DEPREM ODAKLI HALKLA İLETİŞİMİN ESASLARI

1. DEPREM ODAKLI HALKLA İLETİŞİMİN ESASLARI
EARTHQUAKES BASED PUBLIC COMMUNICATION PRINCIPLES
Binnur Gürül2
ve Ali Osman Öncel1,2,3
1
İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü
2
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Bilimleri Bölümü
3
İstanbul Üniversitesi, Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Acil Durum ve Afet Yönetimi Programı
GİRİŞ
Bilimsel iletişim; bilim insanlarının çalışma
sonuçlarını (örneğin doğal afet olan depremle ilgili
çalışmaları) medya aracılığıyla paylaşılmasına ve
bunlara geri bildirim (çalışmaya ilişkin eleştiriler
veya öneriler, ya da çalışmaya ilişkin farklı ilave
bilgilerin verilmesi) alınmasına bilimsel iletişim
olarak tanımlayabiliriz. Bilimsel iletişimi
gerçekleştirmenin üç yolu var. Birincisi; sözlü
olarak gerçekleştirebilirsiniz, örneğin seminer /
konferans ya da basın açıklaması yaparak. İkincisi;
yazılı olarak gerçekleştirebilirsiniz, örneğin makale
şeklinde. Üçüncüsü ise; yayınlama aracı (medya,
internet vb.) ile bilimsel çalışmalarınızı
paylaşabilirsiniz. Bilimsel iletişim ister elektronik
ortamda olsun ister basılı ortamda olsun, bu
iletişimin öncelikle ilgili konuda uzman olan kişiler
tarafından yapılması ve değerlendirme sürecinden
geçmesi gerekmektedir. Özellikle de, doğal afetler
gibi kriz durumlarında halkı bilgilendirme
hususunda bilim referanslı iletişim önem arz
etmektedir.
YÖNTEM
Kriz durumlarında iletişimin nasıl yapılacağına dair
denenmiş taktikler vardır. Bu taktikler Lucy Jones
tarafından ortaya konulmaktadır.
Bilim Referanslı İletişim Neden Gerekli?
Doğal afetler sonucu ortaya çıkan kriz
durumlarında, halkı bilgilendirmek için bilim
referanslı iletişime ihtiyaç duyulur. Bu nedenle,
özellikle kriz durumlarında aşağıda belirtilmiş
olayları gerçekleştirmek için, bilim referanslı
iletişime başvurulur:
• Davranışlarını değiştirmesi konusunda
insanları cesaretlendirmek için. Kriz
durumlarında insanları soğukkanlı
davranışlara itmek gerekir.
• Konuyla ilgili bilimsel bilgi aktarmak için.
İnsanların bilim konusunda eğitilmesi
gerekir.
• Konuyla ilgili ne / nelerin yapıldığını
ve/veya yapılması gerektiğini göstermek
için. Halka konuyla ilgili olarak ne /nelerin
yapıldığını ya da yapılması gerektiğini
göstermek gerekir ve kişilerin bunları
dikkate alması gerektiği vurgulanır.
• Konuyla ilgili hikâyenin anlatılması için.
Başarılı bir öneri getirebilmek için, hikâye
anlatımını kullanmak iyi bir yoldur.
• Depremler gibi, önemli bir durum
karşısında insanları doğru şekilde
bilinçlendirmek için. Kriz durumlarında
halk, uzman kişilerden doğru bilgi almak
istiyor ve gerçekleri öğrenmek istiyor;
çünkü bu durumlarda kişilerin oldukça
ÖZET
Doğal afetler sonucu ortaya çıkan kriz
durumlarında, halkı bilgilendirmek için yapılan
bilim referanslı iletişim oldukça önemlidir. Bu
nedenle bilimsel iletişimin, alanında uzman
kişiler tarafından yapılması önem arz
etmektedir. Dikkat edilmesi gereken nokta; iyi
bir bilimsel iletişim, gerçekçi ve inandırıcı payı
yüksek olandır. İnandırıcı bilimsel iletişimin de,
tutarlı mesajlar ve çeşitli kaynaklardan
doğrulanmış bilgiler içermesi gerekmektedir. Bu
nedenle bilimsel iletişimin gerçekçiliğinin ve
inandırıcılığının arttırılmasında, halka bilgi
veren konuşmacının bazı unsurlara dikkat
etmesi gerekir. Bu çalışmada, bilim referanslı
iletişimi daha iyi gerçekleştirme konusunda Dr.
Lucy Jones (doğal afetler konusunda özellikle
deprem hakkında toplumu bilgilendiren)
tarafından ifade edilen önemli unsurlar ve
taktikler ortaya konulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bilimsel İletişim, Bilim
Referanslı İletişim, Bilimsel İletişimde Dikkat
Edilmesi Gereken Unsurlar

