2. „ დედამიწას აქვს გარსი და ეს
გარსი დაავადებულია.ერთ-ერთ
დაავადებას ადამიანი ქვია“
/ფ.ნიცშე/
3. გარემოს დაბინძურება
• დაბინძურება — დაბინძურებული
ნივთიერებების შემოტანაა ბუნებრივ
გარემოში, რომელიც იწვევს
ცვალებადობას, არეულობას, ზიანს ან
დისკომფორტს ფიზიკურ სისტემებსა თუ
ცოცხალ
ორგანიზმებში. დაბინძურებულია
ჰაერი,წყალი და ნიადაგი.
6. 1883 წელს კრაკატაუ ამოიფრქვა. ვულკანის
ხმა ავსტრალიაშიც კი ისმოდა, რომელიც კრაკატუდან
5 000 კმ-ით არის დაშორებულ.მან არნახული
რაოდენობის ფერფლი და მტვერი გაფანტა
ატმოსფეროში. დღეს მის ადგილზე ახალი ვულკანია,
რომელსაც კრაკატუს შვილს ეძახიან.
7. • ყველაზე დიდი ტყის ხანძარი კაცობრიობის ისტორიაში
დაიწყო 1982 წლის სექტემბერში ინდონეზიაში, კუნძულ
კალიმანტანზე და გაგრძელდა 10 თვე, ხანძრის მიზეზი იყო
ხანგრძლივი გვალვა და ინდონეზიური მიწათმოქმედების
მეთოდი, ე.წ.მიწის მოწვა.შედეგად განადგურდა 8 ათასი კვ.
კმ. ტყე, მთლიანად ხანძრისგან დაზარალდა 36 ათასი
კვ.კმ.შედეგად განადგურდა ფლორა-ფაუნის რამდენიმე
სახეობა, დაიღუპნენ მაკაკები, გიბონები, ორანგუტანგები,
ციყვები და ფრინველები.ხანძრის შედეგად საგრძნობლად
შეიცვალა მიკროკლიმატი.
8. წყალდიდობები
• წყალდიდობა ჩინეთში 1931 წელს-1928-30 წლებში
ჩინეთში ხანგრძლივი გვალვები იყო, რითაც ქვეყანა
ძლიერ დაზარალდა.1930 წლის დასასრულს დაიწყო
ძლიერი ქარები, ხოლო 1931 წლის გაზაფხულზე
გადაუღებელი წვიმები.შედეგად მდინარე იანძი და
ხუანზე ადიდდა . მდინარე იანძის წყლის დონემ 70
სანტიმეტრით აიწია, გადმოვიდა კალაპოტიდან და
ქალაქ ნანკინში მიაღწია, ჩინეთის მაშინდელ
დედაქალაქში. მსხვერპლი 3-იდან 4 მილიონამდე იყო.
11. ფაბრიკა-ქარხნების გამონაბოლქვი
შეიცავს:
1.აზბესტი არის ადამიანის ჯანმრთელობისთვის საშიში
ნივთიერება – ის კიბოთი დაავადების რისკს ზრდის.
ამ დროისთვის 53 ქვეყანაში არის აკრძალული აზბესტის
გამოყენება.
2.ატომური ელექტროსადგურები წლიურად ტონობით
რადიაქტიურ ნარჩენს გამოყოფს,რომელიც 500 000
წლის განმალობაში ინარჩუნებენ აქტიურობას.
3.ზოგი რეაქტორი 200 კგ-მდე პლუტონს
აწარმოებს,რომელთაც იყენებენ ატომური ბომბების
დასამზადებლად.0,000001 გრ პლუტონის ჩასუნთქვა
სიმსივნის განვითარებას იწვევს.
13. სატრანსპორტო დაბინძურების
შედეგები:
• 1. ერთი ავტომობილის წლიურად
საბურევების ცვეთისას 10 კგ-მდე მტვერი
გამოიყოფა.
• 2.გამონაბოლქვი შეიცავს ტყვიას, რომელიც
ჩასუნთქვიდან რამდენიმე წუთში ხვდება
ერითროციტების მემბრანებში და აზიანებს
მას,ასევე აზინებს ნეირონებსა და გლიის
უჯრედებს.
• 3.რეზინის ნაწილაკები უჯრედებში იწვევს
სიმსივნეს.
