co so quy hoach

1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC XÂY DỰNG
KHOA KIẾN TRÚC – QUY HOẠCH
BÀI GIẢNG
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCHCƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
HÀ NỘI - 2013
GIÁO VIÊN GIẢNG DẠY: NGUYỄN NGỌC HÙNG
BỘ MÔN: QUY HOẠCH HẠ TẦNG KỸ THUẬT ĐÔ THỊ

2. 1. CÁC NHÂN TỐ TẠO THỊ
1.1. Định nghĩa:
Các nhân tố tạo thị là các nhân tố tạo nên sự tập trung dân cư vào đô thị, các hoạt động
thể hiện vai trò của đô thị đối với các mặt phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của chính
đô thị đó, hay 1 vùng quê hoặc 1 quốc gia.
1.2.Phân loại:
Các nhân tố tạo thị bao gồm:
• Trung tâm hành chính của quốc gia, vùng, tỉnh, huyện.
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
• Trung tâm hành chính của quốc gia, vùng, tỉnh, huyện.
Hà Nội – Trung tâm hành chính quốc gia

3. 1. CÁC NHÂN TỐ TẠO THỊ
1.2.Phân loại:
• Trung tâm công nghiệp: các khu công nghiệp, hoạt động sản xuất,..
Ví du: Thái Nguyên ( Gang thép, cơ khí, luyện kim..), Việt Trì (Phân lân, giấy), …
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
Khu công nghiệp gang thép Thái Nguyên

4. 1. CÁC NHÂN TỐ TẠO THỊ
1.2.Phân loại:
• Đầu mối giao thông vận tải: Bến xe, sân bay, tàu, cảng…
• Trung tâm thương mại dịch vụ: Đầu mối giao lưu buôn bán quốc tế. VD:
Lạng Sơn, Móng Cái..
• Trung tâm du lịch nghỉ dưỡng: Các đô thị có tính chất lịch sử, văn hóa, ..)
• Trung tâm văn hóa, thể thao
• Trung tâm giáo dục, đào tạo.
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
Cảng Hải Phòng Cảng Đà NẵngCửa khẩu Móng Cái

5. 1.3.Cơ sở lựa chọn nhân tố tạo thị chủ đạo
Mỗi đô thị có thể có một hay vài nhân tố tạo thị chủ đạo để để ra các thứ tự ưu tiên phát
triển đô thị trong giai đoạn trước mắt
- Điều kiện vị trí tự nhiên và tiềm năng tài nguyên thiên nhiên: đất đai, khí hậu,
cảnh quan..
- Điều kiện tài nguyên nhân văn: Con người, lao động, giá trị lịch sử, văn hóa
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
-Các nguồn lực hiện có: vị trí, cơ sở hạ tầng,..
- Tình hình phát triển kinh tế xã hội hiện nay của đô thị.
- Căn cứ vào định hướng chiến lược phát triển kinh tế xã hội và không gian của
vùng..

6. 1.4. Nguyên tắc lựa chọn yếu tố tạo thị chủ đạo :
 Tính kế thừa : tránh thay đổi liên tục tính chất đô thị có thể gây xáo trộn lớn đến xã
hội, phải có kế thừa và phát huy.
 Tính bền vững, lâu dài : Khi đô thị có nhiều tiềm năng, tài nguyên (nhiều nhân tố
tạo thị), phải lựa chọn nhân tố tạo thị không mâu thuẫn hoặc cản trở nhau để hướng tới
phát triển bền vững và lâu dài.
 Đảm bảo yếu tố an ninh quốc phòng.
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
 Đảm bảo yếu tố an ninh quốc phòng.

7. 2.TÍNH CHẤT CỦA ĐÔ THỊ
2.1. Xác định tính chất đô thị
- Tính chất đô thị nói tới chức năng, nhiệm vụ và vai trò của đô thị đó về các mặt kinh tế,
chính trị, văn hoá - xã hội trong phạm vi của một vùng, một lãnh thổ hay của quốc gia.
(phân loại theo tinh chất) (Hà nội, thành phố Hồ chí Minh, Đà nẵng)
- Dựa vào tính chất đô thị xác định cơ cấu lao động đô thị, cơ cấu đất đai, và hướng phát
triển trong tương lai của đô thị. (tỷ lệ các loại đất thay đổi theo tính chất).
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
triển trong tương lai của đô thị. (tỷ lệ các loại đất thay đổi theo tính chất).
- Mỗi đô thị có một tính chất chủ đạo dựa trên tiềm năng thế mạnh ưu tiên, bên cạnh đó
các chức năng phụ hỗ trợ trong quá trình phát triển đô thị và:
- Tính chất đô thị có thể thay đổi theo từng giai đoạn phát triển. ( Thành phố Hạ long)
Việc xác định đúng tính chất đô thị có ý nghĩa quan trọng, là cơ sở xây dựng quy
hoạch đô thị phù hợp với sự phát triển phải có của đô thị đó.

