/
  • 30. g}lts lzIff, sIff * 25 /fi6«k]|dsf] efjgf lj:t[t kfg{ /fli6«o ;Dkbfsf] ;+/If0f ug{ /fli6«o df}lnstfsf] k|bz{g ug{ ;fd"lxs sfddf ;xeflutf hgfpg l;h{gfTds sfddf pT;flxt / ;lj|mo x'g  kf]xf]/ ;fn xh'/cfdf;Fu d glhs}sf] l5d]sL ufpFdf k|jrg ;'Gg uPsf] lyPF . ToxfF y'k|} dflg; k|jrg ;'lg/x]sf lyP . xh'/cfdf klg ?lr dfg]/ ;'lg/xg'ePsf] lyof] . k|jrgsf] ;a} ljifo d}n] a'lemgF tfklg Pp6f s'/f rflxF ;lDem/x]sf] 5' . ToxfF k|jrg ug]{ ljåfgn] rf/ y/L sfd u¥of] eg] dflg; rnfv / a'l4dfg x'G5 eg] . dnfO{ tL sfd s] xf]nfg eg]/ hfGg dg nfUof] . c¿ dflg;nfO{ h:t} dnfO{ klg rnfv / a'l4dfg x'g] OR5f k}bf eof] . k|jrg ug]{ dflg;n] eg], æ3'dlkm/ u/]/, hfGg] ;'Gg];Fu ;ªut u/]/, 7'n7'nf ;ef ;df/f]xdf ;fd]n eP/ / c;n lstfa k9]/ dflg; rnfv x'G5 . p;sf] a'l4 klg a95 .Æ dnfO{ of] egfO lgs} dg k¥of] . dnfO{ 3'dlkm/ ug{ c;fWo} dg nfU5 . k|jrg ug]{ dflg;n] eg]sf] ;'g]kl5 ddf cem a9L 3'Dg] OR5f hfUof] . ljBfnosf] jflif{s k/LIff ;lsPkl5 ;fyLx¿lar s] ug]{ eGg] 5nkmn eof] . ljleGg k|:tfj cfP . s]xL ;fyLx¿n] z}lIfs e|d0fdf hfg] s'/f p7fP . To;df lzIfsn] klg ;xdlt hgfpg'eof] . clGtddf z}lIfs e|d0fsf nflu n'lDagL hfg] k|:tfjdf ;a}n] ;xdlt hgfP . k|jrgdf ;'g]sf] s'/f, cfkmgf] ?lr / sfo{j|md ldn]sfn] d}n] klg To;df ;fd]n x'g] lg0f{o u/]F . jflif{s k/LIff ;lsPkl5 xfdL ljBfnosf] xftfaf6 n'lDagL hfgsf nflu a;df r9of}F . cljefjs, kyk|bz{s / ;+/Ifssf ¿kdf xfd|f] 6f]nLdf Ps hgf lzIfs lzIf0f ;'emfj :yfgLo :t/df pknAw s'g} ljz]if :yfgsf] e|d0f u/fO{ ljBfyL{x¿nfO{ ToxfFaf6 cg'ej u/]sf kIfx¿sf af/]df 5nkmn ug{ nufpg'xf]; . /fi6«, /fli6«otf Pjd /fli6«o Pstfsf] ;+/If0f / ;+jw{gsf af/]df sIffdf 5nkmn u/fpg'xf]; . d]/f] jf:tljs klxrfg @ @
  • 31. 26 g}lts lzIff, sIff * ;lDdlnt x'g'x'GYof] . xfdL 9'Ss eof}F . cfkm"eGbf 7'nf] dflg; ;fydf ePkl5 3/leq a;] h:t} ;'/lIft cg'ej x'Fbf] /x]5 . dnfO{ To:t} nfUof] . xfd|f] a; u'8g yfNof] . sf]xL ukm ug{ yfn], sf]xL uLt ufpg nfu] . sf]xL gfRg klg tlD;P . drflxF emofnaf6 af6fsf] bfofFafofF x]g{ yfn]F . ofqfdf st} vf]nf, st} jg hªun, st} xl/of rp/, st} ufpF / a:tL b]lvGy] . Psl5g dfq ofqf ubf{ klg o:tf] ljljwtf b]Vg kfpFbf d v';Ln] ubub ePF . dnfO{ d]/f] b]z w]/} ;'Gb/ 5 h:tf] nfUof] . l5gl5gdf h:tf] b[Zo x]g{ dg nfUof] To:t} x]g{ kfOg] 7fpF cGt sxfF xf]nf / Û af6fdf b]lvPsf x/]s j:t'k|lt d]/f] ddtf / ;Ddfg plDn/x]sf] lyof] . af6fsf b[Zo x]bf{x]b}{ sxfF cfOk'luof] eGg] klg yfxf kfOgF . cfkmgf] b]znfO{ dfof gug]{ dflg;n] c¿ s;}sf] klg dfof ub}{g eGg] ;'g]sf] lyPF . dnfO{ Tof] ;To nfUof] . dnfO{ a;af6 b]lvPsf j:t' / b[Zo cfFv}df n'sfP/ /fvf}F h:tf] nfUof] . o:t} b[Zo x]bf{x]b}{ xfdL n'lDagL k'Uof}F . n'lDagL g]kfnsf] k|l;4 tLy{:yn /x]5 . a;af6 cf]n]{kl5 lzIfsn] xfdLnfO{ kªlSta4 eP/ lxF8g lgb]{zg lbg'eof] . n'lDagL Pp6f 7'nf] au}Frf h:tf] /x]5 . d}n] o;cl3 n'lDagLaf/] ;'g]sf] / k9]sf] dfq lyPF . of] 7fpF b]v]sf] lyOgF . clxn] k'Ug / 3'Dg kfPsfdf k'm?ª ePF . ;a}eGbf klxn] xfdL czf]s :tDe k'Uof}F . ;d|f6 czf]sn] /fv]sfn] o;sf] gfd czf]s :tDe /x]sf] s'/f lzIfsn] ;'gfpg'eof] . o;n] xfd|f] /fli6«o kl/ro lbPem}F nfUof] . ;+;f/sf s/f]8f“} a'4dfuL{x¿sf] kljq :yn n'lDagLsf] ;fg ag]/ of] :tDe v8f eO/x]sf] lyof] . ;+;f/df a'4k|lt cf:yf / >4f /fVg] y'k|} dflg; 5g . pgLx¿sf b]zdf h'g;'s} wd{
  • 32. g}lts lzIff, sIff * 27 dfGg] g]kfnL k'u] klg a'4 hGd]sf] 7fpFsf] dflg; eg]/ pgLx¿ 7'nf] ;Ddfg u5{g . tL b]z k'u]/ cfpg'ePsf l5d]sL bfO o:t} s'/f ;'gfpg'x'GYof] . d}n] n'lDagL cfOk'Ubf Tof] klg ;De]Fm . of] :tDe cln cln rls{Psf] /x]5 . ;+/If0fsf nflu kmnfdsf kftfn] s;]/ / dd{t u/]/ /flvPsf] /x]5 . dnfO{ g]kfn lrgfpg] o:tf P]ltxfl;s / ;f+:s[lts ;Dkbfsf] /Iff ug'{ ;a}sf] st{Jo xf] eGg] nfUof] . ;+o'St /fi6« ;ª3n] n'lDagLnfO{ ljZj ;Dkbf ;"rLdf /fv]sfdf dnfO{ uj{ nfUof] . xfdLn] n'lDagLdf dfofb]jLsf] dlGb/ klg x]¥of}F . a'4 hGd]sf] 7fpF, dfofb]jLn] :gfg u/]sf] kf]v/L h:tf 7fpFnfO{ ljz]if ;+/If0f ul/Psf] /x]5 . oxfF ljleGg b]zaf6 k|ltjif{ nfvf}F ko{6s cfpF5g . pgLx¿ oxfF cfpg kfPsfdf uf}/j klg u5{g . pgLx¿ g]kfnnfO{ ;u/dfyfsf] b]z, a'4 / ;Ltf hGd]sf] b]z, nfnL u'/fF;sf] b]z / jL/x¿sf] b]z eg]/ klg lrG5g . a'4sf] hGd, sd{ / k|l;l4n] xfdL ;a} g]kfnLsf] OHht a9]sf] 5 . n'lDagL k'Ubf d}n] o;nfO{ hf]ufO/fVg] k|lt1f u/]F . n'lDagLdf ljleGg b]zsf] df}lnstf emlNsg] u/L u'Daf, ljxf/ / :df/s :yn klg ag]sf /x]5g . oxfF y'k|} af}4 leIf'x¿ klg a:bf /x]5g . dnfO{ oxfF gcfpGh]n n'lDagL g]kfnsf] Pp6f k|l;4 7fpF dfq eGg] nfUYof] . oxfF cfPkl5, 3'd]kl5 / jftfj/0f a'em]kl5 t of] cGt/f{li6«o tLy{:yn /x]5 eGg] nfu]sf] 5 . o;sf] ;'/Iff, ljsf; / k|rf/ k|;f/ ug'{ xfdL ;a}sf] ;femf st{Jo /x]5 . g]kfn / g]kfnLnfO{ lrgfpg] jf:tljs ;Dkbf log} /x]5g . lzIfsn] xfdLnfO{ n'lDagL kl/;/sf ;a} dxŒjk"0f{ 7fpF 3'dfpg'eof] . tL k|To]s 7fpFn] a'4sf] hLjgnfO{ ;DemfO/x] h:tf] nfUYof] . lzIfsn] g]kfndf /fli6«o klxrfg lbg] c¿ klg 7fpF ePsf] atfpg'eof] . cfufdL lbgdf ToxfF klg e|d0f ug]{ ;Nnfx lbg'eof] . ;'g]/ / k9]/ cfh{g u/]sf] 1fgeGbf k|ToIf b]v]/ / cfk}Fm k'u]/ kfPsf] 1fg kSsf x'g] ts{ klg pxfFn] ug'{eof] . pxfFn] P]ltxfl;s / ;f+:s[lts dxŒjsf :ynx¿n] xfdLdf /fi6«k]|dsf] efjgf klg a9fpF5g eGg'eof] . dnfO{ of] s'/f klg lrQ a'emof] . xfdL e|d0f ;Sg] t/v/ ub}{ lyof}F . n'lDagL kl/;/s} Ps 5]pdf y'k}| dflg; lgdf{0fsf] sfd ub}{ lyP . xfdL ;a} hgf ToxfF uof}F . 7'nf] ;ef ejg aGg nfu]sf] /x]5 . ljleGg b]zsf a'4dfuL{x¿lar cfk;df 5nkmn u/L n'lDagLsf] dxŒj lj:tf/ ug]{ p2]Zon] Tof] ejg aGg nfu]sf] yfxf eof] . ;of}F dflg; :jod ;]jf ul//x]sf lyP . xfdLnfO{ klg ;s]sf] sfd ug{ dg nfUof] . lzIfsn] ;d]t o;sf nflu pTk]|l/t ug'{eof] .
