Met de Energy Port speelt de Haven van Oostende in op de groei van de ‘blue energy sector’. Blue Energy is de verzamelnaam voor alle energie afkomstig uit zee: wind-, golf- en getijdenenergie. De Energy Port Oostende is ondertussen uitgegroeid tot een regionale trekpleister voor bedrijven actief in deze sector.
In het kader van het Europese Interreg project “Duurzame Zeehavens” werkte een consortium van bedrijven (3E, MOP Urban Design, i-propeller en Rebel) in opdracht van het Autonoom Havenbedrijf Oostende een visie en masterplan uit voor de verdere ontwikkeling van de Energy Port Oostende. Met deze studie wil de Haven van Oostende een antwoord vinden op de groeiende toestroom aan bedrijven en wil ze een strategie uitwerken voor de organisatie op het land van de blue energy sector.
In de voorhaven van de haven van Oostende worden windmolens geassembleerd. Vanuit de gebouwen op deze site wordt het beheer en onderhoud gecoördineerd. Beheer en onderhoud nemen stilaan een belangrijke plaats in beslag. Dat is een gezonde evolutie, omdat hierdoor contracten worden afgesloten voor 10-15 jaar en dit dus werkgelegenheid op lange termijn verzekert voor de regio. De gebruikseisen veranderen evenwel mee met deze evolutie.
3. 2/09/20133
Achtergrond van het project
Onderdeel van het INTERREG IVB project ‘Duurzame Zeehavens’:
De focus van Haven van Oostende binnen dit project is ‘Visie en Masterplan voor een
Eco-vriendelijke gebouwencluster in de Energy Port Oostende’
De opdracht werd bewust breder getrokken naar een visieontwikkeling op lange termijn
voor de Energy Port Oostende alsook een masterplan voor de ontwikkeling van de hele
site op 4 domeinen:
• Ruimte
• Energie
• Materialen
• Diensten
Doel: evolutie van ad hoc korte termijnacties naar lange termijn planning en investeringen
5. Visieontwikkeling en masterplan Energy Port
Eco-vriendelijke gebouwencluster
3E – i-propeller – MOP Urban Design – Rebel Group
6. AGENDA:
1. Achtergrond van het project
2. Visieontwikkeling: Uitdaging en opportuniteit
Energy Port Oostende
3. Een duurzame site
1. Ruimtelijke planning en diensten
2. Materialen
3. Energie
4. Concretiseren van de keuzes
5. Hoe deze visie realiseren?
6
7. 7
Achtergrond van het project
Onderdeel van het INTERREG IVB project ‘Duurzame Zeehavens’:
De focus van Haven van Oostende binnen dit project is ‘Visie en Masterplan voor een
ecovriendelijke gebouwencluster in de EnergyPort Oostende’
De opdracht werd bewust breder getrokken naar een visieontwikkeling op lange termijn
voor de Energy Port Oostende alsook een masterplan voor de ontwikkeling van de hele
site op 4 domeinen:
• Ruimte
• Energie
• Materialen
• Diensten
Doel: evolutie van ad hoc korte termijnacties naar lange termijn planning en investeringen
9. AGENDA:
1. Achtergrond van het project
2. Visieontwikkeling: Uitdaging en opportuniteit
Energy Port Oostende
3. Een duurzame site
1. Ruimtelijke planning en diensten
2. Materialen
3. Energie
4. Concretiseren van de keuzes
5. Hoe deze visie realiseren?
9
10. 10
Visieontwikkeling voor de Energy Port
De Energy Port Oostende wil uitgroeien tot:
dé cluster voor O&M activiteiten in Blue Energy
met focus of Offshore Wind in het Noordzeegebied
en een experimenteerzone voor alle vormen van Blue Energy
• Troeven van de haven en positionering ten opzichte van concurrentie
• Duurzame groei en verankering van activiteiten op lange termijn
• Creatie van toegevoegde waarde rondom kern van O&M activiteiten
• Opportuniteiten voor clustervorming in partnerschap met Greenbridge
Waarom deze visie?
