4. მეხსიერება — ინფორმაციის შენახვისა
და აღდგენის უნარია.
მეხსიერება შედგება სამი ეტაპისაგან.
ეს ეტაპებია:
• 1.ინფორმაციის აღბეჭდვა(კოდირება)
• 2.შენახვა
• 3. აღდგენა.
5. • კოდირება – მეხსიერება იწყება
შთაბეჭდილების მიღებით, ფსიქიკურ
სისტემაში ინფორმაციის შემოსვლით .
დამახსოვრება არსებითად კოდირება,
როცა კომპიუტერის პროცესორში
ინფორმაცია შეგვყავს, მის კოდირებას
ვახდენთ. იმას, თუ როგორ ხდება
შთაბეჭდილებათა აღბეჭდვა, რა
პირობები უწყობს ან უშლის ხელს მათ
ფიქსაციას, სწავლობს მეხსიერების
ფსიქოლოგია.
6. • შენახვა – მეხსიერების პროცესის შემდეგი
ფაზა. ამ დროს კოდირებული ინფორმაცია
ფიქსირდება გარკვეულ ფსიქიკურ და
ნეირონულ სტრუქტურებში. შენახვა, იგივე
შემონახვა აღბეჭდილი ფსიქიკური მასალის
აქტიური გადამუშავების პროცესია და არ
გულისხმობს მხოლოდ მეხსიერების
საცავებში ინფორმაციის არქივაციას ან
კონსერვაციას. იგი მოიცავს ხატების,
სიგნალებისა და შინაარსების გაშიფვრას,
დახარისხებას, სხვა მასალასთან
მიმართებაში მოყვანას, ორგანიზაციას,
აქცენტების გადანაწილებას და სხვ.
7. • აღდგენა – მეხსიერების პროცესის
დამასრულებელი ეტაპი.ადრე შეძენილი ცოდნა-
ჩვევების, სხვადასხვა მასალის, საჭირო
ინფორმაციის მეხსიერებიდან ამოტანის
პროცესი.არსებობს აღდგენის :
• 1.განზრახვით აღდგენა, როდესაც სუბიექტი
სპეციალურად, მიზანდასახულად იგონებს
რამეს.აღდგენის ამ სახეობას ეწოდება მოგონება.
• 2არაცნობიერ, უნებლიე აღდგენა.ამ შემთხვევაში
სუბიექტი ყოველგვარი სპეციალური განზრახვის
გარეშე, უნებლიეთ აღადგენს გარკვეულ
ინფორმაციას.
• .მეხსიერებაში უდიდეს როლს თამაშობს
მედიატორი-გლუტამინის მჟავა.
9. • მეხსიერების მუშაობის ტიპები.
მეხსიერება ორნაირად მუშაობს:
• 1.ნებითი .ნებითი მეხსიერების მუშაობის
დროს ჩვენ შევისწავლით ინფორმაციას,
იმიტომ, რომ ეს ჩვენი სურვილია.
• 2. არანებითია. თუ ყურადღებას
მივაქცევთ,
ჩვენს ხასიათში აღმოვაჩენთ ისეთ
ქმედებებს, რომლებსაც ვაკეთებთ ჩვენი
ნების გარეშე.
10. მეხსიერება არის:
• 1.ხანგრძლივი.მისი მოცულობა და შენახვის დრო
პრაქტიკულად განუსაზღვრელია; აქ დაცული
ბევრი შთაბეჭდილება მთელი ცხოვრების
განმავლობაში ინახება. იგი მოიცავს ყოველგვარი
სახის გამოცდილებას, სუბიექტის მთელ ცოდნას
სამყაროსა და საკუთრი თავის შესახებ. აქ ინახება
მთელი ცხოვრების მანძილზე მიღებული
ინფორმაცია _ სახელები, თარიღები, მოვლენები,
ადამიანთა სახეები, სუნიც კი.
