1. .1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG
Đặc điểm kinh doanh thương mại :
Quá trình đưa sản phẩm từ lĩnh vực SX đến lĩnh
vực tiêu dùng thông qua hình thức mua bán gọi là
lưu chuyển hàng hóa, nếu hàng hóa chỉ lưu thông
trong nước gọi là nội thương. Tùy thuộc vào hình
thức kinh doanh, để chia ra thành thương mại bán
buôn (bán sỉ) hay bán lẻ. Đặc trưng của bán buôn
là bán số lượng lớn, chấm dứt hình thức mua bán,
phần lớn hàng hóa vẫn còn trong lĩnh vực lưu
thông. Đặc trưng của bán lẻ là bán số lượng hàng
hóa nhỏ hơn, chấm dứt hình thức mua bán, hàng
hóa chuyển vào lĩnh vực tiêu dùng.
1

2. H,H mua vào H,H bán
H.H có ra
trong
Nhà cung cấp Giá vốn hàng kho để
Khách
hàng
mua Giá vốn
bán
H,bán và
DT bán
hàng
2

3. 2. KẾ TOÁN MUA HÀNG
Kế toán hàng hoá theo phương pháp kê khai thường
xuyên
1.2.2.1.Tài khoản sử dụng
+ TK 156 “ Hàng hóa” - Loại TK tài sản; TK này có 2 TK
cấp 2:
-TK 1561-Giá mua hàng hóa : Phản ánh trị giá thực tế
hàng hóa mua vào nhập kho và xuất ra, trị giá hàng hóa
tăng, giảm khi đánh giá lại..
-Tk 1562 : chi phí mua hàng.
3

4. Định khoản các NVKT phát sinh
a. Mua hàng bình thường.( Ví dụ 1)
Mua 10 tấn gạo giá mua chưa thuế 3.000.000đ/tấn,
thuế GTGT 10% tiền chưa trả, chi phí vận chuyển
chở về nhập kho 200.000đ, trả ngay bằng tiền mặt.
1,Giá mua hàng
Nợ TK 1561-HH : 30.000.000
Nợ TK 133- TGTGTĐKT(1331): 3.000.000
Có 331-PTCNB: 33.000.000
2, Chi phí mua hàng
NợTK 1562-CPMH 200.000
Có TK 111-TM 200.000
4

5. b. Mua hàng có giá tạm tính, hoá đơn về sau có
thuế suất GTGT 10%.( Ví dụ 2)
C.ty nhập một lô hàng đợt 1 trị giá tạm tính chưa
thuế 5.000.000đ, nhập đợt 2 trị giá tạm tính chưa
thuế 4.000.000đ. Tháng sau C.ty nhận hóa đơn với
giá chính thức phải trả cho 2 lô hàng tạm tính nói
trên là 9.500.000đ. Thuế GTGT 900.000 C.ty điều
chỉnh lại sổ kế toán.
Định khoản:
- Kế toán phải đối chiếu với hợp đồng, trên phiếu
nhập kho ghi rõ giá tạm tính.
- Tháng trước phương pháp hạch toán giống như
nhập hàng bình thường.
5

6. Đợt 1 Nợ TK 156-HH(1561) 5.000.000
CóTK 331-PTCNB 5.000.000
Đợt 2 NợTK 156-HH(1561) 4.000.000
CóTK 331-PTCNB 4.000.000
Tháng sau: điều chỉnh phiếu nhập kho số ... ngày
...tháng ...
Ghi bút toán bổ sung
Nợ TK 156-HH(1561) 500.000
Nợ TK 133- TGTGTĐKT(1331) 900.000
CóTK 331-PTCNB 1.400.000
Mở rộng cho trường hợp giá chính thức nhỏ hơn giá
tạm tính thì điều chỉnh bằng bút toán âm
6

7. c. Hàng mua đang đi đường.( Ví dụ 3)
C.ty nhận được giấy báo của bên bán đòi tiền
mua hàng mà đại diện của bên mua đã nhận hàng,
nhưng hàng chưa về nhập kho có trị giá chưa thuế
1.000.000đ, thuế suất GTGT 10%.
Kế toán xử lý :
-Lưu hóa đơn trong tập hồ sơ “Hàng mua đang đi
đường”, đến cuối tháng hàng về thực tế sẽ ghi:
-Nợ TK 156-HH (1561) 1.000.000
Nợ TK 133- TGTGTĐKT(1331) 100.000
CóTK 331-PTCNB1. 1.100.000
7

