workshop over kwaliteitsmanagement op het NVAO congres van 6 februari 2013

1. Hoe betrek ik de docent bij onze kwaliteitscultuur?
NVAO Voorjaarscongres 2013
6 februari 2013
workshop 5
Robert Bouwhuis (R.Bouwhuis@hr.nl)

2. Disclaimer
• Ik spreek op persoonlijke titel.
• Ik maak gebruik van mijn ervaringen binnen de opleidingen waar ik
heb gewerkt, binnen de hogeschool Rotterdam en binnen het LOO.
• “Het raam waardoor je kijkt bepaalt de wereld die je ziet..”

3. Met dank aan Stephan Fellinger / www.fellinger.nl
We zien de dingen niet zoals ze zijn,
we zien de dingen zoals WIJ zijn
Het is ons
symbool.
(Canadees)
Het is een
celstructuur.
(bioloog)
Het is een stilleven. (fotograaf)
Het is
compost.
(tuinman)
Het is een
gevaar.
(NS-machinist)
Het is troep
(vuilnisman)
Het is een
maaltijd.
(insect)
Het zijn de longen van
de wereld (ecoloog)
Het is
speelgoed.
(kind)
Het is
onderdeel van
mijn
herbarium.
(verzamelaar)

4. Wie bepaalt de koers van het HBO?
• WHW
• Onderwijsinspectie: specifieke interpretatie van onderdelen van de WHW
• NVAO: beoordelingskader accreditatie
• Ad hoc commissies: commissie Franssen, Dijsselbloem, Veerman, commissie Maatstaf,
Reviewcommissie Hoger Onderwijs, etc.
• Bestuurders
• Politici: kamervragen over % vrouwelijke bestuurders in het onderwijs
• BON
• HBO-raad: vreemde ogen dwingen
• LOO (kaders van de eigen vakopleidingen)
• VNO-NCW
• Studenten (NSE, keuzegids)
• Publieke opinie

5. Een docent dient vele meesters..

6. Probleem: bestuurlijke ADHD
• Veel beloven, weinig geven
doet de gek in vreugde leven..
• Maar de kwaliteitsmedewerker
beven, want..

7. Vele meesters leiden tot hoge druk ..

8. Symptomen van werkdruk: gevolgen voor de organisatie
• De kwaliteit van het werk neemt af
• Het werk komt niet op tijd af
• Demotivatie en conflicten
• Toenemende faalkosten
• Minder betrokkenheid
• Cynisme en apathie
• Oplopend verzuim
Bron: TNO Arbeid

9. Voorlopige conclusie: hoe meer kwaliteitsaspecten
worden benoemd des te lager de kwaliteit
Hoe kunnen we de docent betrekken bij onze
kwaliteitscultuur?

10. Eerste verkenning: Wat is kwaliteit?
• Studenttevredenheid? (NSE, keuzegids?)
• Beroepenveldtevredenheid, succes op de arbeidsmarkt? (HBO
monitor)
• Studiesucces en uitval?
• Onderzoeksvaardige studenten?
• Internationaal gebenchmarkte opleidingen?
• Voldoen aan NVAO-standaarden?
• Etc.

11. Hoe definieer ik succes?
• Hygiënische succesfactoren:
• Kritische succesfactoren:

12. De NSE meet vooral hygiënische succesfactoren..
• De inhoud van de opleiding
• De verworven algemene vaardigheden binnen je opleiding
• De verworven wetenschappelijke vaardigheden binnen je opleiding
• De voorbereiding op de beroepsloopbaan
• De docenten van de opleiding
• De informatie vanuit je opleiding
• De studiefaciliteiten van je opleiding
• Toetsing en beoordeling (bijv. criteria van beoordeling en vorm van toetsing)
• De studieroosters
• De studielast
• De studiebegeleiding
• De overige faciliteiten en de studieomgeving
• De algemene sfeer op je opleiding
• De mate waarin je betrokken wordt bij de verbetering van je opleiding

13. Probleem: Begrensde rationaliteit – Herbert Simon
• Hoeveel KPI’s kun je aan?
• Kiezen en prioriteren helpt..

14. De kritische succesfactor: het eindniveau van een
afgestudeerde
Hogere en duidelijke eisen voorkomen de neergang naar het midden..