ხანგრძლივი მეხსიერება გამოირჩევა მაღალი
სტაბილურობით
11. 2.ხანმოკლე მეხსიერება
• მას სხვაგვარად ოპერატიული მეხსიერება
ეწოდება. მეხსიერების ამ ფორმის
მახასიათებელია მოკლევადიანობის
მაჩვენებელი. ხანმოკლე მეხსიერებაში
შემონახვის დრო განისაზღვრება 20–30
წამით, თუ არ ხდება მისი განმეორება.
შეზღუდულია ხანმოკლე მეხსიერების
მოცულობაც
12. მეხსიერების დარღვევები:
• 1.აგნოზია- არის საგნების, ადამიანებისა და
ხმების აღქმის დარღვევა.
• 2.ალცჰაიმერის დაავადება-ალცჰაიმერის
დაავადება პროგრესირებადი, დეგენერაციული
და ფატალური ტვინის დაავადებაა, რომლის
დროსაც ტვინის უჯრედების ერთმანეთთან
დაკავშირების უნარი დაქვეითებულია.
• .3. ამნეზია- მენტალური მდგომარეობა, რომლის
დროსაც მეხსიერება და აზროვნების უნარი
ამცდარია ცნობიერების განვითარების
პროპორციულობას
13. • „ძილი - ეს არის მდგომარეობა, რომელშიც
მე არ მინდა რამე ვიცოდე გარემომცველი
სამყაროს შესახებ“.
/ზიგმუნდ ფროიდი/
14. ძილი
• ძილი ადამიანის ფიზიოლოგიური მდგომარეობაა. ის
მნიშვნელოვანია ადამიანის განვითარებისათვის, ნორმალურად
ფუნქციონირებისათვის, გარემოსთან ადაპტირებისათვის. ის
ადამიანის ცხოველქმედების განუწყვეტელი ნაწილია. ადამიანი
მთელ ცხოვრების ⅓ ატარებს ძილში. ძილი, როგორც მოვლენა
ყოველთვის აინტერესებდა კაცობრიობას და ოდიდგანვე
ცდილობდა შეესწავლა ის და ამოეხსნა მისი საიდუმლოებები.
ძილთან არის დაკავშირებული უამრავი მისტიური და ამოუცნობი
თქმულება თუ მოსაზრება,თუმცა მე-19 საუკუნიდან მეცნიერების
განვითარებასთან ერთად ბევრ საკითხს მოეფინა სინათლე და
ბევრი საინტერესო ფაქტიც შეიტყო კაცობრიობამ ძილის შესახებ.
ძილის ფენომენს სწავლობდნენ სხვადასხვა დარგის
სპეციალისტები, როგორებიც არიან ფიზიოლოგები, ბიოლოგები,
ფსიქოლოგები, ნევროლოგები, ფსიქიატრები და სხვა. დღეს
მეცნიერების დარგი რომელიც შეისწავლის უშუალოდ ძილის
ფენომენს ეწოდება – სომნოლოგია
18. ჰორმონი მელატონინი ხელს უწყობს ჩაძინებას, ხოლო
მისი კონცენტრაციის ცვლილება ძილის დროს
განაპირობებს ძილის ფაზებს. ადამიანს შინაგან
“ ბიოლოგიურ საათს ” წარმოადგენს ეპიფიზი.
19. • ძილ-ღვიძილის ციკლი მოიცავს
1.ღვიძილს
• 2.თვლემას
• 3.ზედაპირულ ნელ (ფხიზელ) ძილს,
4.ღრმა ნელ ძილსა
• 5.პარადოქსულ (სწრაფ) ძილს.
• ეს ხუთი ფაზა შესაძლებელია
გავაერთიანოთ ორ ტიპის ძილში : ნელი
ძილი და სწრაფი ( პარადოქსული ) ძილი
20. • ნელი ძილი-ყველაზე ღრმაა.ამ დროს
ადამიანის გაღვიძება მხოლოდ ძლიერი
გამღიზიანებლითაა
შესაძლებელი.გამოღვიძებული ადამიანი
დაბნეულია,გონებას ვერ იკრებს.