8. Nếu cuối tháng hàng vẫn chưa về thì kế toán
buộc phải ghi vào TK151.
Nợ TK 151 - HMĐĐĐ 1.000.000
NợTK 133 - TGTGTĐKT(1331) 100.000
Có 331-PTCNB 1.100.000
Giả sử tháng sau hàng về nhập kho đủ.
Nợ TK 156 - HH (1561) 1.000.000
Có TK 151 - HMĐĐĐ 1.000.000
8

9. d. Mua hàng có phát sinh thiếu, hàng có
thuế suất GTGT 10%.( ví dụ 4)
Mua 10 tấn gạo giá mua chưa thuế
3.000.000đ/tấn tiền chưa trả, nhưng giả sử khi
hàng về nhập kho phát hiện thiếu 01 tấn hàng
chưa rõ nguyên nhân.
Định khoản :
NợTK 156 - HH (1561) 27.000.000
NợTK 133 - TGTGTĐKT(1331) 3.000.000
Nợ TK 138 - PTK (1381) 3.000.000
Có TK 331 - PTCNB 33.000.000
9

10. - Giải quyết hàng thiếu:
Bắt áp tải bồi thường 50%, nhưng chưa bồi
thường, còn lại DN ghi vào giá vốn
Nợ TK 138 - PTK (1388) 1.650.000
NợTK 632 – GVHB 1.650.000
CóTK 133 - TGTGTĐKT(1331) 3.00.000
Có TK 1381 : 3.000.000
10

11. e. Mua hàng có phát sinh thừa.( ví dụ 5)
Lấy lại ví dụ 4 nhưng giả sử hàng thừa 1 tấn
chưa rõ nguyên nhân.
- Kế toán có 2 cách xử lý:
Cách 1: Lập phiếu nhập kho theo thực tế 11
tấn kèm biên bản thừa hàng.
NợTK 156-HH (1561) 33.000.000
Nợ TK 133- TGTGTĐKT(1331)
3.000.000
Có TK 331-PTCNB
33.000.000
Có TK 338-PT,PNK (3381) 3.000.000
11

12. * Giải quyết hàng thừa:
Do bên bán giao nhầm, Công ty xuất kho trả
lại.
NợTK 338-PT,PNK (3381) 3.000.000
CóTK 156-HH (1561) 3.000.000
Không rõ nguyên nhân, lập biên bản ghi vào
thu nhập khác.
Nợ TK 338-PT,PNK (3381) 3.000.000
Có TK 711-TNK 3.000.000
12

13. Cách 2 : Lập phiếu nhập kho theo số lượng hóa
đơn, đồng thời lập biên bản giữ hộ.
Nợ TK 133 - TGTGTĐKT(1331)
3.00.000
Nợ TK 156 - HH (1561) 3.000.000
CóTK 331 – PTCNB 3.300.000
Và ghi đơn: NợTK 002-Vật tư, hàng hóa nhận giữ
hộ, nhận gia công: 3.000.000đ
13

14. f. Mua hàng về không đúng quy cách phải đề nghị
giảm giá, căn cứ HĐ điều chỉnh giảm giá của
người bán
Nợ TK 331
Có TK 1561
Có TK 133
- Nếu trả lại hàng đã mua cho người bán thì căn cứ
vào HĐ xuất trả lại
Nợ TK 331
Có TK 1561
Có TK 133
( Ví dụ...)
14

15. g. Nếu H,H mua về cần sơ chế ( thì chi phí gia công,
sơ chế tính vào giá nhập)
Xuất kho
- Nợ TK 154
Có TK 1561
Chi phí sơ chế
- Nợ TK 154
Nợ TK 133
Có TK 111,112,331
-Hoàn thành nhập kho
- NợTK 1561
Có TK 154
Ví dụ...
15

16. h. Xuất hàng ra bán.
- Hàng xuất gởi đi bán, giá xuất kho
5.000.000đ.
NợTK 157-HGĐB 5.000.000
Có TK 156 -HH (1561) 5.000.000
- Xuất hàng trong kho ra bán, giá xuất kho
4.000.000đ.
NợTK 632- GVHB 4.000.000
Có TK 156 -HH (1561) 4.000.000
-Mua hàng bán ngay( không qua kho)
-Nợ TK 632
Nợ TK 133
Có TK 111,112,331
Ví dụ.... 16

17. + Giao hàng vận chuyển thẳng: Xét theo tính
chất vận chuyển hàng hóa, hàng được mua đi
bán lại ngay mà không phải nhập kho. Xét
theo tính chất đối tượng tham gia thì có ít nhất
ba đối tượng cùng tham gia mua bán, nên còn
gọi là bán hàng giao hàng tay ba.
Bên cung cấp
(C )
mua
chuyển
hàng
bán
Bên bán (B) Bên mua (M)
17