15. საყოფაცხოვრებო დაბინძურება
• 1. გარემოსა და მისი ბინადრებისთვის კიდევ ერთ საფრთხეს
პლასტმასის ნარჩენები წარმოადგენს. ხშირად ზღვისა თუ
ხმელეთის ცხოველებს ისინი საკვებში ეშლებათ. ყოველწლიურად
დაახლოებით ზღვის 100,000 ძუძუმწოვარი ეწირება ზღვაში
პლასტმასის ნარჩენებს
• 2.ზოგიერთი ნარჩენი შეიცავს აგრეთვე მომწამვლელ
ნივთიერებასა და ბასრ დეტალებს, რამლებსაც ასევე შეუძლიათ
ცხოველის სასიცოცხლო ორგანოების დაზიანების გამოწვევა.
• 3. სიგარეტის ნამწვის ბუნებაში დაშლას ათეულობით წელი
სჭირდება. სიგარეტის ნამწვი შეიცავს ისეთ მომწამვლელ
ნივთიერებას, როგორიცაა დარიშხანი, რომელიც აბინძურებს
წყალსა და ნიადაგს და სერიოზულ საფრთხეს წარმოადგენს
გარემოსთვის. . უამრავი დაღუპული წყლის ცხოველი – ჩიტების,
ზვიგენების, დელფინებისა და კუების ჩათვლით – იქნა ნაპოვნი,
რომლებსაც კუჭში სიგარეტის ნამწვი აღმოჩნდა.
17. • დედამიწისთვის მისი ატმოსფერო არის
ერთგვარი საბანი: დღის განმავლობაში
შემოსული სითბოს ნაწილს ინარჩუნებს და
ღამით გარეთ არ უშვებს. რომ არა ასეთი
ატმოსფერო, ტემპერატურული ცვლილება
დღესა და ღამეს შორის ძალიან დიდი იქნებოდა.
• მაგალითად, პლანეტა მერკურის ძალზე თხელი
ატმოსფერო აქვს, დედამიწასთან შედარებით
გაცილებით სუსტი, შეიძლება ითქვას, თითქმის
არა აქვს. მისი ზედაპირი დღის განმავლობაში
ცხელდება +430º გრადუსამდე, ხოლო ღამით კი
ცივდება -170º-მდე. დედამიწაზე კი დღისა და
ღამის ტემპერატურებს შორის განსხვავება
მაქსიმუმ რამდენიმე ათეული გრადუსია. ეს
სწორედ ატმოსფეროს და მისი შემადგენელი
სათბურის გაზების გამოა.
18. სათბურის ეფექტი
• დედამიწის ატმოსფერო ასრულებს სათბურის
მინის მოვალეობას:იგი ატარებს მზის მიერ
გამოსხივებულ სითბოს,მაგრამ არ აძლევს მას
კოსმოსში დაბრუნების საშუალებას..ასე რომ არ
ხდებოდეს დედამიწაზე ტემპერატურა 30გრადუსით -
ით მეტი იქნებოდა.ამ ეფექტს ქვია სათბურის
ეფექტი. .სათბურის ეფექტი ჰაერში შემავალი
აირებით,ძირითადად ნახშირორჟანგით და წყლის
ორთქლითაა გამოწვეული,ამიტომ უწოდებენ მას
სათბურის აირებს. ნახშირორჟანგი სითბური
ეკრანია, ის იკავებს დედამიწისგან გამოსხივებულ
სითბოს .
19. რა არის გლობალური დათბობა?
• როდესაც ჰაერის დაბინძურების გამო
ე.წ. ,,სათბური აირების“კონცენტრაცია იზრდება,
ისინი აფერხებენ ულტრაიისფერ სხივებს და
მიმართავენ მას დედამიწის ზედაპირისაკენ,
დედამიწას მეტი რაოდენობით სითბო ეცემა, რაც
მეტ დათბობას იწვევს. შედეგად კი,მხოლოდ
ბოლო საუკუნის მანძილზე საშუალო
გლობალურმა ტემპერატურამ 0,5 დან 1
გრადუსამდე მოიმატა. მეცნიერები
წინასწარმეტყველებენ, რომ შემდეგ საუკუნეში
ტემპერატურა 1,5-4,5 გრადუსით მოიმატებს. ეს
მოვლენა გლობალური დათბობის სახელით არის
ცნობილი. .
