ĐƯỜNG LỐI CHIẾN TRANH NHÂN DÂN CỦA ĐẢNG TRONG THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (QUA VĂN KIỆN ĐẢNG 1945 - 1954)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
DƯƠNG MINH NGỌC
ĐƯỜNGLỐICHIẾNTRANHNHÂNDÂNCỦAĐẢNG
TRONGTHỜIKỲKHÁNGCHIẾNCHỐNGTHỰCDÂN
PHÁP
(QUAVĂNKIỆNĐẢNG1945-1954)
LUẬN VĂN THẠC SĨ SỬ HỌC
HÀ NỘI - 2004

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
...................................................................
DƯƠNG MINH NGỌC
ĐƯỜNGLỐICHIẾNTRANHNHÂNDÂNCỦAĐẢNG
TRONGTHỜIKỲKHÁNGCHIẾNCHỐNGTHỰCDÂNPHÁP
(QUAVĂNKIỆNĐẢNG1945-1954)
CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
MÃ SỐ: 5.03.16
LUẬN VĂN THẠC SĨ SỬ HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HOÀNG HỒNG
HÀ NỘI - 2004

LỜI CAM ĐOAN
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i.
C«ng tr×nh nµy ®-îc thùc hiÖn d-íi sù h-íng dÉn cña TiÕn sÜ
Sö häc Hoµng Hång.
C¸c kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n ch-a ®-îc c«ng bè trong c«ng
tr×nh nµo kh¸c.
C¸c sè liÖu, tµi liÖu ®-îc sö dông trong luËn v¨n lµ trung thùc,
b¶o ®¶m tÝnh kh¸ch quan, khoa häc vµ cã nguån gèc xuÊt xø
râ rµng.
Hµ Néi, ngµy 10 th¸ng 11 n¨m 2004.
T¸c gi¶ luËn v¨n
D-¬ng Minh Ngäc

Môc lôc
Trang:
Më ®Çu 1
Ch-¬ng 1 V¨n kiÖn §¶ng 1945-1954 vµ nguån tµi liÖu vÒ ®-êng
lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng................................... 7
1.1. V¨n kiÖn §¶ng 1945-1954, nguån tµi liÖu lÞch sö quan
träng...................................................................................... 7
1.2. HÖ thèng tµi liÖu vÒ ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña
§¶ng trong v¨n kiÖn §¶ng 1945-1954 ................................. 26
Ch-¬ng 2 Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n
d©n cña §¶ng trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc
d©n Ph¸p (qua v¨n kiÖn §¶ng 1945-1954) ....................... 50
2.1. Môc ®Ých, tÝnh chÊt, nhiÖm vô vµ ®èi t-îng cña c¸ch m¹ng
ViÖt Nam trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p
x©m l-îc .............................................................................. 51
2.2. Ph-¬ng ch©m chiÕn l-îc cña chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt
Nam chèng thùc d©n Ph¸p x©m l-îc d-íi sù l·nh ®¹o cña
§¶ng .................................................................................... 70
2.3. TriÓn väng kh¸ng chiÕn ....................................................... 119
Ch-¬ng 3 Gi¸ trÞ thùc tiÔn vµ lý luËn cña ®-êng lèi chiÕn tranh
nh©n d©n cña §¶ng trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng
thùc d©n Ph¸p .................................................................... 125
3.1. Gi¸ trÞ thùc tiÔn cña ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña
§¶ng thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p ................. 125
3.2. Gi¸ trÞ lý luËn cña ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña
§¶ng thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p ................. 141
KÕt luËn. ...................................................................................................... 158
Tµi liÖu tham kh¶o ...................................................................................... 163