8. 2.TÍNH CHẤT CỦA ĐÔ THỊ
2.1. Xác định tính chất đô thị
1. Phương hướng phát triển kinh tế của Nhà nước cho từng vùng chức năng hay
một vùng đô thị được quy định trong Chiến lược phát triển kinh tế xã hội của quốc gia.
(Ví dụ 3 vùng kinh tế trọng điểm của cả nước Bắc – Trung – Nam)
2. Vị trí của đô thị trong quy hoạch vùng lãnh thổ: QH vùng lãnh thổ xác lập mối
quan hệ về kinh tế xã hội, văn hóa, chính trị của đô thị trong không gian vùng lãnh thổ,
đảm bảo cho tổng thể vùng phát triển ổn định, bền vững. Hướng phát triển đô thị nằm
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
đảm bảo cho tổng thể vùng phát triển ổn định, bền vững. Hướng phát triển đô thị nằm
trong vùng sẽ được quy định trong mối quan hệ vùng đó. (Ví dụ Hải Dương).
Trong điều kiện chưa có quy hoạch vùng ổn định, xác định tính chất sẽ dựa trên
những số liệu điều tra cơ bản của khu vực và vùng lân cận về :
3. Các tiềm năng sẵn có của đô thị về điều kiện tự nhiên (vị trí, cảnh quan, khí
hậu), tài nguyên thiên nhiên, con người ( nhân lực, tay nghề, văn hóa), điều kiện hạ tầng
kỹ thuật…

9. Chiến lược phát triển
kinh tế xã hội
Hiện nay đang có 3 vùng phát triển
kinh tế trong cả nước : Bắc – Trung –
Nam. Mỗi vùng có những đặc đIểm
riêng về đIều kiện tự nhiên, kinh tế
xã hội cũng như những tiềm năng và
lợi thế khác nhau. Trong mục tiêu
phát triển chung của cả nước đến nămphát triển chung của cả nước đến năm
2020 đảm bảo cân đối giữa 3 vùng,
các đô thị trong mỗi vùng đảm nhận
những nhiệm vụ khác nhau để đẩy
mạnh phát triển của vùng đó. (MB:
tập trung hàng đầu là công nghiệp,
cảng; MT: du lịch, khai thác dàu khí;
MN: thương mai, dịch vụ, xuất khẩu
gạo.)

10. Mối quan hệ vùng:

11. Các tiềm năng sẵn có của đô thị
Quỹ tài nguyên khoáng sản, cảnh quan thiên nhiên: có mỏ khoáng sản, năng
lượng (than, apatit, dàu mỏ ) có bãi biển đẹp, các khu bảo tồn thiên nhiên, địa hình
địa mạo ( cảng biển, sân golf),
Tài nguyên nhân văn: là những giá trị về văn hoá, con người, lối sống ( không
gian cư trú, kiến trúc, công trình nghệ thuật, tập quán…); hay có giá trị lịch sủ với
những công trình tiêu biểu cho một giai đoạn phát triển của lịch sử dân tộc (khu
bảo tồn di tích,)bảo tồn di tích,)
Nguồn lực lao động, có lực lượng lao động trẻ, sáng tạo, có tri thức hay có thợ
thủ công lành nghề, khéo léo.
Điều kiện cơ sở hạ tầng dịch vụ: có hệ thống cơ sở hạ tầng đầy đủ, đồng bộ, chất
lương có khả năng thu hút đầu tư, có hệ thống các công trình nhà ở, trung tâm văn
phòng nhà làm việc, dịch vụ giáo dục, xã hội hoàn chỉnh.
Nơi tập trung các đầu mối giao thông của cả vùng, quốc gia
Vị trí giao lưu, buôn bán, thương mại giữa các vùng trong nước và quốc tế. (ở
các cửa khẩu biên giới, cảng thị)

12. 3. KHÁI NIỆM DÂN CƯ ĐÔ THỊ, DÂN SỐ, MẬT ĐỘ DÂN SỐ
3.1. Khái niệm chung
Dân cư độ thị là tập hợp người sống trên một lãnh thổ được đặc trưng bởi mối liên
hệ về mặt xã hội cũng như mối quan hệ qua lại về mặt kinh tế, trong đó có việc phân
công lao động và cư trú theo lãnh thổ.
Dân số của một đô thị là số lượng dân cư cư trú trên lãnh thổ đó. Dân số là động lực
chính thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của đô thị. Vì vậy những việc làm và
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
chính thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của đô thị. Vì vậy những việc làm và
đời sống cho dân cư đô thị là những vấn đề then chốt trong các đô thị.
Mật độ dân số là số lượng dân cư trung bình trên một đơn vị diện tích lãnh thổ. (
Thường trên 1ha hoặc 1km2).