2. önemli psikolojik talepleri ortaya
çıkmaktadır.
Bilim Referanslı İletişimin Amaçları
Bilim referanslı iletişimin amaçları şunlardır:
• Halkın riski algılamasını ve düşünmesini
sağlamak.
• Kriz durumlarında halkın, konuyla ilgili
uzman kişinin rolünü anlamasını
sağlamak.
• Medyayı neyin ve/veya hangi kişinin
yönettiğini daha iyi anlamak. Medyanın
gündeminde hangi konunun ve/veya hangi
kişinin olduğunu daha iyi anlamak.
• Daha iyi ve daha gerçekçi mesajlar
vermek.
Bilim Referanslı İletişim Nasıl Olmalı ve Nasıl
Yapılmalı?
Bilimsel iletişim yapılırken dikkat edilmesi gereken
unsurlar vardır. Lucy’ ye göre bilim referanslı
iletişim şu şekilde yapılmalıdır; yani bilimsel
iletişimde dikkat edilmesi gereken unsurlar
şunlardır:
• Olumsuz davranışlardan kaçınılmalıdır.
Olumsuz davranışlar yerine, yapıcı tepkiler
teşvik edilmelidir.
• Halkın risk algısını azaltacak şekilde
demeçler verilmelidir. İsteksiz yapılan
konuşma, korku içeren söylemler, bilimin
cevap veremediği konular, ya da bilimin
çekiştiği yerler, potansiyel felaket
söylemleri ve ölümcül ifadeler kişilerin
risk algısını yükseltir. Bu nedenle de,
konuşmacının demeç verirken bu konulara
dikkat etmesi gerekmektedir.
• Konuşmanın, dinleyicilerin bilgili karar
vermelerini sağlayacak şekilde yapılması
gerekir. Bunun için de; kullanılan bilimsel
tekniklerden yararlanılabilir. Örneğin;
deprem konusunda “risk bölge haritası”
kullanılabilir. Ancak; burada şunun da
unutulmaması gerekir: toplumun büyük bir
kesimi harita okumasını bilmez.
Unutmayın, tüm dinleyiciler mühendis ya
da uzman kişiler değil.
• Mümkün olduğunda, olasılık değil; frekans
kullanın. Özellikle, yüksek riskli
durumlarda frekans (sıklık) kullanımı daha
iyi bir yöntemdir.
• Unutulmaması gereken bir diğer nokta da;
dinleyiciler, kötü sonuçlardan kolaylıkla
etkilenir.
• Verilerin ve/veya bilgilerin nereden temin
edildiği belirtilmelidir. Kaynak
gösterilmelidir. Örneğin veriler üniversiten
mi yoksa afet yönetim merkezinde mi
alındı?
• Tüm medyadaki haber yayın yorumları
analiz edilmelidir.
• Belirsizlik karışıklığı arttırır. Ayrıca
belirsizlik, korkunun oluşmasında da temel
teşkil eder. Bu nedenle de, mümkün
olduğunca demeçlerde belirsizliklere yer
verilmemelidir.
• Korkuyu azaltmak için güven verici
bilgiler telkin edilmelidir. Örneğin; acil
durumlarda nereye ya da kimlere
başvurulacağının bilgisi ve/veya telefonu
verilmelidir.
• Verilen bilginin ne anlama geldiği,
dinleyiciler tarafından net şekilde
anlaşılmalıdır. Bu nedenle de bilimsel
iletişim de netlik ve gerçekçilik çok
önemlidir.
• Demeçlerde korunma, kurtarma ve yardım
faaliyetlerine yer verilmelidir.
• Bilimsel iletişimde en iyi mesaj
verilmelidir. En iyi mesajı verebilmek için
konuşmacının, şu üç aşamayı
gerçekleştirmesi gerekir: Birinci aşama
olayı içselleştirmek; ikinci aşama ne
olduğunu anlama, tanımlamak ve
yorumlamak; üçüncü aşama ise kendini
korumak için eylemler planlamak.
• Bilimsel iletişimin medyada reyting
yapabilmesi için, konuşmacının şeffaf ve
akıcı olması gerekir. Unutmayın, insanlar
anlayabildiği kişileri dinlemek ister.
SONUÇLAR
Doğal afetler gibi kriz durumlarında, bilim
referanslı iletişim yapacak uzman kişilere şu
taktikleri yapmaları tavsiye edilmektedir:
1. Taktik: Tutarlı Mesaj Verilmeli. Bunun
için de; Birçok kaynaktan aynı bilgilerin,
mesajların gelmesi gerek; ancak bu
durumda inandırıcı oluyor, aksi halde
inandırıcılığını kaybediyor.
2. Taktik: Görsel takviyelerden
yararlanılmalı. İyimser görseller
kullanılmalı.
3. Taktik: Halk uygulamaya yönlendirilmeli.
Örneğin; insanlara mutlaka deprem
tatbikatı yapmaları söylenmeli.

3. 4. Taktik: Risk değil de, sonuçlarla
bütünleşilmeli; yani riske değil de
sonuçlara odaklanılmalı.
Bu taktikler çerçevesinde bilimsel iletişiminize;
kendi kelimelerinizle bir iki cümle şeklinde işinizi
açıklamakla başlarsınız. Sonra; çalıştığınız
kurumun önemine dikkat çekersiniz. Daha sonra;
biliminizi destekleyici araçlara (gerek görsel
gerekse veri şeklinde) başvurursunuz ve son olarak
da halka mesajınızı iletirsiniz.
Tüm bunlara paralel olarak bilimsel iletişimin; soru
gelecekmiş şekilde hazırlanmasında yarar vardır.
Ayrıca; konuşmacının da konuşma notları
hazırlaması, metinden okumaması ve konuşmasını
ezber şeklinde yapmaması gerekir.
KAYNAKLAR
http://www.youtube.com/watch?v=rONztb-
3SO0&list=PLD4D607C2FA317E6D&index=16
(2014-04-3 tarihinde)