11. 11
Deze evolutie naar bedrijfsvoering op langere termijn…
• resulteert in een ander verwachtingspatroon bij de bedrijven m.b.t. de
faciliteiten die de haven aanbiedt
• creëert mogelijkheden m.b.t. duurzame investeringen
Huidige situatie
12. 12
Troeven en uitdagingen ten opzichte van andere havens
0
1
2
3
4
5
A
B
CD
E
Energy Port Oostende
Bron: Buck Consulting International
13. Hoe deze visie realiseren ?
Gefaseerd groeimodel
Een plek voor
O&M Offshore
Windenergie
Dé plek voor
O&M Offshore
Windenergie
Dé cluster
voor O&M
Offshore
Windenergie
Belgische
windparken
Noordzee
windparken
Europese
windparken
Nu 3 jaar 5 jaar
Bedrijventerrein Inter-bedrijven samenwerking Duurzaam Bedrijventerrein
13
14. Keuze positionering Energy Port – feedback vanuit bedrijven
14
Een plek voor O&M
Offshore Wind
*
• Geschikte locatie
• Geen focus op offshore
wind
• Geen focus op
duurzaamheid
• Geen ondersteunende
diensten
• Geen externe uitstraling
Dé plek voor O&M
Offshore Wind
**
• Toplocatie
• Focus op offshore wind
• Geen focus op
duurzaamheid
• Ondersteunende diensten
met focus op efficiëntie
• Goede externe uitstraling
Dé duurzame plek voor
O&M Offshore Wind
***
• Duurzame toplocatie
• Focus op offshore wind
• Focus op duurzaamheid
• Ondersteunende diensten
met positieve lange
termijn impact
• Duurzame uitstraling
Dé duurzame cluster voor
O&M Offshore Wind
****
• Clusterlocatie
• Focus op innovatie in
offshore wind
• Focus op duurzaamheid
• Ondersteunende diensten
met focus op
samenwerking
• Inspirerende uitstraling
Europese WindparkenNoordzee WindparkenBelgische Windparken Noordzee Windparken
Samen duurzaam
investeren op lange
termijn
Duurzame investeringen
op lange termijn
Minimale Investeringen
Investeringen op korte
termijn
Beheer via
clustermanagent
Beheer via
sitemanagementGeen centraal beheer Beperkt centraal beheer
15. 15
Hoe deze visie realiseren ?
Gefaseerd groeimodel naar DBT
Bedrijventerrein
Samenwerking
tussen
bedrijven
Duurzaam
bedrijventerrein
- Eerste drijfveer is kostenefficiëntie en organisatie-
efficiëntie –> PROFIT
- Overwinnen van eerste hindernissen
- Tweede drijfveer is kennisuitwisseling en
ruimtelijke kwaliteit –> PEOPLE & PLANET
- Overwinnen van complexere hindernissen
16. Ondersteunende overheid
16
Hoe deze visie realiseren ?
Juiste partners aantrekken en houden
Kansen voor Energy Port
1. Ligging aan zee
2. Nood aan economische
heroriëntatie
3. Aanwezig infrastructuur
4. Gekwalificeerde
arbeidskrachten
5. Ondersteunende overheid
6. Aantrekken belangrijke
marktspelers
7. Gespecialiseerde
opleidingscentra
8. Innovatie- en kenniscentra
Bron: Studie Econopolis (2011-2012)
