1. Dziedzictwo rodzinne – co i jak przekazujemy
naszym dzieciom?
Dr Monika Wasilewska
Instytut Psychologii Stosowanej UJ

2. Genogram
Rodzina jest czymś więcej niż sumą poszczególnych jej
członków, jest także sumą zachodzących pomiędzy nimi
interakcji
2

3. Nie ma obiektywnej rzeczywistości - są rodzinne konstrukcje
społeczne, czyli niepodważalne poglądy na rzeczywistość,
tworzone i utrwalane w dialogu toczonym przez przedstawicieli
kilku pokoleń.
(Gergen, 1996; White, 1995)
3

4. Rodzina tworzy znaczenia - indywidualne sądy o tym,
co konstytuuje rzeczywistość, są funkcją wierzeń i
opowieści przekazanych przez rodzinę i kulturę
(Becvar, 2000).
4

5. Przykłady przekazów rodzinnych
(20 pacjentów z zaburzeniami lękowo-depresyjnymi w wieku 25-40)
cierpienie jest nieuniknione - „W każdym kąciku po krzyżyku”,
„Pan Jezus cierpiał sam, kazał cierpieć nam”, „Śmiej się śmiej,
potem będziesz płakać”, „To co dobre szybko się kończy” ,”Arbeit
macht frei- nie rób z siebie mięczaka”.
ludziom nie należy ufać - „Umiesz liczyć licz na siebie”, „Naiwność
to pierwszy stopień do piekła”, „Ludzie to wilki, zjedzą cię”, „Nie
pokazuj nikomu swoich uczuć”, „Nie daj się ludziom wykorzystać”,
„Ludzie zawsze zawodzą”.
5

6. Przykłady przekazów rodzinnych c.d
świat na zewnątrz jest wrogi i niebezpieczny – „Bądź ostrożny”,
„W życiu nie ma nic za darmo”, „Za wszystko w życiu trzeba
zapłacić”, „Nie bądź naiwny, bo dostaniesz od życia po dupie”,
„Śmierć frajerom”.
jedynie rodzina zapewnia faktyczne poczucie bezpieczeństwa „Nie ma jak rodzina”, „Musimy trzymać się razem”, „Nigdzie nie
będzie ci tak dobrze jak w domu”, „Jak przyjdzie co do czego to
tylko rodzina ci pomoże”.
dzieci winne są rodzicom posłuszeństwo i podporządkowanie ”Rodzicom należy się szacunek i posłuszeństwo”, „Dzieci i ryby
głosu nie mają”, „Nie bądź egoistą nie myśl o sobie”.
6

7. Dziedzictwo rodzinne
Oczekiwania przekazywane przez poprzednie pokolenia dotyczące
np. tego, czego się wymaga od jej członków.
Dziedzictwo wyznacza długi i zasługi, jedno dziecko może być
skazane na sukces, inne na porażkę, jedno zasługiwać na
akceptację, inne na wstyd – rodzina ma własną narrację i tworzy
etykiety dla swoich członków.
Z powodu tych rodzinnych imperatywów dzieci są zobowiązane,
aby dostosowywać swoje życie do własnego dziedzictwa.
7

8. Ostrzeżenia rodzinne (65 kobiet między 25 a 40 r.ż)
Ostrzeżenia dotyczące małżeństwa i roli żony (53%)
Przed brakiem niezależności w małżeństwie, zdradą, samotnością przy
boku męża, poświęceniem swojego życia mężowi, brakiem zrozumienia,
wsparcia, upokorzeniem ze strony męża, „nie należy im ufać”, „trzeba
liczyć tylko na siebie”, „ dbać, aby mąż nie był głodny”, dominacją męża,
alkoholizmem, kłótniami.
Ostrzeżenia dotyczące staropanieństwa (29%) - kobieta sama to
tragedia, lepszy byle jaki niż nikt.
Ostrzeżenia dotyczące pracy, zdrowia (16%) „praca nie może zniszczyć
życia prywatnego”, „nie można zadawalać się byle czym, tylko iść ostro do
przodu”, „trzeba być najlepszym”, „trzeba uważać na własne zdrowie”.
Ostrzeżenia dotyczące świata społecznego (13%)
Przed fałszywymi ludźmi, przed nadmiernym zaufaniem do innych, przed,
nieuczciwością, „w życiu trzeba kierować się rozumem a nie sercem”,
niesamodzielnością,
nadmiernemu
zaufaniu
innym,
brakiem
wykształcenia, brakiem wiary.
8

9. Przestrogi rodzinne
utratą wolności (20%) – „gdy wyjdziesz za mąż będziesz
służącą do końca życia, każdy mężczyzna jest taki sam”,
olbrzymią ilość obowiązków (13%) – „małżeństwo to ciężka
praca, odpowiedzialność przez całe życie, zobowiązanie”,
trudną rola żony (13%) – „nie wychodź za mąż, bo potem jest
dużo trudności związanych z rozwodem”, „ciężko znaleźć
dobrego, porządnego mężczyznę, kobiety w naszej rodzinie
mają pecha, więc nawet jak go znajdą są nieszczęśliwe”.
byciem starą panną (17%) „jedynym szczęściem kobiety jest
bycie żoną i matką”, „bez małżeństwa uważana będziesz za
gorszą”, „samotne życie to wielkie nieszczęście
9

10. Przekaz rodzinny
Obligacje
rodzinne
Poczucie lojalności
Nielojalnośd wobec
własnych potrzeb
rozwojowych
Spłaty długów
Konflikt
lojalności
Niemożnośd
realizowania zadao
rozwojowych
Objawy chorobowe

11. Członek rodziny jako element
wielopokoleniowej mozaiki
Dysfunkcjonalne przekazy rodzinne utrudniają prawidłowy
rozwój jednostki i podejmowanie przez nią zobowiązań na
życie.
Koniecznośd spłaty długu, realizowania
powtarzanych od pokoleń nieefektywnych
wzorów relacji stanowi więc utrudnienie w
realizacji własnych zadań rozwojowych.

12. Literatura:
Tryjarska B. (red.), Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a
zaburzenia w dorosłości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR,
Wasilewska M., Traumatyczne doświadczenia rodzinne jako
element przekazu międzypokoleniowego [w:] O rozwoju mimo
ograniczeń, red. Piasecka B., WUJ, Kraków 2011.
12

13. Dziękuję!
monika.wasilewska@uj.edu.pl
Kontakt
ul. Rękawka 3/2
30-535 Kraków
Biura
ul. Wiśniowa 36 m. 2
02-520 Warszawa
sekretariat@ud.edu.pl
www.uniwersytetdzieci.pl
ul. Iwana Pawłowa 1/1
53-604 Wrocław
ul. Kościuszki 31a/8
10-503 Olsztyn

14. Wykład został zrealizowany
dzięki pomocy finansowej przyznanej przez:
14