13. 3. KHÁI NIỆM DÂN CƯ ĐÔ THỊ, DÂN SỐ, MẬT ĐỘ DÂN SỐ
Các thành phần dân cư
 Cơ cấu dân cư theo tuổi và giới tính
Dưới độ tuổi lao động : < 18 tuổi
Trong độ tuổi lao động : Từ 18 đến 60 tuổi (nam) và từ 18 đến 55 tuổi (nữ)
Trên độ tuổi lao động : > 60 tuổi (nam) và > 55 tuổi (nữ)
 Cơ cấu dân cư theo lao động : Chia làm 3 loại nhân khẩu
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
Nhân khẩu cơ bản : LLLĐ trong các cơ quan, tổng công ty nhà nước (không thuộc quản lý
của đô thị) hoặc trong các xí nghiệp sản xuất mà sản phẩm không chỉ phục vụ riêng đô thị.
Nhân khẩu phục vụ : LLLĐ phục vụ riêng và trực tiếp cho đô thị (các cơ quan hành chính,
công ty thuộc sự quản lý của đô thị…)
Nhân khẩu lệ thuộc : gồm những nhân khẩu không thuộc 2 thành phần trên, không tham gia
LLLĐ (trẻ em, học sinh-sinh viên, người già, khuyết tật…)
 Cơ cấu dân cư theo khu vực nghề nghiệp : công nghiêp, nông nghiệp, dịch vụ

14. 3. KHÁI NIỆM DÂN CƯ ĐÔ THỊ, DÂN SỐ, MẬT ĐỘ DÂN SỐ
3.1. Khái niệm chung
Các nhu cầu và hoạt động cơ bản của dân cư ĐT
 Nhu cầu đi làm – về nhà
 Nhu cầu học tập, mua bán hàng ngày, vui chơi giải trí, thể thao
 Nhu cầu giao tiếp
 Các nhu cầu và hoạt động khác
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH

15. 3. KHÁI NIỆM DÂN CƯ ĐÔ THỊ, DÂN SỐ, MẬT ĐỘ DÂN SỐ
3.2. Ý nghĩa của việc dự báo dân số
- Xác định dân số đô thị là một nhiệm vụ cơ bản của thiết kế quy hoạch đô thị.
- Dân số là động lực chính thúc đẩy sự phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của đô thị (
Dân số hay còn được hiểu là dân cư, họ là người tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho
xã hội , đồng thời cũng là đối tượng tiêu dùng các sản phẩm do chính mình tạo ra).
- Cơ sở để xác định qui mô đất đai các loại, từ đó có kế hoạch đầu tư, phát triển, phân
bố ngân sách. (đất có chức năng cung cấp công ăn việc làm, đất nhà ở và các công trình
dịch vụ, tiện ích xã hội, không gian vui chơi, thể thao, cây xanh…).
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
dịch vụ, tiện ích xã hội, không gian vui chơi, thể thao, cây xanh…).
- Dân số là cơ sở phân loại đô thị, định ra các chính sách phát triển và quản lý đô thị.
Việc tính toán quy mô dân số dựa trên phương pháp dự đoán ( sẽ đề cập tới một số
phương pháp tính toán ở sau)
- Để dự báo quy mô dân số thì việc xác định các thành phần dân cư hay cơ cấu dân cư là
hết sức quan trọng.

16. 3. KHÁI NIỆM DÂN CƯ ĐÔ THỊ, DÂN SỐ, MẬT ĐỘ DÂN SỐ
3.2. Phương pháp dự báo dân số
Dân số đô thị có thể tăng hoặc giảm, thông thường là tăng và tăng theo 2 nguồn : Tăng tự
nhiên và tăng cơ học.
+ Tăng tự nhiên : Tăng do số sinh - số chết .
Tỷ lệ tăng tự nhiên = [(Số sinh - số chết) x 100 ]/Số dân hiện có
Tính toán dân số theo mức tăng tự nhiên :
Hn = Ho (1+ α)n
Hn: Số dân tính đến năm thứ n.
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
Hn: Số dân tính đến năm thứ n.
Ho: Số dân tại thời điểm hiện tại .
α: Tỷ lệ tăng tự nhiên .(Lấy trung bình trong 5 năm gần nhất )
n: Số năm tính toán.