15. Wie is eigenaar van de kwaliteit van onderwijs?
• De mate waarin kwaliteitsbeleid beleefd
wordt door docenten is omgekeerd
evenredig aan de dikte van een
beleidsplan.

16. En wat is een kwaliteitscultuur?
• Een helder beeld van wat de instelling onder kwaliteit verstaat.
• Prioritering van KPI’s vanuit directie en management.
• Afspraken nakomen.
• Regels naleven (binnen de grenzen van de beperkte rationaliteit)
• Eigenaarschap van medewerkers voor aspecten van kwaliteit
• Verantwoordelijkheidsgevoel voor het succes van de student en
voor het succes van collega’s
• Gastheerschap

17. Cultuur: welke waarden zijn dominant?
• Rock Values
• Consistentie
• Transparantie
• Betrouwbaarheid
• Vergelijken van performance
(benchmarken)
• Whirlpool Values
• Keuzevrijheid
• Diversiteit
• Dynamisme
• Spontaniteit
• Autonomie
Charles Hampden Turner’s dilemma space

18. Beelden van aansturing..

19. Managementkeuze: dirigeren of ondersteunen?

20. Enkele uitgangspunten bij kwaliteitsbeleid (die niet altijd
uitgangspunten zijn) ..
• De vooropleiding van een leerling biedt toegang tot hoger onderwijs,
maar is niet noodzakelijkerwijs voldoende om hoger onderwijs te
volgen. Hoger onderwijs is intrinsiek meritocratisch.
• Een student in het HBO is geen leerling, maar een beginnende
professional en dient als zodanig behandeld te worden.
• Studenten zijn (soms) gemotiveerd voor het beroep, maar niet
noodzakelijkerwijs voor de vakinhoud.
• Het is de taak van een docent om de student aan te leren wat het
professionele referentiekader van het beroep is, zodat de student
uiteindelijk zichzelf kan sturen.

21. Onderwijs is een dienst en docenten zijn dienstverleners..

22. Gastheer voor professionele ontwikkeling: checklist voor succesvolle experiences en
wat we van Disneyland kunnen leren
• Likeability (Moet ik hier aandacht aan
besteden?)
• Impact (Hoe indrukwekkend vind ik
deze belevenis?)
• Stickiness (Beklijft de ervaring?)
• Storyability (Levert dit een verhaal op
dat ik kan navertellen?)

23. De docent als dienstverlener
• "sturen op waarden" (wat betekent vakkundigheid? waar wordt je
als docent op beoordeeld? en waar wordt je als commissielid op
beoordeeld?),
• "eigenaarschap" (docent van "regisseur van leerervaringen" naar
"gastheer voor (professionele) ontwikkeling“
• het nemen van professionele ruimte: elkaar aanspreken (o.a. peer
review), veiligheid, vieren van successen, elkaar helpen om beter te
worden, etc.
• Maar dan moet je daar wel tijd voor maken..

24. Een ideaal: stealth management ipv controle?
• A leader is best when people barely know that he exists,
Not so good when people obey and acclaim him,
Worst when they despise him,
Fail to honor people, They fail to honor you,
But of a good leader, who talks little,
When his work is done, his aims fulfilled,
They will all say, "We did this ourselves."
- Lao Tzu

25. De meest eenvoudige manier om tot kwaliteitsverbetering te komen..
• doelen stellen: "zeven is het nieuwe zes“
• Waarom: omdat de docent het wil..

26. Enkele stellingen en vragen..
• Vertrouwen is goed, controle is beter.
• Controle is goed, vertrouwen is beter.
• Is er een tegenstelling tussen “procedures en processchema’s” en
“professionele integriteit”?
• Diversiteit vs standaardisatie?
• Vermindering regeldruk helpt ook: afstemming tussen NVAO,
Onderwijsinspectie, Reviewcommissie hoger onderwijs helpt.
• Kwaliteitsbeleid: controlemiddel of hulpmiddel om beter te worden?
• Hoe kunnen we verlangen om het beter te doen faciliteren?