18. Có hai phương thức thanh toán:
- Bên bán B có tham gia thanh toán: Nghĩa là B mua
và bán hàng phải trực tiếp thanh toán tiền hàng.
Như vậy toàn bộ giá trị hàng B mua để bán ra phải
tính vào doanh thu chịu thuế.
- Bên bán B không tham gia thanh toán: Nghĩa là B
trở thành một tổ chức môi giới thương mại giới
thiệu cho bên cung cấp (C ) và bên mua (M) mua
bán trực tiếp với nhau, B được hưởng hoa hồng và
phải chịu thuế doanh thu trên hoa hồng.Trong
trường hợp này, DN phải có đầy đủ các chứng từ
chứng minh theo luật thuế hiện hành như: Hợp
đồng ghi rõ hoa hồng được hưởng; chứng từ thu,
chi hợp lý; khai báo với cơ quan thuế...
18

19. . Bán lẻ
Có nhiều phương thức bán nhưng xét cơ bản
2 phương thức sau
- Bán hàng thu tiền tập trung: Tổ chức ở qui
mô bán lẻ lớn như siêu thị, quày bách hóa
lớn... khách hàng tự do lựa chọn hàng hóa và
thanh toán một lần tại quày kế toán thu tiền,
cuối ngày kế toán lập báo cáo bán hàng hằng
ngày và đem tiền nộp vào phòng kế toán để
ghi sổ một lần.
19

20. - Bán hàng không thu tiền tập trung: Phù hợp
với qui mô bán lẻ nhỏ, mỗi nhân viên bán hàng
kiêm luôn việc thu tiền như các cửa hàng bán
lẻ, quày bán hàng nhỏ... Cuối ngày lập báo cáo
bán hàng và đem tiền nộp cho phòng kế toán
hoặc cuối định kỳ 3, 5, 7 ngày,... mới lập báo
cáo bán hàng định kỳ nộp cho phòng kế toán
Công ty, tiền mặt vẫn phải nộp hàng ngày hoặc
định kỳ ngắn 1 lần (nếu cửa hàng ở xa).
- Ngoài ra còn có các phương thức bán lẻ khác
như khách đặt hàng qua điện thoại, bán lẻ lưu
động trên các xe tải nhỏ, quày hàng lưu động...
20

21. •Nhìn chung kế toán ghi nhận doanh thu bán lẻ
thông qua “báo cáo bán hàng” hàng ngày hoặc
định kỳ (có kèm theo hóa đơn bán hàng làm
chứng từ gốc).
21

22. ThỜi điểm xác định tiêu thụ
Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 14 quy định
doanh thu bán hàng được ghi nhận khi đồng
thời thoả mãn tất cả năm điều kiện sau:
a. Doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro
và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu sản
phẩm hoặc hàng hoá cho người mua;
b. Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền
quản lý hàng hoá như người sở hữu hàng
hoá hoặc quyền kiểm soát hàng hoá;
22

23. c. Doanh thu được xác định tương đối chắc
chắn;
d. Doanh nghiệp đã thu được hoặc sẽ thu
được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng;
e. Xác định được chi phí liên quan đến giao
dịch bán hàng.
. Chứng từ
+ Kế toán phải lập hóa đơn bán hàng (mẫu hóa
đơn không thuế GTGT số 01a- BH hoặc mẫu
hoá đơn GTGT số 01- GTKT3-001) và phiếu
xuất kho hàng hóa( HĐ GTGT mua của cơ
quan thuế hoặc tự in ấn theo mẫu quy định
của BTC)
23

24. Hóa đơn là căn cứ để người bán ghi sổ doanh
thu và các sổ kế toán có liên quan, là chứng từ
cho người mua vận chuyển hàng trên đường,
lập phiếu nhập kho, thanh toán tiền mua hàng
và ghi sổ kế toán. Hóa đơn do người bán hàng
lập 3 liên (đặt giấy than viết một lần), liên 1 lưu,
liên 2 giao cho người mua làm chứng từ đi
đường và ghi sổ kế toán đơn vị mua, liên 3
dùng cho người bán làm chứng từ thu tiền hoặc
cuối ngày mang cùng tiền mặt, séc nộp cho kế
toán làm thủ tục nhập quỹ và ghi sổ kế toán có
liên quan (nếu đã thu tiền). Những hóa đơn đã
thu bằng tiền mặt, người bán phải đóng dấu “
đã thanh toán” vào hóa đơn.
24

25. •Trường hợp bán lẻ, dùng mẫu Hoá đơn bán lẻ,
tương tự như mẫu Hóa đơn bán buôn, nhưng
kích thước nhỏ và chủ yếu là chữ ký người mua
và người bán.
. Tài khoản sử dụng
+ TK 157 - Hàng gỬi đi bán; Loại TK tài sản, theo
dõi hàng hóa gỬi đại lý, ký gỬi, đang gỬi đến cho
khách hàng, hàng bị trả lại nhờ bên mua giữ hộ...
bên mua chưa chấp nhận mua và thanh toán.
25

