1. Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр1
2011-3-14,12:08
Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Батлав................................................./Я.Отгонбат/
Хичээлийн дугаар №2
Заах анги : 11г анги
Он,сар ,өдөр 2011.02.16
1.Хичээлийн нэгж сэдэв : “Үгийн сангийн найруулга”
Хичээлийн ээлжит сэдэв: “Үгийн найруулгын хэрэглээ”/шинэүг,хуучин үгийн
найруулгын үүрэг/
2.Хичээлийн зорилго : Сурагчдад үгийн сангийн үгсийг зөв ялган таних ,
үгийн найруулгын үүрэг,ангилалыг мэдэх ,үгийг
найруулгад зөв оновчтой хэрэглэх зэрэг чадвар
төлөвшүүлэх.
3.Хичээлийн зорилт: Суралцагч үг хэллэгийн найруулгын үүргийн
онцлог ,ангилалыг мэдэх.
Суралцагч шинэ үг хэллэг,хуучин үг хэллэгийг
найруулгад хэрэглэж сурах
Суралцагч шинэ үг,хуучин үг бүхий эхийг
уншаад утга агуулгыг бүрэн ойлгож сурах.
Суралцагч шинэ үг, хуучин үгээр үгийн сангийн
мэдлэгээ баяжуулан аман болон бичгийн
яриандаа хэрэглэх .
4.Хичээлийн хэлбэр : Зорилгоо хэрэгжүүлэх хэлбэр:
1.Шинэ мэдлэг олгох
2.Бататгах
Зохион байгуулалтын хэлбэр
1.Онолын лекц хэлбэр
2.Асуулт хариулт
3.Анги нийтээр ажиллах

2. 5.Арга технологи /хэрэглэх 1.Тайлбарлан таниулах
ерөнхий ,тодорхой аргуудын нэр/
2. Тайлбартай дасгал
3.Бөмбөг шилжүүлэх
6.Сургалтын материаллаг орчин Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
,хэрэглэгдэхүүн Үзүүлэн
Багш бэлтгэсэн эх/хоѐр хүүхдийн дунд нэг/
Урьдчилан бэлтгэсэн асуултууд
Бөмбөг
7. Хичээлийн бүтэц ,хугацааны 1. Сэргээн санах үе 3 мин
төлөвлөлт :
2. Шинэ мэдээлэл авах үе 25 мин
3. Бие дааж өөрийгөө хөгжүүлэх үе 5 мин
4. Харилцан мэдээлэл солилцох үе 5 мин
5. Даалгавар 2 мин
9. Хичээлийн үйл явц:
Хичээлийн Багшийн үйл ажиллагаа Хугацаа Сурагчийн үйл ажиллагаа
бүтэц ,элемент минутаар
Сэргээн санах -Багш сурагчидтай мэндлэн 3 мин -Сурагчид багштай мэндлэн
үе гэрийн даалгавраа шалгана. гэрийн даалгавраа шалгуулна.
Багш сурагчдын эхийг -Сурагчид гэрт хийсэн
уншуулж , эхээс олсон шинэ, даалгавраа багшид
хуучин үгийг тайлбарлуулна. тайлбарлаж өгнө. Эхээс шинэ
,хуучин үгийг олж ялган бичиж
тайлбарлаж өгнө.
Шинэ Багш үзүүлэн ашиглан 25 мин Сурагчид багшийн асуусан
мэдээлэл сурагчдаас асуулт асууж асуултанд гараа өргөн
авах үе хариулт авах маягаар оновчтой хариулна .
хичээлээ заана.
Багшийн үзүүлэн таниулах
1.Үг хэллэгийг найруулгын материал ,ярьсан ярианаас
үүргээр нь :Дээд өнгө дэвтэртээ тэмдэглэн авна.
аястай,доод өнгө аястай гэж
хоѐр ангилна. -Сурагчид багштай харилцан
ярилцаж санал бодолоо
Асуулт1.Дээд өнгө аястай үг солилцоно.