20. • გლობალური დათბობა იწვევს კლიმატის
ცვლას.კლიმატის ცვლილების მაჩვენებლებია:
• 1.ტემპერატურის ზრდა
• 2. ოკეანეების დათბობა
• 3. ყინულის საფარის დნობა პოლარულ
ზონებში
• 4. მყინვარების დნობა
• 5. თოვლის საფარის შემცირება
• 6.ზღვის დონის ზრდა
• 7.არქტიკის ოკეანის ყინულის შემცირება
• 8.ოკეანეების მჟავიანობის ზრდა
• 9. გაუდაბნოება, ტბების დაშრობა.
21.
22. ოზონის შრის შემცირება
• ოზონის შრე წარმოადგენს ბუნებრივ
ეკრანს და იცავს დედამიწას და
მთელ ბიოსფეროს მზის ულტრაიისფერი
გამოსხივების მავნე ზემოქმედებისაგან.
შეშფოთება ოზონის შრის გათხელების
თაობაზე მეცნიერებმა პირველად XX
საუკუნის 70-იან წლებში გამოთქვეს.
ოზონის შრის დაშლის ყველაზე
თვალსაჩინო ფაქტია ეგრეთ
წოდებული ოზონის ხვრელი.
24. ოზონის შრის დაშლის მიზეზები
1. გამოწვეულია ჰალოგენების შემცველი ორგანული
ნაერთების: ქლორ–ფტორ–ნახშირწყალბადების (ქფნ–ები),
ქლორ–ბრომ–ნახშირწყალბადების და ჰალონების
ატმოსფეროში მოხვედრით. ამ ნივთიერებათა წარმოება
მეოცე საუკუნის ოციანი წლებიდან დაიწყო. ისინი
გამოიყენება როგორც იდეალურად უსაფრთხო
მაცივარაგენტები, დეზოდორანტების შემავსებლები,
ელექტრომოწყობილობის გამწმენდები, ცეცხლჩამქრობი
ნივთიერებები, მცენარეთა დაცვის საშუალებები.
2. ითვლება, რომ ატმოსფეროში მოხვედრილი მოლეკულები
ათწლეულების განმავლობაში არ იშლება და
სტრატოსფერომდე აღწევს, სადაც მზის ულტრაიისფერი
გამოსხივების ზეგავლენით იშლება და ქლორის ატომებს
გამოყოფს. ეს უკანასკნელი კი შემდგომ მუშაობს, როგორც
ოზონის მოლეკულების დაშლის კატალიზატორი.
ითვლება, რომ თითო მოლეკულა ქლორ–ფტორ–
ნახშირბადი ას ათასამდე ოზონის მოლეკულას შლის.
25. ოზონის შრეზე მოქმედებს:
• 1.სატრანსპორტო თვითმფრინავები.
• 2.სამხედრო ზებგერითი სტრატეგიული
ბომბდამშენები და მზვერავი
თვითმფრინავები,რომელიც
ატმოსფეროში გამოყოფს აზოტის
ოქსიდებსა და წყლის ორთქლს
• 3. ოზონს შლის არა მარტო საწვავი
ნარჩენი პროდუქტები,არამედ
თვითმფრინავის დარტყმითი ტალღაც.
26. მჟავა წვიმა არის:
• ატმოსფერული ნალექების ყველა სახეობა —
წვიმა, თოვლი, სეტყვა, ნისლი და სხვ.
რომელიც გოგირდისა და აზოტის მჟავების
მაღალი შემცველობით ხასიათდება. ბევრი
რეგიონისთვის იგი გარემოს დაბინძურების
თვალსაზრისით ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი
პრობლემაა. ეს დასახელება ისეთ მოვლენებს
აერთიანებს, როგორიცაა მჟავა ნისლი, მჟავა
თოვლი და ა. შ.
28. • 1852 წელს შოტლანდიელმა ქიმიკოსმა რობერტ ანგუს
სმითმა მანჩესტერში (ინგლისი) პირველმა უჩვენა, რომ
არსებობს კავშირი მჟავა წვიმასა და დაბინძურებულ
ატმოსფეროს შორის.ეს პროცესი ბუნებრივ წვიმასთან
შედარებით წვიმის წყლის მჟავიანობის მომატებას
გულისხმობს. ტერმინი „მჟავა წვიმა“ (ინგლ. Acid rain)
დაამკვიდრა რობერტ ანგუს სმითმა 1872 წელს.