  • 33. 28 g}lts lzIff, sIff * afnsb]lv j[4fj:yfdf k'u]sf leIf';d]t >dbfg ul//x]sf lyP . Tof] b]v]/ xfdLnfO{ cem a9L k|]/0ff ldNof] . b]z ljsf;sf c¿ sfddf klg o;} u/L h'6g ;s] ;kmntf kfOGYof] eGg] nfUof] . ljsf; eGg] s'/f a;]{/ cfpg] xf]Og . xfdL ;a}n] ;fd"lxs ¿kdf ;xefuL eP/ g} To:tf] x'g] xf] eg]/ lzIfsn] klg ;Demfpg'eof] . e|d0f ;s]/ a]n'sLkv xfdLn] cf/fd u¥of}F . lzIfsn] d Pp6f s'/f eG5', ltdLx¿ dfGg tof/ 5f} eg]/ ;f]Wg'eof] . xfdL ;a}n] tof/ 5f}F eGof}F . pxfFn] ljBfnodf Pp6f k':tsfnosf] cfjZostf ePsf] s'/f ug'{eof] . clg ljBfno labf ePsf] s'g} Ps lbg ;a} hgf >dbfg ug{ tof/ x'g'kg]{ k|:tfj /fVg'eof] . xfdLn] v';L;fy ;xdlt hgfof}F / ljBfnoaf6 kms]{kl5 ;a} ldn]/ k':tsfno klg agfof}F . dnfO{ ;;fgf sfddf b]vfOPsf] ;fd"lxs ;xeflutfn] klg b]z ljsf;df ;xof]u k'U5 eGg] ljZjf; nfUof] . a; r9]kl5 dnfO{ nfUof], cfh aNn d}n] d]/f] jf:tljs kl/ro kfPF . dflg;nfO{ lrgfpg] ;fwg / dfWod t /fli6«o ;DklQ kf] /x]5g . logsf] ;+/If0f / ;+jw{g ug'{ eg]sf] cfkmg} kl/ro / ;'/Iff /x]5 . cfkm" lrlgg cfkmg} e"ld x]/]/ / 6]s]/ lxF8g'kg]{ /x]5 . ;fd"lxs ;xeflutfn] kl5 uP/ /fi6«s} ljsf;df of]ubfg k'¥ofpg] /x]5 . k|jrg ug]{ dflg;n] 3'dlkm/ ugf{n] rnfv / a'l4dfg algG5 eg]sf] l7s} /x]5 . ;f/f+z k|To]s JolStdf ;fg}b]lv b]zk|]dsf] efjgf hfUg'k5{ . To;n] p;nfO{ st{Jodf tNnLg u/fpg ;xof]u k'¥ofpF5 . dflg;n] cfkmgf] kl/ro klg :yflkt ug'{k5{ . b]zsf P]ltxfl;s, ;f+:s[lts / k|fs[lts dxŒjsf :ynx¿n] To; b]zsf] kl/ro klg lbG5g . ltgsf] ;+/If0f / ;+jw{g ug'{ cfkmg} kl/rosf] /Iff / lj:tf/ xf] . ljsf;sf sfddf ;fd"lxs ;xeflutf, /fli6«o ;Dkbfsf] ;'/Iff Pjd /fi6«k|]dsf] efjgf cfjZos x'G5 . cEof; != cfkm"nfO{ dg kg]{ sfddf l7s -√_ / dg gkg]{ sfddf a]l7s -x_ lrxg nufpmM -s_ c¿sf /fd|f s'/f ;'Gg - _ -v_ c¿sf s'/f sf6g - _ -u_ Ps} 7fpFdf al;/xg - _
  • 34. g}lts lzIff, sIff * 29 -3_ dxŒjk"0f{ 7fpF 3'Dg - _ -ª_ b]zk|lt dfof b;f{pg - _ -r_ b]zk|lt Wofg glbg - _ -5_ /fli6«o ;DklQsf] pk]Iff ug{ - _ -h_ /fli6«o ;DklQ arfpg - _ -em_ ;fd"lxs sfddf ;xefuL x'g - _ -`_ r'krfk al;/xg - _ @= vfnL 7fp“ e/ M -s_ 3'dlkm/ u/]/ klg =================== a95 . -rnfvL / a'l4÷nf]e / cfn:o_ -v_ b]zsf] dfof ug]{ dflg;n] c¿nfO{ klg ====== u5{ . -3[0ff÷dfof_ -u_ n'lDagLn] g]kfnsf] ============= ¿kdf kl/ro lbPsf] 5 . -u|fdL0f÷cGt/f{li6«o_ -3_ P]ltxfl;s ;Dkbfsf] ;+/If0f ug'{ xfd|f] ============== xf] . -st{Jo÷ kl/ro_ -ª_ ;fd"lxs ;xeflutfn] ============ of]ubfg k'U5 . -b]z ljsf;df÷ b]z ljgfzdf_ #= 5f]6f] pQ/ n]v M -s_ dflg;nfO{ rnfv / a'l4dfg agfpg] s'g} rf/cf]6f ;"q n]v . -v_ n'lDagL s:tf] 7fpF /x]5 < -u_ g]kfnnfO{ lrgfpg] s'/fx¿ s] s] x'g < -3_ s:tf] 1fg kSsf x'G5 < -ª_ s] s'/fn] b]zk|]dsf] efjgf hfU5 < -r_ ;fd"lxs ;xeflutfsf] kmfObf s] xf] < -5_ xfdL ;a}sf] ;femf st{Jo s] xf] < -h_ lzIfsn] lbPsf] ;Nnfx s] xf] < -em_ P]ltxfl;s :ynx¿sf] ;+/If0f ug]{ sfd s'g d"NocGtu{t kb{5 <
  • 35. 30 g}lts lzIff, sIff * $= kf7sf] ;f/f+z n]v . %= oL sfd u/ M -s_ ltd|f] ;d'bfodf a;f]af; ug]{ a'9fkfsf;Fu ;f]wL ltd|f] ufpmF jf 6f]ndf /x]sf ;Dkbfsf] ;"rL lgdf{0f u/ / ltgLx¿sf] ;+/If0f ug{ cfjZos sfo{x¿sf] ;"rL agfpm . -v_ ltd|f] ;d'bfodf s] s:tf l;h{gfTds sfdx¿ x'g] u/]sf 5g, ltdL ;lj|mo ¿kdf ;xefuL ePsf] s'g} Ps sfdsf] j0f{g u/ . -u_ tn lbOPsf] cg'R5]b k9L ToxfF s] s:tf ;d:of /x]sf 5g, ltgsf] klxrfg u/ / ;dfwfgsf pkfox¿ k|:t't u/ M z}n]z / ljj]s ;fyL ;fyL x'g . pgLx¿ Ps lbg ;x/ 3'Dg uP . ;x/df pgLx¿n] Pp6f k'/fgf] / elTsg nfu]sf] kf6L b]v] . kf6Lsf] cufl8k6l6 9'ªufsf ;;fgf d"lt{ lyP . d"lt{ n8g nfu]sf / rs]{sf lyP . d"lt{dfly s]6fs]6L v]Ng] uy]{ . kf6Lsf] leQfdf /x]sf 9'ªufdf ga'lemg] efiffdf s] s] s'/f n]lvPsf] lyof] . ToxfF dflg;n] kmnfdsf lsnfn] sf]/sf/ kf/]sf lyP . kf6Lsf] 5fgf] r'lxg] lyof] . leqk6l6 klg ;;fgf y'k|} d"lt{ lyP . kf6Lsf] jl/kl/ kmf]xf]/ kmflnPsf] lyof] . rf/}lt/af6 b'u{Gw km}ln/x]sf] lyof] . glhs}af6 ljb]zLx¿ To; kf6Lsf] kmf]6f] klg lvlr/x]sf lyP . ;fydf Ps hgf ky k|bz{s klg lyP . 5]paf6 dflg;x¿ lxFl8/x]sf lyP . tLdWo] Ps hgfn] l6Kk0fL u/], æeGg] a]nfdf ;x/df klxnf] k6s ag]sf] 3/ eg]/ lrgfpg], xfnt o:tf] 5 .Æ of] ;'g]/ z}n]z / ljj]s 5Ss k/] . -3_ ltdLn] e|d0f u/]sf] s'g} 7fpFaf6 /fd|f] s'/f s] l;Sof}, j0f{g u/ . -ª_ ltd|f] ufpF÷6f]n÷;d'bfodf dd{t / ;+/If0f ug'{kg]{ s'g} dxŒjk"0f{ :ynsf] ljj/0f tof/ kf/ . ^= ltd|f] ljBfnodf ul7t afn Snasf] g]t[Tjdf lzIfssf] ;xof]u lnO{ ljBfno kl/;/sf] ;/;kmfO u/ . &= ltdL cfkm"nfO{ s:tf] gful/ssf] ¿kdf lrgfpg rfxG5f}, Ps cg'R5]bdf n]v .
  • 36. g}lts lzIff, sIff * 31 ck]lIft Jojxf/ JolSt, ;dfh / /fi6«k|lt ;befj /fVg ldqtfk"0f{ Jojxf/ ug{ k/:k/ ;xof]u ug{ c¿sf] cl:tTjsf] /Iff / ;Ddfg ug{ b]zsf] k|lti7f a9fpg] sfd ug{ st{Jodf tNnLg /xg  w]/} dflg; ljhodf v';L x'g] / k/fhodf b'MvL x'g] u5{g t/ pgLx¿ ljho k|fKt ug]{ / k/fhosf] ;fdgf ug'{kg]{ sf/0f vf]Hb}gg . dflg; k|s[lt;Fu xfg{ ;S5 t/ a'l4 / ljrf/ k'¥ofpFbf c¿ ;a} dflg;nfO{ lhTg ;S5 . ;a} dflg;nfO{ lhTg ;lsg] Pp6f dfq pkfo pko'St Jojxf/ xf] . xfd|f] Jojxf/ zq' / ldq b'j} hGdfpg] cfdf xf] . ldqsf] rfxgf /fVg] dflg;n] ;+;f/sf ;a} dflg;k|lt dfgjLo Jojxf/ ug'{k5{ . ;+;f/sf ;a} dflg;n] cfk;df bfh'efO / lbbL alxgLsf] h:tf] Jojxf/ ubf{ ldqx¿sf] hGd x'G5 . o;}nfO{ ljZjaGw'Tjsf] efjgf klg elgG5 . of] ;Dk"0f{ ;+;f/ xfd|f cfkmg} gftf s'6'Dasf] 3/ xf] eGg] pbf/ efjgfn] ljZjaGw'Tjsf] lj:tf/ x'G5 . of] g} ;Dk"0f{ dfgj hfltsf] ;femf cGt/f{li6«o d"No klg xf] . cfh s'g} klg /fi6« / JolSt c¿af6 5'6l6P/ /xg ;Sb}g . s'g} sfd ;DkGg ug{ /fi6« / JolStsf] ;ª3 ;+u7g cfjZos x'G5 . ;ª3 ;ªu7gn] To;df nfu]sf JolSt / lgsfonfO{ alnof] agfpF5 . @! cf}F ztfAbLsf] o'u ;ª3 ;ªu7gdf zlSt x'G5 eGg] s'/fdf ljZjf; /fVg] o'u xf] . To;f] x'Fbf xfn ;+;f/df ljleGg cGt/f{li6«o ;ª3 lzIf0f ;'emfj cGt/f{li6«o :t/df nfu' ug{ ;lsg] dfgjLo d"Nox¿sf] ;"rL agfO{ sIffdf 6fF:g'xf]; / To;af/] ljBfyL{x¿lar 5nkmn u/fpg'xf]; . ckl/lrt dflg;;Fu ltdL s:tf] Jojxf/ u5f}{ egL ;f]Wg'xf]; / ljBfyL{sf] pQ/ ;'lg;s]kl5 yk ug'{kg]{ ljifox¿ elglbO{ aGw'Tjsf] efjgf a9fpg ljBfyLx¿nfO{ pTk]|l/t ug'{xf]; . ;a}lt/ cfkmGt # #
  • 37. 32 g}lts lzIff, sIff * ;ªu7gx¿ k|z:t v'n]sf 5g . ;+o'St /fi6« ;ª3 o:t} k|d'v cGt/f{li6«o ;ªu7gx¿dWo] Ps xf] . o;sf] :yfkgf / ;~rfng ePkl5 /fi6«x¿nfO{ kmfObf klg ePsf] 5 . o;sf] d'Vo sfd ;+;f/df zflGt sfod ug'{ xf] . dflg;x¿n] ldn]/ a:g 6f]n l5d]sdf ;d]t sltko lgod agfPsf x'G5g . tL lgodn] pgLx¿nfO{ k/:k/ ldqsf] h:tf] Jojxf/ ug{ l;sfpF5g . ;dfhdf zflGt / Joj:yf alnof] x'G5 . cGt/f{li6«o ;ª3 ;ªu7gnfO{ o:tf lgod / l;4fGt cem a9L cfjZos k5{g . k|To]s /fi6«sf] cfk mgf] ;Ldf, zlSt / :jfledfg x'G5 . To;sf] ;Ddfg ubf{ /fi6«x¿lar ;'dw'/ ;DaGw a9]/ hfG5 . /fi6«x¿ ;fgf jf 7'nf x'g ;S5g . s'g} wgL / zlStzfnL x'G5g eg] s'g} ul/a / sdhf]/ klg x'g ;S5g t/ ;a}sf] cl:tTj ;dfg x'G5 . zlStzfnL /fi6«n] sdhf]/ / fi6«nfO{ wDSofpg, x:tIf]k ug{ / cfj|md0f ug{ kfOFb}g . of] klg cGt/f{li6«o dfGotf / l;4fGt xf] . 7'nf / zlStzfnL /fi6«n] ;fgf / sdhf]/ /fi6«nfO{ bafpg] xf] eg] ;+;f/ df zlStsf] dfq zf;g rN5 . ljlwsf] zf;g ;dfKt x'G5 . ;+o'St /fi6« ;ª3 h:tf ;ªu7gn] ;a} /fi6«sf] ;'/Iff / cl:tTjdf Wofg lbPsf 5g . k|To]s /fHosf] zf;g Joj:yf Ps csf{;Fu leGg x'g ;S5 . zf;g Joj:yf leGg x'g'df ljljw sf/0f x'G5g . t/ ;a} /fi6«n] csf{sf] cl:tTjnfO{ zflGtk"0f{ ¿kdf :jLsf/ ug'{k5{ . o;} u/L /fi6«x¿n] klg csf{sf] e"uf]n, zf;g Joj:yf, wd{, ;+:s[lt / ;fdflhs d"No dfGotfdf rf]6 k'¥ofpg' x'Fb}g . of] klg ljZjdf aGw'Tjsf] efjgf lj:tf/ ug]{ Pp6f pkfo xf] . Ps JolStnfO{ csf]{ JolStsf] ;xof]u rflxG5 eg] Pp6f /fi6«nfO{ klg csf]{ /fi6«sf]
  • 38. g}lts lzIff, sIff * 33 ;xof]u cfjZos k5{ . ;xof]u b'O{tkmL{ g} x'G5 . b]zsf] ljsf; ug{, k|fs[lts b'3{6gfsf] ;fdgf ug{ / 7'n7'nf ck/fwLnfO{ lgoGq0f ug{ klg /fi6«x¿lar ;xof]u cfjZos x'G5 . ;a} /fi6« ;a} ljifodf ;DkGg x'Fb}gg . Pp6fn] csf{sf] cfjZostf k"/f ug{ / u/fpgsf nflu bf]xf]/f] ;xof]u rflxG5 . /fi6«x¿lar ;Ddfg, ;lxi0f'tf, ;befj / ;xof]un] cGt/f{li6«o ;DaGw a9]/ hfG5 . o:tf dfGotfx¿ k~rzLnsf] l;4fGt;Fu d]n vfG5g . ;+;f/df d]n / ldqtf a9fpg oL l;4fGtn] dxŒjk"0f{ e"ldsf v]n]sf 5g . o;df JolSt / ;Dk"0f{ gful/ssf] klg of]ubfg /x]sf] x'G5 . o;/L ;a}sf] ;Ddfg, ;'/Iff / ;xof]u g} cGt/f{li6«o d"Nosf ¿kdf /x]sf x'G5g . g]kfnn] klg dfu / cfjZostfcg';f/ ;xof]u u/]/ cGt/f{li6«o hutdf ljZjaGw'Tjsf] efjgf lj:tf/ u/]sf] 5 . ;+o'St /fi6« ;ª3sf] cfxjfgdf czfGt b]zx¿df zflGt :yfkgf ug{ g]kfnsf] klg ;lj|motf /x]sf] kfOG5 . g]kfn / g]kfnLsf] dfof kfP/ tL b]zsf gful/sx¿n] xfd|f] ;Ddfg a9fPsf 5g . g]kfnsf] ;xof]u / cGt/f{li6«o ;Ddfgn] ljZjaGw'Tjsf] efj km}lnFb} uPsf] 5 . /fd|f] sfd u/]/ g]kfnLx¿n] cGt/f{li6«o k'/:sf/ klg kfPsf 5g . ljZjaGw'Tjsf] efjgf km}nfpgsf nflu oL sfd klg k|efjsf/L ag]sf 5g . ljZjdf zflGt, cl:tTj / aGw'Tj sfod ug{sf nflu Pp6f ;fdfGo JolStsf] klg e"ldsf x'G5 . h'g;'s} pd]/, ju{ / cj:yfsf] eP klg JolStsf] sfdn] ;d]t o;df e"ldsf v]ln/x]sf] x'G5 . cfh u/]sf] sfdaf6 ef]ln kl/0ffd lg:sG5 . k|To]s JolStn] cfcfkmgf] 7fpFaf6 st{Jo k"/f ubf{ eljiodf cGt/f{li6«o d"No dfGotfsf] :yfkgf / kfngfdf ;xof]u k'U5 . ;f/f+z k|To]s dflg;sf] Jojxf/ c¿k|lt ;Ddfg / ;befj a9fpg] vfnsf] x'g'k5{ . ;a} dflg;;Fu d]n / ;befjsf] Jojxf/ ubf{ ljZj aGw'Tjsf] lj:tf/ x'G5 . o;af6 ;+;f/df zflGt klg sfod x'G5 . /fi6«x¿sf] gLlt / sfd klg c¿sf] ;Ddfg a9fpg], ;'/Iff ug]{ / x:tIf]k gug]{ x'g'k5{ . k/:k/sf] cl:tTj af]wn] ;xof]usf] jftfj/0f klg lgdf{0f x'G5 . JolSt / /fi6«sf h:t} ljZjsf ;femf d"Nox¿sf] :yfkgf / kfngf ug{ ;a}n] cfcfkmgf] st{Jo k"/f ug'{k5{ .
