http://lingwistyka.pbworks.com/w/page/76293866/KOGNI2014 językoznawstwo ogólne dla studentów II roku kognitywistyki IP/WNS/UAM

1. JĘZYKOZNAWSTWO
OGÓLNE
DR KONRAD JUSZCZYK
SEMESTR LETNI 2014
KOGNITYWISTYKA II
WYKŁAD PIERWSZY

2. SPIS TREŚCI
• Pismo jako jeden z pierwszych modeli języka
• Początki myśli językoznawczej
• SEMIOTYKA wg Ferdinand de Saussure
• STRUKTURALIZM (Ferdinand de Saussure):
• język a mowa, relacje para i syntagmatyczne,
językoznawstwo dia- i synchroniczne, znak.

3. The man who invented
and perfected writing
were great linguists and
it was they who invented
linguistics
!
Tw ó r c y p i s m a b y l i
p i e r w s z y m i
językoznawcami
Antoine Meillet
1866-1936
Writing Systems: An Introduction to Their Linguistic Analysis by Florian Coulmas

4. PARĘ FAKTÓW O PIŚMIE
• Istnieje około 100 systemów pisma. Zobacz przegląd i
opisy: http://www.omniglot.com
• Główne systemy pisma to systemy znaków
piktograficznych czy ideograficznych i alfabety oraz
systemy mieszane.
• Mówcy paru tysięcy języków nie używają pisma, ale
komunikują się sprawnie za pomocą języka naturalnego!
• Około miliarda ludzi to anafalbeci (nie czytają i nie piszą).
• W cywilizacjach starożytnych czytać i pisać umiało tylko
około 1% ludzi (Egipcjan na przykład: Kuckenburg 2002).

5. Crystal, D. 1998. Language 3000 BC
2000 BC
1000 BC
1900 AD
1500 AD
500 AD

6. PISMA NA ŚWIECIE
WG WIKIPEDII

7. POCZĄTKI MYŚLI
JĘZYKOZNAWCZEJ
• Indie: Panini (IV p.n.e.) tworzy pierwszą na
świecie systematyczną gramatykę jaką znamy.
• klasyfikacja głosek i zjawisko upodobnienia
• akcent wyrazowy i zdaniowy
• morfologia: budowa wyrazów, części mowy
• Dzieło Paniniego było komentowane przez wieki i
wpłynęło na rozwój gramatyki europejskiej.

8. POCZĄTKI MYŚLI
JĘZYKOZNAWCZEJ
• Grecja: zainteresowania filozoficzne i filologiczne
(praktyka: retoryka i erystyka)
• język, myśl, rzeczywistość (Arystoteles)
• podział wyrazów na części mowy i cz. zdania
• przypadki, podział czasowników, opis zdań
• pochodzenie wyrazów (etymologia)
• Gramatyka grecka stała się wzorem dla Rzymian, została przełożona
na syryjski i ormiański, wpłynęła na rozwój gramatyki europejskiej.

9. • W średniowieczu uważano, że warto badać jedynie
łacinę i grekę. Badania języków narodowych
rozpoczęły się w XVI w.:
• analizy hebrajskiego i sanskrytu (XVI w.);
• traktat ortograficzny Parkoszowica (XV w.)
• słowniki i opracowania gramatyk języków
nieeuropejskich (arabski, syryjski, ormiański,
etiopski) oraz indiańskich (mixtek, keczua, tupi).
• JĘZYKOZNAWCY: misjonarze, kupcy, podróżnicy
POCZĄTKI MYŚLI
JĘZYKOZNAWCZEJ

10. JĘZYKOZNAWSTWO
TYPOLOGICZNE
• Inspiracja teorią ewolucji Darwina i klasyfikacji
roślin Linneusza prowadzi do tezy (Schlegel) o
drzewie genealogicznym języków w XVIII w.
• szczegółowe studia sanskrytu i etymologii
• porównawcza gramatyka języków europejskich
• językoznawstwo historyczne i diachroniczne
• Praindoeuropejski jako przodek języków Europy.

13. SEMIOTYKA
WEDŁUG
FERDINANDA
DE SAUSSURE
!
Nauka badająca życie
znaków w obrębie życia
społecznego.
• http://www.infoamerica.org/teoria_imagenes/saussure10.jpg

14. ZNAK WEDŁUG
FERDINANDA DE SAUSSURE
http://www.jansvenungsson.com/images7/potsdam/potsd_iw11.html

15. http://www.tapeciarnia.pl/172708_drzewo_laka.html
signifiant [znaczący]
forma znaku
signifié [znaczony]
znaczenie znaku
Więź łącząca signifiant i signifié jest dowolna, bo formy
znaków są różne w różnych językach. Znak jest dowolny.
drzewo

16. Związek między tym w
znaku, co znaczące, a
tym, co jest znaczone,
jest nierozerwalny
niczym dwie strony
kartki papieru!
!
Rozdzielenie ich zdaje
się być fizycznie nie
możliwe! (F. de SS)

17. JĘZYK WG F. DE S.
• Język jest instytucją społeczną,
• jest to skarb złożony dzięki praktyce mówienia
w osobach należących do tej samej społeczności,
• przy czym system gramatyczny istnieje
potencjalnie w każdym mózgu lub raczej mózgach
ogółu jednostek:
• w żadnej z nich nie jest kompletny;
• w pełni istnieje tylko w zbiorowości!

18. • langue – język:
• abstrakcyjny,
• społecznie
wytworzony,
• system znaków
powiązanych relacjami
(funkcjonalnie)
• parole – mówienie:
• konkretne,
• indywidualne
akty woli mówców,
• realizacje systemu w
aktach komunikacji
(formy wypowiedzi)
• Langage – mowa: całość zjawisk komunikacyjnych
i zdolność ludzi do posługiwania się językiem:

19. JĘZYKOZNAWSTWO DIACHRONICZNE
I SYNCHRONICZNE WG F. DE S.
• Stan systemu językowego w danym momencie
przypomina układ figur na szachownicy.
• Odróżniamy badania języka synchroniczne od
diachronicznych (porównawczych w czasie)
• Strukturalistyczna wizja języka wg FdeSS
zakładała dążenie do badań synchronicznych i
opisowych.

20. RELACJE PARAGMATYCZNE
I SYNTAGMATYCZNE
• Hanka kupuje nowe ciuchy.
• Wojtek szuka nowych butów.
!
• PODMIOT+ORZECZECZENIE+DOPEŁNIENIE
• RZECZOWNIK+CZASOWNIK+PRZYM.+RZECZ.