3. хэллэгт ямар үгс ордог вэ?
Доод өнгө аястай үг хэллэгт
ямар үг хэллэг ордог вэ?
Багш сурагчдын хариултыг
сонсоод зөв ойлголтыг хэлж
бичүүлнэ.
2.Үгийн сангийн найруулгаас
өнөөдөр хуучин үг,шинэ үг
хэллэгийн найруулгын
үүргийг авч үзнэ.
Багш хуучин шинэ үгийн
тодорхойлолт
,ангилал,хэрэглээ,найруулгын
үүрэг зэргийг сурагчдаас
асуулт асууж хариулт авах
,хариултыг бататгах маягаар
онолын мэдлэг олгоно.
Бие дааж Багш урьдчилан бэлтгэсэн 5 мин Сурагчид бие дааж багшийн
өөрийгөө эхийг сурагчдад тараан өгч өгсөн эх дээр ажилна.
хөгжүүлэх үе ажлуулна.
-Эхээ ажилж дуусаад гараа
Даалгавар : өргөн утга санаа, хуучин үгийн
утгыг багшид болон бусдадаа
Дараах эхийг уншаад хуучин тайлбарлаж өгнө.
үг хэллэгийг нь тайлбарлан
,эхийн утга санааг ярина уу ?
“Монголын нууц
товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно
Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж
алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа
эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ
хурга болгож ,хөхүүр
намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум
өгөв.Төдий засч илээв.

4. Үнсээр хийсгэн олдов-гал
голомтыг минь таслан алдав
Намбага-айраг цэгээ зэргийг
агуулдаг мод ,арьс зэргээр
хийсэн суулга мэт сав
Хэт-цахиж гал гарах хэрэгсэл
Харилцан Багш сурагчдаас 3-4 сурагч 5 мин Сурагчид багшийн болон бусад
мэдээлэл сонгон босгож эхийн утга сурагчдын эхэд байх хуучин үг
солилцох үе санаа ,хуучин үг хэллэгийн хэллэгийг тайлбарласныг
утга санааг тайлбарлуулна. сонсон дэвтэртээ тэмдэглэн
авна.
Эхэд байх үгсийг тайлбарлаж
өгнө. Бөмбөг шилжүүлэх аргаар
асуусан асуултанд сурагчид
-Багш урьдчилан бэлтгэсэн маш хурдан бодож оновчтой
асуулт ,үгсийг бөмбөг хариулна.
шилжүүлэх аргаар
сурагчдаас асууж харилцан
мэдээлэл солилцоно.
Гэрийн Багш гэрт 50 үгтэй хуучин үг 2 мин Сурагчид даалгаврыг дэвтэртээ
даалгавар хэллэг, шинэ үг хэллэгийн тэмдэглэн аваад гэртээ хийж
,толь хийж ирэх даалгавар гүйцэтгэнэ.
өгнө.
Хичээлийн хэрэглэгдэхүүн
Үзүүлэн таниулах материалууд
Үг хэллэгийг найруулгын үүргээр нь :
1.Дээд өнгө аястай.
2.Доод өнгө аястай
гэж хоѐр ангилна
Орчин цагийн ярианы хэлэнд хэрэглэхээ болиод тухайн ард түмэн нь бараг
ойлгохгүй болсон тийм үг хэллэгийг хуучирсан үг гэнэ.
Үг хуучрахдаа тэр үгийг илтгэн байгаа бүх утгаа хадгалж байна уу эсвэл
хагасыг нь хадгалж байна уу гэдгээс шалтгаалан:
1.Үгийн хуучрал

5. Мутар-гар
Мэлмий-нүд
Сонор -чих
2. Утгын хуучрал гэж 2 анлна.
Хэрэг шийтгэх,годил
Үг яагаад хуучирдаг вэ?
1. Тухайн үгийг илтгэж байсан юм нь үгүй болсноос тэрхүү үгийг
хэрэглэхээ больдог.Үүнд тухайн эд юмс ,үзэгдлийн хуучирсантай холбоотой.
Жишээ нь:Нум сум хуяг дуулга байлдаанд хэрэглэхгүй болохоор:
халхавч нум,занга нум,дэлгэмэл хуяг , сөхмөл хуяг зэрэг үгийг хэрэглэхээ
болив.
2. Тухайн нэгэн шалтгаанаар ижил буюу ойролцоо үгэндээ шахагдан
хэрэгцээнээс гардаг.Жишээ нь :
Агсан авах-хүүтэй зээл авах
Годилдох-нум сум харвах
Саатах-суух
Залрах –явах
Хуучирсан үг хэллэгийн найруулгын үүрэг
1.Түүхийн юм үзэгдлийг заан нэрлэхийн зэрэгцээгээр өнгөрсөн үеийн
ерөнхий амьсгал,дэвсгэр хөг оруулах үүргээр хэрэглэнэ.
Жишээ нь :Б.Ринчен “Цогт тайж” зохиолдоо
“Их цэргийн хүрээнд амьд хүн үзэгдэхгүй болжээ.Гал түүдэг үзэгдэхгүй
боловҮхэгсэдийн хүүр цэргийн хүрээний олон гэр цачрын энд атиран хэвтэж
байна.Үхсэн цэргийн ѐдор босгож ,өвч хуяг зэвсэгтэй хэвээр нь арангалж
оршуулсан нь цувран өндөрлөж үзэгдэнэ.Нэг арангын дэргэд зүхэл
босгожээ...” гэж бичсэн байна.
Цачир-хуарагнан буусан цэргийн дугуй асар