  • 39. 34 g}lts lzIff, sIff * cEof; != cfk"mnfO{ l7s nfu]sf] a'Fbfdf l7s -√_ lrxg nufO{ cfÇgf] d"Nofªsg cfk}m u/ M -s_ d ;a} dflg;nfO{ ldqsf] cfFvfn] -c_ x]5'{ - _ -cf_ x]lb{gF - _ -v_ d /fd|f] Jojxf/af6 ljZjaGw'Tjsf] lj:tf/ -c_ u5'{ - _ -cf_ ulb{gF - _ -u_ dnfO{ ;xof]usf] cfbfg k|bfg ug{ -c_ dg k5{ - _ -cf_ dg kb}{g - _ -3_ d lgoddf a:g -c_ ?rfpF5' - _ -cf_ ?rfpFlbgF - _ -ª_ ;+;f/df zflGt sfod ug{ d]/f] klg e"ldsf -c_ 5 - _ -cf_ 5}g - _ @= 5f]6f] pQ/ n]v M -s_ c;n ldq s;/L agfpg ;lsG5 < -v_ dflg;nfO{ s:tf] Jojxf/n] lhTg ;lsG5 < -u_ ljZjaGw'Tjsf] efjgfnfO{ s;/L lrgfpg ;lsG5 < -3_ /fi6«x¿lar ;'dw'/ ;DaGw a9fpg s] ug'{k5{ < -ª_ /fi6«x¿lar ;xof]u lsg cfjZos x'G5 < -r_ cGt/f{li6«o d"No s] s] x'g < -5_ g]kfnn] ljZjaGw'Tjsf] efjgf s;/L a9fPsf] 5 < -h_ st{Jo k"/f ugf{n] s] kmfObf x'G5 < #= ltdLnfO{ l7s gnfu]sf egfOx¿ ;RofP/ sfkLdf n]v M -s_ dflg;sf] hGd zq'tf b]vfpg klg ePsf] xf] . -v_ dflg; k|s[lt;Fu xfg{ klg ;S5 . -u_ xfd|f] Jojxf/n] ldqtf dfq hGdfpF5 .
  • 40. g}lts lzIff, sIff * 35 -3_ ;ª3 ;ªu7gn] JolStnfO{ dfq alnof] agfpF5 . -ª_ ljZjdf cGt/f{li6«o ;ªu7g v'n]sf 5g . -r_ ;a} /fi6«sf] cl:tTj ;dfg x'Fb}g . -5_ Pp6f /fi6«n] csf]{ /fi6«nfO{ x]Kg' x'Fb}g . -h_ cGt/f{li6«o d"Nosf] :yfkgfdf ljBfyL{sf] e"ldsf x'Fb}g . $= tn lbOPsf] tflnsfnfO{ cfwf/ agfO{ Pp6f 5f]6f] cg'R5]b n]v M d"No cfWoflTds /fli6«o cGt/f{li6«o ;To b]zk|]d ljZjaGw'Tj ;bfrf/ /fli6«o uf}/j af]w cx:tIf]k ;befj /fli6«o ;+:s[lt / ;xcl:tTj af]w clx+;f /fli6«otfsf] ;+/If0f ;xof]u, ;xsfo{ w}o{ /fi6« ljsf;df ;xeflutf cgfj|md0f Wofg %= oL sfd u/ M -s_ sIffsf ;fyLx¿ b'O{ ;d"xdf afFl8P/ a; . Pp6f ;d"xn] ljZjaGw'Tjdf kg]{ / csf]{ ;d"xn] k~rzLnsf l;4fGtdf kg]{ a'Fbfx¿ n]vL cfk;df 5nkmn u/ . -v_ ltd|f] 6f]n l5d]sdf eP u/]sf sfdx¿dWo] s'g sfdn] ljZjaGw'Tjsf] efj a9fpg ;xof]u k'u]sf] 5, cleefjssf] ;xof]u lnO{ n]v / sIffdf k|:t't u/ . ^= tn lbOPsf cg'R5]bx¿ k9 / /fli6«o ;Ddfgsf nflu ;a} ldn]/ s] s] sfd u/], l6kf]6 u/L sIffdf ;'gfpm M -c_ ce'sf] 3/ b'u{d ufpFdf k5{ . pgL ToxfFsf] :yfgLo ljBfnodf k95g . pgL ;f/} ldlxg]tL 5g . pgL k|ltefzfnL klg 5g . ljBfnodf ePsf w]/} h;f] k|ltof]lutfdf pgL k'/:sf/ kfpF5g . pgsf] k9fO / kl/>daf/] k|rf/ k|;f/ klg eof] . To;af6 k|efljt eP/ sf7df8f}Fsf] Ps ljBfnon] pgsf]
  • 41. 36 g}lts lzIff, sIff * k9fOsf] lhDdf lnof] . lxhf]cfh ce' dfdf3/ a;]/ ;f]xL ljBfnodf k9b} 5g . pgL sf7df8f}Fsf] ljBfnodf klg k9fO / cGo k|ltof]lutfx¿df ;w}F k|yd x'G5g . pgn] ;fyL, lzIfs / cleefjssf] dfof, ;xof]u / k]|/0ff kfPsf 5g . -cf_ ljBfnodf labf lyof] . ce' 3/df a;]/ kl9/x]sf lyP . To;} lbg ce'sL dfOh'3/ aflx/ hfg nfUg'eof] . ce'n] klg dfOh';Fu} hfg rfx] . dfOh"n] pgnfO{ ;Fu} n}hfg'eof] . ce" dfOh";Fu Pp6f 7'nf] ;ef ejgsf] xftfleq k'u] . ToxfF cGt/f{li6«o ;Dd]ng x'g nfu] sf] lyof] . rxnkxn klg lgs} lyof] . ejgsf] cufl8k6l6 kmnfdsf vDafdf ljleGg b]zsf emG8f km/km/fO/x]sf lyP . ljleGg cfsf/ / lrq ePsf emG8f km/km/fO/x]sf] b]v]/ ce' v';L eP . ejgsf] 9f]sf cufl8 ljleGg b]zsf gS;f klg ldnfP/ k|bz{g ul/Psf lyP . gS;fsf Ps 5]pdf cfcfkmgf] b]zsf /fli6«o kf];fs nufP/ w]/} dflg; plePsf lyP . tL dflg; b]v]/ ce'nfO{ gf}nf] klg nfUof] . tL dflg;sf] efiff klg a]Unfa]Un} lyof] . gofF emG8f, gS;f, dflg;, kf];fs Pjd efiff b]v]/ / ;'g]/ ce' lgs} v';L eP . -O_ ce' dfOh";Fu} ;ef ejgleq k;] . Ps} l5gdf ljleGg b]zsf /fi6« k|d'v / ;/ sf/ k|d'vx¿ cfP . ;efdf a;]sf ;a} dflg;n] p7]/ pgLx¿sf] :jfut / ;Ddfg u/] . d~rdf a;]sf /fi6« k|d'v / ;/sf/ k|d'vsf b]zsf /fli6«o uLt kfn}kfnf] ah] . ;efsf ;a} dflg; p7]/ uLtsf]klg ;Ddfg u/] . To;kl5 ;a} k|ltlglwn] kfn}kfnf] ;Daf]wg u/] . ;Daf]wg ;lsFbf ;a} dflg;n] tfnL klg lk6] . sfo{j|mdsf] clGtddf Pp6f 3f]if0ffkq tof/ kf/]/ ;'gfOof] . d~rdf a;]sf ;a} k|ltlglwn] To;df x:tfIf/ u/] . Ps csf{n] s;}nfO{ gd:sf/ u/] eg] s;}n] cfk;df xft ldnfP . sfo{j|md ;lsPkl5 ce' dfOh';Fu 3/ kms]{ . gofF cg'ej cfh{g ug{ kfPsfdf ce'nfO{ lgs} /dfOnf] nfUof] . &= ltdLn] l5d]sdf s:tf] sfd u/]/ ;xof]u ug{ ;S5f} < ;"rL agfO{ sIff sf]7fdf 6fF; . *= g]kfnsf] /fli6«o emG8fsf ljz]iftfsf] ;"rL agfO{ sIffdf k|:t't u/ . (= cy{ :ki6 kf/ M ;+;f/ ;a}sf] ;femf 3/ xf] .
  • 42. g}lts lzIff, sIff * 37 l;sfO pknlAw /fHon] lgwf{/0f u/]sf cfwf/e"t sfg'gsf] hfgsf/L lnO{ kfngf ug{ b}lgs Jojxf/df ldtJooL eO{ ;fwg ;|f]tsf] ;d'lrt pkof]u ug{ ;fdflhs Pjd ;f+:s[lts ¿kfGt/0fdf ;xof]u ug{ PsfO # gful/s st{Jo / bfloTj
  • 43. 38 g}lts lzIff, sIff * ck]lIft Jojxf/ sfg'gsf] cfjZostf / dxŒj atfpg sfg'gsf] ;Ddfg / kfngf ug{ cfwf/e"t sfg'gsf] hfgsf/L k|fKt ug{ s/sf] dxŒj a'emL s/ ltg{ dtbfg / lgjf{rgsf] cfjZostf / dxŒj yfxf kfpg tyf pT;fxk"j{s efu lng ;fj{hlgs ;DklQsf] ;+/If0f ug{ zflGt / ;'zf;gsf nflu /fHonfO{ ;3fpg  ;Nn]/L, ;f]n'v'Da' Kof/L 5f]/L c~hgf, @)&%÷)(÷)( w]/} w]/} dfof Û oxfF dnfO{ ;Gr} 5 . ltdLx¿nfO{ klg ;Gr} xf]nf eGg] nfu]sf] 5 . oxfF hf8f] al9/x]sf] 5 . laxfg a]n'sf t h?/L sfd gk/L 3/ aflx/ lg:sg klg uf/f] 5 . lxhf] cfhsf] hf8f] v]Kg'kbf{ t a? ToxLF g]kfnuGhsf] udL{ l7s h:tf] nfu]sf] 5 . k|s[ltsf] kl/jt{gnfO{ s;n] /f]Sg ;S5 / Û lxhf] dfq ltd|f] lr7L kfPF . ;f/} v';L nfUof] . lr7Ldf ;a} ljifo pNn]v u/]sL /lx5of} . w]/} lbgkl5 cfPsf] lr7L bf]xf]¥ofOsg k9]F . If]qLo :t/df cfof]lht jSt[Tjsnf k|ltof]lutfdf klxnf] eO5of} . cfkmgf] kl/>d, lzIfsx¿sf] ;xof]u / ljBfnosf] k|]/0ffn] ltdL ;kmn ePsL xf} eGg] nfu]sf] 5 . lzIf0f ;'emfj gful/sn] sfg'gsf] kfngf gubf{ x'g] xflg / kfngf ubf{ x'g] nfeaf/] s'g} :yfgLo :t/sf] pbfx/0fLo 36gf atfP/ ljBfyL{x¿nfO{ sfg'gsf] kfngfdf k|]l/t ug'{xf]; . ljBfyL{x¿ s'g} sfg'gaf/] hfgsf/ 5g ls 5}gg, ;f]Wg'xf]; / gePdf cfwf/e"t sfg'gsf] hfgsf/L /fVg'kg]{ cfjZostf klg b]vfOlbg'xf]; . gful/s st{Jo ! !