• (15-20წთ)
• სწრაფი ძილი-ამ დროს ადამიანს სახეზე
ემოციები უჩნდება,თვალებს სწრაფად
ამოძრავებს.თუ გააღვიძებ სიზმარსაც
მოგიყვება.(1,5 სთ)
21.
22.
23. მითი თუ სინამდვილე
• მითი №1: ძილის დროს ტვინი ისვენებს
• სინამდვილეში ტვინი ისეთივე დატვირთვით
მუშაობს: ის მომხდარ მოვლენებს აანალიზებს,
შიდა ორგანოების მდგომარეობას ამოწმებს და
მომავალში მოვლენების განვითარების შესაძლო
სცენარებს ადგენს. ამგვარად, ისვენებს მხოლოდ
კუნთები, მაგრამ ძილის დანიშნულება კუნთების
დასვენება კი არა, ტვინისთვის ზუსტად
ზემოხსენებული სამუშაოს ჩატარების
შესაძლებლობის მიცემაა.
24. • მითი №2: ადამიანები გრძნეულ სიზმრებს
ნახულობენ
• პროფესორების თქმით, ეს სრული სიცრუეა.
სიზმარში ადამიანი შესაძლო სცენარებს
ხედავს, რომლებსაც
• ტვინი ქმნის. სცენარების უმეტესობას
ადამიანი მალევე ივიწყებს. იქნება თუ არა
სიზმარი გრძნეული, მხოლოდ ადამიანის
ანალიტიკურ შესაძლებლობებზეა
დამოკიდებული. ვიღაც დეტექტივის
კითხვის პირველივე გვერდზე ხვდება, თუ
ვინ არის მკვლელი, ვიღაცას კი წიგნის
ბოლომდე წაკითხვა სჭირდება.
25. • მითი №3: არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც
არასრდოს სძინავთ
• როგორც ამბობენ, ასეთი ადამიანები მრავლად
გვხდებიან იოგებს შორის. მაგრამ
მეცნიერებისთვის არცერთი მსგავსი შემთხვევა
არაა ცნობილი.
მითი №4: ქალებს მამაკაცებზე მეტხანს სძინავთ
• "ამ თემაზე უამრავი კვლევა ჩატარდა, - ამბობს
სომნოლოგი იაკოვ ლევინი - ზოგიერთმა
კვლევამ აჩვენა, რომ ქალებს ნამდვილად 15-20
წუთით მეტი სძინავთ. სხვა კვლევებმა კი
დიამეტრალურად საწინააღმდეგო შედეგი
აჩვენა: უფრო მეტი მამაკაცებს უფრო დიდხანს
ეძინათ და აქაც სხვაობა 15-20 წუთს შეადგენდა.
საბოლოოდ, მეცნიერები შეთანხმდნენ, რომ
ქალებს და მამაკაცებს თანაბრად სძინავთ.
26. • მითი №5: მთვარეულები სიზმარში დადიან
• ამბობენ, რომ მთვარეულებს სიზმარში პიანინოზე დაკვრა ან
კარის ნაცვლად ფანჯარაში გასვლა შეუძლიათ, მაგრამ
ძილში სიარული - საკმაოდ იშვიათი მოვლენაა.
მთვარეულების უმეტესობა სიზმარში არსად დადიან - ისინი
უბრალოდ ჯდებიან ლოგინზე და შემდეგ ისევ წვებიან უკან.
მითი №6: ადამიანი უძილობის მეხუთე დღე-ღამეს კვდება
• მართალია, რომ თუკი ცხოველს, მაგალითად - ვირთხას,
ძილის საშუალებას არ მისცემ, მეხუთე-მეექვსე დღე-ღამეს ის
მოკვდება. მაგრამ ადამიანს ეს არ ეხება. მეხუთე დღე-ღამეს
ადამიანი გახელილი თვალებით დაიძინებს. სომნოლოგების
თქმით, თუკი ასეთ ადამიანს ძილში ხელს შევუშლით და
გავაღვიძებთ - ის ივლის, ილაპარაკებს, ჩვენს კითხვებს
უპასუხებს, შეასრულებს გარკვეულ სამუშაოს, მაგრამ ამ
ყველაფერს ძილში გააკეთებს. გაღვიძების შემდეგ მას, ისევე
როგორც მთვარეულს, აბსოლუტურად არაფერი
ემახსოვრება.