17. AGENDA:
1. Achtergrond van het project
2. Visieontwikkeling: Uitdaging en opportuniteit
Energy Port Oostende
3. Een duurzame site
1. Ruimtelijke planning en diensten
2. Materialen
3. Energie
4. Concretiseren van de keuzes
5. Hoe deze visie realiseren?
17
19. AGENDA:
1. Achtergrond van het project
2. Visieontwikkeling: Uitdaging en opportuniteit
Energy Port Oostende
3. Een duurzame site
1. Ruimtelijke planning en diensten
2. Materialen
3. Energie
4. Concretiseren van de keuzes
5. Hoe deze visie realiseren?
19
21. 21
Land-
gebruik
Ruimtelijke randvoorwaarden
• Beperkte lengte kade beschikbaar voor O&M
• Beperkte ruimte voor de inplanting van de gebouwen
• Bestaande situatie van verkeer en gebouwen
Randvoorwaarden gebruikers
• Grote druk op positie gebouwen ten opzichte van kade
• Lange termijn bezetting (O&M) => andere
verwachtingen dan bij werfzone (opbouw windmolen
parken)
Randvoorwaarden
22. 22
Land-
gebruik
• Onduidelijke scheiding werfzone en ‘bedrijventerrein’
• alle types verkeer (zwaar, speciaal, fiets, voetganger, auto) door elkaar
• Elk bedrijf eigen veiligheidsplan => onveilig overkoepelende situatie
• Parking overal op terrein
• Problematische signalisatie
Huidige toestand
25. 25
Land-
gebruik
• Site = 1 gebied met 1 veiligheidssysteem
• Duidelijke afbakening bedrijvenzone, werfzone, kadezone
• Organisatie gebouwen binnen macroblokken
• Gebundeld parkeren
• Scheiden van verkeersfluxen
• Fiets- en voetgangersroute en clustervorming
• Oneigenlijk verkeer weg uit de Energy Cluster
• Volledige vrijmaken van de kade over breedte van 20 m
• voorzien van ruimte en afbakening zone voor dagafval + gezamenlijke afvalzone
=> Alle gebouwen eerstelijns!
Doelstellingen ruimte
26. 26
Scenario’s voor centrale diensten – beveiliging/veiligheid (welzijn)
* - Elk bedrijf individueel
** - Toegang tot de site onder centraal beheer, consortiumbewaking
*** - Eén veiligheidsplan voor de site
**** - Eén veiligheidsplan voor de site met gedeelde bedrijfsopleidingen
Veilig-
heid en
welzijn
31. 31
Scenario’s voor centrale diensten - mobiliteit
* - Elk bedrijf individueel
** - Beperkte mobiliteitsafspraken voor de site
*** - Gezamenlijke parkeerruimte & zachte mobiliteit on site
**** - Gezamenlijk transport & collectieve mobiliteitsplannen
Belangrijk voor clustervorming: Link met Greenbridge-site (4,5 km)
Mobi-
liteit
36. 36
Parking en interne verbindingsas
1 parkeerplaatsen electrische wagens
2 uitleendienst fietsen interne circulatie
3 fiets- en goetgangers as
4 houten verlichtingsmasten en verlichting armaturen op zonneenergie
5 zonnepanelen
6 waar mogelijk groen waterdoorlatend + welzijn
1 2
3
44
5 5
5
6
Mobili
teit
37. 37
Scenario’s voor centrale diensten - afval
* - Elk bedrijf individueel
** - Collectieve ophaling via raamcontract
*** - Eén afvalpunt op de site voor alle bedrijven
**** - Collectieve afvalpreventie door samenwerking en innovatie
Afval
41. AGENDA:
1. Achtergrond van het project
2. Visieontwikkeling: Uitdaging en opportuniteit
Energy Port Oostende
3. Een duurzame site
1. Ruimtelijke planning en diensten
2. Materialen
3. Energie
4. Concretiseren van de keuzes
5. Hoe deze visie realiseren?
41
42. 42
Duurzaam materiaalgebruik
Enkele referenties zoals doorgaans gebruikt in de bouwsector
NL Basiswerk Milieuclassificaties Bouwproducten NIBE
UK Green Guide to Specification BRE (BREEAM)
BE Milieugerelateerde Materiaalprestatie van Gebouwelementen VITO, WTCB en
KULeuven in opdracht van OVAM
• evaluatie gebouwelementen (dak, vloer, gevel) i.p.v. materialenvarianten
meer integrale duurzaamheidsevaluatie van materialen
43. 43
Duurzaam materiaalgebruik
Duurzame alternatieven voor industriebouw
Beton met een lager verbruik aan primaire grondstoffen vraagt (vb. ECO2beton)
• gerecycleerde betongranulaten in combinatie met CO2 neutraal cement
• competitieve prijs t.o.v. standaard product
• potentieel grote impact want één van belangrijkste bouwmaterialen bij
industriebouw
44. 44
Duurzaam materiaalgebruik
Duurzame alternatieven voor industriebouw
Hout als alternatief voor beton en
staal in dragende constructies
Gelamineerd hout
• goede sterkte/gewicht verhouding
• grote overspanningen mogelijk
• lange levensduur
FJI® balken
• ook geschikt als gevelelementen
46. 46
Duurzaam materiaalgebruik
Isolatie in industriebouw
Duurzaamheid type isolatiemateriaal ondergeschikt aan potentiële energiebesparing