• .
30. მჟავა წვიმის შედეგები
1. წყლის დაბინძურება, მჟავა წვიმა აბინძურებს მდინარეებსა
და ტბებს, წყალი ხდება გამოუსადეგარი, რამაც შეიძლება
გამოიწვიოს თევზის უზარმაზარი პოპულაციების დაღუპვა.
2. ტყის ფართობის შემცირება
3. დაავადებები ადამიანებში.
მჟავა წვიმასთან კონტაქტი ზრდის ისეთი დაავადებების
რისკს, როგორიცაა ასთმა, ალერგია, კიბო.
4. მჟავა წვიმისგან ნიადაგი დაბინძურებულია და კარგავს თავის
ნაყოფიერებას, შედეგად, მოსავალი მცირდება. მცენარეების
ფოთლები იშლება ხეებში და ფესვების განვითარება
შეფერხებულია, მცენარეები მგრძნობიარენი ხდებიან
ტემპერატურის ცვლილებების მიმართ.
5.იგი იწვევს მეტალების კოროზიას,საამშენებლო მასალების
დაშლას,ქსოვილების გაუფერულებას,შლის მარმარილოს და
გარდაქმნის თაბაშირად.ზიანდება 100 000 ვიტრაჟი ევროპაში.
31. წყლის დაბინძურება
• გაეროს მონაცემებით:
• „დღეს დაბინძურებული
წყლით უფრო მეტი
ადამიანი იღუპება,
ვიდრე ძალადობის
სხვადასხვა ფორმით,
რომელშიც შედის ომი“.
ყოველ 20 წამში ხუთ
წლამდე ასაკის ერთი
ბავშვი დაბინძურებული
წყლით გამოწვეული
დაავადებით იღუპება.
32. და მაინც რა იწვევს წყლის
დაბინძურებას?
• წყლის დამაბინძურებლებია:
• 1.პესტიციდები
• 2.სასუქები
• 3.ნავთობპროდუქტები
• 5.მძიმე მეტალები
• 6. ქიმიური და სამრეწველო,ასევე
საყოფაცხოვრებო საქმიანობის შედეგად
წარმოქმნილი სხვადასხვა ნივთიერებები
33. • პესტიციდები ქიმიური ნაერთებია,
რომელსაც იყენებენ
მცენარეთა მავნებლების, მარცვლეულის,
მერქნის, ბამბის, შინაური
ცხოველების ექტოპარაზიტების, აგრეთვე
ადამიანისა და ცხოველის საშიშ
დაავადებათა გადამტანების წინააღმდეგ
საბრძოლველად.
• პესტიციდებით მოწამვლა განვითარებად
ქვეყნებში, საკმაოდ სერიოზული
პრობლემაა. ერთი წლის განმავლობაში
პესტიციდებით მოწამვლის შედეგად
მთელი მსოფლიოს მაშტაბით 250,000-
370,000 ადამიანი იღუპება.
34. დდტ-დუსტი
• DDT პირველად ოტმარ ცაიდლერმა მიიღო ჯერ
კიდევ 1873 წელს თეთრი უსუნო კრისტალების
სახით, თუმცა მან ნახევარ საუკუნეზე მეტი დაყო
უფუნქციოდ თაროზე შემოდებულმა. მხოლოდ
1939 წელს შეამჩნია შვეიცარიელმა ქიმიკოსმა
პოლ მიულერმა, რომ მას ინსექტიციდური
თვისება ჰქონდა. ეს აღმოჩენა 1948 წელს ნობელის
პრემიით აღინიშნა, რომელიც მედიცინის (!)
დარგში გაიცა და ნობელიანტს დიპლომში
ჩაუწერეს: „ძლიერ ეფექტური კონტაქტური
შხამის DDT-ს აღმოჩენისთვის”.
35. დუსტი ფართოდ გამოიყენებოდა მეორე მსოფლიო ომის დროს წყნარი ოკეანის
კუნძულების მალარიის გადამტანი მწერებისგან გასათავისუფლებლად. ხოლო
ევროპაში “დდტ” სულ სხვა მიზნით შემოვიდა. ევროპელებმა იგი ტილების
წინააღმდეგ ბრძოლის საშუალებად გამოიყენეს.