17. + T¨ng c¬ häc : T¨ng do sù dÞch c­ tõ n¬i kh¸c ®Õn (+) hoÆc chuyÓn c­ ®i n¬i kh¸c(-)
TÝnh to¸n d©n sè theo møc t¨ng c¬ häc : ( hay cßn gäi lµ tÝnh to¸n theo c©n b»ng lao
®éng)
C«ng thøc : 100.A
Pt =--------------------
100-(B+C)
Trong ®ã :
3. KHÁI NIỆM DÂN CƯ ĐÔ THỊ, DÂN SỐ, MẬT ĐỘ DÂN SỐ
3.2. Phương pháp dự báo dân số
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
Trong ®ã :
Pt: Quy m« d©n sè n¨m t quy ®Þnh.
A= Lao ®éng c¬ b¶n
B=Tû lÖ phÇn tr¨m lao ®éng dÞch vô.
c=Tû lÖ phÇn tr¨m d©n sè phô thuéc .
Ở nước ta tỷ lệ đó thường chiếm khoảng 6 – 9% một năm, nhưng cũng có nhiều đô thị
có tỷ lệ tăng cơ học đột biến do sự phát triển đột biến của các cơ sở kinh tế.

18. 4. ĐẤT ĐAI
1. Vai trò đất đai
Vai trò của đất đai:“Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quí giá, là tư liệu sản xuất
đặc biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố
các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội an ninh quốc phòng;”. Luật
đất đai 1993
Đô thị hoá và trong cơ chế thị trường: Khan hiếm đất đai, cạnh tranh, bình đẳng trong
tiếp cận đất đai), phức tạp (giá trị đất thay đổi tùy theo mức độ khai thác sử dụng của con
người).
Vai trò can thiệp của nhà nước để khai thác hiệu quả kinh tế - xã hội – môi trường.
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
Vai trò can thiệp của nhà nước để khai thác hiệu quả kinh tế - xã hội – môi trường.
Công cụ quy hoạch.
Qui hoạch và quản lý sử dụng đất là công việc cực kỳ quan trọng và cần thiết của mọi
đô thị trong quá trình phát triển. (Mức độ can thiệp của nhà nước khác nhau tuỳ thuộc
quan niệm về đất, hay chế độ sở hữu đất).

19. 4. ĐẤT ĐAI
2. Lựa chọn đất đai theo điều kiện tự nhiên
2.1. Ý nghĩa
- Giúp cho việc thiết kế quy hoạch không gian, quy hoạch sử dụng đất, và quy
hoạch hạ tầng kỹ thuật đô thị có sự gắn kết giữa điều kiện tự nhiên và môi trường đô thị
tương lai.
- Giúp ta hiểu rõ bản chất của một khu vực mà trong tương lai toàn bộ hoạt động của
đô thị sẽ diễn ra trên khu vực đó trong một quá trình lâu dài.
2.2. Tài liệu cơ sở
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
- Tài liệu :
+Tài liệu khí hậu, khí tượng thủy văn, địa chất công trình, địa chất thủy văn
- Bản đồ :
+ Bản đồ hiện trạng địa hình tỷ lệ 1/5000 hoặc 1/10000.

20. 4. ĐẤT ĐAI
2. Lựa chọn đất đai theo điều kiện tự nhiên
2.3. Trình tự, nội dung, phương pháp đánh giá
a) Trình tự:
Việc đánh giá đất xây dựng được thực hiện theo 2 bước:
+ Bước 1 : Đánh giá riêng rẽ từng yếu tố
+ Bước 2 : Đánh giá tổng hợp các yếu tố bằng phương pháp chồng xếp bản đồ
b) Nội dung:
Dựa trên các tài liệu đã có, tiến hành đánh giá đất theo mức độ thuận lợi, ít thuận lợi
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
Dựa trên các tài liệu đã có, tiến hành đánh giá đất theo mức độ thuận lợi, ít thuận lợi
và không thuận lợi về điều kiện tự nhiên trong việc quy hoạch xây dựng đô thị .
-Trong đó :
+ Đất thuận lợi cho xây dựng: bao gồm các khu đất có điều kiện tự nhiên hoàn toàn
thoả mãn yêu cầu xây dựng, vốn đầu tư cho các biện pháp kỹ thuật ít.
+ Đất ít thuận lợi cho xây dựng: bao gồm các khu đất điều kiện tự nhiên chưa đáp ứng
ngay cho yêu cầu xây dựng, chỉ có thể sử dụng sau khi có các biện pháp kỹ thuật không
quá phức tạp và tốn kém.
+ Đất không thuận lợi cho xây dựng: bao gồm các khu đất điều kiện tự nhiên phức tạp,
không nên dùng vào mục đích xây dựng đô thị. Nếu cần thiết sử dụng thì phải tuân theo
những hướng dẫn các biện pháp khắc phục.