tijdens levensduur van het gebouw
47. AGENDA:
1. Achtergrond van het project
2. Visieontwikkeling: Uitdaging en opportuniteit
Energy Port Oostende
3. Een duurzame site
1. Ruimtelijke planning en diensten
2. Materialen
3. Energie
4. Concretiseren van de keuzes
5. Hoe deze visie realiseren?
49
48. 50
studie m.b.t. kostenoptimale energiemaatregelen in (semi)-
industriële gebouwen, verwarmd tot 8°C (2009)
• T8 verlichting vervangen door T5 ± 15% elektriciteit besparing
• T5 verlichting met daglichtsturing 60 – 75% elektriciteit besparing
t.o.v. T8 verlichting, afhankelijk van daglichtopties
• Beter geïsoleerd dak (10 cm PIR)
• Minimum 15% daglichtstraten
• Beter geïsoleerde en luchtdichte poorten (8 cm PIR) en geïsoleerde
rookafzuigers
• Beter geïsoleerde plint (8 cm PIR)
• Beter geïsoleerde gevel (8 cm PIR)
Conclusie: verlichting prioritair, isolatie rendabel, ook bij lage T
Kostenoptimale energiemaatregelen logistieke & (semi-)industriële
gebouwenPRIORITEIT
49. 51
Biomassa / Warmtepomp
• Warmtenet (en centrale stookinrichting) vereisen grote upfront investeringen
• Risico inzake on-site bedrijfsvoering bij uitvoering werkzaamheden
Zonneboilers
• Financieel moeilijk haalbaar (zonder subsidies), o.m. door relatief lage gasprijs
en piekvraag
On-site windenergie
• Haven van Oostende = Belgocontrol uitgesloten gebied voor grote windturbines
• De mogelijkheden voor middelgrote turbines, genre
worden besproken
Analyse hernieuwbare energie in havengebied
50. 52
• Kleine individuele dakoppervlaktes
gegroepeerde installaties i.f.v. lagere eenheidsprijs en spreiding vaste kosten
(netstudie, etc.)
• 2014: groenestroomcertificaten voor industrie + verhoogde investeringsaftrek
• Feedback havenbedrijven: als gebouweigenaar dient de Haven van Oostende het
initiatief te nemen
• Investering via 3de partij aangewezen
• Vaste prijs voor de eigen geproduceerde elektriciteit
• Terugverdientijd < 7 jaar
• (Incl. O&M contract + verzekering)
Analyse hernieuwbare energie – Focus op fotovoltaïsche energie
51. 53
• Havens van o.a. Rotterdam, Valencia en Göteborg
berekenen hun ecologische voetafdruk (CO2)
• Havenbedrijf Gent huist sinds 2006 in een passief
kantoorgebouw met duurzaam kantoormeubilair en
waarbij bestaande straatklinkers werden hergebruikt
als bouwmateriaal
• Dover: energy management + bio-WKK installatie
• Setúbal and Sesimbra (Portugal): reelighting en regeling
(detectie, etc.) , zonnepanelen, zonneboiler(s),…
Benchmark
52. 54
• Haven van Aalborg (Denemarken): renovatie naar een
passief kantoorgebouw en testinstallatie
fotovoltaïsche energie
• Haven van Antwerpen promoot energieaudits en
begeleidt bij subsidie-aanvragen voor REG
maatregelen
• Havenbedrijf Bremenports (Duitsland)
• World Ports Climate Declaration
• Aankoop 100% groene stroom
• 925 m² zonnepanelen (sinds 2008)
Benchmark
53. 55
• Havenbedrijf Bremenports (vervolg)
• Zonnecolletoren voor sanitair & verwarming
• Reelighting in gebouwen
• Autonome LED verlichting d.m.v. zonnecellen
op de aanlegplaatsen
• Pilootproject elektrische wagens (2010)
• Duurzaam aankoopbeleid (pc, printer/copier,…)
• Digitaal afval beheerssysteem
• ‘Meten is weten’ Energieboekhouding
Benchmark
54. 56
• Renovatie gelijkvloers & 1ste verdieping + uitbreiding 2de verdieping
• Geen EPB-eisen voor gedeelte verbouwing. Vanuit een lange termijn visie werden