26. 157 -
Xuaá kho
t baù
n
(156) Giaûm (632)
Taê g
n trò Nhaä laïi
p
Mua chuyeå thaú g
n n (156)
trògiaù giaù
(331,111,112)
haøg
n haøg
n Maá
t
ÑÑÑ chuyeå sang
n gôûi (138)
gôûi
(151) ñi ñi
Traû i
laï baùn …...
baù n
(632)
Coä g SPS
n Coä g SPS
n
SDCK
26

27. + TK 632 - Giá vốn hàng bán : tập hợp giá vốn
của hàng xuất bán trong kỳ, cuối kỳ kết chuyển
sang TK 911 để xác định kết quả kinh doanh.
TK này không có số dư cuối kỳ.
632 - GVHB
Xuaá kho
t
(156)
Taä hôïp
p Cuoá kyø
i
Gôû baù
i n
(157) chi phí keá chuyeå
t n (911)
Mua baù
n GVHB GVHB
(151)
ngay
Coä g SPS
n Coä g SPS
n
27

28. + TK 511- Doanh thu bán hàng: Chỉ hạch
toán doanh thu bán hàng cho bên ngoài,
không hạch toán vào TK này doanh thu bán
hàng nội bộ trong một Cty, tổng Cty hạch
toán toàn ngành.
TK 511 không có số dư cuối kỳ và có 5 TK
cấp 2 (xem hệ thống TK)
+ TK 512 - Doanh thu bán hàng nội bộ :
Chỉ hạch toán vào TK này doanh thu bán
hàng nội bộ trong một C.ty, tổng C.ty hạch
toán toàn ngành.
TK 512 không có số dư cuối kỳ và có 3 TK
cấp 2 (xem hệ thống TKKT)
28

29. 511, 512
+ Giaû Tröø c khoaû :
m caù n Doanh Chöa
(521) --> CK baù haøg (B)
n n thu (131)
(531) --> Haøg baù bòtraû i (C)
n n laï baùn thu tieà
n
(532) --> Haøg giaû giaù )
n m (D haøg
n
(333) --> Thueá TTĐB, XK (giaù Ñaõthu
3331TT...(E ) baù )
n
(911) (111,112, 311)
<-- + Keá chuyeå doanh thu
t n A tieà
n
baù haøg thuaà (F)
n n n
F = A - ( B + C+ D + E)
Coä g SPS
n Coä g SPS
n
29

30. Kế toán các phương thức bán hàng
Trong phần này lấy phương pháp kế toán kê khai
thường xuyên làm ví dụ. Thuế suất GTGT tính 10%.
C.ty tính thuế GTGT khấu trừ.
NV1 Trường hợp bán hàng qua kho, giao tại kho
bên bán.( ví dụ 1)
C.ty xuất bán một lô hàng với giá xuất kho
8.000.000đ, giá bán chưa thuế 10.000.000đ tiền
chưa thu. Hợp đồng và hóa đơn ghi rõ chiết khấu
bán hàng là 1%/giá bán chưa thuế, nếu người mua
trả tiền vào tháng sau.
30

31. a.Thu tiền
NợTK 131 – PTCKH 11.000.000
CóTK 511 - DTBH (5111) 10.000.000
CóTK 333 - TVCKPNNN (3331)1.000.000
b.Giao hàng
Nợ TK 632 – GVHB 8.000.000
Có TK 156 - HH (1561)
8.000.000
31

32. Giả sử tháng sau, người mua trả tiền trước
thời hạn nợ bằng tiền gỬi ngân hàng và Cty
phải trừ chiết khấu thanh toán theo thỏa
thuận.
Nợ TK 112-TGNH (1121) 10.900.000
NợTK 635 – CPTC 100.000
Có 131-PTCKH 11.000.000
- Theo số liệu trên, nhưng giả sử Công ty xuất
hàng ra gỬi đi bán, bên mua chưa nhận hàng.
NợTK 157 - HGĐB 8.000.000
Có TK 156 - HH (1561) 8.000.000
32

33. Sau đó người mua nhận hàng và đồng ý mua,
tiền chưa thanh toán:
a.NợTK 131 – PTCKH 11.000.000
CóTK 511 - DTBH (5111)
10.000.000
Có TK 333 - TVCKPNNN (3331)
1.000.000
b.NợTK 632 – GVHB 8.000.000
CóTK 157 – HGĐB
8.000.000
33