6. Аранга-адууг битүү өвчөөд арьсыг нь хатаасан мануухай
Зүхэл-хараал зүхлийн муу юм оруулж байхаар босгосон
2.Уран зохиолын баатрын хэл ярианы онцлогийг гарган,уг баатрын тухай
төсөөлөл бий болгохын тулд ,үг ярианд нь тэр үеийн үг хэллэгийг
хэрэглэдэг.
Жишээ нь: Х түц хамтлагийн “Сэргээш 3” бүтээлээс харж болно.
3.Үг ярианд сүрлэг ѐсорхуу ,ойр зуурын ярианаас эрс ялгаатай бичиг судрын
уур амьсгал оруулах зорилгоор хэрэглэж болдог.Жишээ нь:
“Тэндээс шидэт хүүрийг аваад явахад тэр хүүр өгүүлрүүн: Эс бөгөөс чи нэг
хууль өгүүл.Эс бөгөөс би нэг хууль өгүүлсүгэй.Чи өгүүлэх бөгөөс тэргүүнээ
дохитугай.Намайг өгүүл гэх бөгөөс тэргүүнээ гэгтүгэй/гэгэх-толгойгоо
өчүүхэн дохих/”/Шидэт хүүрийн үлгэрээс/
4.Найруулгад егөөдлийн шог хошин аяс оруулах ,ѐжилсон санаа илэрхийлэх
зорилгоор хэрэглэх ѐс бий.В.Гюго “Парисын дарь эхийн сүм”-д Гренгуарын
дүрийг тодотгоход энэ аргыг их хэрэглэсэн.
5.Албан бичиг ,ажил хэргийн зарим баримт бичиг зэрэгт хуучирсан үг хэллэг
уламжлалын байдалтайгаар үлдсэн нь хааяа үзэгдэнэ.
Шинэ үг хэллэг
Ярианы буюу бичгийн хэлэнд урьд өмнө байгаагүй шинээр бий болсон үг
хэллэгийг шинэ үг гэнэ.
Үгийн сангийн шинэтгэл:
Гар утас ,үл хөдлөх хөрөнгө.
Утгын шинэтгэл : газардах
Хэллэгийн шинэтгэл:
Газарт орох,гол гаргах
Шинэ үг хэллэгийг дотор нь :
Нэр томъѐоны /цахим,цомог/
Яруу найруулгын шинэ үг хэллэг гэж хоѐр хувааж болдог.
Монгол хэлэнд шинэ үг үүсэх хэд хэдэн арга байдаг.

7. 1.Нийгмийн ба хүмүүсийн амьдралд бий болж байгаа шинэ юм, үзэгдэл, чанарыг
дагаж ,түүнийг нэрлэсэн үг үүсдэг.Жишээ нь:замын бөглөө,ургацын далай,мал
бэлтгэл
2.Хуучин байсан юм үзэгдлийг өөр үгээр нэрлэн байсан үгийн утгын хүрээг тэлэх
журмаар шинэ үг үүсдэг.Жишээ нь :сурагч ,эмч,үзэсгэлэн
3.Орчуулгын практикаас шинэ үг үүсэх удаа бий.Жишээ нь :Х.Пэрлээ “Конек
горбунок” гэсэн үгийг “Бөгтрөгтэй морьхон” гэж нэр үгэнд тэмдэг нэрд залгадаг
дагавар залгаж “морьхон” гэсэн шинэ нэр үүсгэжээ.
4.Үгийн үндсэнд үг бүтээх дагавар залгаж шинэ үг бүтээх нь цөөнгүй.Жишээ нь
:үдэш-лэг,тамир-чин, сурвалжил-гч
5.Хоѐр өөр үндэс бүхий үгийг холбон хэрэглэж шинэ үг болгосон нь цөөнгүй.Жишээ
нь :
Гал хамгаалагч,чөлөөт шүлэг
6.Гадаад үгийг оруулан монгол хэлэнд ормол үг хэллэг бий болгодог.Жишээ нь
:Академи,ресторан,комисс
Тэрхүү ормол үгэндээ янз бүрийн бүтээвэр залгаж үгийн сангийн хувьд улам
идэвхжүүлжхэрэглэдэг.Жишээ нь:
академи-академич, коллеги-коллегийнхан
7.Нутгийн аялгууны хэлийг бичиг зохиолын хэлэнд авч хэрэглээд шинэ үг
үүсгэдэг.Жишээ нь :1960-аад оны үеэс заядуулах гэж буриад аялгууны үгийг
монголын бичиг зохиолын хэлэнд авч хэрэглэсэн.
8.Үг хураангуйлан шинэ үг бүтээж байна.Жишээ нь : Нягтлан бодогч ня-бо,
Нэгдсэн үндэсний байгууллага-НҮБ
Хүний амьдрал ахуй ,шинжлэх ухаан, техник,нийгэм ,улс төрийн амьдралд шинэ
шинэ үйл явдал ,үзэгдэл,юмс байнга бий болох учраас аль ч найруулга, яриа
бичгийн хэлэнд шинэ үг хэллэг бий болж байна.
Жишээ нь :хөрөнгө оруулалт,зах зээл
Шинэ хэлц үг, этгээд үг үүсч байгаа нь:
бялуу хуваах,бүсээ чангалах,лааз өшиглөх гэх мэт.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ?