1
Më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
ChiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam ®· cã lÞch sö ph¸t triÓn l©u dµi. §ã lµ
mét thø “b¶o bèi” cña d©n téc ViÖt Nam, gióp d©n téc ViÖt Nam ®¸nh b¹i
nh÷ng ®éi qu©n x©m l-îc lín m¹nh.
Trong lÞch sö çch m¹ng ViÖt Nam do §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam l·nh
®¹o, chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam ®· ph¸t huy cao ®é søc m¹nh cña m×nh.
§Æc biÖt, trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l-îc, ®-êng lèi
chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng ®· ph¸t triÓn ngµy cµng phong phó, ®¸p øng
yªu cÇu cña kh¸ng chiÕn nªn ®· giµnh th¾ng lîi to lín.
Néi dung ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam ®-îc thÓ hiÖn mét
çch râ rµng, c¬ b¶n, s©u s¾c vµ khoa häc trong çc v¨n kiÖn §¶ng ë thêi kú
nµy. Nghiªn cøu, t×m hiÓu vÒ ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam qua
v¨n kiÖn cña §¶ng trong nh÷ng n¨m 1945 - 1954, chóng ta sÏ thÊy râ c¬ së
thùc tiÔn vµ chøng cø ®Ó t¹o dùng søc m¹nh v« ®Þch cña d©n téc ViÖt Nam
trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng l¹i thùc d©n Ph¸p x©m l-îc.
V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp (xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt tõ n¨m 1998) lµ “bé
s¸ch lín trong di s¶n t- t-ëng - lý luËn cña d©n téc mµ t¸c gi¶ lµ §¶ng Céng
s¶n ViÖt Nam”[20, VI]. Bé s¸ch bao gåm nh÷ng tµi liÖu chÝnh thøc vµ x¸c
thùc cña §¶ng, thÓ hiÖn b¶n chÊt çch m¹ng, tÝnh khoa häc vµ tÝnh s¸ng t¹o
cña §¶ng, thÓ hiÖn sù thèng nhÊt vÒ t- t-ëng vµ chÝnh trÞ trong §¶ng. Nghiªn
cøu vµ t×m hiÓu vÒ ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n thêi kú kh¸ng chiÕn chèng
thùc d©n Ph¸p th«ng qua v¨n kiÖn §¶ng thêi kú 1945 - 1954 (V¨n kiÖn §¶ng
Toµn tËp tõ TËp 8 ®Õn TËp 15) sÏ cung cÊp cho chóng ta çi nh×n ch©n thùc,
toµn diÖn vµ cã hÖ thèng vÒ nh÷ng ho¹t ®éng çch m¹ng cña §¶ng vµ nh©n
d©n. Tõ ®ã, chóng ta sÏ nhËn thøc râ h¬n, s©u s¾c h¬n vai trß vµ c«ng lao to

2
lín cña §¶ng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, còng nh- trong toµn bé
sù nghiÖp çch m¹ng cña d©n téc.
Trong x©y dùng nÒn khoa häc qu©n sù ViÖt Nam hiÖn ®¹i, kh«ng thÓ
bá qua viÖc nghiªn cøu ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng thêi kú
kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, ®Æc biÖt lµ qua nguån t- liÖu chÝnh thèng
cña §¶ng - v¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, chóng t«i chän ®Ò tµi: “§-êng lèi chiÕn
tranh nh©n d©n cña §¶ng trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n
Ph¸p (qua v¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954)” ®Ó t×m hiÓu vµ lµm s¸ng tá h¬n b¶n
chÊt çch m¹ng vµ tinh thÇn s¸ng t¹o thÓ hiÖn trong ®-êng lèi chiÕn tranh
nh©n d©n cña §¶ng l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n
Ph¸p. Qua ®ã, kh¼ng ®Þnh vai trß vµ c«ng lao to lín cña §¶ng trong sù nghiÖp
çch m¹ng gi¶i phãng d©n téc; ®ång thêi, gãp phÇn cñng cè niÒm tin v÷ng
ch¾c vµo sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong giai ®o¹n çch m¹ng hiÖn nay.
2. LÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò
§-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam nãi chung vµ ®-êng lèi
chiÕn tranh nh©n d©n trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p nãi riªng lµ
mét vÊn ®Ò rÊt lín, ®-îc nhiÒu nhµ nghiªn cøu thuéc çc lÜnh vùc kh¸c nhau
cña khoa häc lÞch sö vµ khoa häc qu©n sù quan t©m. Cã thÓ tæng hîp çc
c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ t¸c phÈm liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy thµnh nh÷ng
nhãm c¬ b¶n sau:
Mét lµ, çc c«ng tr×nh vµ håi ký cña çc nhµ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ
n-íc, çc nhµ çch m¹ng l·o thµnh, nh÷ng ng-êi tõng sèng vµ ho¹t ®éng
trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Tiªu biÓu lµ çc t¸c phÈm:
ChiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam cña Hå ChÝ Minh (NXB Qu©n ®éi nh©n d©n,
1980); Bµn vÒ chiÕn tranh nh©n d©n vµ lùc l-îng vò trang nh©n d©n cña Hå
ChÝ Minh, Lª DuÈn, Tr-êng Chinh,... (NXB Qu©n ®éi nh©n d©n, 1966); Kh¸ng