34. NV2. Trường hợp bán vận chuyển thẳng (giao tay
ba) có tham gia thanh toán( ví dụ 1)
C.ty mua của XN sản xuất một lô hàng giá mua chưa
thuế 8.000.000đ, và bán ngay cho hợp tác xã với giá
bán chưa thuế 10.000.000đ, tiền mua và bán chưa
thanh toán.
a.Thu tiền
NợTK 131 – PTCKH 11.000.000
CóTK 511 – DTBH (5111)
10.000.000
CóTK 333 – TVCKPNNN (3331) 1.000.000
b.Mua hàng đồng thời giao hàng
NợTK 632 – GVHB 8.000.000
NợTK 133 - TGTGTĐKT(1331) 800.000
CóTK 331 – PTCNB 8.800.000
34

35. - Giả sử mua xong chở hàng gỬi bán hợp tác xã
nhưng hợp tác xã chưa nhận hàng.
NợTK 157 – HGĐB 8.000.000
Nợ TK 133 - TGTGTĐKT(1331) 800.000
Có TK 331 – PTCNB 8.800.000
+ Ví dụ 2: Bán hàng có phát sinh thừa thiếu.
Công ty xuất kho hàng hóa ra gỬi đi bán giá bán
10.000.000đ, giá xuất kho 9.000.000đ. Vài ngày
sau hợp tác xã nhận hàng thì Cty phát hiện hàng
giao thừa theo giá mua 400.000đ, giá bán
500.000đ, tiền mua hàng hợp tác xã chưa trả.
Hàng thừa chưa rõ nguyên nhân chờ xử lý.
35

36. a.GỬi bán
Nợ TK 157 – HGĐB 9.000.000
Có TK 156 – HH (1561) 9.000.000
b.Hợp tác xã nhận hàng, thời điểm ghi bán hàng
NợTK 131 – PTCKH 11.000.000
CóTK 511 - DTBH (5111) 10.000.000
Có TK333 - TVCKPNNN(3331)1.000.000
36

37. •Giả sử với ví dụ trên nhưng khi hàng đến hợp
tác xã, Cty kiểm nhận phát hiện thiếu một số
hàng trị giá mua 400.000đ, giá bán 500.000đ,
hàng thiếu chưa rõ nguyên nhân chờ xử lý.
a.Hợp tác xã nhận hàng, ghi doanh thu thực tế
bán hàng
Nợ TK131 – PTCKH 10.450.000
CóTK 511 - DTBH (5111) 9.500.000
Có TK333 - TVCKPNNN(3331) 950.000
37

38. c.Giao hàng
Nợ TK 632 – GVHB 9.000.000
CóTK 157 – HGĐB
9.000.000
d.Theo dõi hàng thừa
Nợ TK 157 – HGĐB 400.000
CóTK 338 - PT,PNK (3381) 400.000
38

39. Giả sử hàng thừa là do bên bán xuất kho nhầm,
bên bán điều chỉnh lại sổ sách và đồng ý bán
luôn hàng thừa cho bên mua nhưng chưa thu
tiền.
a.Giải quyết giá gốc của hàng thừa
NợTK 338 - PT,PNK (3381) 400.000
CóTK 156 - HH (1561) 400.000
b.Bán luôn, chưa thu tiền
Nợ TK 131- PTCKH 550.000
CóTK 511 - DTBH (5111) 500.000
Có TK 333 - TVCKPNNN(3331) 50.000
c.Kết chuyển hàng thừa giao cho khách hàng
Nợ TK 632 – GVHB 400.000
Có TK157 – HGĐB 400.000 39

40. b.Giao hàng theo số thực tế
NợTK 632 – GVHB 8.600.000
CóTK 157 – HGĐB 8.600.000
c.Theo dõi hàng thiếu
Nợ TK138 - PTK (1381) 400.000
Có TK157 – HGĐB 400.000
Giải quyết hàng thiếu giống như mua hàng bị
thiếu
40

41. NV3. Trao đổi hàng hóa
- Trao đổi hàng hoá cùng bản chất thì không
hạch toán vào doanh thu bán hàng, mà chỉ
hạch toán chi tiết hàng hoá thay đổi.
-Trao đổi hàng hoá khác bản chất được ghi
vào doanh thu bán hàng.
-Ví dụ: C.ty xuất kho hàng A, giá vốn
800.000đ, giá bán chưa thuế 900.000đ để đổi
lấy hàng B trị giá chưa thuế 1.000.000đ. Công
việc đã hoàn tất, hàng B đã nhập kho, công ty
chi TM trả tiền chênh lệch cho công ty X.
41