  • 44. g}lts lzIff, sIff * 39 ltdLn] k'/:sf/ lnFbf ;"rgfdf pNn]v ePsf] ;a} /sd kfOgF eg]/ u'gf;f] u/]sL /lx5of} . ltdLn] u'gf;f] ug'{ :jfefljs} xf] lsgeg] ltdLnfO{ b]zsf ;a} lgod, sfg'g / Joj:yf yfxf 5}g . oyfy{ ga'em]/ b'MvL x'g] dflg; w]/} 5g . x]/ 5f]/L, s/ ltg'{ k|To]s gful/ssf] st{Jo xf] . ltdLn] kfPsf] k'/:sf/sf] /sddf s/ sf6]/ afFsL /sd dfq lbOPsf] xf] . s'g} sfd u/]jfkt kfOg] /sddf s/ sf6g] Joj:yf ;+;f/sf ;a}h;f] b]zdf x'G5 . To;/L sf6]sf] s/ JolStsf] geO{ /fHosf] x'G5 . xfdLn] lt/]sf] s/af6 xfd|} enfO x'G5 eg] /fi6«sf] ljsf; lgdf{0f klg x'G5 . xfdLn] s/ lt/]gf} eg] cfly{s ¿kn] /fi6« s;/L rN5 / < s/ ltg''{ Ps k|sf/n] cfkmg} enfO ug'{ xf] . clxn] ltdL ;fgL 5f}, w]/} s'/f a'emlbgf} . s/ lsg ltg'{k5{ / To;af6 s] nfe x'G5 eGg] ljifodf k|s[ltaf6 l;Sg ;lsG5 . afbnn] ;d'b|af6 kfgLsf] afkm lnG5 / afkmnfO{ kfgLdf kl/jt{g u/]/ km]l/ ;d'b|nfO{ g} lbG5 . ;d'b|n] afkm glbg] xf] eg] kfgL kg]{ lyPg . kfgL gk/] ;d'b| ;w}F sxfF ;d'b| g} /lx/xg ;S5 / Û o;} u/L s/ lt/]kl5 To;af6 x'g] kmfObf klg xfdLd} cfOk'U5 . To;}n] ltdLn] ef]ln c¿ sfd u/]/ s'g} /sd kfof} eg] To;df klg s/ sfl6G5 . s/ ltg'{ gful/ssf] sfg'gL bfloTj xf] . s/ lt/]/ ltdLn] b]zsf] klg lxt u¥of}, sfg'gL bfloTj klg k"/f u¥of} . o;df u'gf;f] ug]{ 7fpF g} 5}g . s'g} klg b]zn] zf;g Joj:yf ;~rfng ug{ sfg'gsf] lgdf{0f / sfof{Gjog u/]sf] x'G5 . sfg'glagf /fi6« rNg ;Sb}g . Pp6f 3/ kl/jf/ rnfpg t 3/fo;L lgod, dof{bf / cg'zf;g cfjZos k5{ eg] /fHo rnfpg sfg'g geO{ x'Fb}g . To;sf] kfngf u/]/ xfdL ;a} ;Ddflgt / ;'/lIft x'G5f}F . sfg'g o:tf] s'/f xf] h;n] xfdLnfO{ lgoGq0f klg u5{ / pGd'lSt klg lbG5 . o;sf] pNnª3g u/] xfdL lgoGq0fdf k5f}{F . kfngf / ;Ddfg u/] :jtGq x'g ;S5f}F . sfg'gn] b]vfPsf] af6f]df lxF8g] dflg; slxNo} unt 7fpFdf k'Ub}g eGg] s'/f ltdL a'em . b]zdf cg]sf}F y/L sfg'g x'G5g . cK7of/f] cj:yfdf /x]sf b]zx¿df s8f sfg'g nfu' x'g ;S5g . zf;g Joj:yf, hgtfsf] Jojxf/ / k/Dk/fn] klg sfg'gsf] lgdf{0f / sfof{Gjogdf e"ldsf v]n]sf x'G5g . gful/sn] cTofjZos sfg'gsf] hfgsf/L /fVbf kmfObf x'G5 . o;af6 p;sf] clwsf/ klg :yflkt x'G5 . hfGg] a'emg]x¿n] sfg'gnfO{ /fHosf] Pp6f cªu g} dfg]sf 5g . cªu geP, eP/ klg sfd ug{ g;Sg] eP /fHo rNg ;Sb}g . To;}n] lgod sfg'g aGg'k5{, a'emg'k5{ / ltgsf] k|of]u klg ug'{k5{ . b]zdf ljleGg k|sf/sf lgjf{rg klg x'G5g . To;df pDd]bjf/x¿ p7]sf x'G5g . xfd|} dtn] ltgLx¿ lhT5g / xf5{g klg . l7s dflg; 5fGbf ;a}sf] lxt x'G5 eg] a]l7s
  • 45. 40 g}lts lzIff, sIff * dflg; 5fGbf s;}sf] klg lxt x'Fb}g . l7s dflg; 5fGg xfdLnfO{ sfg'gn] g} clwsf/ lbPsf] x'G5 . xfdL cfkmgf] ufpF÷6f]nb]lv b]zsf] /fhwfgL;Dd k|ltlglw l7s dflg; k'uf]; eGg] rfxG5f}F . o:tf] rfxgf k"/f ug{ dtbfg ug{ hfg' g} k5{ . c;n JolStsf] rog ug{ ;Sg' xfd|f] nflu k/LIff h:t} xf] . lglij|mo a;]/ dfq klg sfg'g / st{Josf] kfngf ePsf] dflgFb}g . b]zel/ ;/sf/L / ;fj{hlgs ;DklQ 5l/P/ /x]sf] x'G5 . xfd|f] 3/ jl/kl/ wfld{s, ;f+:s[lts / P]ltxfl;s :ynx¿ x'g ;S5g . ltgsf] ;+/If0f ug'{ / cltj|md0f x'gaf6 arfpg' klg xfd|f] st{Jo xf] . ;dfhdf s'g} ck/fw x'g ;S5 . ck/fwL n's]/ a;]sf] klg x'g ;S5 . To;af/] ;/sf/L lgsfodf ;"rgf lbg' klg xfd|f] sfg'gL bfloTj xf] . sfg'gsf] lgdf{0f xfdLn] 5fg]/ k7fPsf k|ltlglwn] u5{g . To;sf] kfngf ;a}n] ug'{k5{ . cfcfkmgf] 7fpFaf6 sfg'gsf] kfngf ubf{ dfq /fi6« alnof] x'G5 . xfdL ;a} /fi6«nfO{ alnof] agfpg rfxG5f}F . s/ lt/]/, dtflwsf/ k|of]u u/]/ / zflGt ;'Joj:yf :yfkgfdf ;xof]u u/]/ ltdL klg /fi6«nfO{ alnof] agfpg ;S5of} . d}n] lr7Ldf h] hlt n]v]F, sIffsf ;fyLx¿nfO{ klg ;'gfpm . hfg] ;'g]sf] /fd|f] s'/f ;'gfpFbf ;'Gg] / ;'gfpg] b'j}nfO{ kmfObf x'G5 . nfdf] labfdf 3/ cfpFbf o; ljifodf d ltdLnfO{ cem /fd|/L a'emfpFnf . k9fOnfO{ cem /fd|f] agfpFb} n}hfpm . lr7L klg n]lv/fv . cfhnfO{ olt g} . w]/} dfof ug]{ a'af, ljzfn
  • 46. g}lts lzIff, sIff * 41 ;f/f+z /fHo ;~rfngsf nflu ljleGg k|sf/sf sfg'gsf] cfjZostf kb{5 . zflGt / ;'Joj:yf sfod ug{sf nflu /fHon] sfg'gsf] lgdf{0f / sfof{Gjog u/]sf] x'G5 . To;sf] ;Ddfg / kfngf ug'{ gful/ssf] bfloTj x'G5 . sfg'gsf] kfngfaf6 gful/ssf] ;'/Iff x'G5 eg] p;nfO{ clwsf/ klg k|fKt x'G5 . /fi6«nfO{ alnof] agfpg klg sfg'gsf] e"ldsf x'G5 . s/ ltg'{, dtflwsf/sf] k|of]u ug'{ Pjd ;fdflhs zflGt / ;'/Iffsf nflu ;/sf/nfO{ ;xof]u ug'{ xfd|f] st{Jo xf] . o:tf sfg'gL bfloTj k"/f ubf{ /fi6« alnof] x'G5 . /fi6« alnof] eP gful/s klg alnof x'G5g . cEof; != vfnL 7fp“ e/ M -s_ /fHo ;~rfngsf nflu sfg'gsf] ======= k5{ . -cfjZostf÷;d:of_ -v_ xfdLn] lt/]sf] s/af6 xfd|f] ====== x'G5 . -xflg÷enfO_ -u_ sfg'gsf] kfngf ubf{ ======= x'g ;lsG5 . -;'/lIft÷bl08t_ -3_ sfg'g /fHosf] Pp6f======== g} xf] . -cªu÷st{Jo_ -ª_ xfdL xfd|f] ====== l7s xf]; eGg] rfxG5f}F . -xf/lht÷k|ltlglw_ -r_ xfdLn] /fi6«nfO{ ========= agfpg'k5{ . -alnof]÷b'a{n_ -5_ dflg;sf] le8df ========= ;]jf lng' ;Eotf xf] . -nfOg a;]/÷kfnf] ldr]/_ @= 5f]6f] pQ/ n]v M -s_ k'/:sf/sf] /sd lsg sfl6Psf] /x]5 < -v_ xfdLn] lt/]sf] s/af6 s;sf] enfO x'G5 < -u_ sfg'gn] xfdLnfO{ s] u5{ < -3_ xfdL xfd|f k|ltlglw s:tf x'g eGg] rfxG5f}F < -ª_ dtbfg lsg ug'{k5{ < -r_ xfdLn] s:tf 7fpFsf] ;+/If0f ug'{k5{ < -5_ /fi6«nfO{ alnof] agfpg s] ug'{k5{ < -h_ s:tf ljifosf] ;"rgf ;/sf/L lgsfodf lbg'k5{ <
  • 47. 42 g}lts lzIff, sIff * #= /fHonfO{ ;xof]u x'g] sfddf l7s -√_ / xflg x'g] sfddf a]l7s -x_ lrxg nufpm M -s_ sfg'gsf] kfngf ug'{ - _ -v_ jg ljgfz ug'{ - _ -u_ la?jf /f]Kg' - _ -3_ ljsf; lgdf{0fdf ;lj|mo x'g' - _ -ª_ ck/fwLnfO{ n'sfpg' - _ -r_ c;fdflhs sfdsf] ;"rgf lbg' - _ -5_ lg/If/tf pGd"ngdf lglij|mo x'g' - _ -h_ dtbfgdf efu lng' - _ -em_ s/ ltg'{ / ltg{ k|]l/t ug'{ - _ -`_ ;fj{hlgs ;DklQ sAhf ug'{ - _ -6_ ;/;kmfO cleofgdf ;xefuL x'g' - _ $= oL sfd u/ M -s_ ljBfnosf] cltl/St lj|mofsnfkdf efu lngsf nflu cfkmgf] sIffaf6 k|ltlglw k7fpFbf tn lbOPsf ljlwdWo] s'g ljlw ckgfpFbf a9L /fd|f] x'G5, cfkmgf] /fo;lxt 5nkmn u/ M -c_ ;xdlt u/]/ -cf_ dtbfg u/]/ -O_ cfGtl/s k|ltof]lutf u/]/ -O{_ lzIfssf] ;Nnfx / ;xof]u lnP/ -p_ PSnfPSn} gfd lbP/ . -v_ hyfefjL kmf]xf]/ kmfNg] 6f]n÷;d'bfodf kmf]xf]/ Joj:yfkg u/L jftfj/0f :jR5 /fVgsf nflu cfkm"n] ug{ ;Sg] sfdx¿sf] ;"rL agfO{ sIffdf k|:t't u/ . -u_ ;fj{hlgs jgsf ?v s;}n] cj}wflgs ¿kaf6 sf6b} u/]sf] b]v] ltdL s] u5f}{, lzIfs / ;fyLx¿nfO{ ;'gfpm . -3_ gbL, uf}r/g, kfs{ h:tf ;fj{hlgs ;DklQ ;+/If0fsf nflu ltdL s] ug{ ;S5f} < -ª_ s/ ltbf{ x'g] kmfObfx¿ s] s] x'g, ;"rL agfpm . %= a'afsf] lr7L k9]/ c~hgfn] s:tf] pQ/ n]lVng, gd'gf tof/ kf/ .
  • 48. g}lts lzIff, sIff * 43 ck]lIft Jojxf/ st{Jo kfngfdf tTk/ /xg / ldn]/ ;Fu} sfd ug{ ldtJooL aGg / kfl/jfl/s lxtdf nfUg k|fKt cj;/x¿sf] ;b'kof]u u/L ;xL sfd ug{ ;'v b'Mvdf ;fy lbg / ;xof]u ug{ kl/jf/sf] c;n ;b:o aGg  Oi6ldq / cfkmGtaf6 c;n s'/f l;Sg ljlgtf / ljj]s lbbLefO x'g . pgLx¿ Pp6} ljBfnodf k95g . ljlgtf laxfg rfF8} p7]/ ;a} sfd l7s ;dodf k"/f ul5{g . ljj]s cln l9nf p75g . ljj]ssf sf/0fn] ljBfno k'Ug slxn]sfxLF l9nf x'G5 . ljlgtf ljj]snfO{ cln rfF8f] p7fpg vf]lH5g . ljlgtf M P ljj]s, cem} p7]sf 5}gf} < cfh klg ljBfno hfg l9nf x'g] eof] . ltdLn] t afgL g} ;'wf/]gf} . ljj]s M -p7b}_ pl7xfn]F lg lbbL Û ev{/ ;ft t ah]sf] 5 lg Û ljBfno hfg s]sf] xtf/ Û ljlgtf M ljBfno hfg dfq p7g] xf] / Û laxfg p7]/ ug]{ w]/} sfd x'G5g lg . b}lgs sfd afx]s Ps l5g n]vk9 u/] klg /fd}| x'GYof] . ltdL laxfgsf] ;dosf] dxŒj g} a'emb}gf} . ljj]s M laxfgsf] ;dosf] s] dxŒj 5 / lbbL < lzIf0f ;'emfj kfl/jfl/s hLjg / To;df JolStut tyf ;fd"lxs bfloTjsf af/]df ljBfyL{x¿lar 5nkmn u/fpg'xf]; . ljBfyL{x¿n] s'g s'g kfl/jfl/s bfloTj k"/f ug]{ u/]sf 5g, ltgLx¿sf ;"rL agfpg nufO{ cfjZos k[i7kf]if0f k|bfg ug'{xf]; . d}n] ug]{ sfd @ @
  • 49. 44 g}lts lzIff, sIff * ljlgtf M laxfg rfF8} p7g] xf] eg] xfd|f] dg ;kmf / z/L/ :j:y x'G5 . xfdLnfO{ sfd ug]{ pT;fx k}bf x'G5 . xfdL st{Jo kfng ug{ tTk/ x'G5f}F / ;kmn klg x'G5f}F . ljj]s M xfdL t ;fgf 5f}F . ljBfyL{n] s] st{Jo kfngf ug'{k5{ / Û of] 7'nf dflg;sf] sfd xf]Og / < ljlgtf M sxfF To:tf] x'G5 Û xfd|f klg st{Jo x'G5g . ltgnfO{ a'l4 / >d nufP/ k"/f ug'{k5{ . cfdfa'afn] xfdLnfO{ kfng kf]if0f u/]/, n]vk9 u/fP/ st{Jo k"/f ug'{ePsf] 5 . xfdLn] klg pxfFx¿k|lt ;s]sf] sfd u/]/ st{Jo k"/f ug'{k5{ . o;nfO{ kl/jf/k|ltsf] lhDd]jf/L klg eGg ;lsG5 . ljj]s M xfdLn] kl/jf/k|lt k"/f ug'{kg]{ c¿ lhDd]jf/L s] x'g t, lbbL < ljlgtf M xfdL kl/jf/sf ;a} ;b:on] ldn]/ sfd ug'{k5{ . xfd|f z/L/sf s'g} cªun] sfd gu/] hLjg ;ªs6df k5{ . To:t} kl/jf/sf s'g} ;b:on] sfd gu/] kl/jf/ g} ;ªs6df k5{ . To;}n] xfdL ;a} ldn]/ sfd ug'{k5{ . of] g} ;xsfo{ xf] . ljj]s M of] s'/f t dnfO{ lrQ a'emof] . c¿ s'/f klg eGg'; g t lbbL Û ljlgtf M xf] efO, kl/jf/sf] lxt x'g] sfddf klg xfdL nfUg'k5{ . xfdLn] cfdfa'afnufot kl/jf/sf ;a} ;b:oaf6 ;'/Iff kfPsf 5f}F . xfdLn] klg pxfFx¿sf nflu o:t} sfd ug'{k5{ . ljj]s M To;f] eP t xfdLn] k9fO n]vfOafx]s EofP;Dd Ifdtfcg';f/sf] sfd ug'{kg]{ /x]5, xf]Og t lbbL <
  • 50. g}lts lzIff, sIff * 45 ljlgtf M l7s eGof} . xf], ug'{ g} k5{ . d}n] ltdLnfO{ l56f] p7 To;} eg]sf] xf]Og lg Û kl/jf/sf 7'nf ;b:on] slt b'Mv u/]/ cfh{g u/]sf] wg xfd|f] k9fO n]vfOdf vr{ ug'{ePsf] 5 . To;sf nflu xfdLn] s]xL klg gug]{ t < ljj]s M To;f] eP t xfdLn] cgfjZos s'/fdf vr{ klg ug'{ gx'g] /x]5 . cfjZos vr{ ubf{ dfq pxfFx¿nfO{ ;xof]u x'g] /x]5 . xf], lbbL < ljlgtf M xf] ljj]s Û xfdLn] kmh'n vr{ gubf{ klg kl/jf/nfO{ ;xof]u k'U5 . rflxFbf] s'/fdf vr{ ug]{ dflg;nfO{ ldtJooL eG5g . ltdLn] klg ;'g]sf 5f} xf]nf lg t Û ljj]s M xfdLn] eljiodf sdfpg] wg klg l7s;Fu vr{ ug'{kg]{ /x]5 . ToxL eGg'ePsf] xf] t < ljlgtf M xf], 3/sf kl/jf/n] sdfPsf] wg kl/jf/s} ;b:osf] lxt x'g] ljifodf vr{ ug'{k5{ . vfg]s'/f, lzIff, sk8f, cf]vtL, ;fdflhs sfd, cfjf;, dgf]/~hg cflbdf o:tf] vr{ x'G5 . kl/jf/sf ;a} ;b:on] ldn]/ vr{ ubf{ sl7g sfd klg k"/f ug{ ;lsG5 . ljj]s M ;'vb'Mvdf ;a}n] ;a}nfO{ ;fy klg lbg'k¥of], xf] lbbL < ljlgtf M lbg'k5{ Û To;f] gug]{ eP hªundf uP/ PSn} a;] eOuof] lg Û b'Mv klg v]K5' ;'v klg ef]U5' eg]/ g} xfdL kl/jf/df a;]sf xf}F . ljj]s M xfdLn] ;do / cj;/cg';f/ plrt sfd klg ug'{k¥of], xf]Og t lbbL < ljlgtf M xf] ljj]s, kl/jf/sf nflu ljleGg cj;/ klg cfpF5g . ltgnfO{ klg ;b'kof]u u/]/, plrt ljt/0f u/]/ xfdL kl/jf/sf] lhDd]jf/L k"/f u5f}{F . w]/} l6eL x]/]/, df]afOn rnfP/ klg s]6f s]6L lau|g ;S5g . xfd|f] ;+:sf/ ;a} s'/fsf] plrt ;b'kof]u ug]{ vfnsf] x'g'k5{ . ljj]s M lbbLn] t lrQ a'embf] s'/f eGg'eof] . ca ef]lnaf6 d klg l56f] p75' / tkfO{Fn] eGg'eP h:t} sfd klg u5'{ . ca d kl/jf/k|ltsf] st{Jo / bfloTj ;w}F k"/f u5'{ . ;f/f+z kl/jf/ ;fdflhs ;ªu7gleqsf] Pp6f ;fgf] PsfO xf] . o;df a:g] k|To]s ;b:osf st{Jo / bfloTj x'G5g . ltgnfO{ k"/f ubf{ dfq cfbz{ kl/jf/sf] lgdf{0f x'G5 . kfl/jfl/s lxt, ;xof]u / ;+/If0fsf nflu o;sf ;b:o ;lj|mo x'g'k5{ . ;xsfo{, ldtJolotf / ;xeflutfn] kfl/jfl/s hLjg ;'vL klg x'G5 .