თუმცა ეს მანამ, სანამ არ გამოვიდა რეიჩელ კარსონის წიგნი “მდუმარე
წყაროები”. სწორედ ამ წიგნის საშუალებით შეიტყო მსოფლიომ “დდტ”-ს მავნე
თვისებების შესახებ. წიგნში აღწერილია თუ როგორ ხვდება “დდტ” კვების ჯაჭვში,
როგორ იწვევს ადამიანებში სიმსივნის განვითარებას და გენეტიკურ ცვლილებებს.
დღეისათვის დუსტის გამოყენება მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში აკრძალულია, თუმცა
არა საქართველში.
36. მინამატა
• ვერცხლისწყლით მოწამვლის სახესხვაობაა,
რასაც ადგილი აქვს ადამიანის ორგანიზმში
მეთილის ვერცხლისწყლის მოხვედრის
შემთხვევაში. 1953-56 წლებში ასეთი ტიპის
მოწამვლამ იაპონიის ქალაქ მინამატაში 43
იაპონელი იმსხვერპლა. ვერცხლისწყალი კი
წყალში მოხვდა საწარმოს ნარჩენებიდან.
• დაავადების სიმპტომებია: კიდურების
დაბუჟება და მათ ფუნქციონირებაზე
კონტროლის დაკარგვა, აგრეთვე
მეტყველების და სმენის დარღვევები.
37. • „პოტენციურად
უპრეცედენტო
ეკოლოგიური
კატასტროფა“ - ასე
მოიხსენიებენ
ნავთობის იმ
უზარმაზარი ლაქას,
რომელიც სულ უფრო
ფართოვდება წყლის
ზედაპირზე მექსიკის
ყურეში. წყალში
ნავთობის ჩაღვრის
მიზეზად ასახელებენ
ნავთობის
მოსაპოვებელ
სადგურზე წყალქვეშა
დანადგარის
გასკდომას.
38. • ჩაღვრილი ნავთობი აზიანებს
სანაპიროს ეკოსისტემას,
ანადგურებს თევზის ქვირითსა და
ლიფსიტებს; ეს კი პირდაპირ
მოქმედებს ზღვის ფრინველებზე,
რომელთაც კიდევ ერთი საფრთხე
ემუქრებათ: თუ ისინი ნავთობში
ამოითხვარნენ, კარგავენ ფრენისა
და ყვინთვის უნარს, ვეღარ
ინარჩუნებენ სხეულის
ტემპერატურას, მათი ბუმბული
კარგავს წყალგაუმტარობას და,
შედეგად, ფრინველები
ავადდებიან და იღუპებიან.
• ნავთობიშეიცავს მუტაგენურ და
კანცეროგენულ
ნივთიერებებს,ასეთია
ბენზპირენი,რომელიც აქტიურად
ცირკულირებს ზღვის კვებით
ჯაჭვში და ადამიანის საკვებშიც
ხვდება.
39. • მსოფლიოში უცნაური რამ ხდება – ზღვებში, ოკეანეებში,
მდინარეებსა და ტბებში წყალს ჯერ წითელი ლაქები უჩნდება,
მერე კი სისხლისფრად იღებება. ამ მოვლენას მეცნიერები უკვე
2010 წლიდან აკვირდებიან. სულ ბოლოს აზოვის ზღვის
გაწითლებამ ხალხი პანიკაში ჩააგდო, სპეციალისტები
ვარაუდობენ, რომ აზოვში წყლის ფერის ცვლილება მაღალი
ტემპერატურის შედეგად მასობრივად აყვავებულმა
წყალმცენარეებმა გამოიწვია.
• „წყლის ყვავილობას“ იწვევს ასევე აზოტისა და ფოსფორის
რაოდენობის მომატება წყლებში,რომელიც შეიძლება გამოიწვიოს
სასუქების მოხმარებამ.
40.
41. • მე-19 საუკუნის მეორე ნახევრიდან მიწათმოქმედებმა
დაიწყეს ქიმიური სასუქების (სუპერფოსფატი,
ამონიუმის სულფატი) გამოყენება, რომელთა
საწარმოებლად ქარხნებს აშენებდნენ. ფოსფორიანი და
კალიუმიანი სასუქების პრობლემა არ იდგა: დედამიწის
წიაღი ამ ელემენტების მარილებს ბლომად შეიცავს.