42. Giải :
a. Nợ TK131 – cty X 990.000
CóTK 511 - DTBH (5111) 900.000
Có TK 3331 90.000
b. Nợ TK 632 – GVHB 800.000
CóTK 156 - HH (1561A) 800.000
C NợTK 1561 – HH 1.000.000
NợTK 133 - TGTGTĐKT(1331) 100.000
CóTK 131 – Cty X 1.100.000
d. Nợ TK131 – Cty X 110.000
CóTK 111 – TM 110.000
42

43. NV4 Bán hàng đại lý, ký gởi.
Công ty gởi hàng cho đại lý A để bán giá xuất
kho 8.000.000đ, giá bán chưa thuế
10.000.000đ. Trong tháng đại lý A bán đúng
giá quy định được 5.500.000đ thu bằng tiền
mặt, trong đó thuế GTGT 500.000đ. Tỷ lệ
hoa hồng được hưởng tính 5% trên doanh
thu. Đại lý đã chi tiền mặt trả cho Công ty số
hàng bán ra trong tháng sau khi trừ các
khoản quy định.
43

44. * KẾ TOÁN TẠI CÔNG TY
a.Hàng gởi cho đại lý bán
Nợ TK 157 – HGĐB 8.000.000
Có TK 156 - HH (1561) 8.000.000
b.Cuối tháng nhận tiền bán hàng và chứng từ do đại lý
A chuyển đến
.NợTK 131 - Đlý 5.500.000
Có TK 511 – DTBH 5.000.000
Có TK 333 - TVCKPNNN(3331) 500.000
C.Trừ tiền hoa hồng và nhận TM
NợTK 111 - TM (1111) 5.250.000
Nợ TK 641- CPBH 227.272
(= 5.000.000 x 5% :1,1: hoa hồng)
Nợ TK 133 – TGTGTĐKT 22.728
Có TK 131 - Đlý 5.500.000
44

45. D. Kết chuyển giá vốn
Nợ TK 632 – GVHB
4.000.000
Có TK 157 – HGĐB
4.000.000
ĐẠI LÝ A (phần bán lẻ)
- Nhận hàng, ghi bút toán đơn
Nợ 003: 10.000.000
- Theo chế độ kế toán, đại lý ghi nhận doanh
thu hoa hồng tại thời điểm lập Bảng Kê Bán
Hàng gởi cho Cty ký gởi hàng kèm theo hoá
đơn hoa hồng.
45

46. a. Đại lý bán hàng với mã số thuế của đại lý,
xuất hoá đơn cho khách hàng có tính thuế
GTGT, nhưng không hạch toán thuế GTGT.
Ghi:
Nợ TK 111 - TM (1111) 5.500.000
Có TK 331 - Cty gởi hàng 5.500.000
b. Kết chuyển giá vốn hàng bán, ghi bút toán
đơn.
CóTK 003: 5.000.000
46

47. c. Cuối tháng đại lý lập Bảng kê hàng hoá bán
đại lý để làm căn cứ tính hoa hồng, đồng thời
lập hoá đơn số tiền hoa hồng được hưởng
(không ghi thuế GTGT vì không phải nộp thuế
GTGT khi đại lý bán đúng giá do công ty quy
định), chi tiền trả tiền cho Cty và hạch toán.
NợTK 331 - Cty gửi hàng 5.500.000
Có 511 - DTBH (5111) 227.272
(= 5.000.000 x 5%)
CóTK 3331 22.728
Có 111 - TM (1111) 5.250.000
47

48. NV5: Bán hàng trả góp.
Công ty bán xe Hon da trả góp, giá bán một
lần chưa thuế thu ngay bằng tiền là
28.000.000đ, giá bán trả góp là 30.000.000đ.
Trong ngày bán được một chiếc giá xuất kho
24.000.000đ, thu ngay bằng tiền mặt
17.800.000đ, số còn lại thu đều trong 10
tháng.
48

49. - Tiền chênh lệch giữa bán thu ngay một lần và do trả
góp, thực chất là tiền lãi mà C.ty cho khách hàng vay, và
mức chênh lệch này được xem là thu nhập tài chính.
a.Thu tiền khách hàng
Nợ TK 131 - PTCKH 15.000.000
NợTK 111 - TM (1111) 17.800.000
CóTK 511 - DTBH (5111) 28.000.000
Có TK 333 - TVCKPNNN(3331) 2.800.000
Có TK 3387 – DTNT 2.000.000
b.Giao hàng
Nợ TK 632 – GVHB 24.000.000
Có TK 156 – HH 24.000.000
49

50. Mỗi tháng khách hàng trả tiền
Nợ TK 111 - TM (1111)
1.500.000
Có TK 131- PTCKH
1.500.000
Kế toán kết chuyển lãi trả góp hàng tháng
200.000 (= 2.000.000: 10tháng)
Nợ TK 3387 – DTNT 200.000
Có TK 515 – DTTC 200.000
50

