ΚΠΑ Γ΄ Γυμνασίου, Τα πολιτεύματα και το σύνταγμα, 8ο κεφάλαιο

1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Ο
ΤΑ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ
ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

2. Μορφές πολιτευμάτων
 Οι κανόνες – νόμοι απαραίτητοι για τη συνοχή και
τη διάρκεια των κοινωνιών.
 Οι νόμοι διαμορφώνουν τις σχέσεις των ατόμων με
την Πολιτεία - κράτος . Αναγκαία η λειτουργία
εξουσίας που θεσπίζει και εφαρμόζει τους νόμους .
Η εξουσία αυτή προσδιορίζεται από το πολίτευμα
ενός κράτους.
 ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ είναι : ο τρόπος οργάνωσης και
άσκησης της κρατικής εξουσίας.

3. Η διαφορά των όρων : Κράτος – Πολιτεία =
πολιτική οργάνωση της κοινωνίας
 Κράτος = δύναμη ,
εξουσία , επιβολή –
υπήκοος (αυτός που
υπακούει)
/απολυταρχικά κράτη
16ου αιώνα
 Πολιτεία – ελεύθεροι
και συμμετέχοντες
πολίτες – κοινωνία
ενεργών πολιτών /
πόλη - κράτος στην
αρχαιότητα.

4. Διακρίσεις πολιτευμάτων
 Μοναρχικά ( απόλυτη μοναρχία : όλες οι εξουσίες
στο πρόσωπο ενός μονάρχη , συνταγματική
μοναρχία: περιορισμός των εξουσιών του από την
ύπαρξη Συντάγματος )
 Ολιγαρχικά : η εξουσία ασκείται από περιορισμένο
αριθμό προσώπων ( στρατιωτικές δικτατορίες –
εξουσία δια της βίας)
 Δημοκρατικά : πηγή εξουσίας και ανώτερο όργανο
της πολιτείας είναι ο λαός.

5. Δημοκρατία ( δήμος + κράτος)
 Το πολίτευμα όπου ο λαός αποφασίζει είτε ο ίδιος
(άμεσα), είτε με τους αντιπροσώπους του (έμμεσα)
για την επίλυση των προβλημάτων του, με βάση την
αρχή της πλειοψηφίας.
 Απαιτούν την ενεργοποίηση των πολιτών και τη
συνεχή επαγρύπνησή τους, θεωρούνται επομένως
δύσκολη μορφή διακυβέρνησης (και ως προς την
ίδρυση και ως προς τη διατήρησή τους).

6. Κατηγορίες δημοκρατικών πολιτευμάτων
 Α. Άμεση ή συμμετοχική
 Ο λαός ασκεί την εξουσία άμεσα – απευθείας π.χ. αρχαία
Αθήνα – πόλη - κράτος
 Στοιχεία άμεσης δημοκρατίας στις σύγχρονες κοινωνίες :
 Το δημοψήφισμα (ψηφοφορία του λαού για κρίσιμο
ζήτημα)
 Λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία (οργανωμένες ομάδες
πολιτών προτείνουν νομοθετικές ρυθμίσεις για
κοινωνικά προβλήματα)
 Ηλεκτρονική δημοκρατία (συμμετοχή του λαού)

7.  Β. Αντιπροσωπευτική (έμμεση) : πηγή εξουσίας
είναι ο λαός που ασκεί εξουσία μέσω των
βουλευτών (αντιπροσώπων του) που εκπροσωπούν
τα συμφέροντά του .
 Ανάλογα με τον τρόπο εκλογής και τις αρμοδιότητες
των οργάνων τους διακρίνονται σε :
 α.Βασιλευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία
: Αρχηγός του κράτους ο βασιλιάς (κληρονομικός με
συμβολικό ρόλο – πολιτικά ανεύθυνος) , η
κυβέρνηση που εκλέγεται από το λαό παίρνει τις
πολιτικές αποφάσεις.

8.  β. Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική
Δημοκρατία:
 Αρχηγός του κράτους ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας,
εκλέγεται από τη Βουλή, στερείται ουσιαστικών
πολιτικών αρμοδιοτήτων . (Ελλάδα, Ιταλία ,
Γερμανία)
 γ. Προεδρική Δημοκρατία : Ο Πρόεδρος της
Δημοκρατίας είναι αρχηγός του κράτους και
πρόεδρος της κυβέρνησης . Εκλέγεται από το λαό ή
από σώμα εκλεκτόρων – διαθέτει ουσιαστικές
πολιτικές αρμοδιότητες (ΗΠΑ, Ρωσία, Κύπρος)

9. Λειτουργία του πολιτεύματος
 Το πολίτευμα της χώρας μας είναι προεδρευόμενη
κοινοβουλευτική δημοκρατία (11/06/1975
Σύνταγμα).
 Δημοκρατία : οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό –
υπάρχουν για αυτόν και ασκούνται σύμφωνα με το
Σύνταγμα . Η Βουλή προέρχεται από το λαό (εκλογές).
 Προεδρευόμενη εφόσον ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας
εκλέγεται από τη Βουλή και όχι άμεσα από το λαό και
 Κοινοβουλευτική, εφόσον το Κοινοβούλιο (Βουλή)
είναι το κεντρικό όργανο από το οποίο προέρχονται τα
άλλα δύο βασικά όργανα δηλαδή ο Πρόεδρος της
Δημοκρατίας και η Κυβέρνηση.