8. “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
Үнсээр хийсгэн олдов-гал голомтыг минь таслан алдав
Намбага-айраг цэгээ зэргийг агуулдаг мод ,арьс зэргээр хийсэн суулга мэт сав
Хэт-цахиж гал гарах хэрэгсэл
3.Бөмбөг шилжүүлэх арга
Шинэ үг, хуучин үгийн утгыг тайлья.
Асуултууд
1.Сүегэр үг-соѐн сурган хэлэх сургаал үг
2.гол гаргах- бусдын юмыг аваад буцааж өгөхгүй байх
3.тархи угаах-нийгмийн сэтгэл зүй олон нийтийн санаа бодолд бодлоготойгоор
нөлөөлөх
4.дугуй ширээ-зөрчилдөөнийг эе эвээр шиидэх
5.шаавай-идэр сайхан,ганган дэгжин
6.чойчгор-гадагшаа майга, сариу болох
7,цэжмэг-ан амьтны арьсаар хийсэн олбог
8,тунгуур-эм хэмжих,бяцхан халбага
9.муутуу-олсоор хийсэн цаас
10.зувцаа-үстэй дээл/нэхий,үзүүрсгээр доторлосон/
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:

9. “Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:

10. “Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:

11. “Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:

12. “Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.
2.Дараах эхийг уншаад хуучин үг хэллэгийг нь тайлбарлан ,эхийн утга санааг
ярина уу ? “Монголын нууц товчоо”зохиолоос
87.Нэгжүүлийг одсоны хойно Сорхон шар өгүүлрүүн:
“Намайг үнсээр хийсгэж алдав.Эдүгээ эхээ, дүү нараа эрэн од” хэмээж, ам цагаан
эрмэг хулагчныг унуулж,тэлээ хурга болгож ,хөхүүр намбага засч ,эмээл, хэт үл
өгөн, нум хоѐр сум өгөв.Төдий засч илээв.

13. Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
Батлав.Клиник профессор ................................................/Я.Отгонбат/
Дадлага удирдсан багш ..................................................../Ц.Нямсүрэн/
Хичээлийн дугаар №5
Заах анги : 11г анги
Он,сар ,өдөр 2011.02.16
1.Хичээлийн нэгж сэдэв : “Тууж”
Хичээлийн ээлжит сэдэв: Дармын Батбаяр“Цахилж яваа гөрөөс”
2.Хичээлийн зорилго : Суралцагчдад эхээс гол утга санааг ойлгох ,ойлгосноо
зөв илэрхийлж ярих,нэгтгэн дүгнэх,задлан
шинжлэх,сургамжтай талыг нь тусгаж авах зэрэг
чадвар төлөвшүүлэх..
3.Хичээлийн зорилт: Суралцагч тууж түүний онцлогийг мэдэх К1
Суралцагч туужийг уншаад гол утга санааг
бусдадаа ярьж өгч чадах К2
Суралцагч эхийг уншаад эхийн сургамжтай
талыг тайлбарлаж ,ойлгож сурах К3
Суралцагч эхийн сургамжтай талыг ойлгож
амьдралдаа тусгаж авах К4
4.Хичээлийн хэлбэр : Зорилгоо хэрэгжүүлэх хэлбэр:
1.Эхэд суурилан харилцан мэдээлэл солилцох
2.Чөлөөтэй үзэл бодлоо илэрхийлэх
3.Шинэ мэдлэг олгох
Зохион байгуулалтын хэлбэр
1.Багаар ажиллах
2.Асуулт хариулт
5.Арга технологи /хэрэглэх 1.Анализат уншлага
ерөнхий ,тодорхой аргуудын нэр/
2. Мэтгэлцээн
3.Зохион бичлэг
4.Асуулт хариулт