• სხვაგვარად არის საქმე აზოტის შემთხვევაში. აზოტის
უმდიდრეს წყაროს ათეული წლების განმავლობაში
წარმოადგენდა ჩილის გვარჯილა - ბუნებრივი
ნატრიუმის ნიტრატი. თუმცა, მას შემდეგ, რაც დენთის
მისაღებად დაიწყეს ნიტრატის გამოყენება,
აუცილებელი გახდა სინთეზური სასუქის წარმოების
დაწყება. გერმანელმა ქიმიკოსმა ფ. ჰაბერმა დაამუშავა
ატმოსფერული აზოტისგან ამიაკის მიღების მეთოდი,
რისთვისაც მას 1918 წელს მიენიჭა ნობელის პრემია.
42. სასუქების მავნეობა
• ქიმიური კვება მცენარეში
ქმნის დისბალანსს საკვებ
ნივთიერებათა
განაწილებაში.
• ქიმიური სასუქები
მცენარეებში ამცირებს
მჟავიანობას, რაც ასუსტებს
დაცვას პარაზიტებისგან და
სოკოვანი დაავადებებისგან.
• . აზოტშემცველი ნაერთების
გარეშე მცენარეს არ შეუძლია
ნორმალური განვითარება,
მაგრამ ჭარბი რაოდენობით
ისინი აუარესებენ
პროდუქციის ხარისხს.
43. ჭარბი ნიტრატები ტოქსიკურ ზემოქმედებას
ახდენს ადამიანის ორგანიზმზე -
1.არღვევს ნახშირწყლოვან და ცილოვან ცვლას
2.მოქმედებს სისხლის წითელ ბურთულებზე და
ხელს უშლის ჟანგბადის შეთვისებას
3.აქვეითებს ფიზიკურ და გონებრივ
შრომისუნარიანობას.
4. ნიტრატები ნაწლავებში ფერმენტების
მონაწილეობით გარდაიქმნება ნიტრიტებად,
რომლებიც, თავის მხრივ, წარმოქმნის
ნიტროზამინებს - კანცეროგენურ ე.ი. ავთვისებიან
სიმსივნეთა გამომწვევ ნივთიერებებს.
5.საკვებთან ერთად ადამიანი ნიტრატებს იღებს
სასმელი წყლისგან
6. აზოტის ორჟანგისგან, რომლითაც გაჟღენთილია
ქალაქის ჰაერი. აზოტის ორჟანგი ფილტვების
საშუალებით აღწევს სისხლში და ორგანიზმში
წარმოქმნის ნიტრატებს
7. მინერალური სასუქების შემცველი მტვრის
შესუნთქვა იწვევს ზედა სასუნთქი გზების კატარს,
რინიტს, ლარინგიტს, ბრონქიტს, პნევმოკონიოზს.
44. • ამონიუმის ნიტრატის გამოყენება საბაღჩე კულტურათა
სასუქად აკრძალულია. მიუხედავად ამისა, მას მაინც
იყენებენ. ამ კულტურებში აღმოჩენილია ნიტრატების
4500 მგ/კგ-მდე ნარჩენი მაშინ, როცა მოზრდილთათვის
უსაფრთხო დოზა, რომელიც არ იწვევს პათოლოგიურ
გადახრებს, შეადგენს სხეულის 1 კგ-ზე 4მგ ნიტრატებს.
ბავშვებისთვს ნიტრატების დასაშვები დოზა კიდევ
უფრო მცირეა. ასეთი პროდუქტებით ცხოველების
კვებაც კი არ შეიძლება.
45. • ნიტრატების რაოდენობის
გაზრდასთან
დაკავშირებით ხდება
ცხოველთა დაავადებისა
და დაღუპვის ფაქტები.
ისპანახი მასობრივი
სასიკვდილო მოწამვლის
მიზეზი გახდა
გერმანიაში. ამ მცენარეს
უნარი აქვს, ნიტრატი
(სასუქი) ადვილად
გარდაქმნას ნიტრიტად -
ადამიანისთვის საშიშ
შხამად
46.
47. • ნიადაგი პირდაპირი თუ არაპირდაპირი გზით
უზრუნველყოფს ადამიანის თითქმის ყველა
საჭიროებას საკვებზე, ტანსაცმელზე,
თავშესაფარსა თუ სიცოცხლისათვის
აუცილებელ სხვა მოთხოვნილებაზე.