  • 51. 46 g}lts lzIff, sIff * cEof; != tn lbOPsf jfSox¿ k9L l7s eP l7s -√_ / a]l7s eP a]l7s -x_ lrxg b]pm M -s_ laxfg rfF8f] p7]/ s]xL sfd 5}g . - _ -v_ ;fgf dflg;n] klg st{Jo kfng ug'{k5{ . - _ -u_ ldn]/ sfd gu/] kl/jf/ ;ªs6df k5{ . - _ -3_ hyfefjL vr{ ubf{ kl/jf/sf] lxt x'G5 . - _ -ª_ ;'v b'Mvdf ;fy / ;xof]u glbP kl/jf/df ga;] x'G5 . - _ -r_ ljlgtfn] ljj]snfO{ c;n s'/f l;sfOg . - _ -5_ d klg kl/jf/sf] c;n ;b:o aG5' . - _ -h_ d c;n ;+:sf/ ePsf] dflg; aG5' . - _ @= 5f]6f] pQ/ b]pm M -s_ lsg xfdL laxfg rfF8} p7g'k5{ < -v_ kfl/jfl/s lhDd]jf/L s;/L k"/f ug{ ;lsG5 < -u_ s:tf] Jojxf/ ubf{ ldtJooL algG5 < -3_ s] ubf{ kl/jf/sf] lxt x'G5 < -ª_ ljj]sn] s] ug]{ lg0f{o u/]sf 5g < #= tn ljleGg sfdsf] gfdfjnL lbOPsf] 5 . tLdWo] ltdL s'g s'g sfd u/]/ kl/jf/k|ltsf] st{Jo / bfloTj k"/f ug{ ;S5f} < n]v M cleefjssf] lgb]{zgsf] kfngf, kl/jf/nfO{ rflxg] ;Dk"0f{ vr{sf] Joj:yf, cfkm"eGbf ;fgf efO alxgLnfO{ k9fOdf ;xof]u, 3/ cfFugsf] ;/;kmfOdf ;xof]u, kl/jf/nfO{ cfjf;sf] Joj:yf, kfl/jfl/s ;DklQsf] ;'/Iffdf ;xof]u, kl/jf/sf ljifodf ul/g] dxŒjk"0f{ lg0f{o, kfl/jfl/s lxt x'g] cj;/sf] klxrfg / ;b'kof]u .
  • 52. g}lts lzIff, sIff * 47 $= sIffsf b'O{ hgf ljBfyL{n] clegosf ;fy kf7 k9 / To;df ;fyLx¿n] JoSt u/]sf] k|ltlj|mof ;'g . %= oL sfd u/ M -s_ kf7sf cfwf/df cfkmgf] kl/jf/k|ltsf] st{Jo / bfloTjsf] ;"rL agfO{ ;fyLx¿;Fu 5nkmn u/ / sIffdf 6fF; . -v_ kl/jf/sf s'g} ;b:o;Fu ldn]/ cfk"mn] u/]sf] s'g} sfdsf] ljj/0f tof/ kf/L sIffdf k|:t't u/ . -u_ tn lbOPsf] cg'R5]b k9 / ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] 5f]6f] pTt/ n]v M ljdnf / sdnf lbbL alxgL x'g . sdnf b; jif{ / ljdnf afx| jif{sf 5g . ljBfnodf 5'66L ePsf] lbg pgLx¿ dfdf3/ uP . dfdf3/df ;a}n] Kof/f] u/]/ pgLx¿nfO{ k};f lbP . b'j} hgfsf] rf/ rf/ ;o ?lkofF eP5 . 3/ kmls{g] a]]nfdf sdnfn] k;nsf dxFuf vfg]s'/f lslgg . cln cln lbbLnfO{ lbOg / w]/} cfk"mn] vfOg . pgn] Pp6f v]nf}gf klg lslgg . sdnf v]nf}gf v]nfpFb} lyOg, v]nfpFbf v]nfp“b} Tof] v]nf}gf e'OFdf v:of] / km'6of] . lbpF;f] lsg]/ vfPsf] vfg]s'/fn] sdnfnfO{ ;Grf] klg ePg . ef]lnkN6 b'j} hgf ljBfno uP . ljdnfn] cfkmgf] k};fn] Pp6f zAbsf]z / b'O{ cf]6f /fd|f snd lslgg . lxhf]cfh efiff ;DaGwL cK7of/f] cfOkbf{ b'j} hgf zAbsf]z x]5{g / n]V5g . o;n] pgLx¿sf] k9fOdf ;xof]u k'u]sf] 5 . -c_ b'O{ lbbL alxgLdf ldtJooL sf] /x]5 < -cf_ k};fsf] ;b'kof]u s;n] u/]sf] 5, o;f] ug{ xfdLn] s] s] ug'{knf{ < -O_ lbbL alxgLnfO{ s'g sfddf ;xof]u k'u]sf] 5 < -O{_ sdnf / ljdnfn] kfP hlt k};f kfP ltdL s] u5f}{ < -p_ sdnf / ljdnfsf] Jojxf/df kfOg] leGgtf s] xf] < -3_ xfdLn] c;n aGg s] s:tf] cfr/0f kfng ug'{k5{, a'Fbf tof/ kf/L sIffdf ;'gfpm . ^= lalgtf, ljj]s / ltd|f] cfr/0fdf s] s:tf ;dfgtf / leGgtf 5g, t'ngf u/ / ltdLn] ;'wfg'{kg]{ s]xL eP s] s] s'/f s;/L ;'wf5f}{, n]v .
  • 53. 48 g}lts lzIff, sIff * ck]lIft Jojxf/ ;fdflhs bfloTjk|lt ;r]t /xg ;fd"lxs sfddf ;lj|mo x'g ;fdflhs sfddf c¿nfO{ k|]l/t ug{ ;sf/fTds sfdsf nflu e"ldsf v]Ng lje]b / ljs[lt x6fpg ;fdflhs Pstf, ;befj / ;xof]u a9fpg  cfh ls;gk'/ ufpFdf lgs} rxnkxn 5 . ;a} ufpFn] pT;fxn] sfd ul//x]sf 5g . ufpFsf cfb/0fLo JolSt ld;|Lnfn rf}w/Lsf] clegGbg x'g nfu]sf] 5 . d~r agfpg], ;/;kmfO ug]{ / l;Fuf/k6f/ ug]{ sfd eO/x]sf] 5 . klxn] ld;|LnfnnfO{ lv;L ug]{ dflg; klg cfh pgsf] ;Ddfg ug{ vl6/x]sf] 5 . ufpFdf pT;j cfP h:tf] ePsf] 5 . ld;|Lnfnn] k9g] a]nfdf ufpFdf s'g} ljBfno g} lyPg . ljBfnosf] :yfkgf x'Fbf pgsf] pd]/ uO;s]sf] lyof] . pgn] k9g gkfP klg k9g rfxg]x¿sf nflu 7'nf] sfd u/]sf 5g . ljBfno, cf}ifwfno, cgfyfnonfO{ hUuf lbP/, >dbfg u/]/ / ltgsf] x]/rfx u/]/ g} pgsf] c;L jif{ laTof] . pgsf] sfd b]v]/ lxhf]cfh ufpFn] gtd:ts 5g . ld;|LnfnnfO{ ufpFn]n] uf}/j dfg]sf 5g . ld;|Lnfn geP ls;gk'/ s:tf] x'GYof] xf]nf, sNkgf ubf{ dfq klg ufpFn]x¿ 8/fpF5g . c¿n] ;fy lbpmg ls glbpmg, ;fdflhs sfddf nfluxfNg] afgL ePsf ld;|Lnfn ;a}sf awfO{sf kfq ag]sf 5g . ls;gk'/ ufpFdf Pp6f 7'nf] kf]v/L 5 . ToxfF dflg;x¿ n'uf w'g], efF8f dfemg], kf}8L v]Ng] uy]{ . ufO{e}F;Lsf] kfgL vfg] 7fpF klg ToxL kf]v/L lyof] . sf]xL dflg; d/]sf hgfj/ nu]/ ToxLF kmofFSy] . c¿ kmf]xf]/ kmfNg] 7fpF klg ToxL kf]v/L lyof] . x]bf{ klg kf]v/L lj¿k b]lvGYof] . sf]xL sf]xL dflg; t kf]v/Lsf] l8ndf a;]/ lb;flk;fa klg uy]{ . lzIf0f ;'emfj s'g} :yfgLo ;dfh ;]jLsf] ljifodf 5f]6f] syf egL ljBfyL{x¿nfO{ kf7k|lt cfslif{t u/fpg'xf]; . ;fdflhs sfdsf] ;"rL agfO{ To:tf sfddf nfUg ljBfyL{x¿nfO{ k|]l/t klg ug'{xf]; . ;dfh ;]jL ld;|Lnfn # #
  • 54. g}lts lzIff, sIff * 49 o;n] ubf{ kf]v/L b"lift eP/ kf]v/Lsf df5f, s5'jf, Eofu'tf e6fe6 dg{ nfu]sf lyP . kf]v/Lsf] cj:yf b]v]/ ld;|Lnfn Hofb} b'MvL eP . Ps lbg laxfg} pgL kf]v/Ldf uP / 5]paf6 ;kmf ug{ yfn] . Ps y/L dflg;n] a'9fn] g;Sg] sfd lsg ;'? u/]sf] xf]nf eg]/ s'/f sf6g yfn] . sf]xL rflxF a'9f kf]v/Ldf 8'a]/ dg]{ eP eg]/ unNn xfF;] . ld;|Lnfnn] ;dfhsf cu'jfx¿nfO{ kf]v/L ;kmf ug{ cg'/f]w klg u/] t/ s;}n]] jf:tf u/]gg . ld;|Lnfn b}lgs uP/ kf]v/L ;kmf uy]{ . kmf]xf]/ kmfNg vf]Hg] dflg;nfO{ gkmfNg cg'/f]w uy]{ . sf]xL ltd|f] lghL kf]v/L xf] / eGb} kmfn]/ hfGy] . sf]xL eg]sf] dfGy], kmf]xf/ gkmfnL kms]{/ hfGy] . ld;|Lnfnn] dlxgf} k|of; u/]kl5 kf]v/L /fd|f] / ;kmf b]lvg yfNof] . ufpFn]nfO{ klg kf]v/Ldf kmf]xf]/ kmfn]/, ld;|LnfnnfO{ ;xof]u gu/]/, lh:SofP/ uNtL u/] h:tf] nfUof] . pgLx¿n] cfk;df ;Nnfx u/] . ld;|LnfnnfO{ cab]lv ;3fpg] s'/f klg u/] . ld;|Lnfn v';L eP . ufpFn]x¿n] 3/sf] sDtLdf Ps hgfsf b/n] ld;|Lnfn;Fu} ldn]/ kf]v/L ;kmf ug{ yfn] . pgLx¿n] kmf]xf]/ kmfNg klg 5f]8] . x]bf{x]b}{ kf]v/Lsf] kfgL klg ;ªnf] b]lvg yfNof] . ufpFn]x¿n] kf]v/Lsf] 5]pdf ;fgf] kvf{n nufP . ToxfFaf6 7'nf] kf]v/Lsf] kfgL lgsf; lgsfn]/ n'uf w'g], efF8f dfemg] / ufO{ e}F;LnfO{ kfgL vfg] 7fpF agfP . Totfsf] kmf]xf]/ kfgL kf]v/Lsf] d"n efult/ ghfg] Joj:yf u/] . kf]v/Lsf] l8ndf la?jf klg /f]lkP . kf]v/L lxdfnL If]qsf] :jR5 / ;'Gb/ s'08 h:tf] b]lvof] . ld;|Lnfnsf] cleofg ;kmn eof] . lxhf]cfh 6f9f 6f9faf6 ls;gk'/ cfpg] dflg;x¿ cfkmgf] ufpFsf] kf]v/LnfO{ klg o:t} agfpg] s'/f u5{g . ufpFn]x¿ klg u/] x'Fbf]/x]5 eG5g . pgLx¿nfO{ ;dfhsf nflu ;dfhn] g} h'6]/ sfd ug'{kbf]{/x]5 eGg] ljZjf; ePsf] 5 . lxhf]cfh ls;gk'/jf;L ld;|Lnfnn] h'g sfd ;'? u5{g To;df ;fy lbOxfN5g . ld;|Lnfn ls;gk'/ af;Lsf nflu df}/Lsf] /fg' h:t} ePsf 5g . ufpFn]df r]tgf klg a9b} uPsf] 5 . Pslbg ld;|Lnfnn] ufpFn]x¿nfO{ d]/f] sfd g} yfxf gkfO{ tkfOF{x¿n] lsg d]/f] sfddf ;xof]u ug'{ePsf] < egL ;f]w] .