27. • მითი №7: 8-საათიანი ძილი ყველასთვის არის
აუცილებელი
• თანამედროვე მეცნიერების აზრით, ადამიანებში
ძილის მოთხოვნილება ინდივიდუალურია და
გენეტიკაზეა დამოკიდებული. ადამიანთა
უმეტესობას ძალების აღსადგენად, ნამდვილად, 7-8
საათი სჭირდება. მაგრამ არსებობენ ისეთი
ადამიანებიც, რომლებსაც მეტ ან ნაკლებ საათს უნდა
ეძინოთ.
• მითი №8: შაბათ-კვირას კარგად გამოძინება შეიძლება
• სინამდვილეში ძილის ზედმეტი საათი უფრო ვნებს
ადამიანს, ვიდრე სიკეთე მოაქვს. თუ ადამიანს
ძალიან ცოტა ხანს ძინავს, ეს, რა თქმა უნდა, ცუდია,
მაგრამ გრაფიკის დარღვევა ბევრად უარესია.
•
28. მითი N 9 -ადამიანი სიზმარს ძილის მხოლოდ
ერთ-ერთ სტადიაზე ხედავს.
თუმცა ეს ასე სულაც არ არის. ადამიანი
სიზმარს ხედავს ძილის ნებისმიერ სტადიაზე.
განსხვავება მხოლოდ სიზმრის შინაარსშია.
ძილის საწყის სტადიაზე ადამიანი სიზმრები
მის ფიქრებს ასახავს, შემდეგ კი ჩვენ უფრო
ფანჯტასტიური შინაარსის სიზმრებს
ვხედავთ.
29. ადამიანები, რომლებსაც საერთოდ არ სძინავთ
• 1.....XX საუკუნის 40-იან წლებში ნიუ-იორკის შტატის ქალაქ ტრენტონში 90 წლის მოხუცი ალ
ჰერპინი ცხოვრობდა. მას არასოდეს უძინია თავის სიცოცხლის მანძილზე. იგი ბევრმა ექიმმა
გამოიკვლია, თუმცა მას არაფერი სჭირდა და უძილობის მიუხედავად ჯანმრთელობას არ
უჩიოდა.
• 2. დევის ჯონსი (აშშ), რომელსაც პერიოდული შეტევები ჰქონდა. ერთ-ერთი გამოცემა წერდა,
რომ უკვე 93 დღე-ღამე იყო, რაც მას აღარ სძინებოდა.
• 3. ერთ უნგრელ ქალბატონს რეიჩელ საგის თავის ტკივილები აწუხებდა. 1911 წელს
უჩვეულო თავის ტკივილმა გამოაღვიძა და ექიმს მიმართა. მან ურჩია რეიჩელს ნაკლები
ეძინა. ექიმი მართალი აღმოჩნდა. იმ დღიდან რეიჩელს არ ძინებია. თავის ტკივილსაც
აღარასოდეს შეუწუხებია.
• 4. 1961 წლის 11 აგვისტოს იუსტ ბერნეტს 81 წელი შეუსრულდა. იგი ჩვეულებრივი,
არაფრით გამორჩეული ადამიანი იყო, სანამ ერთ დღეს ძილის სურვილი და მოთხოვნილება
არ დაკარგა. მაშინ 27 წლის იყო. 54 წელი არ ეძინა. ღამღამობით კითხულობდა, მუსიკას
უსმენდა და კროსვორდებს ხსნიდა.
