სერიები და მწკრივები

1. სერიები და
მწკრივები

2. ქართული პირიანი ზმნა უამრავ
სხვადასხვა ფორმას გვიჩვენებს.
 ვკითხულობ, წამიკითხავს, წაიკითხე, წაიკითხა,
წაეკითხოს, წავიკითხავთ, წაეკითხათ...
ეს ფორმები ერთმანეთისაგან განსხვავდება პირის,
რიცხვის, დროისა თუ კილოს მიხედვით. თუმცა
მათი გაერთიანება მაინც შესძლებელია
სისტემაში, რომელიც ზმნის სხვადასხვა ფორმას
მწკრივებად ყოფს. მწკრივებს კი გარკვეული
ლოგიკით სერიებად აერთიანებს.

3. რა არის მწკრივი?
ერთი მწკრივის ფორმები ერთმანეთისაგან
მხოლოდ პირისა და რიცხვის მიხედვით
განსხვავდება.
ვ-ხატავ ვ-ხატავ-თ
ხატავ ხატავ-თ
ხატავ-ს ხატავ-ენ
მაშასადამე, თითოეულ მწკრივში ექვსი
ფორმაა სამი (I, II, III პირი) მხოლოობითი
რიცხვისა და სამიც მრავლობითი რიცხვისა.

4. პირველი სერია
ექვს მწკრივს აერთიანებს:
აწმყო - რას ვშვრები?
ვხატავ, ვთბები, ვტირი
უწყვეტელი- რას ვშვრებოდი?
ვხატავდი, ვთბებოდი, ვტიროდი
აწმყოს კავშირებითი - რას ვშვრებოდე?
ვხატავდე , ვთბებოდე, ვტიროდე
მყოფადი - რას ვიზამ?
დავხატავ , გავთბები, ვიტირებ
მყოფადის ხოლმეობითი - რას ვიზამდი?
დავხატავდი, გავთბებოდი, ვიტირებდი
მყოფადის კავშირებითი - რას ვიზამდე?
დავხატავდე, გავთბებოდე, ვიტირებდე

5. სერიები და მწკრივები
როგორც ვხედავთ, პირველი სერია 6 მწკრივს
აერთიანებს (აწმყოსა და მყოფადის ორ წრეში).
ჩვენ სამი სხვადასხვა ზმნა ვაუღლეთ.
სიმარტივისათვის თითოეული მწკრივის მხოლოდ
ერთი ფორმა მოვიხმეთ (პირველი მხოლოობითი-
ვხატავ) ნაცვლად ექვსი ფორმისა.
სრულად რომ დაგვეწერა, თითოეული ზმნა პირველ
სერიაში 36 ფორმას მოგვცემდა.
6 მწკრივი x 6 ფორმა მწკრივში =36

6. მეორე სერია
ორ მწკრივს აერთიანებს.
წყვეტილი - რა ვქენი?
დავხატე, დახატე, დახატა,
დავხატეთ, დახატეთ, დახატეს
გავთბი, ..
ვიტირე,..
II კავშირებითი - რა ვქნა?
დავხატო, გავთბე, ვიტირო

7. მესამე სერია
სამ მწკრივს აერთიანებს.
I თურმეობითი - რა მიქნია?
დამიხატავს , გავმთბარვარ, მიტირია
II თურმეობითი - რა მექნა?
დამეხატა, გავმთბარიყავ, მეტირა
III კავშირებითი - რა მექნას?
დამეხატოს, გავმთბარიყო, მეტიროს

8. სერიები და მწკრივები
მაშასადამე, გვაქვს 11 მწკრივი, რომელიც
გაერთიანებულია სამ სერიად:
I სერია - 6 მწკრივი
II სერია - 2 მწკრივი
III სერია -3 მწკრივი

9. სერიები და მწკრივები
ზმნის პირიან ფორმათა სერიებად და
მწკრივებად დაყოფას აქვს გრამატიკული
(მორფოლოგიური და სინტაქსური)
საფუძველი.

10. სერიები და მწკრივები
სერიები და მწკრივები თავიანთი
კითხვებით უნდა დავიზეპიროთ, რათა
მივაგნოთ, ესა თუ ის ზმნა რომელი
მწკრივისაა.
მაგ.: დაგრიხეს
რა ვქენი, რა ქენი? რა ქნა?
რა ვქენით? რა ქენით? რა ქნეს?
მეორე სერიის წყვეტილის მწკრივია.