3
chiÕn nhÊt ®Þnh th¾ng lîi cña Tr-êng Chinh (NXB Sù thËt, 1947); ChiÕn tranh
nh©n d©n cña Lª DuÈn (NXB TrÇn Phó, Nam Bé, 1951); ChiÕn tranh nh©n
d©n vµ qu©n ®éi nh©n d©n (NXB Sù thËt, 1959); §-êng lèi qu©n sù cña §¶ng
lµ ngän cê tr¨m trËn tr¨m th¾ng cña chiÕn tranh nh©n d©n ë n-íc ta (NXB
Qu©n ®éi nh©n d©n, 1973); Søc m¹nh v« ®Þch cña chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt
Nam trong thêi ®¹i míi (NXB Sù thËt, 1976);... cña Vâ Nguyªn Gi¸p; LÞch sö
nghÖ thuËt chiÕn dÞch ViÖt Nam trong 30 n¨m chiÕn tranh chèng Ph¸p, Mü
cña Hoµng Minh Th¶o chñ biªn (NXB Qu©n ®éi nh©n d©n, 1995); v.v.. §©y lµ
çc t¸c phÈm cã gi¸ trÞ lý luËn chÝnh trÞ qu©n sù.
Hai lµ, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña çc nhµ khoa häc vÒ lÞch sö
d©n téc, lÞch sö §¶ng, lÞch sö qu©n sù... ®Ò cËp ®Õn lÞch sö cuéc kh¸ng chiÕn
chèng thùc d©n Ph¸p, ®Õn ®-êng lèi kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, ®-êng
lèi chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam. Tiªu biÓu lµ çc t¸c phÈm: Th¾ng lîi vÜ
®¹i cña chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam (NXB Qu©n ®éi nh©n d©n, 1973);
LÞch sö cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p 1945 - 1954 (NXB Qu©n ®éi nh©n d©n,
1994); HËu ph-¬ng chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam cña ViÖn lÞch sö qu©n sù
ViÖt Nam (NXB Qu©n ®éi nh©n d©n, 1997); BÝ mËt vÒ søc m¹nh huyÒn tho¹i
cña chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam cña NguyÔn §øc Quý (NXB Mòi Cµ
Mau, 2001); v.v..
Çc c«ng tr×nh ®-îc c«ng bè d-íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh-: s¸ch
nghiªn cøu, håi ký, bµi viÕt ®¨ng trªn çc t¹p chÝ, b¸o ço héi th¶o khoa häc...
Nh×n chung, çc c«ng tr×nh ®Òu tËp trung lµm s¸ng râ néi dung ®-êng lèi cña
cuéc chiÕn tranh çch m¹ng cña nh©n d©n ta vµ vai trß cña §¶ng trong viÖc ®Ò
ra chñ tr-¬ng ®-êng lèi vµ tæ chøc thùc hiÖn nã trong thùc tiÔn. Çc c«ng tr×nh
®· kh¸i qu¸t nh÷ng néi dung lín vÒ ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng,
kh¼ng ®Þnh søc m¹nh v« ®Þch cña nã lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi trong
cuéc kh¸ng chiÕn chèng kÎ thï x©m l-îc.... Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn néi
dung, vÞ trÝ, vai trß cña chiÕn tranh nh©n d©n trong lÞch sö còng ®-îc çc nhµ