• 5. ვიეტნემელი ტაი იგოკის ქრონიკული უძილობა 1937 წლის ციებ-ცხელების შემდეგ
დაეწყო. მას შემდეგ კაცს საერთოდ არ სძინებია, თუმცა უძილობა დისკომფორტს არ
უქმნიდა. იგი ამ დროს კარგად იყენებდა. მაგალითად: ცხვრებს ითვლიდ, ფერმას
დარაჯობდა… სამი უძილო თვე ორი უზარმაზარი ორმოს ამოთხრას მოანდომა, რომელშიც
შემდეგ თევზები მოაშენა. ექიმებმა მის ორგანიზმში ვერანაირი დარღვევა ვერ აღმოაჩინეს.
ეს ფემონენი დღემდე გამოცანად რჩება მეცნიერებისთვის
30. • „სიზმრები ძილის ხელისშემშლელი
სულიერი ცხოვრების ნარჩენებს
წარმოადგენენ“.
• “სიზმარი ადამიანის ფსიქიკური
ცხოველქმედების პროდუქტია“.
/ ზიგმუნდ ფროიდი/
• ძველად ადამიანები სიზმრებს
განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდნენ
და მათში მომავლის ნიშნებს ხედავდნენ.
როცა ალექსანდრე მაკედონელი
სალაშქროდ მიდიოდა, მის ამალაში
ყოველამრიგად, თვის იყვნენ სიზმრების
ამხსნელები
31. „სიზმარი: გონების თეატრი“
/ზ.ფროიდი
• ადამიანი ცხოვრების 70 წლის მანძილზე
13 წელს ლაპარაკში, 6 წელს ჭამაში,
ხოლო 23 წელს ძილში ატარებს.
• ყოველი ჩვენგანი ღამით საშუალოდ 5
სიზმარს ხედავს, ხოლო ამახსოვრდება
მხოლოდ ის სიზმარი, რომლის
“მიმდინარეობის დროსაც ეღვიძება”
32. 1. კომპენსატორული
ეს ის სიზმრებია, რომელშიც გვაქვს და ვაკეთებთ იმას რასაც რეალურ ცხოვრებაში ვერ
ვახორციელებთ და მასზე ვოცნებობთ.
2. შემოქმედებითი
როგორც წესი ხშირად ასეთ სიზმრებს ის ადამიანები ნახულობენ ვისაც უშუალო კავშირი აქვს
ხელოვნებასთან. მაგ: რეჟისორები, მხატვრები, პოეტები, მსახიობები. ამ ტიპის სიზმრებში მათი
ცნობიერი ახალი იდეების და პერსონაჟების მუდმივ ძიებაშია.
3. განმეორებადი
იმ შემთხვევაში თუ სიზმარი გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ხშირად მეორდება, წლობითაც
კი, ეს არის იმის მანიშნებელი, რომ შენი რაღაც პრობლემა გადაუჭრელი რჩება. არაცნობიერი
ყოველ ჯერზე გაძლევს სიგნალს, რომ რაღაცა დაუმთავრებელია.
4. სიტუაციური
ეს სიზმრები უმეტეს შემთხვევაში მოგონებაა, უკვე მომხდარის თავიდან განცდა.
5. სიზმარი გაგრძელებით ანუ ,,სერიალი"
იმ შემთხვევაში როდესაც გვესიზმრება სიზმრები, რომელთაც აქვთ გაგრძელებები მომდევნო
სიზმრის ნახვისას, ის უნდა განვიხილოთ როგორც ერთი დიდი სიზმარი, ერთი დიდი ,,ფილმი".
რომელსაც აქვს დასაწყისი, შუა ნაწილი და დასასრული.
6. ფიზიოლოგიური
ამ სიზმრების შინაარსი განპირობებულია გარემო პირობებით, რაც იმ მომენტისთვის ძილში
ყოფნის დროს ჩვენზე მოქმედებს. მაგ: სიცივის შეგრძნებას შეუძლია სიზმარში თოვლი გააჩინოს.