10. Τι είναι Σύνταγμα
 Οι πολίτες απαιτούν Σύνταγμα μέσα από
αιματηρούς αγώνες (Γαλλική Επανάσταση-
Αμερικανική Διακήρυξη - Επανάσταση 3ης
Σεπτεμβρίου 1843 - απολυταρχία του Όθωνα)
 Γιατί το Σύνταγμα προσφέρει σταθερό όριο
ασφαλείας για τον πολίτη από την
αυθαιρεσία της κρατικής εξουσίας.

11. Χαρακτηριστικά του Συντάγματος:
 Θεμελιώδης νόμος : όλοι οι νόμοι οφείλουν να
είναι σύμφωνοι με τις Συνταγματικές διατάξεις
 Καταστατικός χάρτης του κράτους: (με αυτό
συστήνεται το κράτος – ρυθμίζεται η οργάνωση
και η λειτουργία της κρατικής εξουσίας )
 Κατοχυρώνονται τα δικαιώματα των πολιτών –
καθορίζονται οι βασικές υποχρεώσεις τους .
Αποτελεί εγγύηση των δημοκρατικών
δικαιωμάτων.

12. Αναθεώρηση Συντάγματος (Ήπια – Αυστηρά
Συντάγματα)
 Το ελληνικό Σύνταγμα
είναι αυστηρό ως προς
την αναθεώρηση (αλλαγή)
γιατί απαιτεί ιδιαίτερες
προϋποθέσεις (μεγάλη
συναίνεση στη Βουλή,
ειδική συνεδρίαση,
χρονοβόρα διαδικασία) .
Δεν αναθεωρούνται οι
διατάξεις που αφορούν τη
μορφή του πολιτεύματος
και όσες αφορούν τα
ατομικά δικαιώματα.
 Ήπια τα Συντάγματα που
μπορούν να αναθεωρηθούν
(αλλάξουν) ή να
καταργηθούν εύκολα.
 Το Σύνταγμά μας
αναθεωρήθηκε το 1986, το
2001 και το 2008.

13. Τα όργανα του κράτους (πολιτείας) είναι :
 Ο Λαός (κυρίαρχο)
 Η Βουλή
 Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας
 Η Κυβέρνηση
 Τα Δικαστήρια

14. Βασικές αρχές του Συντάγματος
 Λαϊκή κυριαρχία: πηγή όλων των εξουσιών είναι ο
Λαός « όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό και
ασκούνται υπέρ αυτού και του έθνους» (άρθ. 1 του
Συντάγματος).(κατοχυρώνεται πρώτη φορά στο Σ. της
Τροιζήνας το 1827)
 Στηρίζεται στην ελευθερία και την ισότητα των
πολιτών.
 Αποτελεί το θεμέλιο του πολιτεύματός μας
 Δεν αναθεωρείται
 Ασκείται από το εκλογικό σώμα (τους πολίτες που
έχουν δικαίωμα να ψηφίζουν) και μάλιστα την
πλειοψηφία του.

15. Κατοχυρώνεται με τις παρακάτω διαδικασίες:
 Κάθε 4 χρόνια ο λαός (το εκλογικό σώμα) εκλέγει τους
αντιπροσώπους του - βουλευτές και κάθε 5 χρόνια
ευρωβουλευτές – δημάρχους – περιφερειάρχες.
 Όλοι οι Έλληνες πολίτες που έχουν τα προσόντα μπορεί να
είναι υποψήφιοι για τα αξιώματα του κράτους.
 Το εκλογικό σώμα συμμετέχει στο δημοψήφισμα για
κρίσιμα εθνικά θέματα.
 Οι πολίτες έχουν δικαιώματα συλλογικής δράσης
(συγκεντρώσεις – απεργίες – συνεταιρισμούς κλπ)
 Υποχρέωση των οργάνων του κράτους να σέβονται τις
αρχές της λαϊκής κυριαρχίας –να ασκούν τις αρμοδιότητές
τους όπως ορίζει το Σ. και οι νόμοι .