  • 55. 50 g}lts lzIff, sIff * ufpFn]x¿nfO{ ld;|Lnfn h] sfd u5{g, /fd|f] g} u5{g / ;dfhsf nflu u5{g eGg] ljZjf; lyof] . pgLx¿n] eg], æcfkm"n] dfGg'kg]{, lxt}ifL / cg'ejL dflg;n] eg]sf] s'/f k|Zgf]Q/ gu/L dfGg'k5{ . of] l7s a]l7s s] xf]nf eg]/ ljrf/ ul//xg'kb}{g lsgeg] Tof] ;w}F l7s / /fd|f] g} x'G5 .Æ ufpFn]x¿sf] s'/f ;'g]/ ld;|Lnfnn] pgLx¿nfO{ sfdsf cfwf/ df ljZjf; ug{ c/fP . ld;|LnfnnfO{ a'9f] eP klg cem w]/} sfd u/f}F eGg] nfUof] . ld;|Lnfnn] w]/} wg t sdfPsf lyPgg t/ pgsf] k'Vof}{nL ;DklQ eg] k|z:t lyof] . ;fgf gfgLx¿n] k9g gkfPsf] b]v]/ pgn] ufpFdf ljBfno :yfkgf ug{ vf]Hbf hldg kfOPg . pgn] cfkmgf] s]xL hldg lbP/ ljBfno agfP . lxhf]cfh ls;gk'/sf ;a} afn aflnsf ToxLF k9]/ ;fIf/ 5g . ufpFdf c:ktfn lyPg . csfndf dflg;sf] Hofg hfGYof] . ue{jtL dlxnfn] ;d:of a]xf]g'{kYof]{ . ld;|Lnfnn] c:ktfn / cf}ifwfnosf nflu klg hUuf lbP . cfk"mn] klg ejg lgdf{0fdf >dbfg u/] . clxn] ufpFn]nfO{ pkrf/df ;xof]u k'u]sf] 5 . s]xL jif{ klxn]sf] s'/f xf] . ufpF glhs}sf] b'lwof vf]nfdf 7'nf] af9L cfof] . To;n] w]/} v]t aufof] . af9Ldf y'k|} dflg; klg k/] . pgLx¿sf afnaRrf cgfy eP . tL aRrfx¿sf] b'Mv b]v]/ pgL klg b'MvL eP . pgnfO{ ltgLx¿sf nflu s]xL ug{ dg nfUof] . ltgsf] x]/ljrf/ ug]{ sf]xL ePg . ld;|Lnfnn] Pp6f cgfyfnosf nflu klg hldg lbP . tL afnaRrfnfO{ ToxfF /fv]/ ld;|Lnfnn] ufpFsf] ljBfnodf k9fpg] Joj:yf u/] . ufpFn]sf] d'7Lbfgaf6 ltgsf] vfgkfg ug]{ Joj:yf klg ld;|Lnfnn] ldnfP . pgn] ufpFsf j[4x¿sf] x]/rfx ug{ j[4f>d klg vf]n] . clxn] ls;gk'/df ljleGg hflt, wd{ / ;Dk|bfosf dflg; a;f]af; u5{g . pgLx¿sf lar Pstf, ;befj / ;xof]u 5 . Pscsf{sf ;fdflhs / ;f+:s[lts sfo{ tyf pT;jx¿df ;a} ;fd]n x'G5g . ls;gk'/df klxn] klxn] dg gk/]sL s'g} dlxnfnfO{ af]S;Lsf] cf/f]k nufP/ b'Jo{jxf/ ul/GYof] . To:tL dlxnfnfO{ ufpF lgsfnf klg ul/GYof] . ld;|Lnfnn] of] ;a} cGwljZjf; xf] eg]/ ufpFn]nfO{ ;DemfP . Ps y/L dlxnfnfO{ ljjfxdf bfOhf] sd NofPsf] eg]/ oftgf lbOGYof] . s;}sf] t xTof klg x'GYof] . ld;|Lnfnn] ufpFn]sf 3/ 3/ uP/ of] ljs[lt lgld6ofGg kf/] . dflg; csf{n] lbPsf] wgn] ;'vL x'g] xf]Og, ;Rrf kl/>daf6 cfk}mFn] cfh{g u/]sf] wgn] ;Gt'i6 x'G5 eg]/ pgn] ;DemfP . ld;|Lnfn cfkm"n] k9]sf lyPgg t/ pgsf s'/fn] k9] n]v]sf dflg;sf] klg lrQ a'emYof] . lxhf]cfh afn ljjfx, af]S;L, bfOhf] h:tf s'/fx¿ ls;gk'/df Psfb]zsf syf h:t} gf}nf ljifo ag]sf 5g . u'0f} u'0fn] ;DkGg ld;|Lnfnsf] clegGbg x'g nfu]sfdf ;a} ufpFn] bªu 5g . ;fdflhs sfd ug]{ cu'jf JolStsf] ;Ddfg x'g nfu]sfdf ufpFdf pT;j 5fPsf] 5 . afnaflnsfnfO{ klg ;dfhsf nflu /fd|f] sfd u/] ;Ddfg / OHht kfOg] /x]5 eGg] 5fk k/]sf] 5 .
  • 56. g}lts lzIff, sIff * 51 ;f/f+z dflg; ;dfhdf a:5 . ;dfhdf a;]kl5 ;fdflhs sfd ug'{ p;sf] bfloTj xf] . ;fd"lxs lxtsf nflu lgM:jfy{ sfd ug'{ g} ;fdflhs sfd xf] . o:tf] sfd ug{ s'g} 7'nf] z}lIfs of]Uotf xfl;n ul//xg'kb}{g . dgnfO{ ;kmf kf/]/ / ;a}sf] lxt lrtfP/ /fd|f] kl/0ffd cfpg] u/L u/]sf] sfdn] ;a}nfO{ k|efljt kf5{ . o;af6 dflg;df ;sf/fTds kl/jt{g klg cfpF5 . kl/0ffddf ;dfh ;]jLsf] ;Ddfg klg x'G5 . xfdL klg ;fdflhs sfddf ;lj|mo eP/ / ;dfhsf] cg's"n ¿kfGt/0f u/]/ ;Ddfg kfpg ;S5f}F . cEof; != cfkmgf] d"Nofªsg cfkm}“ u/ M -s_ d ;fdflhs bfloTjk|lt ;r]t -c_ 5' - _ -cf_ 5}g - _ -v_ d ;fj{hlgs 7fpFsf] ;kmfOdf -c_ h'65' - _ -cf_ h'6lbgF - _ -u_ d /fd|f] sfd PSn} klg ;'? -c_ u5'{ - _ -cf_ ulb{gF - _ -3_ d ;dfh ;]jLsf] cg's/0f -c_ u5'{ - _ -cf_ ulb{gF - _ -ª_ d ;dfhsf v/faL x6fpg] sfddf -c_ nfU5' - _ -cf_ nflUbgF - _ @= hf]8f ldnfpm M v08 ‘c’ v08 ‘cf’ -s_ ld;|Lnfnsf] k|of;af6 -s_ dx;'; u/] . -v_ ufpFn]n] cfkmgf] uNtL -v_ ;Ddfg kfOG5 . -u_ kf]v/L -u_ k9g kfPsf lyPgg . -3_ ls;gk'/df ;fgf gfgLx¿n] -3_ kf]v/L ;kmf eof] . -ª_ ;dfhsf nflu /fd|f] sfd u/] -ª_ df}/Lsf /fg' x'g . -r_ ld;|Lnfn ls;gk'/af;Lsf nflu -r_ lxdfnL If]qsf] s'08 h:tf] b]lvof] .
  • 57. 52 g}lts lzIff, sIff * #= tn ljleGg sfdsf] ;"rL lbOPsf] 5 . ld;|Lnfnn] u/]sf sfd 5fg]/ sfkLdf n]v M ufpFn]x¿df cg]stf Nofpg', kf]v/L ;kmf ug'{, pBf]ux¿sf] :yfkgf ug'{, ufpFn]x¿nfO{ k|]l/t ug'{, ljBfnonfO{ hUuf lbg', /ªuzfnf lgdf{0f ug'{, d'7Lbfgsf] Joj:yf ug'{, af]S;L / bfOhf] k|yf x6fpg', >dbfg ug'{, kf]v/Ldf kmf]xf]/ kmfNg]nfO{ wGojfb lbg' . $= 5f]6f] pQ/ n]v M -s_ ld;|Lnfnn] lsg k9g kfPgg < -v_ ufpFn]x¿ s:tf] sNkgf u/]/ 8/fpF5g < -u_ ld;|Lnfnn] kf]v/LnfO{ s;/L ;kmf agfP < -3_ ufpFn]x¿n] lsg ld;|LnfnnfO{ ;xof]u u/] < -ª_ ld;|Lnnfn] cgfy / j[4x¿sf nflu s] s] Joj:yf u/] < -r_ ls;gk'/df s:tf] kl/jt{g b]lvof] < -5_ ;Ddfg kfpg s:tf sfd ug'{k5{ < %= oL sfd u/ M -s_ ljBfnosf] jflif{sf]T;j ;df/f]x ;DkGg ug{sf nflu sIffsf ;a} ;fyLx¿n] s:tf] ;xof]u ug{ ;S5f}, 5nkmn u/L ;xof]usf] vfsf tof/ kf/ / k|wfgfWofks;dIf k]; u/ . -v_ ltdL s'g} ;fdflhs sfddf ;xefuL ePsf xf}nf jf To:tf] sfd b]v]sf klg xf}nf . Tof] sfdsf] cu'jfO ug]{ JolSt jf ju{ pNn]v u/L ljj/0f tof/ kf/ . -u_ ltdLnfO{ cfkmgf] ;d'bfodf ug{ dg nfu]sf] s'g} ;fdflhs sfd / To;sf] dxŒjaf/] Ps cg'R5]b n]v . ^= ;fyLx¿;Fu ldnL ltd|f] ;d'bfosf] glhs /x]sf] s'g} wfld{s :ynsf] ;/;kmfO ug]{ sfo{j|md agfpm / lzIfssf] ;d]t ;xof]u lnO{ ;f] sfd u/ . &= of] kf7 k9]kl5 ltd|f] dgdf s:tf] ;f]r hfUof], Ps cg'R5]bdf n]v . *= s;}n] ;fj{hlgs 7fp“df kmf]xf]/ kmfln/x]sf] b]Vof} eg] ltdL s] u5f}{ < (= ltd|f] ;d'bfodf klg ;Ddfg / clegGbg ug{ pko'St JolSt xf]nfg, pgsf ljifodf 5f]6s/Ldf ;'gfpm .
  • 58. g}lts lzIff, sIff * 53 l;sfO pknlAw zflGt Pjd ;befj sfod ug{ / ;a};Fu ldqjt Jojxf/ ug{ g}lts ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg] :yfgLo ;d'bfodf ePsf cEof;x¿nfO{ lg/Gt/tf lbg ;fd"lxs g]t[Tj lgdf{0f u/L ;f]cg';f/ sfo{ ug{ PsfO $ ;fd"lxs hLjg k4lt / ljljwtf
  • 59. 54 g}lts lzIff, sIff * ck]lIft Jojxf/ zflGtsf] cEof; / cg'e"lt ug{ kfl/jfl/s zflGt sfod ug{ ;dfhdf zflGt :yfkgfsf nflu h'6g k|s[lt / jftfj/0fsf] /Iff ug{ ldqtfk"0f{ Jojxf/ ug{  /Iff l;+x zf/bf dfWolds ljBfnodf sIff cf7df k9l5g . lgs6 eljiodf cfof]hgf x'g] /fi6«JofkL jSt[Tj snf k|ltof]lutfsf nflu pgL ljBfnoaf6 5flgPsL 5g . pgL k9fO / k|ltof]lutfsf] tof/LnfO{ Ps} ;fy cufl8 a9fO/x]sL 5g . jSt[Tjsnfsf nflu ljifo j:t' hfg]/ dfq x'Fb}g af]Ng] l;k klg rflxG5 eGg] pgnfO{ /fd|/L yfxf 5 . of] snf af/Daf/ cEof;af6 ljsl;t x'G5 eGg] oyfy{ klg /Iffn] a'em]sL 5g . cleefjs, lzIfs / ;fyLx¿n] klg pgsf] tof/LnfO{ ;fy lbPsf 5g . k'm;{bsf] ;dodf pgL 3/df klg af]Ng] cEof; ul5{g . ;dosf] k|To]s If0fnfO{ ;b'kof]u ug]{ afgL ePsL /Iffk|lt ;a} cfzfjfbL 5g . cfh z'j|maf/ xf] . ljBfnosf] lgoldt k9fO ;lsPkl5 /Iff lzIfs / ;fyLx¿lar cEof; a9fpgsf nflu jSt[Tjsnf k|:t't ub}{ l5g . jSt[Tjsnfsf] zLif{s ‘zflGt / ldqtf’ /flvPsf] 5 . af]ln;s]kl5 >f]tfaf6 ;'emfj cfpg] / To;n] cfk"mnfO{ cem /fd|f] af]Ng ;Sg] agfpg] cfzf pgn] /fv]sL 5g . pgnfO{ cfkmgf] bf]if / sdhf]/L cfkm}Fn] dfq b]Vg ;lsFb}g eGg] nfU5 . pgnfO{ af]Ngsf nflu kfFr ldg]6sf] ;do lbOPsf] 5 . /Iff af]Ng ;'? ul5{g . lzIf0f ;'emfj ljBfyL{nfO{ Ps ldg]6 cfFvf aGb ug{ nufO{ df}g a:g / leq aflx/ ul//x]sf] :jf;df dfq s]lGb|t ug{ eGg'xf]; / To; a]nf pgLx¿n] s:tf] cg'ej u/], eGg nufpg'xf]; . k/:k/ ldqtf a9fpg ljBfyL{x¿ s] ug{ ;S5g, eGg nufO{ yk ;Defljt sfo{ / pkfoaf/] klg :ki6 kfl/lbg'xf]; . sIffdf zflGtsf] Jojxf/ s;/L ug]{ eGg]af/]df ;"rL agfpg nufpg'xf]; . zflGt / ldqtf ! !
  • 60. g}lts lzIff, sIff * 55 cfb/0fLo ;efWoIf, u'?x¿ Pjd Kof/f ;fyLx¿ Û /fi6«JofkL jSt[Tjsnf k|ltof]lutfdf efu lng] p2]Zon] d ‘zflGt / ldqtf’ zLif{sdf af]Ng nfu]sL 5' . cfh zflGt / ldqtf ;+;f/s} rf;f]sf ljifo ag]sf 5g . zflGt ;a} k|f0fLsf nflu cfjZos tŒj xf] . dg Pjd z/L/n] cfgGb / cf/fd kfpg' g} zflGt xf] . cfgGb / cf/fd Ps} k6s kfpg sl7g klg 5 . w}o{, ;+od, O{iof{sf] Tofu, ;Gtf]if / k/f]ksf/ h:tf dgsf u'0fx¿n] xfdLdf zflGtsf] ;~rf/ u/fpF5g . zflGt af]n]/ / dfu]/ cg'ej ul/g] ljifo xf]Og . dg / z/L/n] Psfu| eP/ cg'ej u/]sf] ljz]if cfgGb g} zflGt xf] . o:tf] cfgGb ;a} k|f0fLsf nflu cfjZos x'G5 . leqL dg / aflx/L jftfj/0fsf] zflGt g} jf:tljs zflGt xf] . xfd|f] ;f]rfO, ;+:sf/ / Jojxf/n] zflGtsf] cg'ej ug{ e"ldsf v]n]sf x'G5g . xfdLn] ;a}sf nflu / ;w}Fsf nflu zflGt lbnfpg lgs} cEof; ug'{k5{ . zflGtsf] cg'ej / lj:tf/ ug{sf nflu ;j{k|yd JolStut zflGtsf] cfjZostf kb{5 . zfGt Pjd ;+oldt dg / z/L/ ePsf] dflg;n] dfq c¿df o;sf] ;~rf/ ug{ ;S5 . JolStut zflGt dfq eP/ k'Ub}g, kfl/jfl/s zflGt klg plQs} cfjZos x'G5 . kl/jf/df 5fPsf] zflGtn] JolStnfO{ / JolStsf] zflGtn] kl/jf/nfO{ ;xof]u k'¥ofO/x]sf 5g . ‘zfGt kl/jf/ ;'vsf] cfwf/’ eGg] egfO 5 . o;af6 klg kfl/jfl/s zflGtn] ;'vsf] l;h{gf u5{ eGg] tYosf] k'li6 x'G5 . zflGtsf] ;Ldf JolSt / kl/jf/df dfq ;Lldt x'Fb}g . ;dfhdf klg zflGtsf] plQs} cfjZostf kb{5 . ;fdflhs zflGtn] xfd|f] ;f]rfO / ;Eotfsf] kl/ro lbG5 . ;dfh klg JolSt / kl/jf/x¿ ldn]/ g} aGg] xf] . kl/jf/ / ;dfh l;Sg] / l;sfpg] 7fp“ x'g . l;Sg] kfq rflxF JolSt xf] . km]l/ l;s]sf] JolStn] kl/jf/ / ;dfhnfO{ l;sfpF5 . To;}n] JolStb]lv ;dfh;Fu zflGtsf] ;DaGw c6'6 ¿kdf /x]sf] x'G5 . zflGtsf] If]q clt g} ljzfn 5 . of] a|xdf08 g} k|s[ltsf] lgodn] rn]sf] 5 . k|frLg sfndf hLjg / hutsf] sNof0f rfxg] bfz{lgs / ljrf/sx¿ ;a}lt/ zflGtsf] sfdgf ub{y] . pgLx¿ cfsfz, cGtl/If / k[YjLsf ;fy} ;a}lt/ zflGt 5fcf]; eGg] dGq k9y] . k'/fgf hdfgfsf s'/f x'g eg]/ xfdLn] ltgsf] a]jf:tf ug{ ldNb}g . tL egfOdf JolStb]lv a|xdf08;Dd zflGtsf] cfjZostf b]vfOPsf] 5 .