7. გამაფრთხილებელი
ეს სიზმრები როგორც წესი დაფუძნებულია ამა თუ იმ ფაქტის ცოდნაზე, რომლის შეხსენებასაც
ჩვენი არაცნობიერი ცდილობს სიზმრის სახით. მაგ: იცი, რომ გაზქურა დიდი ხანია უშვებს გაზს,
მაგრამ გავიწყდება არ აქცევ ყურადღებას, ამ დროს სიზმარში ხდება, რომ გაზით იწამლები.
სიზმრის სახეები
33. • ძილის დარღვევები
• :
• დისომნია – ღამის ძილის აშლილობა, იგივე რაც უძილობა , რომელსაც
ახასიათებს ღამით დაძინების შეუძლებლობა ხანგრძლივი დროით..
• ნარკოლეპსია – ღვიძილის პერიოდის დარღვევები რომელსაც ახასიათებს
ძილიანობის (დაძინების სურვილი) ძლიერი შეტევები. მის სიმპტომად
გვევლინება დაძინების შეუკავებლობა და კუნთების მოდუნება.
• კატაპლექსია – (ბერძ. kataplexis – შიში, საშინელება.) მდგომარეობა
დაკავშირებული დარღვევასთან, კუნთების ტონუსის გამოთიშვასთან
ნათელი ცნობიერების ფონზე და მომატებული დღის ძილიანობით.ასევე
ახასიათებს ჭარბი წონა, ფილტვისმიერი გული, მოუსვენარი ღამის ძილი
აპნოეს პერიოდებით, ხმამაღალი ხვრინვა.
• გიპერსომნია – ძილზე მოთხოვნილების გაზრდა, დღის მანძილზე ძილის
ხანგრძლივობაა რამოდენიმე საათამდე, ღამით 12-15 საათი და მეტი;
• სომნობულიზმი – ( მთვარეულობა, ღამით სიარული ) მსუბუქ ფორმებში
ადამიანი ჯდება და იძახის გაურკვეველ ფრაზებს.. რთულ ფორმებში
ადამიანი დგება და დადის, შესაძლოა გავიდეს სახლიდან, მარტივ
შეკითხვებზე იძლევა მოკლე პასუხებს. თვალები ჩვეულებრივ გახელილი
აქვს, სახე – ნიღბისებრი
34. ძილის რეჟიმი
• 1. უმჯობესია, დასაძინებლად 22-23 საათზე გვიან არ დაწვეთ.
• 2. ძილის წინ არ არის სასურველი გადაძღომა, თუმცა მშიერი კუჭით დაძინებასაც
არ გირჩევთ.
• 3. ძილის წინ ნუ მიიღებთ ალკოჰოლს, ნიკოტინსა და კოფეინს. შეგახსენებთ, რომ
კოფეინს შეიცავს არა მხოლოდ ყავა, არამედ ჩაი, შოკოლადი
• 4.ძილის წინ რეკომენდებულია სუფთა ჰაერზე გასეირნება, თბილი შხაპის ან
აბაზანის მიღება.
• 5.. ღამის ტანისამოსი აუცილებლად კომფორტული, მოხერხებული, მსუბუქი და,
რაც მთავარია, ნატურალური ქსოვილისა უნდა იყოს.
• 6. ყველაზე ოპტიმალური ტემპერატურა, რომელიც საძინებელ ოთახში უნდა იყოს,
16-18 გრადუსია. საწოლი ოთახი ძილის წინ აუცილებლად უნდა განიავდეს.
• 7.მკაცრად იკრძალება ძილის წინ ტელევიზორის (მით უფრო - აღმგზნები
გადაცემებისა და ფილმების) ყურება, კომპიუტერთან მუშაობა. ამის ნაცვლად
უმჯობესია დამამშვიდებელ მელოდიას მოუსმინოთ.
• 8. ეცადეთ, დაიძინოთ და გაიღვიძოთ ერთსა და იმავე დროს. დღის განმავლობაში
იმოძრავეთ, რეგულარულად ივარჯიშეთ.
• 9.მყუდრო საძინებელი, ფუმფულა ბალიში და მსუბუქი საბანი.