48. • დიდმა გერმანელმა ქიმიკოსმა ი. ლიბიხმა
პირველმა მიუთითა ნიადაგის გამოფიტვაზე
მინერალური ნივთიერებებისგან და მიწაში მათი
დაბრუნების აუცილებლობაზე. 1840 წელს მან
გამოსცა წიგნი "ორგანული ქიმიის გამოყენება
მიწათმოქმედებასა და ფიზიოლოგიაში",
რომელშიც წერდა: "მოვა დრო, როცა თითოეული
სავარგული განოყიერდება ქიმიურ ქარხნებში
დამზადებული შესაბამისი სასუქებით".
• თუ გგონიათ, რომ ლიბიხის იდეები
აღფრთოვანებით იქნა მიღებული? სრულიადაც
არა, "ეს ყველაზე უსირცხვილო წიგნია, რაც კი
ოდესმე ჩამვარდნია ხელში", - ასე შეაფასა
მეცნიერის ნაშრომი მისმა თანამემამულემ,
ბოტანიკის პროფესორმა ჰ. მოლმა. "ყოვლად
უაზრო წიგნია", - კვერს უკრავდა ფ. რეიტერი,
ცნობილი გერმანელი მწერალი და სოფლის
მეურნეობის სპეციალისტი
50. • ნიადაგის დეგრადაციის ხელშემწყობი
ბუნებრივი ფაქტორებია:
• • რელიეფი
• • კლიმატი
• • მცენარეული საფარის არარსებობა
• • ნიადაგის ხასიათი / შემადგენლობა და სხვა
51. • ნიადაგის დეგრადაციის გამომწვევი
ანთროპოგენური ფაქტორებია:
• • ნიადაგის არამდგრადი (ხშირი, არასწორი) დამუშავება •
• საძოვრებზე არამდგრადი ძოვება
• • საძოვრებისა და სასოფლოსამეურნეო სავარგულების
გადაწვა
• • დასახლებების ქაოტური მშენებლობა
• • ეროზია
• • პესტიციდებისა და სასუქების ინტენსიური გამოყენება და
სხვ
52.
53.
54.
55.
56.
57. ამბობენ: „ადამიანს წინ უძღვის
ტყე, ხოლო თან დაყვება უდაბნო“.
ტყის მნიშვნელობას წარმოადგენს:
• ჰაერის გაწმენდა(„მწვანე ფილტვები“)
• ცხოველთა საცხოვრებელი ადგილის
შექმნა.(80%)
• იცავს ნიადაგის ეროზიისგან.
• ამცირებს ზედაპირული წყლების დინებას
• ქმნის ხელსაყრელ მიკრო კლიმატს
სასოფლო-სამეურნეო მცენარეებისთვის
• ამაგრებს ქვიშას
• აფერხებს წყლის დაბინძურებას.
• ტყეები ხელს უშლიან წყალდიდობას
• ტყეში ადამიანებიც ცხოვრობენ( 300
მილიონამდე ადამიანი)
• ტყეები ბლოკავს ქარს
• იგი უამრავ ბუნებრივ მედიკამენტს
გვაძლევს
• ტყე ხელს უშლის ხმაურით დაბინძურებას
და აკავებს ჭუჭყს.
58. • ტყის გაჩეხვის
შედეგები:
• ტყის გაჩეხვა იწვევს
დიდი რაოდენობით
ზვავის წარმოქმნას
• ტბების დაშრობას
• მიწისქვეშა წყლების
შემცირება
• ძლიერდება ნიადაგის
ეროზია
• ჰავა ხდება უფრო
კონტინენტური
• ხშირად ჩნდება
გვალვა და მტვრის
ქარიშხლები.
60. 2001 წელს ბეიჯინს (ჩინეთი) მტვერის ქარიშხალმა
გადაუარა და სქელ ნისლად ჩამოწვა. მტვრის სისქისა და
ტიპის მიხედვით ცა ხან მოყვითალო ფერის იყო, ხან
მოწითალო, ხანაც მოყავისფრო.
61. კვლევის შედეგად დადგინდა,რომ ტყეების
გაჩეხვამ ცხოველების,ფრინველების და
რეპტილიების სულ მცირე 515 სახეობა
გადაშენების პირას მიიყვანა