  • 61. 56 g}lts lzIff, sIff * k|s[lt czfGt x'Fbf dfgj hfltsf ;fy} cGo k|f0fLn] ;d]t slt b'Mv kfPsf 5g eGg] pbfx/0f xfdLn] b]v]s} 5f}F . dnfO{ nfU5, xfdLn] zflGtsf nflu ;a} sfd ug'{k5{ / czflGt x'g] s'g} klg sfd ug'{ x'Fb}g . xfdLn] g]kfnd} klg czflGtsf] kl/0ffd s:tf] x'G5 eGg] b]lv;s]sf 5f}F . JolSt, ;dfh / b]znfO{ zflGt rflxG5, g]kfn klg zfGt / ;'Gb/ xf]; eGg] xfdL ;a}sf] rfxgf 5 . o;sf nflu xfdLn] k|of; ug'{k5{ . zflGtsf] cg'ej / lj:tf/sf nflu ufFl;P/ cfpg] csf]{ ljifo ldqtf xf] . zflGtn] ldqtf / ldqtfn] zflGtsf] ljsf; Pjd lj:tf/ x'G5 . sf]xL dflg; zq'tfnfO{ gfz ug]{ ;fwg jf zlSt / xltof/ xf] eG5g t/ ulxl/P/ ljrf/ ubf{ oL Ifl0fs ;fwg dfq b]lvG5g . zq'tfnfO{ ;w}Fsf nflu cGt ul/lbg] ld7f] cf}ifwL t ldqtf dfq xf] . cGwsf/;Fu hlt;'s} 7'nf] xltof/n] n8] klg Tof] x6b}g t/ aQL aflnlbPkl5 cGwsf/ cfkm}F x6]/ hfG5 . To;}n] ldqtf zq'tfnfO{ x6fpg] dgsf] aQL xf] . zq'tf x6fpg xltof/ lng] ls aQL lng], xfd}| lg0f{odf e/ k5{ . l/;, 3dG8, O{iof{ / abnfsf] efjgf 5f]8]/ xfdL ;w}F zfGt x'g ;S5f}F . xfdL ;a}sf ldq aGg ;S5f}F . cGt/f{li6«o ;Gbe{af6 x]¥of}F eg] klg lxhf]cfh /fi6« /fi6«x¿lar zflGt / ldqtfsf] ;DaGw a9fpg k|of; ul/Psf] kfOG5 . zflGt / ldqtfsf nflu ljleGg ;ª3 ;+:yf v'n]sf 5g . cg]sf}F cleofg rflnPsf 5g . dflg;sf] dgsf] s'/f g xf] . ;+;f/sf ;a} dflg;sf] dg ldNg] / zfGt x'g] xf] eg] l;ªuf] ;+;f/ zflGt jfl6sfdf kl/0ft
  • 62. g}lts lzIff, sIff * 57 x'g ;S5 . To;kl5 :yfoL zflGt / ldqtf z/L/sf b'O{ xft h:t} dgsf gb]lvg] b'O{ xft ag]/ o;sf] lgdf{0fdf h'65g . clxn] xfdLnfO{ dgsf log} b'O{ xftsf] ;lj|motf cfjZos 5 . JolSt, kl/jf/ / ;dfh x'Fb} ;+;f/sf] :yfoL /Iffsf nflu c¿ pkfo 5}gg eGb} cfkmgf] egfO 6'ªUofpF5' . wGojfb Û -3G6L aH5 ._ ;f/f+z zflGt dflg;sf] cTofjZos u'0f xf] . ;jf{ªuL0f JolStTj ljsf;sf nflu zflGt ckl/xfo{ x'G5 . JolStb]lv a|xdf08;Dd / kz'kIfLb]lv af]6 la?jf;Dd ;a}nfO{ o;sf] cfjZostf kb{5 . zflGtsf] cg'e"lt / lj:tf/sf nflu ldqtf klg cfjZos k5{ . oL b'O{ tŒj dflg;sf] dgsf b'O{ xft h:t} ;lj|mo / clgjfo{ ljifo aGg ;s] ljZj zflGt 6f9f 5}g . ljZjsf] jf:tljs /Iffsf nflu klg zflGt / ldqtf kl/k"/s ;fwg x'g . logsf] lj:tf/sf nflu xfdL ;lj|mo x'g'k5{ . cEof; != tn lbOPsf] vfnL 7fp“ e/ / ltgsf cfwf/df cfkmgf ljz]iftf v'Ng] u/L Pp6f 5f]6f] cg'R5]b n]v M -s_ d ljifoj:t' klg ============ / af]Ng klg ============ . -hfGb5'÷hflGbgF_ -v_ d bIftf a9fpg 3/df klg cEof; ============== . -u5'{÷ulb{gF_ -u_ c¿n] b]vfOlbPsf] sdhf]/LnfO{ d =========== . -;RofpF5'÷;RofpFlbgF_ -3_ d]/f] kl/jf/df ============ 5 . -zflGt÷czflGt_ -ª_ d]/f sf/0fn] st} klg ============ ePsf] 5}g . -czflGt÷lj/f]w_ -r_ d k'/fgf eP klg /fd|f egfOsf] =========== u5'{ . -cg';/0f÷lj/f]w_ -5_ d ;a} dflg; ============ xf]pmg eGg] rfxG5' . -ldq÷zq'_ -h_ d zq'nfO{ ============ n] lhTg rfxG5' . -ldqtf÷xltof/_ -em_ zflGt / ldqtf d]/f dgsf b'O{ =============== x'g . -xft÷xltof/_ -`_ dnfO{ zflGt geP =========== x'Fb}g eGg] nfU5 . -;'v÷b'Mv_ @= 5f]6f] pQ/ n]v M -s_ jSt[Tj snfsf] ljsf; s;/L x'G5 <
  • 63. 58 g}lts lzIff, sIff * -v_ zflGt s] xf] < -u_ zflGtsf] ;~rf/ s;/L x'G5 < -3_ ;dfh s;/L aG5 < -ª_ ;fdflhs zflGt eg]sf] s] xf] < -r_ k'/fgf egfOdf s]sf] cfjZostf b]vfOPsf] 5 < -5_ s] s:tf ;fwgx¿ Ifl0fs ;fwg dflgG5g < -h_ xfdL s;/L ;w}F zfGt /xg ;S5f}F < -em_ ;+;f/nfO{ zflGt jfl6sf agfpg s] ug'{k5{ < -`_ zflGt / ldqtfnfO{ dgsf b'O{ xft eGg'sf] sf/0f s] xf] < #= tn lbOPsf] syf k9L ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] pQ/ b]pm M Pp6f ufp“ lyof] . ufp“sf] gfd kfvfkfgL lyof] . kfvfkfgLsf] tNnf] efuaf6 Pp6f ;fgf] vf]nf] aUYof] . ufp“n] To;nfO{ :ofpn] vf]nf eGy] . :ofpn] vf]nf ;kmf lyof] . ToxfF k|z:t df5f kfOGy] . ufp“n] ld7f] dfgL dfgL ToxfFsf] df5f vfGy] . Ps lbg b'O{ hgf o'jsn] :ofpn] vf]nfdf df5f dfg{ hfg] ;Nnfx u/] . tLdWo] Pp6fsf] gfd sfn' / csf{sf] gfd hf]v' lyof] . b'j} hgf vf]nfsf] 5]pdf k'u]/ df5f dfg]{ tof/L ub}{ lyP . crfgs pgLx¿n] vf]nfdf Pp6f 7'nf] df5f b]v] . b'j} hgf pk|m]/ vf]nfdf k;] . sfn'n] vf]nfsf] tNnf]k6l6 nDk;f/ k/]/ df5fnfO{ 5]Sof] . hf]v'n] dfl:t/af6 lj:tf/} uP/ df5f ;dfTof] . df5f lnP/ b'j} hgf aflx/ cfP . df5f b]v]kl5 b'j} hgfnfO{ nf]e nfUof] . sfn'n] ‘d}n] vf]nfdf ;'t]/ g5]s]sf] eP df5f efUYof] . To;}n] df5f d]/f] xf]’ eGof] . hf]v'n] ‘d}n] ;dft]sfn] df5f d]/f] xf]’ eGof] . pgLx¿lar tLj| ljjfb eof] . ufp“df cfPkl5 klg pgLx¿n] df5f cfcfkmgf] ePsf] bfaL u/] . df5f s;sf] xf] / s;n] vfg] eGg] ljifodf b'O{ ;d"xdf ljjfb eof] . df5f Pp6f ;fgf] cf/Lsf] kfgLdf cfwf 8'afP/ /flvPsf] lyof] . pgLx¿ emu8f ub}{ lyP . lrnn] df5f l6k]/ nUof] . sfn'n] d]/f] df5f nUof] eGof] . hf]v'n] t]/f] xf]Og, d]/f] df5f nUof] eGof] . ;fFem kg{ nfu]sf] lyof] . ufp“df Ps hgf cltly cfP . pgn] emu8fsf] sf/0f ;f]w] . ufp“n]sf] s'/f ;'g]/ pgL 5Ss k/] . pgn] df5f cfwf cfwf efu nufP/ afF8]sf] eP x'GYof] eg] . To;f] geP Ps} 7fp“df ksfP/ sfn' / hf]v'n] vfPsf] eP klg x'GYof] eg] . cltlyn] df5f plDs;s]kl5 klg To;}sf ljifodf ljjfb ug'{ Joy{ ePsf] atfP . cltlysf] s'/f ;'lg;s]kl5 sfn' / hf]v'n] cfkmgf] uNtL
  • 64. g}lts lzIff, sIff * 59 dx;'; u/] . ufp“n]nfO{ klg ;fgf] s'/fdf emu8f u/]sfdf k5'tf] eof] . lxhf] cfh sfn' / hf]v' ;Fu} df5f dfg{ hfG5g . a/fa/ efu nfpF5g . ufp“n]x¿lar klg s'g} s'/fdf ljjfb 5}g . sfn' / hf]v' c;n ldq ag]sf 5g . ;a}sf] 3/, kl/jf/df ;'v zflGt 5 . ;dfhdf klg d]n / zflGt 5 . -s_ sfn' / hf]v'n] s] ;Nnfx u/] < -v_ sfn' / hf]v'sf lar ljjfb x'gfsf] sf/0f s] xf] < -u_ df5f s:sf] eGg] emu8f s;/L 6'ªluof] < -3_ cltlyn] s] eg] < -ª_ kfvfkfgLdf s:tf] kl/jt{g eof] < -r_ o; syfn] s] ;Gb]z lbG5 < $= oL sfd u/ M -s_ lzIfssf] ;xof]u lnP/ ‘;fdflhs zflGt :yfkgfdf ljBfyL{sf] e"ldsf’ eGg] ljifodf sIffsf b'O{ hgf ;fyLnfO{ g} lg0ff{os agfO{ sIff :t/sf] jSt[Tjsnf k|ltof]lutfsf] cfof]hgf u/ . -v_ ltd|f] ;d'bfonfO{ zfGt, ;Eo, ;xof]uL / ldqtfk"0f{ agfpg ltdLn] lrg]hfg]sf dWo] ;a}eGbf a9L of]ubfg ug]{ JolStsf af/]df n]v]/ Nofpm / sIffdf ;'gfpm . -u_ ltd|f] 3/ jl/kl/sf] k|s[lt / jftfj/0fnfO{ zfGt /fVg ug{ ;lsg] sfdx¿sf] ;"rL agfO{ sIffdf 6fF; . %= c;n ;fyLsf u'0fx¿ s] s] x'g ;S5g, cfkmgf] sfkLdf n]v]/ lzIfsnfO{ b]vfpm . ^= zflGt / ldqtf a9fpg ug'{kg]{ sfdx¿ s] s] x'g, :ki6 kf/ . &= tnsf] cg'R5]b k9 / To;af6 ltdLn] a'em]sf s'/fnfO{ ljZn]if0f u/L Ps cg'R5]bdf n]v . zq'tfnfO{ ;w}Fsf nflu cGt ul/lbg] ld7f] cf}ifwL t ldqtf dfq xf] . cGwsf/;Fu hlt;'s} 7'nf] xltof/n] n8] klg Tof] x6b}g t/ aQL aflnlbPkl5 cGwsf/ cfkm}F x6]/ hfG5 . To;}n] ldqtf zq'tfnfO{ x6fpg] dgsf] aQL xf] . zq'tf x6fpg xltof/ lng] ls aQL lng], xfd}| lg0f{odf e/ k5{ .