16. Αρχή του Κράτους δικαίου
 Κάθε πράξη των οργάνων της εξουσίας πρέπει να
προβλέπεται από το Σύνταγμα και το νόμο (αρχή
της νομιμότητας)
 Κατοχυρώνεται η προστασία των θεμελιωδών
δικαιωμάτων των πολιτών στο Σύνταγμα
 Κατοχυρώνεται η ανεξαρτησία των δικαστών
από την επιρροή των άλλων κρατικών οργάνων

17. Κοινωνικό κράτος
 Δημιουργήθηκε για την κάλυψη των αναγκών των
πολιτών και τη μείωση των κοινωνικών
ανισοτήτων. (Στα ευρωπαϊκά Σ. κατοχυρώνεται
κυρίως μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο )
 Κατοχύρωση των κοινωνικών δικαιωμάτων
π.χ. δωρεάν παιδεία, περίθαλψη, στέγαση, ασφάλιση
προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων,
διευκόλυνση ατόμων με αναπηρίες , επιδόματα
ανεργίας κ.ά.

18. Αρχή της διάκρισης των λειτουργιών
(αρ. 26 Σ.)
 Νομοθετική λειτουργία ασκείται από τη Βουλή και τον
Πρόεδρο της Δημοκρατίας
 Εκτελεστική λειτουργία ασκείται από την Κυβέρνηση
και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας
 Δικαστική λειτουργία από τα ανεξάρτητα δικαστήρια
που δικάζουν στο όνομα του ελληνικού Λαού.
 Σημασία της διάκρισης:
Η κρατική εξουσία μοιράζεται σε διαφορετικά όργανα,
αποφεύγονται οι αυθαιρεσίες και γίνεται
αμοιβαίος έλεγχος.
( Αριστοτέλης – Πολιτικά / Μοντεσκιέ ……η εξουσία να
συγκρατεί την εξουσία)

19. Σχετικότητα της διάκρισης
 Η ανάγκη για ταχύτερη
και αποτελεσματικότερη
άσκηση της κρατικής
εξουσίας οδηγεί στην
συνεργασία των
οργάνων της κρατικής
εξουσίας.
 π.χ. Ο Πρόεδρος της
Δημοκρατίας συμμετέχει
στην άσκηση της
νομοθετικής και της
εκτελεστικής
αρμοδιότητας,
 η Βουλή έχει δικαστικές
αρμοδιότητες ,
 η Κυβέρνηση νομοθετεί
με τις πράξεις
νομοθετικού
περιεχομένου.

20. ΕΚΛΟΓΕΣ – ΚΟΜΜΑΤΑ
– ΜΜΕ
ΚΕΦ. 9Ο
ΥΠ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ :
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Κ.
Κοινωνική και Πολιτική
Αγωγή

21. Εκλογικό σώμα
 Το εκλογικό σώμα αποτελείται από τους πολίτες που
έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν.
 Τα προσόντα για να ανήκει κάποιος στο εκλογικό
σώμα είναι :
 Ελληνική ιθαγένεια – έλληνες πολίτες που δεν έχουν
στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα
 Στις δημοτικές – περιφερειακές συμμετέχουν και οι
ευρωπαίοι πολίτες που μένουν μόνιμα στην Ελλάδα
 Άνω των 17 ετών (έγινε 17 από τις 3/8/16) η 1η
Γενάρη ημερομηνία γέννησης όσων γεννήθηκαν στο
χρόνο)

22. Αρμοδιότητες εκλογικού σώματος
 Ψηφίζει αντιπροσώπους στις βουλευτικές εκλογές
κάθε 4 χρόνια
 Όργανα Τοπικής Αυτοδιοίκησης ( Δημάρχους –
Περιφερειάρχες κάθε 4 χρόνια )
 Ψηφίζει αντιπροσώπους στο Ευρωπαϊκό
κοινοβούλιο - ευρωβουλευτές (κάθε 5 χρόνια)
 Συμμετέχει στο δημοψήφισμα που προκηρύσσει ο
Πρόεδρος της Δημοκρατίας για κρίσιμα θέματα

23. Ψηφοφορία – Βασικές αρχές
 Άμεση – απευθείας εκλογή αντιπροσώπων
 Μυστική – ψηφίζουμε σε παραβάν – κλειστό και
σφραγισμένο φάκελο – ομοιόμορφα ψηφοδέλτια . Η
παραβίαση της μυστικότητας ποινικό αδίκημα
 Υποχρεωτική – ψηφίζουν όλοι
 Προσωπική – με αστυνομική ταυτότητα –απαιτείται
φυσική παρουσία . Δυνατότητα να καθιερωθεί η
επιστολική ψήφος για τους απόδημους έλληνες
 Ίση – μία μόνο ψήφος με ίδια ισχύ ( αρχή της ισότητας
της ψήφου )
 Καθολική – 1864 για τους άνδρες , μόλις το 1952
δικαίωμα ψήφου των γυναικών
 Ταυτόχρονη ( ανατολή – δύση σε όλα τα εκλογικά
τμήματα)