4
nghiªn cøu ®Ò cËp vµ b-íc ®Çu chØ ra nh÷ng gi¸ trÞ thùc tiÔn trong viÖc x©y
dùng nÒn quèc phßng toµn d©n, thÕ trËn chiÕn tranh nh©n d©n.
Ngoµi çc c«ng tr×nh nghiªn cøu cña t¸c gi¶ trong n-íc, cßn cã mét sè
t¸c phÈm cña çc t¸c gi¶ n-íc ngoµi nghiªn cøu vÒ cuéc chiÕn tranh cña nh©n
d©n ViÖt Nam chèng l¹i chiÕn tranh x©m l-îc cña thùc d©n Ph¸p nh-: Paris -
Sµi Gßn - Hµ Néi (tµi liÖu l-u tr÷ cña cuéc chiÕn tranh 1944-1947) cña
Philippe Devillers; ChiÕn tranh ViÖt Nam thêi kú thø nhÊt 1889-1954 cña
Chest (N.Y, 1976); ChiÕn tranh çch m¹ng Céng s¶n - ViÖt Minh ë §«ng
D-¬ng cña George K: Tanhan (NXB Prages - New York, 1962); v.v.. §Æc biÖt,
cßn cã mét sè t¸c phÈm, bµi viÕt cña t-íng lÜnh qu©n ®éi Ph¸p tõng tham gia
cuéc chiÕn tranh x©m l-îc cña Ph¸p t¹i §«ng D-¬ng nh-: §«ng D-¬ng hÊp
hèi 1953-1954 vµ Thêi ®iÓm cña nh÷ng sù thËt cña H¨ng-ri Na-va (NXB
Pl«ng, Pari, 1956 vµ 1979); §«ng D-¬ng trong c¬n lèc cña P«n £-ly (NXB
Pl«ng, Pari, 1964); Cuéc chiÕn tranh §«ng D-¬ng cña Lucien Bodard (xuÊt
b¶n t¹i Pari nh÷ng n¨m 1963-1965-1967);v.v.. §©y lµ çc c«ng tr×nh chñ yÕu
nghiªn cøu vµ ph¶n ¸nh vÒ mÆt lÞch sö chiÕn tranh. Trong ®ã, çc t¸c gi¶ ®Òu
cè g¾ng ®Ó t×m ra mét lêi gi¶i ®¸p thÝch ®¸ng cho c©u hái vÒ nguyªn nh©n v×
sao qu©n ®éi lín m¹nh cña thùc d©n Ph¸p ®· bÞ ®¸nh ®Õn ®¹i b¹i bëi mét d©n
téc ViÖt Nam nhá bÐ, nghÌo nµn, l¹c hËu. Çc t¸c gi¶ ®-a ra nhiÒu çch gi¶i
thÝch kh¸c nhau. Song, dï lµ b»ng çch nµy hay çch kh¸c th× cuèi cïng, c¶ vÒ
phÝa nh÷ng ng-êi ®· tõng ®øng bªn kia chiÕn tuyÕn trong cuéc kh¸ng chiÕn
cña chóng ta, còng ®Òu ph¶i ®i ®Õn sù thõa nhËn, hay lµ sù chÊp nhËn mét thùc
tÕ mµ nh- t-íng H. Nava cña Ph¸p ®· thõa nhËn, r»ng: sù thua trËn cña Ph¸p
còng nh- cña c¶ Mü sau nµy lµ do ®· ph¶i ®èi ®Çu víi mét cuéc “chiÕn tranh
toµn diÖn”, ®èi ®Çu víi mét “søc m¹nh lín” tõ mét lùc lîng mµ ë ®ã “chÝnh
quyÒn, d©n chóng vµ qu©n ®éi lµ mét.” [12, 64]
Cã thÓ nãi r»ng, ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chiÕn tranh
nh©n d©n ViÖt Nam, vÒ cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña nh©n d©n