51. NV5. Mua hàng xuất bán thẳng( giao hàng tay
ba không tham gia thanh toán chỉ hưởng hoa
hồng) đơn vị trung gian không làm nhiệm vụ
thu tiền người mua, không thanh toán tiền với
đơn vị cung cấp, tuỳ theo từng hợp đồng sẽ
được hưởng một khoản hoa hồng ở đơn vị
mua hàng hay đơn vị cung cấp.
51

52. 5. Kế toán các khoản giảm trừ doanh thu
Nội dung
Các khoản giảm trừ doanh thu gồm: Chiết khấu
thương mại, hàng bán bị trả lại và giảm giá
hàng bán
- Chiết khấu thương mại là khoản tiền bên bán
giảm trừ cho bên mua nếu bên mua trong kỳ
mua hàng đạt số lượng lớn hoặc đạt doanh thu
theo quy định của bên bán. Bên bán sẽ trừ tiền
trên hoá đơn bán hàng lần sau hoặc xuất hoá
đơn riêng ghi nhận tiền CKTM.
52

53. - Hàng bán bị trả lại là do bên bán giao hàng vi
phạm các điều kiện ghi trong hợp đồng mà bên
mua từ chối mua hàng như giá cả, chất lượng
hàng hoá... Bên bán xuất thêm hoá đơn giảm
giá giao cho bên mua, kèm theo biên bản giảm
giá.
- Giảm giá là khoản giảm trừ được người bán
chấp thuận một cách đặc biệt trên giá đã thỏa
thuận vì lý do hàng bán kém phẩm chất hay
không đúng quy cách theo quy định trong hợp
đồng. Bên mua xuất hoá đơn ghi rõ “hàng trả
lại cho hoá đơn số ….” Giao cho bên bán kèm
biên bản trả hàng
53

54. Tài khoản sử dụng
TK 521 “ Chiết khấu thương mại” (CKTM)
TK 531“ Hàng bán bị trả lại” (HBBTL)
TK 532 “Giảm giá hàng bán” (GGHB)
521,531,532
•Giảm nợ Trong tháng tập Cuối tháng kết
(131) (1) hợp CKTM, chuyển để tính (511,512)
(2)
khách hàng HBBTL, GGHB D.thu bánhàng
Cộng SPS Cộng SPS
* Lưu ý : Đối với hàng bán bị trả lại (1), kế
54
toán còn ghi thêm giá vốn hàng bị trả lại

55. Ví dụ
1/ Cuối năm DN phát hành hoá đơn tiền chiết
khấu thương mại 2.000.000đ trừ vào tiền mua
hàng do bên mua đã mua hàng số lượng lớn
trong năm, ghi
NợTK 521 – CKTM 2.000.000
Có TK131 – cty khách hàng 2.000.000
2/ Cty chấp nhận giảm giá lô hàng bán ra ở kỳ
trước là 100.000đ, và thuế GTGT 10%, tiền
bán hàng kỳ trước chưa thu.
Nợ TK 532 – GGHB 100.000
Nợ TK 3331 10.000
CóTK 131 – PTCKH 110.000
55

56. 3/ C.ty chấp nhận người mua trả lại hàng vì hàng
kém chất lượng, giá bán chưa thuế 10.000.000đ,
thuế suất GTGT 10%, giá xuất kho 8.000.000đ. Hàng
trả lại còn nhờ bên mua giữ hộ, tiền bán hàng trước
đó chưa thu. Kế toán ghi:
+ Giảm phải thu của khách hàng
Nợ TK333 - TVCKPNNN(3331) 1.000.000
Nợ TK 531 – HBBTL
10.000.000
Có TK131 – PTCKH 11.000.000
+ Nhận hàng trả lại, bên mua còn giữ hộ :
Nợ TK 157 - HGĐB (hoặc 611) 8.000.000
Có 632 – GVHB 8.000.000
56

57. Cuối tháng kết chuyển doanh thu thuần
- Doanh thu thuần = DTtheo hóa đơn - (Chiết
khấu TM + Giảm giá hàng bán + Hàng bán bị
trả lại + Thuế XK, tiêu thụ đặc biệt,Thuế GTGT
theo PP T T)
c.Kết chuyển doanh thu thuần để tính kết quả
kinh doanh
Nợ 511- DTBH (5111)
Có 911- XĐKQKD
Doanh thu thuần
57