echter volgende duurzame maatregelen toegepast:
• Vloerisolatie 1ste verdieping
• Sandwich gevelpanelen met 10 cm PIR op 1ste verdieping
• Nieuw dak gedeelte met 16 cm PUR
• Overal hoog-rendementsbeglazing (Ug-waarde = 1.1 W/m²K)
• Zonwerend glas zuidgevel om koellasten te beperken
• Dubbelwandige dakkoepels en geïsoleerde sectionaalpoorten
• Volledig balansventilatiesysteem
• Gebruik van zonneboilers voor opwarming sanitair warm water
• Nieuwe dakstructuur voorzien op plaatsing fotovoltaïsche panelen
• Zone voor brandoefeningen (40.000 l/dag) wordt uitgerust met
waterzuiveringsinstallatie
OBH-gebouw Oostende
55. 57
Hernieuwbare energie en duurzaam materiaalgebruik
Analyse
• Analyse hernieuwbare energie & duurzaam
materiaalgebruik
Selectie
• Identificatie quick wins
• Concrete aanbevelingen
Implementatie
• Integratie hernieuwbare energie in inrichtingsplan
• Duurzame materialen in standaard bestekteksten voor de
gebouwen
56. AGENDA:
1. Achtergrond van het project
2. Visieontwikkeling: Uitdaging en opportuniteit
Energy Port Oostende
3. Een duurzame site
1. Materialen
2. Energie
3. Ruimtelijke planning en diensten
4. Concretiseren van de keuzes
5. Hoe deze visie realiseren?
58
57. 59
Concretiseren van keuze
Wat betekent het aantrekken van nieuwe spelers nu concreet naar ruimte vereisten?
Opmaak van een ‘Decision Tool’
Gebruiksvriendelijkheid staat centraal
Modulaire opbouw:
• Wat als er 1 speler extra naar Oostende komt?
• Wat als een huidige speler een extra windpark binnen haalt?
• …
Laat toe om van een reactief handelen over te stappen naar proactief handelen!
Zorgt voor lange termijn denken!
59. 61
Werking Decision Tool
Decision Tool laat toe om simulaties te maken rond:
• Welke spelers komen naar Oostende
• Turbineleveranciers
• Projectontwikkelaars
• Onderaannemers
• Welke windparken worden gerealiseerd
• Wie zijn de spelers van elk windpark, welke turbine wordt gebruikt, …
Dit alles wordt vertaald naar behoeften aan:
• Tewerkstelling: Arbeiders en bedienden
• Kantooroppervlakte
• Sanitair
• Parking
• …
60. 62
Decision Tool laat toe inschatting te maken van jobcreatie
Scenario:
• Alle Belgische concessies worden vanuit
Oostende bediend
• 4 Projectontwikkelaars
• 4 Turbineleveranciers – 1 type turbine per
leverancier
• Onderaannemers worden buiten
beschouwing gelaten
Directe tewerkstelling
Projectontwikkelaars: 37 VTE’s
Turbineleveranciers: 161 VTE’s
Totaal 198 VTE’s
Indirecte tewerkstelling
Multiplicatoreffect = 2,0 x
(Bron: Rebel 2010)
Totaal 395 VTE’s
Totale tewerkstelling
Totaal 593 VTE’s
61. AGENDA:
1. Achtergrond van het project
2. Visieontwikkeling: Uitdaging en opportuniteit
Energy Port Oostende
3. Een duurzame site
1. Materialen
2. Energie
3. Ruimtelijke planning en diensten
4. Concretiseren van de keuzes
5. Hoe deze visie realiseren?
63
62. 64
Hoe deze visie realiseren ? Vervolgstappen?
• Opstellen van een masterplan voor een duurzame bedrijvencluster
• Aantrekken van en creatie van samenwerking met de juiste partijen
• Gefaseerd groeimodel van bedrijventerrein tot cluster
• Duurzaam beheermodel
Visie
•Buy-in
•Communicatie
•Masterplan
Korte
Termijn
•Opmaak Inrichtingsplan en draaiboek
•Opstarten georganiseerd overleg
•Definiëren en realiseren
Quick Wins (veiligheid, mobiliteit, afval)
Lange
Termijn
•Uitvoering inrichtingsplan
•Beheersstructuur en clusterwerking
•Lange termijn infrastructuur en investeringen