Kamalachan

1. กมลฉันท ๑๒
กมลฉันท (อานวา กะ-มะ-ละ-ฉัน หรือ กะ-มน-ละ-ฉัน) กมล ตามความหมาย
ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน หมายถึง บัว, เหมือนอยางบัว, ใจ ดังนั้น
กมลฉันท หากตีความตามอารมณหรือทวงทํานองในการอาน จึงมีความหมายวา “ฉันท
ที่มีทวงทํานองลีลากลอมใจใหเพลิดเพลิน หรือฉันทที่มีลีลาดุจการแสดงอาการเหมือน
ดอกบัวที่กําลังคลี่ดอกใหเบงบานหรือหุบลง” ก็ยอมไมผิด ครับ
คณะและพยางค
กมลฉันท ๑ บท ประกอบดวยคณะและพยางค ดังนี้
มี ๒ บาท วรรคหนามีจํานวน ๖ คํา/พยางค และวรรคหลังมีจํานวน ๖ คํา/
พยางค เชนเดียวกัน
๑ บาท นับจํานวนคําได ๑๒ คํา/พยางค ดังนั้น จึงเขียนเลข ๑๒ หลังชื่อ
กมลฉันท นี่เองครับ (แตตองสังเกตที่ครุ-ลหุใหแนชัดวาคําประพันธนั้นควรจะเปนฉันท
ชนิดใด)
ทั้งบทมีจํานวนคําทั้งสิ้น ๒๔ คํา
สัมผัส
พบวา กมลฉันท มีสัมผัสนอก (ที่เปนสัมผัสภายในบท) จํานวน ๒ แหง ไดแก
๑. คําสุดทายของวรรคที่ ๑ (วรรคหนา บาทที่ ๑) สงสัมผัสกับคําที่
๓ ของวรรคที่ ๒ (วรรคหลัง บาทที่ ๑)
๒. คําสุดทายของวรรคที่ ๒ (วรรคหลัง บาทที่ ๑) สงสัมผัสกับคํา
สุดทาย ของวรรคที่ ๓ (วรรคหนา บาทที่ ๒)
สัมผัสระหวางบท พบวา คําสุดทายของบท สงสัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่
๒ (วรรคหลัง บาทที่ ๑) ในบทตอไป
คําครุ ลหุ กมลฉันท ๑ บท มีคําครุทั้งหมด ๑๒ และมีคําลหุทั้งหมด ๑๒
คํา ใหนักเรียนสังเกตสัมผัสบังคับ (สัมผัสนอก) และบังคับครุ-ลหุ กมลฉันท ๑๒ ตาม
ผังภาพ
คําครุ สัญลักษณแทนดวย ั
คําลหุ สัญลักษณแทนดวย ุ ใหนักเรียนดูตัวอยางตามผังภาพ ครับ

2. มะทะนาชะเจาเลห ชิชิชางจํานรรจา,
ตะละคําอุวาทา ฤ กระบิดกระบวนความ.
ดนุถามก็เจาไซร บ มิตอบ ณ คําถาม,
วนิดาพยายาม กะละเลนสํานวนหวน.
จาก บทละครพูดคําฉันทเรื่องมัทนะพาธา
พระราชนิพนธในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว)

3. ที่มา/อางอิง
กระทรวงศึกษาธิการ. สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. หนังสือเรียน
รายวิชาพื้นฐาน ภาษาไทย วรรณคดีวิจักษ ชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๕.
กรุงเทพฯ : โรงพิมพ สกสค. ลาดพราว, ๒๕๕๔.
กําชัย ทองหลอ. หลักภาษาไทย. กรุงเทพฯ : รวมสาสน, ๒๕๔๐.
แจมจันทร สุวรรณรงค. ลักษณะคําประพันธไทย. สกลนคร : วิทยาลัยครูสกลนคร,
๒๕๓๑.
ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรุงเทพฯ :
นานมีบุคสพับลิเคชั่นส, ๒๕๔๖.
วิเชียร เกษประทุม. ลักษณะคําประพันธไทย. กรุงเทพฯ : พัฒนาศึกษา, ๒๕๔๖.
สิทธา พินิจภูวดล และประทีป วาทิกทินกร. รอยกรอง. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัย
รามคําแหง, ๒๕๑๘.
โดย ครูปยะฤกษ บุญโกศล
โรงเรียนโพนทันเจริญวิทย เผยแพรเมื่อวันที่ ๕ ตุลาคม ๒๕๕๔