Egile batek irudi bat egiterakoan kontuan izan behar dituen ikus baliabideak aztertzen ditu aurkezpen honek. Irudiaren egituran konposaketak, ikus - elementuek eta formatuak duten garrantziaz azaltzen da. Nola antolatu irudian lerroak, koloreak eta bestelako ikus - elementuak ? Aurkezpen honek gai honi buruzko datu zehatzak ematen dizkigu.
2. SARRERA
Edozein artistak, irudi baten bitartez azaldu nahi duen mezua
ikusleei adierazteko, irudiaren egituran parte hartzen duten
hiru baliabide hauek aztertu, kontuan izan eta landu behar
ditu:
1. Ikus – elementuak: lerroak, formak, koloreak etab.
2. Irudiaren konposaketa: elementuen antolaketa irudian.
3. Irudiaren formatua: horizontala, bertikala etab.
3. SARRERA
Gogora dezagun zeintzuk diren oinarrizko ikus – elementuak:
• Puntuak.
• Lerroak: zuzen horizontalak, bertikalak, zeiharrak eta
kurbak.
• (Oinarrizko) Formak: zirkuluak, triangeluak eta laukiak.
• Koloreak: kolore hotzak, beroak, neutroak, kolore
gamak, osagarriak etab.
Egileak ikus – elementuen bitartez irudian efektu edo
zentzazio desberdinak adieraz ditzake: armonia, lasaitasuna,
egonkortasuna, kontrastea, mugimendua, bizitasuna eta
alaitasuna.
4. SARRERA
Ikus – elementu bakoitzak efektu edo zentzazio desberdinak
adierazten baditu ere, egileak, irudiak adierazi behar duen
efektua eta mezua, konposaketaren bitartez lortuko du
batez ere.
6. IRUDIAREN KONPOSAKETA
Irudiaren konposaketa egitea, ikus – elementuak (lerroak,
formak, koloreak etab.) Plastika eta Ikus Hizkuntzaren
arauen arabera antolatzea da. Elementu horiek modu
egokian antolatzen badira, hau da, ideia, helburu edo mezu
baten arabera, irudiak zentzazio edo ikus efektu jakin bat
adieraziko du.
Egileak bere irudiaren esanahia konposaketaren bitartez
adieraziko du beti. Hau da, mezua eta efektua era egokian
adierazteko, egileak konposaketa mota egokiena aukeratu eta
landu behar du beti.
7. IRUDIAREN KONPOSAKETA
Konposaketa, ikus – elementuen eta hauek sortzen dituzten
efektuen antolaketa orekatua eta zehatza da.
Vasili Kandinsky. (Moscu, 1866 - Neuilly-sur-Seine, 1944)
8. IRUDIAREN KONPOSAKETA
Egileak irudiaren mezua (adierazi nahi duen informazio, ideia
edo sentimenduen multzoa) eta efektua (armonia, lasaitasuna,
egonkortasuna, mugimendua, bizitasuna etab.) zehaztu ondoren,
ondorengo baliabideak aztertu eta landu behar ditu:
KONPOSAKETA:
egileak ikus –
elementuak era
egokienean antolatu
behar ditu: simetria,
erritmoa, etab.
FORMATUA: IKUS – ELEMENTUAK:
egileak horizontalean, egileak lerro, forma, kolore
bertikalean, karratuan etab. eta bestelako elementu
konposatu behar du bere egokienak erabili behar
irudia. ditu.
9. IRUDIAREN KONPOSAKETA
Konposaketa mota bakoitzak esanahi, efektu edo zentzazio
desberdina adierazten du irudian: egonkortasuna,
lasaitasuna, mugimendua, norabidea, bizitasuna,
alaitasuna etab.
10.
11.
12.
13.
14. IRUDIAREN KONPOSAKETA
Irudiak bere esanahia ongi adierazteko, irudiaren
konposaketak orekatua izan behar du.
ZERGATIK IZAN BEHAR DU OREKATUA
IRUDIAREN KONPOSAKETAK ?
Gizakiak oreka bilatzen du bere bizitzako esparru fisiko
eta psikikoan. Egoera hau ere, ikus esparruan ematen da,
hau da, gizakiak irudiak egin eta ikusterakoan ere, oreka
bilatzen du.
Horregatik, artistek euren irudiak era orekatuan antolatzen
dituzte, era horretan, irudian sortzen den armonia ikusleen
begiradarako atsegina izango da.