21. Phương pháp kết hợp phân tích và chồng xếp bản đồ:
- Mỗi yếu tố được phân tích trên 1 tờ bản đồ.
-Chồng xếp tất cả các bản đồ lên nhau và khoanh
vùng các vùng có cùng ký hiệu
 Ưu điểm: Đơn giản, dễ thực hiện
 Nhược điểm: Không làm nổi bật được những
Bước 1: Phân tích mỗi yếu tố
c) Phương pháp:
CƠ SỞ THIẾT LẬP QUY HOẠCH
4. ĐẤT ĐAI
2. Lựa chọn đất đai theo điều kiện tự nhiên
2.3. Trình tự, nội dung, phương pháp đánh giá
 Nhược điểm: Không làm nổi bật được những
yếu tố ảnh hưởng nhiều, ảnh hưởng ít.
Phương pháp đánh giá có trọng số, sử
dụng hệ thông tin địa lý (GIS). Bước 2: Chồng xếp và khoanh vùng ký hiệu

22. Yếu tố của
điều kiện tự
nhiên
Tính chất xây dựng
Phân loại mức đô thuận lợi
Loại I
(thuận lợi)
Loại II
(ít thuận lợi)
Loại III
(Không
thuận lợi)
Độ dốc địa
hình
a) Xây nhà ở và công trình
công cộng
Từ 0,4 đến 10 %
Dưới 0,4 % (vùng núi
từ 10 đến 30 %)
Trên 20 % (vùng núi trên
30%)
b) Xây dựng công nghiệp Từ 0,4 đến 3 %
Dưới 0,4 % (vùng núi
từ 0,4 đến 10 %)
Trên 10%
Cường độ
chịu nén của
đất (R)
Xây dựng nhà ở, công cộng và
công nghiệp
R ≥ 1,5 KG/cm2 R = 1 đến 1,5 KG/cm2 R < 1 KG/cm
Địa chất thủy
văn
Xây dựng nhà ở công cộng và
công nghiệp
Mực nước ngầm cách
mặt đất trên 1,5m. Nước
ngầm không ăn mòn bê
tông
Mực nước ngầm cách
mặt đất từ 0,5 đến 1,5
m.Nước ngầm ăn mòn
bê tông
Mực nước ngầm sát mặt
đất đến cách mặt đến 0,5
m,đất sình lầy,nước ăn
mòn bê tông
Thuỷ văn
Xây dựng nhà ở công cộng và
công nghiệp
Với lũ có tần suất 1%
không bị ngập lụt
Với lũ có tần suất 4%
không bị ngập lụt.Với
lũ có tần suất 1%
không ngập quá 1m
Với lũ tần suất 1% ngập
trên 1m.Với lũ có tần suất
4 % ngập trên 0,5 m
Địa chất
Xây dựng nhà ở công cộng và
công nghiệp
Khu đất không có hiện
tượng sụt lở, khe vực
hang động đất (castơ)
Khu đất không có hiện
tượng sụt lở nhưng có
khả năng xử lý đơn
giản
Có hiện tượng sụt lở hình
thành khe vực hang động,
xử lý phức tạp
Khí hậu
Xây dựng nhà ở công cộng và
công nghiệp
Chế độ nhiệt ẩm, mưa,
nắng, gió,không bị ảnh
hưởng lớn đến sản xuất
và sức khoẻ
Chế độ nhiệt ẩm, mưa,
nắng, gió ảnh hưởng
lớn đến sản xuất và
sức khoẻ nhưng không
thường xuyên
Chế độ nhiệt ẩm, mưa,
nắng, gió ảnh hưởng lớn
gần như thường xuyên
hàng năm đến sản xuất và
sức khoẻ

23. 1.Khái niệm dân cư đô thị, các thành phần dân cư, các nhu cầu và hoạt động cơ
bản của dân cư đô thị ?
2.Khái niệm Nhân tố tạo thị ? Phân loại?
3.Nêu những yếu tố tạo thị cơ bản của đô thị và cơ sở lựa chọn yếu tố tạo thị chủ
đạo. Cho ví dụ về yếu tố tạo thị của một số đô thị ở Việt Nam (Đồ Sơn, Hạ Long,
Thái Nguyên…)
4. Trình bày các phương pháp dự báo dân số theo tỷ lệ tăng tự nhiên và cơ học