5
ViÖt Nam. Víi ®Ò tµi nµy, cã thÓ nghiªn cøu th«ng qua nhiÒu nguån tµi liÖu
kh¸c nhau. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, trong sè çc c«ng tr×nh ®· c«ng bè, ch-a
cã mét c«ng tr×nh chuyªn kh¶o nµo ®i s©u vµo viÖc nghiªn cøu ®-êng lèi chiÕn
tranh nh©n d©n th«ng qua tËp hîp sö liÖu trong nguån v¨n kiÖn §¶ng thêi kú
1945 - 1954.
V× vËy, viÖc tiÕp tôc t×m hiÓu ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng
th«ng qua s-u tÇm, m« t¶ sö liÖu qua çc v¨n kiÖn §¶ng thêi kú 1945 - 1954
sÏ gãp phÇn lµm s¸ng tá ®-êng lèi ®óng ®¾n, s¸ng suèt cña §¶ng trong l·nh
®¹o, chØ ®¹o kh¸ng chiÕn; ®ång thêi, gãp phÇn cung cÊp mét nguån t- liÖu
®-îc hÖ thèng vµ dÔ tiÕp cËn cho çc nhµ khoa häc tiÕp tôc nghiªn cøu vÒ vÊn
®Ò nµy.
3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña ®Ò tµi
- Môc ®Ých cña ®Ò tµi: t×m hiÓu qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®-êng lèi chiÕn
tranh nh©n d©n cña §¶ng th«ng qua viÖc kh¶o cøu nguån v¨n kiÖn §¶ng 1945-
1954 nh»m gãp phÇn lµm râ tÝnh ®éc ®¸o, ®Æc s¾c cña chiÕn tranh nh©n d©n
ViÖt Nam, tÝnh ®óng ®¾n, s¸ng t¹o cña ®-êng lèi kh¸ng chiÕn; kh¼ng ®Þnh sù
l·nh ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ trong
toµn bé sù nghiÖp çch m¹ng cña d©n téc; tõ ®ã, cñng cè niÒm tin vµo sù l·nh
®¹o cña §¶ng trong giai ®o¹n çch m¹ng míi cña ®Êt n-íc.
- NhiÖm vô cña ®Ò tµi:
+ NhËn thøc, ®¸nh gi¸ vÒ nguån tµi liÖu ph¶n ¸nh ®-êng lèi chiÕn tranh
nh©n d©n cña §¶ng trong v¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954.
+ Tr×nh bµy néi dung ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng th«ng
qua viÖc kh¶o s¸t nguån tµi liÖu v¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954.
+ Nªu kÕt qu¶, t¸c dông cña ®-êng lèi ®ã ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn thÇn
th¸nh cña d©n téc, nh÷ng ®ãng gãp vÒ mÆt lý luËn cña nã ®èi víi nÒn khoa
häc qu©n sù hiÖn ®¹i ViÖt Nam.

6
4. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi
§Ò tµi “§êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng trong thêi kú kh¸ng
chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (qua v¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954)” ®i s©u t×m hiÓu
vÒ ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng ®· ®-îc h×nh thµnh vµ hoµn chØnh
trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. §Ò tµi kh«ng ®i s©u t×m
hiÓu viÖc tæ chøc vµ thùc hiÖn ®-êng lèi trong thùc tiÔn kh¸ng chiÕn.
5. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, chóng t«i ®· vËn dông nhiÒu ph-¬ng ph¸p
nghiªn cøu. Trong ®ã, næi bËt lµ ph-¬ng ph¸p lÞch sö kÕt hîp víi ph-¬ng ph¸p
lo-gic, thèng kª, so s¸nh, ®èi chiÕu, ph©n tÝch, tæng hîp...
6. Bè côc cña ®Ò tµi
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, phÇn néi dung cña ®Ò tµi ®-îc
chia lµm 3 ch-¬ng nh- sau:
Ch-¬ng I. V¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954 vµ nguån tµi liÖu vÒ ®-êng lèi
chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng
Ch-¬ng II. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña
§¶ng trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (qua v¨n kiÖn §¶ng
1945 - 1954)
Ch-¬ng III. Gi¸ trÞ lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n
d©n cña §¶ng trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p