11. რომელი მწკრივია?
ილოცებს
რას ვიზამ? რას იზამს? რას იზამს?..
პირველი სერია, მყოფადის მწკრივი
-------------------------
ბებიას ხშირად მოიგონებდი ხოლმე.
რას ვიზამდი? რას იზამდი? რას იზამდა?..
პირველი სერია, ხოლმეობითი

12. რომელი მწკრივია?
შარშან თურმე დამინახავს ...
რა მიქნია? რა გიქნია? რა უქნია?..
მესემე სერია, პირველი თურმეობითი
-------------
როცა ოთახში შევალ, დედა დამინახავს.
რას ვიზამ? რას იზამ? რას იზამს?
პირველი სერია, მყოფადის მწკრივი

13. რა უნდა ვიცოდეთ?
1. ქართული ზმნის ფორმები სამ სერიასა და 11
მწკრივს გვაძლევს.
2. უნდა დავიმახსოვროთ თითოეული მწკრივის
სახელწოდება და კითხვა, რათა ამოვიცნოთ,
ზმნა რომელი მწკრივისაა.

14. ექსპრომტად თქმული მესტიაში
მიხეილ ხერგიანის ხსოვნის საღამოზე
ყველას რადა ჰკლავ, სიკვდილო,
რად არ თვითონა ჰკვდებიო?!
შენ ვერც ბუნება გაშინებს,
ვერც ეს დიდრონი მთებიო.
რამდენი გმირი ჩაყლაპე,
შენ მაინც ვერა ძღებიო,
ერთიღა დაგრჩა - სახელი,
ვერაფერს ვერ უშვრებიო.
სახელს ვერ მოსპობ ვერც შენა,
ვერც საუკუნო წლებიო,
სახელი ქვეყნადა რჩება,
მიწას - ლეში და ძვლებიო.
ორივესა ჰყავ პატრონი,
ვერცერთს ვერ შაეხებიო,
გმირებს ნუ შაეჭიდები,
სიკვდილო, დამარცხდებიო.
იოსებ ბაიაშვილი

15. ღირსების სონეტი

სანამ ვარ ქვეყნად, რაღაც მაინც უნდა ვაკეთო,
რათა დამეტყოს, ამ მიწაზე რომ ვარ ნამყოფი,
ბუტაფორიულ მუყაოდ კი არ ვიმაკეტო,
არამედ ჩემგან თუნდ მცირედი დარჩეს ნაყოფი.
უნდა ვიმინდვრო, ვივენახო, ანდა ვიყანო,
გული ვამტევნო, ვათავთავო ან ვაჩითილო,
მკერდზე ლექსები ყვავილებად ამოვიყვანო
და ჩემს გაზაფხულს ცა და მიწა მოვაჩითინო.
თუმც ბედ-იღბალმა წამებით და ტანჯვით მაცხოვრა
და ათასგვარი ჭირ-ვრამი არ მამყოფინა,
ხალხს თავი მაინც ისე უნდა დავამახსოვრო,
რომ ეთქვათ ჩემზე: " - ღირსეული კაცი ყოფილა!
ისე გავიდა ამ ცხოვრების ბოლო კარიდან,
რომ სიკვდილს თვალი ერთხელაც კი არ აარიდა!"

16. გმადლობთ 

17. სავარჯიშო
იპოვეთ ზმნა, გაარკვიეთ, რომელი მწკრივისაა ფორმა:
1. ღობესთან მდგარი ძაღლი ჩემსკენ წამოვიდა.
2. ბავშვს მალე დაევიწყებინა ქალაქი.
3. ნინო მომავალ წელს გახდება სტუდენტი.
4. ჩვენ მაგიერ მიდიოდა მდინარეზე, ჩვენ ნაცვლად დგებოდა
წყალში.
5. მე შენსკენ დიდხანს მოვქონდი ტალღას.
6. ყოველდღე ვლოცულობ მისი ჯანმრთელობისათვის.
7. არ დაგავიწყებ ჩემს ხმას და სახელს.
8. ეს სოფელი სწორედ მათმა და მათმა მეგობრებმა ააშენეს.
9. ვიხსენებდი ჩემს ბედნიერ ოჯახს.
10. სწორედ მათმა მოიყვანეს ექიმი პაპასთან.
11. ნეტა მალე დაბრუნდებოდე სასწვლებლიდან!
12. მაშინ ჩემი ტოლი გოგო-ბიჭები ყანებში მუშაობდნენ.