  • 65. 60 g}lts lzIff, sIff * ck]lIft Jojxf/ g}lts ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg] :yfgLo cEof;df nfUg c;n ;f]rfO /fvL c¿sf] lxtsf nflu sfd ug{ c;n sfdsf nflu :yfgLo ;d'bfonfO{ k|]l/t ug{ :yfgLo ;d:ofsf] klxrfg u/L ;dfwfg ug{ ;do / ;DklQsf] ;b'kof]u ug{  ;'Gtn] ufp“df kfgLsf] clt g} b'Mv lyof] . v]tLkftLsf nflu dfq geP/ ufp“df vfg] kfgLs} ;d:of lyof] . ufp“n]x¿ 6f9fsf] 5fFu] vf]nfaf6 kfgL af]s]/ NofpFy] . laxfg lem;ld;]df g} ufp“n]x¿ hDdf x'Gy] . 3/ 3/df cfk;df lgb|faf6 lapFemfpFb}, xNnLvNnL ub}{ pgLx¿ vf]nfdf hfGy] . kfgL lnP/ cfpFbf laxfgsf] ;do lalt;s]sf] x'GYof] . 3/df vfgf l9nf eP/ afn aflnsf slxNo} klg l7s ;dodf ljBfno k'Ub}gy] . c¿ ufp“sf dflg; kfgLsf] b'Mv v]Kg'k5{ eg]/ ;'Gtn] ufp“sf dflg;;Fu 5f]/Lr]nLsf] ljjfx ul/lbg klg lxrlsrfpFy]. ;'Gtn] ufp“sf ufO{ / afv|f kfgL vfg 5fFu] vf]nfd} k'Uy] . n'uf w'g / g'xfpg klg ufp“n] 5fFu] vf]nfd} hfGy] . hªunaf6 cfPsf] lrt'jfn] kfgL vfO/x]sf ufO{ / afv|fnfO{ emD6]/ dfYof]{ . kfgLsf] b'Mvn] ufp“n]n] a;fO{F ;g]{ ljrf/ klg u/] . ;/;Nnfx ubf{ hGd]sf] 7fp“ e/;s g5f]8g' eGg] lgrf]8 lg:Sof] . To;f] x'Fbf pgLx¿ a;fOF ;g{ rfx]gg . ufp“df Pp6f blnt kl/jf/ a:Yof] . To;} kl/jf/sL uªuf ufp“s} k|fylds ljBfnosf] lzIfsf lyOg . Ps lbg uªuf 3/df al;/x]sL lyOg . pgsf] 3/ cufl8 6f9f;Dd lzIf0f ;'emfj s'g} :yfgLo g}lts / ;fdflhs sfdsf] pbfx/0f x'g] syf ;'gfO{ ljBfyL{x¿nfO{ kf7k|lt ?lr hufOlbg'xf]; . kf7 kl9;s]kl5 ljBfyL{x¿df g}lts Jojxf/ / ;fd'bflos sfddf k|]/0ff hfUof] hfu]g, lg/Gt/ ¿kdf cjnf]sg u/L To:tf sfddf of]ubfg lbg k|]l/t ug'{xf]; . d]/f] jf:tljs klxrfg @ @
  • 66. g}lts lzIff, sIff * 61 k'Ug] 7'nf] af6f] lyof] . To;}af6 b'O{ hgf a6'jf cfP / uªuf;Fu vfg]kfgL dfu] . uªuf 3/leq kfgL lng uOg, t/ 3/df vfg]kfgL clnslt klg /x]g5 . a6'jfdWo] Ps hgf la/fdL h:tf b]lvGy] . pgLx¿ kfgL gvfO{ af6f] nfu] . uªufnfO{ 3/df cfPsf cltlynfO{ vfg]kfgL;d]t lbg g;s]sfdf ;f/} b'Mv nfUof] . pgn] ;fgfdf k9bf ;'g]sL lyOg, æhlt;'s} ul/a eP klg cltlynfO{ ld7f] af]nL jrg ug]{, a:g cf;g lbg] / kfgL vfg lbg] 3/ kl/jf/ c;n xf] .Æ uªufnfO{ c;fWo} 56k6L eof] . pgnfO{ dflg; x'g' klg Joy{ h:tf] nfUof] . uªufnfO{ a]n'sf klg lgb|f nfu]g . ufp“df olt w]/} dflg; 5g . pgn] dfGg'kg]{ / hfGg] ;'Gg] klg w]/} 5g . vfg]kfgLsf] ;d:of ;dfwfg ug]{ ;f]rfO s;}sf] 5}g . pgL o:t} o:t} ;f]Rg yflng . uªufn] clnslt k};f arfP/ /fv]sL lyOg . pgn] Tof] k};fn] oxL g} sfd u/f}Fnf eg]/ s'g} tof/L u/]sL lyOgg . pgnfO{ ;Rrf sdfOaf6 hDdf u/]sf] wgn] cfktljkt kbf{ ;xof]u u5{ eGg] yfxf lyof] . uªufn] dgdg} gofF sfd ug]{ of]hgf agfOg . s]xL ;dokl5 ljBfnodf hf8f] labf ;'? eof] . uªufn] 5fFu] vf]nfaf6 ufp“df vfg]kfgL Nofpg ufp“kflnsfdf uP/ cg'/f]w ul/g . ufp“kflnsfn] cfkmgf] ah]6n] dfq ufp“df vfg]kfgLsf] Joj:yf ug{ g;Sg] hjfkm lbof] . ufp“kflnsfn] ah]6sf] ;Ldfcg';f/ kfOk lslglbg ;lsg] t/ kfgL 6ofªsL agfpg g;lsg] s'/f u¥of] . uªufn] afFsL vr{ cfk"mn] Joj:yf ug]{ s'/f u/]kl5 ufp“kflnsfn] kfOk lslglbg ;xdlt hgfof] . ufp“kflnsfn] 5fFu] vf]nfaf6 vfg]kfgLsf kfOk la5ofpg ;'? u¥of] . ufp“df uªufn] cfkmgf] lghL vr{df kfgL 6ofªsL agfpg ;'? ul/g . kfOk la5ofpg] sfd ufp“;Dd k'Ubf gk'Ub} uªufn] kfgL 6ofªsL agfP/ tof/ kfl/g . ufp“df kfgL cfpg] eof] eg]/ ufp“n] klg v';L eP . s;} s;}n] lghL vr{ nufP/ agfPsf] x'Fbf kfgL 6ofª sLsf] gfds/0f uªufsf] gfdaf6 ug'{k5{ eGg] k|:tfj u/] . uªufn] dflggg . pgn] d}n] d]/f] gfdsf nflu sfd u/]sf] xf]Og, c¿sf] lxtsf nflu u/]sf] xf] elgg . pgn] 6ofªsLsf] jl/kl/ kmf]xf]/ gug{ ufp“n]nfO{ cg'/f]w ul/g . pgn] cfkmg} vr{df 6ofªsLsf] ;'/Iffsf nflu jl/kl/af6 afg{ klg nufOg . jl/kl/ af]6 la?jf /f]lkP . 5]pdf rf}tf/f] agfOof] . 6ofªsLdf kfgL em/]sf] lbgb]lv uªuf / ufp“n]sf] b'Mv / 56k6L x6]sf] 5 . ;a}sf] dgdf zflGt 5fPsf] 5 . ufp“n]sf] kfgLsf] ;d:of 6/]sf] 5 . pgLx¿sf] ;dosf]
  • 67. 62 g}lts lzIff, sIff * art ePsf] 5 . ufO{afv|fn] lrt'jfsf] l;sf/ x'g'k/]sf] 5}g . ltgn] c3fpGh]n kfgL vfg kfPsf 5g . a9L ePsf] kfgLn] ufp“n]n] t/sf/L v]tL u/]sf 5g . kfgL nfpg] kfnf] nufOPsf] 5 . 6f9f 6f9f lxF8]sf a6'jf klg ;'Gtn] k'u]kl5 t kfgL vfg kfOG5 eG5g . l5d]sL ufp“n] æufp“ t ;'Gtn] h:tf] kf] x'g'k5{Æ eG5g . ;a} ufp“n]n] uªufnfO{ hnb]jtfn] cfzLjf{b lbPsf] 7fG5g / ;Ddfg u5{g . pgnfO{ ;dfh;]jf u/]sfdf o; jif{ ufp“ ljsf; ;ldltn] k'/:sf/ k|bfg ug]{ lg0f{o u/]sf] 5 . ;f/f+z dflg;n] cfkmg} :t/ / kl/j]zdf /x]/ klg g}lts sfdåf/f pbfx/0f k]; ug{ ;S5 . c;n sfdsf nflu pkb]zeGbf cEof; a9L k|efjsf/L x'G5 . b[9 c7f]6 / ;lj|motfaf6 ;fd'bflos lxtsf nflu sfd ug{ ;lsG5 . c;n dflg;sf] c;n sfdn] ;dfhnfO{ g} kl/jt{g klg ug{ ;lsG5 . cfF6 / OR5f eP pkfo :jtM lg:sG5 . To;n] ;sf/fTds kl/0ffd lbG5 .
  • 68. g}lts lzIff, sIff * 63 cEof; != cfkm"nfO{ l7s nfu]sf] s'/fdf l7s -√_ / a]l7s nfu]sf] s'/fdf a]l7s -x_ lrxg nufpm M -s_ g}ltstf a9fpg] ;fd"lxs sfddf ;xefuL x'g'k5{ . - _ -v_ ufp“sf] ;d:of ;dfwfg ug'{eGbf a;fOF ;g'{ /fd|f] x'G5 . - _ -u_ cltlynfO{ vfg]kfgL lbg' l7s xf]Og . - _ -3_ sdfOsf] s]xL c+z ;fd"lxs sfddf vr{ ug'{k5{ . - _ -ª_ cfkmgf] vr{{n] u/]sf] sfddf cfkmg} dfq gfd x'g'k5{ . - _ -r_ cfkmgf] 6f]n÷l5d]snfO{ pbfx/0fLo agfpg'k5{ . - _ -5_ ;sf/fTds kl/jt{gsf nflu cfkm}F ;lj|mo x'g'k5{ . - _ @= vfnL 7fp“ e/ M -s_ ;'Gtn] ufp“df kfgLsf] ============ lyof] . -;d:of÷emu8f_ -v_ ufp“n]n] ============ klg ljrf/ u/] . -3/af/ ug]{÷a;fOF ;g]{_ -u_ a6'jfnfO{ uªufn] vfg]kfgL lbg ============= . -;lsg÷;lsgg_ -3_ cltlynfO{ ld7f] af]nL jrg ug]{ 3/kl/jf/ ======= xf] . -wgL÷c;n_ -ª_ uªufn] ======= arfP/ /fv]sL lyOg . -k};f÷kfgL_ -r_ uªufsf] of]hgfnfO{ ufp“kflnsfn] ======= u¥of] . -c:jLsf/÷;xof]u_ -5_ kfgL 6ofªsL ag]kl5 uªufsf] dgdf ===== 5 . -56k6L÷zflGt_ -h_ ;'Gtn] ufp“af6 g}lts cEof;sf] ======= kfOG5 . -l9nfO÷k|]/0ff_ #= hf]8f ldnfpm M v08 ‘c’ v08 ‘cf’ -s_ afnaflnsf ;dodf -s_ ;g{ rfx]gg -v_ ufp“n]n] a;fOF -v_ uªuf b'MvL eOg
  • 69. 64 g}lts lzIff, sIff * -u_ cltlynfO{ vfg]kfgL lbg g;Sbf -u_ uflj;df cg'/f]w ul/g . -3_ ;Rrf wgn] cfktljktdf -3_ sfd u/]sL lyOgg . -ª_ uªufsf] k|of;n] -ª_ ljBfno k'Ub}gy] . -r_ uªufn] vfg]kfgL Nofpg -r_ cfdfn] h:tf] ;xof]u u5{ . -5_ uªufn] gfdsf nflu -5_ ;'Gtn]df vfgLkfgL cfof] . -h_ v]tdf hfGy] . $= 5f]6f] pQ/ n]v M -s_ afnaflnsf ;dodf ljBfno gk'Ug'sf] sf/0f s] xf] < -v_ ufp“n]n] lsg a;fOF ;g{ rfx]gg < -u_ uªufn] ;fgL 5Fbf s] ;'g]sL lyOg < -3_ uªufn] arfPsf] k};fn] s] ug]{ tof/L u/]sL lyOg < -ª_ uªufn] ufp“n]sf] s'g k|:tfj dflggg < -r_ 6ofªsLsf] ;'/Iff s;/L ul/Psf] 5 < -5_ ufp“n] uªufnfO{ s] eg]/ ;Ddfg u5{g < %= oL sfd u/ M -s_ kf7df ltdLn] uªufn] g}lts lzIff lbg] ;fdflhs sfd u/]sf] ljifo k9of} . uªufsf] sfdaf6 v';L ePsf ufp“n]n] ;fd"lxs ¿kdf pgnfO{ lbg] wGojfbsf] a]xf]/fsf] gd'gf tof/ kf/ . -v_ tn lbOPsf] ufp“sf] ljifodf k9 . To;kl5 sIffsf ljBfyL{ b'O{ ;d"xdf afFl8P/ Pp6f ;d"xn] ufp“sf] ;d:of eg / csf]{ ;d"xn] ;dfwfgsf pkfo atfpm M Pp6f clt ;'Gb/ ufp“ 5 . ufp“sf] jl/kl/ v]t 5 . v]tsf] lardf ufp“ 5 . lardf ufp“ ePsfn] o;nfO{ dflg;x¿ dfem ufp“ eG5g . ufp“n]n] v]tdf kfgL nufpgsf nflu glhs}sf] vf]nfaf6 s'nf] vg]sf 5g . s'nfdf /fd|f];Fu kfgL cfpF5 . Psy/L s'nf] vGbf d]/f] a9L kl/>d k/]sfn] d}n] a9L kfgL nfpg'k5{ eG5g . csf{y/L s'nf] vGbf d]/f] 3/sf w]/} sf]bfnf nu]sfn] kfgL dnfO{ w]/}
  • 70. g}lts lzIff, sIff * 65 rflxG5 eG5g . sf]xL d ufp“sf] h]7f]af7f] ePsfn] d}n] w]/} kfgL kfpg'k5{ eG5g . x/]s lbg ;fFem;Dd klg pgLx¿ s'nfsf] kfgLs} ljifodf cfcfkmgf] ts{ u5{g . sf]xL /flt uP/ Pp6fsf] v]tdf nflu/x]sf] kfgL y'g]/ cfkmgf v]tlt/ nfpF5g . laxfg v]tdf uPkl5 pgLx¿ km]l/ kfgLs} afF8kmfF8af/] s/fpg yfN5g . dfem ufp“ b]Vbf ;'Gb/ t/ a'embf c;'Gb/ x'Fb} uPsf] 5 . -u_ l5d]ssf s'g} tLg kl/jf/sf Ps Ps ldlxg]tL / kl/>dL JolSt;Fu e]6 u/L pgLx¿n] arfP/ /fv]sf] k};fn] ug{ rfx]sf] sfd lgDglnlvt 9fFrfdf pNn]v u/L sIffdf k|:t't u/ M l5d]sLsf] gfd arfPsf] k};fn] ug{ rfx]sf] sfd ltd|f] b[li6df pSt sfd -c_ ;jf]{Qd - _ -cf_ pQd - _ -O_ plrt - _ -O{_ l7s} - _ -p_ ;fdfGo - _ -pm_ a]l7s - _ sf/0f ^= ltd|f] ufp“, 6f]n, l5d]sdf vfg]kfgLsf] ;d:of 5 ls 5}g, 5 eg] ;dfwfg ug{ s] s] ug'{knf{, cfkmgf ljrf/ n]v . &= ltdLn] eljiodf cfk"mn] arfPsf] k};f s] s:tf sfddf vr{ u5f}{, sf/0f;lxt n]v . *= ‘kfgLsf] ;b'kof]u’ zLif{ssf Pp6f ;+jfb n]v .