14. 5.Сэдэвчилсэн зураг зурж санаа илэрхийлэх.
6.Сургалтын материаллаг орчин Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр
,хэрэглэгдэхүүн Сурах бичиг
Зургийн хэрэгсэл
Урьдчилан бэлтгэсэн асуултууд
7. Хичээлийн бүтэц ,хугацааны 1.Сэргээн санах үе 3 мин
төлөвлөлт :
2.Шинэ мэдээлэл авах үе 30 мин
3.Бие дааж өөрийгөө хөгжүүлэх үе 10 мин
4.Харилцан мэдээлэл солилцох 15мин
5.Бүтээлч үйлийн орчин бүрдүүлэх үе 20 мин
6.Даалгавар 2 мин
9. Хичээлийн үйл явц:
Хичээлийн Багшийн үйл ажиллагаа Хугацаа Сурагчийн үйл ажиллагаа
бүтэц ,элемент минутаар
Сэргээн санах -Багш сурагчидтай мэндлэн 3 мин -Сурагчид багштай мэндлэн
үе сурагчдыг 1-4 хүртэл багт хуваагдан байраа эзлэн
тоолуулан 4 багт хуваана. суугаад гэрийн даалгавраа
шалгуулна.
Дараа нь гэрийн
даалгавраа шалгана. -Сурагчид багшийн асуултанд
гараа өргөн оновчтой хариулна.
Багш сурагчдаас –Тууж гэж
юу вэ ? гэж асууна.
-Шинэ Багш Д.Батбаярын “Цахилж 30 мин Сурагчид зохиолыг бие дааж
мэдээлэл авах яваа гөрөөс” зохиолыг уншаад багшийн өгсөн
үе уншиж тэмдэглэх заавар чиглэлийн дагуу дэвтэртээ
өгнө . тэмдэглэл хийнэ.
Тэмдэглэхдээ дараах -Зохиолын сургамжтай талыг
чиглэлийн дагуу өөрийн үгээрээ бичнэ.
тэмдэглэгээ хийнэ .Үүнд:
1.Зохиолын товч агуулга
2.Зохиолын дүрийн тухай

15. 3.Товч дүгнэлт
4.Зохиолын уран сайхан
5.Зохиолын сургамжтай
тал нь юу вэ?
-Бие дааж Багш зохиолын 25 мин -Сурагчид зохиолын сургамжтай
өөрийгөө сургамжтай тал нь юу вэ? талыг анги нийтээр ярилцаж
хөгжүүлэх үе Гэсэн асуултыг сурагчдаас санаа бодлоо солилцоно.
асууж хариулт авна.
-Харилцан -Сурагчид мэтгэлцээнийг
мэдээлэл Багш багуудыг зохиолын удирдан явуулж буй багийн
солилцох гол дүр болох зааврийн дагуу идэвхтэй
Дамба,Дэжид ,Тогоохүү оролцоно.
нарт хуваагаад үлдсэн нэг
багийг мэтгэлцээнийг
удирдан явуулах багаар
сонгоно.
Зохиолын гол дүр Дамба
,Дэжид ,Тогоохүү нарын
хэн нь хамгийн их буруутай
вэ? Учир нь, ямар учраас ,
яагаад? Гэсэн асуултаар
мэтгэлцээн явуулна .
Бүтээлч үйлийн Багш багуудад 20 мин Сурагчид багаараа хамтран
орчин багшийн өгсөн даалгаврыг
бүрдүүлэх үе - Дэжид бүсгүйн цаашдын бүтээлчээр хийж гүйцэтгэнэ.
амьдралыг төсөөлөн
,бичил эх зохиож бичнэ үү? -Баг бүрээс нэг гишүүн гарч
Гэсэн даалгавар өгнө. багийнхаа бичсэн бичил эхийг
уншина.
-Мөн “Цахилж яваа гөрөөс”
зохиолын дагуу -Баг бүрээс нэг гишүүн гарч
сэдэвчилсэн зураг зурж багийнхаа зурсан зургийг
санаа илэрхийлэх тайлбарлана.
даалгавар өгнө.
Гэрийн П.Пүрэвсүрэнгийн “Их 2 мин Сурагчид даалгаврыг дэвтэртээ
даалгавар тээлийн даваа” зохиолыг тэмдэглэн аваад гэртээ хийж
уншиж ирэх даалгавар гүйцэтгэнэ.
өгнө.