15. IRUDIAREN KONPOSAKETA
Ikus pertzepzioaren Gestalt teoriak ondokoa azaltzen digu:
irudi baten diseinua erregularra, orekatua eta simetrikoa
bada, errazagoa izango da diseinu horrek denboran zehar
irautea.
17. IRUDIAREN KONPOSAKETA: OREKA
Irudian oreka egoteko
ez du zertan simetriarik
egon behar. Simetria
oreka sortzeko modurik
oinarrizkoena da, baina
normalean, artistak ez du
simetriarik erabiltzen
bere irudietan.
18. IRUDIAREN KONPOSAKETA: OREKA
Irudi batean sortzen den
oreka, ikus – elementu
guztien arteko harremanean
oinarritzen da. Lerroak,
formak eta koloreak era
egokian konbinatzen badira
elkarrekin, irudiaren
konposaketa orekatua
izango da.
20. IRUDIAREN KONPOSAKETA: OREKA
Aurreko irudietan desberdintasun batzuk ikus ditzakegu:
→ 1. irudia ongi orekatuta dago. Neurri, kokapen eta
norabide desberdinetako lauki eta karratuek oreka sortzen
dute irudian, elementuak euren artean konpentsatuta
daude.
→ 2. irudiko elementuen arteko proportzioak hain gutxi
aldatzen direnez, ikusleak ez daki ikusten ari dena
berdintasuna ala desberdintasuna, edo simetria ala
asimetria den. Horregatik, 2. irudia desorekatuta dago.
Bi irudietako lerro bertikalak azaldutakoaren adibide argia
dira: 2. irudikoa ez dakigu erdian dagoen ala ez, eta honen
ondorioz, errakuntzara eraman dezake ikuslea. 1. irudiko
lerro bertikalak aldiz, ongi zehaztuta du bere kokapena
22. IRUDIAREN KONPOSAKETA
Irudi guztietan, beti egon ohi da elementu nagusi bat,
adierazten duen esanahiagatik, irudiaren barnean garrantzi
berezia duena.
Elementu nagusia beste elementuetatik bereizteko,
artistak ikus – pisua kontuan izan behar du.
Normalean, egileak elementu nagusia
irudiaren erdian kokatzen du. Erdian
dauden elementuek ikus – pisu nabarmena
dute.
23. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS – PISUA
Elementu nagusiak gure
begirada erakartzen duten
irudiaren elementuak dira.
Elementu bat irudi bateko
interesgunea denean ikus – pisu
handia duela esaten dugu. Ikus –
pisuak beraz, irudiaren
elementu batek duen
protagonismoa edo ikusizko
garrantzia adierazten du.
Egileak, ikus – pisuaren bitartez,
ikuslearen begirada interesatzen
zaion irudiaren gunera erakar
dezake.
24. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS – PISUA
Ikus – pisua elementu baten kokapena, neurria, kolorea
edo formagatik lor daiteke. Honen arabera, elementu
batzuek beste batzuek baino ikus – pisu handiagoa dute:
1. Kokapena: erdian dagoen elementu batek beste edozein
elementu batek baino ikus – pisu handiagoa du.
2. Neurria: elementu handiek elementu txikiek baino ikus –
pisu handiagoa dute.
3. Kolorea: kolore bizi edo argi batek kolore apal edo ilun
batek baino ikus – pisu gehiago du.
4. Forma: oinarrizko forma geometrikoek beste edozein
formako elementuek baino ikus – pisu handiagoa dute.
25. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS – PISUA
Kristoren arropa gorria
koadro honen interesgunea
da. Irudiaren erdian, neurri
handiz eta kolore biziz
adierazita egoteak ikus –
pisu handia ematen dio
elementu honi. Egileak
ikuslearen begirada
irudiaren erdigunera
bideratzen du, garrantzi
berezia emanez Kristoren
figurari.
26. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS – PISUA
Irudiaren elementu nagusia kokapena eta kolorearen
erabileragatik bereizten da Botticelliren irudi honetan: erdian
eta kolore argiz adierazita dagoen elementuak beste
edozeinek baino ikus – pisu handiagoa du.
27. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS – PISUA
Kandinskyren irudi honetan, zirkuluak dira gehien bereizten
diren elementuak. Oinarrizko forma geometrikoek beste
elementuek baino ikus – pisu handiagoa dute.
28. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS – PISUA
Warholek koloreak
modu berezian erabili
ditu koadro honetan
elementu desberdinak
bereizteko. Koloreen
arteko kontrasteak hain
biziak direnean,
elementuak modu
errazean bereizten dira.
29. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS – PISUA
Irudi batzuetan aldiz,
elementu nagusi bakar
bat egon beharrean, bat
baino gehiago egoten
da. Kasu hauetan,
elementuen artean
hierarkia bat egon ohi
da, eta egilea ikus –
pisuaz baliatzen da
baita ere.
30. IRUDIAREN KONPOSAKETA
Ez dago konposaketarako arau bakar bat, ezta konposatzeko
modu orokor bat ere. Artista, garaia eta arte joeraren arabera
irudiak konposatzeko moduak desberdinak izaten dira nahiz
eta irudien mezuak berdina izan. Artistak intuizioz egin
dezake konposaketa, baina normalean, artistak irudiaren
konposaketa ongi aztertuta eta Plastika eta Ikus
Hizkuntzaren oinarriak kontuan izanik egiten du.
Artista hoberenen lan gehienetan erraz ikus daiteke forma
eta eskema geometrikoak direla konposaketaren nondik –
norakoak zehazteko oinarri edo gida.
Hurrengo koadroetan, konposaketaren eskemak aztertuko
ditugu aurreko esaldia baieztatzeko:
38. KONPOSAKETA MOTAK
Japoniako bandera: disko gorria hondo zurian. Zergatik lortzen du
ikus – eskema honek ikuslearen begirada erdigunean mantentzea ?
Alde batetik, hondo zuriak elementua bereizten duelako, bestetik
ikus – elementu nagusia erdi erdian dagoelako, eta azkenik,
ikusleak ezin duelako begirada zirkulutik hain erraz aldendu.
Zirkuluak ez du inolako ertz, punta edo ihes angelurik, beraz,
ikuslearen begirada diskoan mantentzen da.
40. KONPOSAKETA MOTAK
Irudi baten konposaketan bereizten dugun lehen ezaugarria
simetria eta asimetria dira. Hauek dira simetria eta
asimetriaren bitartez, egileak irudian adieraz ditzakeen efektu
edo zentzazio arruntenak:
• Simetria: ordena, lasaitasuna eta egonkortasuna.
• Asimetria: mugimendua, bizitasuna eta alaitasuna.
Irudi simetriko batek beti adieraziko du lasaitasuna ? EZ.
Irudian agertzen diren ikus – elementu eta formatuak ere
irudiaren efektua eta mezua adierazten dutenez, konposaketa
simetriko batek mugimendua eta norabidea adieraz
ditzake, eta hauekin batera bizitasuna eta alaitasuna baita.
41. KONPOSAKETA MOTAK
Konposaketa simetrikoak mugimendua adierazten duenean,
honen norabidea era honetakoa izan ohi da:
• Erditik kanpora.
• Kanpotik erdigunera.
• Alde guztietara.
• Goiko, beheko ala alde bateko
erdialdera.
• Biraka.
43. KONPOSAKETA MOTAK
Hala ere, artistak normalean ez du simetriarik erabiltzen.
Zergatik gertatzen da hau ?
Artistak gehienetan inguruko mundua eta egoera adierazi
ohi duelako, eta hauetan, mugimendua eta bizitasuna
daude, eta zentzazio hauek ez dira simetriaren bitartez
lortzen.
44. KONPOSAKETA MOTAK
Irudietan mugimendua lortzeko baliabide bat errepikapena da,
eta hau erritmoaren bitartez lor daiteke.
ZER DA ERRITMOA ?
Ikus – elementuak irudian aurretiaz ezarritako ordena bati
jarraituz konbinatzerakoan, ERRITMOA sortzen ari gara.
Erritmoa duen konposaketa batean, ikus – elementuek
irudiaren gainazala, era askean edo uniformean beteko dute
erritmo motaren arabera.
Hauek dira erritmoak eragiten dituen efektuak:
errepikapena, mugimendua, bizitasuna eta alaitasuna.
45. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
Erritmo mota desberdinak aztertuko ditugu:
ERRITMO UNIFORMEA: elementu bat erregulartasunez
errepikatzen denean gertatzen da. Elementuen arteko espazioa
zabala bada, mugimendu geldoaren itxura emango du, eta
espazioa txikia denean, tentsio arinaren itxura.
46. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
Erritmo mota desberdinak aztertuko ditugu:
ERRITMO UNIFORMEA: elementu bat erregulartasunez
errepikatzen denean gertatzen da. Elementuen arteko espazioa
zabala bada, mugimendu geldoaren itxura emango du, eta
espazioa txikia denean, tentsio arinaren itxura.
47. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz etab.
48. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz etab.
49. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz etab.
50. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz etab.
51. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz etab.
52. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO HAZKORRA: elementuen tamaina, altuera,
kolorea etab., handitzen denean, edo haien arteko distantzia
txikitzen denean gertatzen da.
53. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO HAZKORRA: elementuen tamaina, altuera,
kolorea etab., handitzen denean, edo haien arteko distantzia
txikitzen denean gertatzen da.
54. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO HAZKORRA: elementuen tamaina, altuera,
kolorea etab., handitzen denean, edo haien arteko distantzia
txikitzen denean gertatzen da.
55. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO HAZKORRA: elementuen tamaina, altuera,
kolorea etab., handitzen denean, edo haien arteko distantzia
txikitzen denean gertatzen da.
56. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO URRIKORRA: elementuen tamaina, altuera,
kolorea etab. gutxitzen denean, edo haien arteko distantzia
handitzen denean gertatzen da.
57. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO URRIKORRA: elementuen tamaina, altuera,
kolorea etab. gutxitzen denean, edo haien arteko distantzia
handitzen denean gertatzen da.
63. IRUDIAREN FORMATUA
Irudiaren ikus – elementuak eta konposaketaz gain, egileak
irudiaren formatua kontuan izan behar du adierazi nahi
den mezua edo efektuaren arabera.
Normalean, irudia formatu horizontal, bertikal edo karratuan
antolatzen da.
65. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu horizontala ere, mugimendua alde batetik
bestera gertatzen denean erabiltzen da, ezkerretik
eskuinera edo eskuinetik ezkerrera.
66. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu horizontala ere, mugimendua alde batetik
bestera gertatzen denean erabiltzen da, ezkerretik
eskuinera edo eskuinetik ezkerrera.
67. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu horizontala ere, mugimendua alde batetik
bestera gertatzen denean erabiltzen da, ezkerretik
eskuinera edo eskuinetik ezkerrera.
68. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu horizontala ere, mugimendua alde batetik
bestera gertatzen denean erabiltzen da, ezkerretik
eskuinera edo eskuinetik ezkerrera.
71. IRUDIAREN FORMATUA
Irudian erabilitako ikus –
elementuak eta konposaketaz
gain, formatu bertikala
mugimendua, bizitasuna eta
goratasuna adierazteko
baliabidea izan da
egilearentzat. Irudiak gora eta
beheranzko bideak jarraitzen
ditu lerro zeiharrak eta
formatu bertikala direla
medio.
73. IRUDIAREN FORMATUA
Erretratuak egiteko
formatu bertikala erabili
ohi da. Era honetan
pertsonaren aurpegia eta
bular aldea era egokian
erakusten da. Formatu
bertikalaren goranzko
norabideak aurpegira
bideratzen du gure begirada.
74. IRUDIAREN FORMATUA
Irudi hau egiteko egileak
simetria eta formatu
bertikala erabili ditu, era
horretan goiko erdialdean
dagoen elementu nagusia
bereiztea lortu du.
Formatu bertikalaren
bitartez mugimendua
behetik gora bidera
daiteke.
75. IRUDIAREN FORMATUA
Irudi hau egiteko egileak
simetria eta formatu
bertikala erabili ditu, era
horretan goiko erdialdean
dagoen elementu nagusia
bereiztea lortu du.
Formatu bertikalaren
bitartez mugimendua
behetik gora bidera
daiteke.
76. IRUDIAREN FORMATUA
Irudi hau egiteko
Mondrianek lerro zuzen
horizontal eta bertikalak,
karratuak, eta zuria, beltza,
grisa, horia, urdina eta gorria
erabili ditu. Irudiaren
formatua karratua da, irudian
erabilitako formak bezala.
Formatu karratuaren
bitartez mugimendua alde
guztietara hedatzen da.
77. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu karratua, ordena adierazteko erabil daiteke.
Alde guztiak berdinak direnez, eta simetria perfektua lor
daitekeenez oso egokia da efektu hori lortzeko.
78. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu karratua ere, mugimendua alde guztietara,
erdigunera, erditik kanporantz edo biraketa gertatzen
denean erabiltzen da.
79. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu karratua ere, mugimendua alde guztietara,
erdigunera, erditik kanporantz edo biraketa gertatzen
denean erabiltzen da.
80. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu karratua ere, mugimendua alde guztietara,
erdigunera, erditik kanporantz edo biraketa gertatzen
denean erabiltzen da.