58. KẾ TOÁN CHI PHÍ HOẠT ĐỘNG VÀ XÁC
ĐỊNH KẾT QUẢ KINH DOANH
Kế toán chi phí hoạt động:
Tương tự như chi phí hoạt động của DNSX
(xem chương 1 – KTTC phần 2)
Kế toán xác định kết quả kinh doanh
Các yếu tố xác định doanh thu và chi phí tương
tự như DNSX, tuy nhiên khoản mục giá vốn
hàng hóa trong DN thương mại còn có đặc
điểm sau:
- Tùy thuộc vào tính chất kinh doanh thương
mại và tổ chức kế toán chi tiết hàng tồn kho,
mà khi xuất hàng ra bán kế toán kết chuyển
ngay chi phí mua hàng theo một trong hai
trường hợp sau: 58

59. Trường hợp 1: Chi phí mua hàng phát sinh
thực tế tính nhập trực tiếp ngay vào giá mua
của hàng nhập kho, vì vậy khi xuất bán giá vốn
của hàng bán có đầy đủ các chi phí theo nguyên
tắc giá gốc. Trường hợp này thường áp dụng
cho các DN mua hàng khối lượng lớn và các chi
phí trực tiếp mua hàng phát sinh đầy đủ và rõ
ràng theo từng đợt nhập hàng.
59

60. Trường hợp 2:
Chi phí mua hàng phát sinh thực tế tập hợp
riêng, chưa tính nhập ngay vào giá mua của
hàng nhập kho, vì vậy khi xuất bán giá vốn của
hàng bán chưa có các chi phí mua hàng theo
nguyên tắc giá gốc. Vì vậy đến cuối kỳ kế toán
phải tính một lần chi phí mua hàng và hạch toán
thêm vào tổng giá vốn hàng đã bán trong kỳ.
Trường hợp này thường áp dụng cho các DN
mua hàng mà các chi phí trực tiếp mua hàng
chưa phát sinh đầy đủ hoặc chi phí mua hàng có
liên quan quá nhiều chi tiết hàng mua vào theo
từng đợt nhập hàng, để giảm chi phí kế toán,
người ta tập hợp riêng và đến cuối kỳ tính và kết
chuyển vào giá vốn một lần. 60

61. Cuối tháng kế toán viên có thể dựa vào nhiều tiêu thức
khác nhau để phân bổ chi phí mua hàng như giá trị hàng
hóa, trọng lượng, số lượng hàng bán ra..... Thông
thường kế toán sử dụng tiêu thức giá trị hàng hóa để
phân bổ, công thức tính như sau:
61

62. CPMH CPMH chờ kết + Chi phí phát sinh Trị giá mua
phân bổ chuyển kỳ trong kỳ (Số phát của hàng
cho giá trước sinh Nợ TK
(số dư Nợ đầu 1562)
kỳ TK 1562)
vốn = x đã bán
hàng Trị giá mua + Trị giá mua hàng ra trong kỳ
bán ra HH tồn ĐK hóa nhập trong kỳ (Nợ TK632)
trong kỳ (Dư Nợ đầu kỳ (Cộng số phát
TK 1561) sinh Nợ TK 1561)
62

63. * Chú ý : Trong trường hợp hàng có chiết
khấu mua hàng, giảm giá, trả lại, cần tính toán
chính xác trị giá hàng mua trong kỳ không phải
bằng cộng số phát sinh TK 1561, mà phải trừ
bớt các khoản làm giảm giá trị hàng đã mua
vào. Tính xong, định khoản bổ sung cuối kỳ.
Nợ 632 – GVHB Chi phí mua hàng phân bổ
Có 156 - HH (1562) cho hàng bán ra
trong kỳ
63

64. Ví dụ: Số dư Nợ chi tiết TK 1562 là
10.000.000đ, TK 1561 là 100.000.000đ. Trong
tháng nhập hàng trị giá 200.000.000đ, đã giảm
giá hàng mua 2.000.000đ, chi phí mua hàng
15.000.000đ. Trị giá mua của hàng đã xuất
bán ra trong kỳ 250.000.000đ. Hãy phân bổ chi
phí mua hàng cho hàng đã bán ra trong kỳ.
64

65. Giải :
Trị giá mua hàng trong kỳ cần phân bổ chi phí
= 200.000.000 - 2.000.000 = 198.000.000đ
+ CPMH phân bổ cho giá vốn hàng bán ra
trong kỳ
10.000.000 + 15.000.000
= x 250.000.000 = 20.973.154
100.000.000 + 198.000.000
Định khoản :
NợTK 632 – GVHB 20.973.154
CóTK 156 - HH (1562) 20.973.154
(Các nội dung còn lại xem chương 1 “Kế toán
tiêu thụ thành phẩm” - KTTC phần 2)
+ Chi phí Mua Hàng phân bổ cho hàng tồn kho:
10.000.000 + 15.000.000 - 20.973.154
65
= 4.026.846