7
Ch-¬ng 1
V¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954 vµ nguån tµi liÖu vÒ
®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng
1.1. V¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954, nguån tµi liÖu lÞch sö quan träng
1.1.1. Bèi c¶nh h×nh thµnh nguån tµi liÖu v¨n kiÖn §¶ng 1945- 1954
Mïa thu n¨m 1945, nh÷ng diÔn biÕn míi cña t×nh h×nh thÕ giíi ®· t¹o
ra “®iÒu kiÖn ®Æc biÖt thuËn tiÖn” cho çch m¹ng ViÖt Nam. Díi sù l·nh ®¹o
s¸ng suèt, tµi t×nh cña §¶ng Céng s¶n §«ng D-¬ng, toµn thÓ d©n téc ViÖt
Nam ®· ®oµn kÕt vµ h¨ng h¸i ®øng lªn chiÕn ®Êu víi ý chÝ quyÕt t©m dï cã
ph¶i “®èt ch¸y c¶ d·y Trêng S¬n” còng ph¶i kiªn quyÕt giµnh cho ®îc ®éc
lËp. Tõ gi÷a th¸ng 8 - 1945, cuéc Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn ®· diÔn
ra hÕt søc s«i næi vµ chØ trong vßng hai tuÇn lÔ, ta ®· giµnh th¾ng lîi c¬ b¶n
trªn toµn quèc. Çch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng.
Çch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng ®· lËt nhµo ngai vµng phong kiÕn
tån t¹i hµng ngh×n n¨m, ph¸ tan xiÒng xÝch n« lÖ thùc d©n gÇn 100 n¨m, giµnh
l¹i chÝnh quyÒn cho nh©n d©n, më ra mét kû nguyªn míi trong lÞch sö d©n téc
ViÖt Nam - kû nguyªn ®éc lËp, tù do vµ tiÕn tíi chñ nghÜa x· héi; ®em l¹i
“mét cuéc ®æi ®êi cha tõng cã ®èi víi mçi ngêi ViÖt Nam”[16, 13], ®a
nh©n d©n ViÖt Nam tõ th©n phËn n« lÖ lªn ®Þa vÞ nh÷ng ng-êi lµm chñ ®Êt
níc, lµm chñ vËn mÖnh cña m×nh. “§ã lµ mét cuéc thay ®æi cùc kú to lín
trong lÞch sö cña níc ta”[26, 20]. Víi th¾ng lîi nµy, “Ch¼ng nh÷ng giai cÊp
lao ®éng vµ nh©n d©n ViÖt Nam ta cã thÓ tù hµo, mµ giai cÊp lao ®éng vµ
nh÷ng d©n téc bÞ ¸p bøc n¬i kh¸c còng cã thÓ tù hµo r»ng: lÇn nµy lµ lÇn ®Çu
tiªn trong lÞch sö çch m¹ng cña çc d©n téc thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa, mét
®¶ng míi 15 tuæi ®· l·nh ®¹o çch m¹ng thµnh c«ng, ®· n¾m chÝnh quyÒn
toµn quèc.”[26, 19]

8
Çch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, chóng ta ®· tiÕn mét b-íc dµi trªn
con ®-êng lÞch sö, ®¸nh ®æ ®Õ quèc vµ chÕ ®é phong kiÕn, nhiÖm vô tiÕp theo
lµ “ph¶i kiÕn thiÕt mét níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ.”[22, 5] Ngµy 2-9-
1945, t¹i v-ên hoa Ba §×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thay mÆt ChÝnh phñ l©m
thêi ®äc Tuyªn ng«n ®éc lËp, khai sinh n-íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ,
tuyªn bè tríc thÕ giíi quyÒn “ph¶i ®îc tù do!”, “ph¶i ®îc ®éc lËp!” cña
d©n téc ViÖt Nam; ®ång thêi kh¼ng ®Þnh: “Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt
®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lùc l-îng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù
do, ®éc lËp Êy.”[21, 436- 437]
N-íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ®· thµnh lËp, bao nhiªu xiÒng xÝch
®· ®-îc cëi bá, ChÝnh phñ cïng víi nh©n d©n c¶ n-íc h©n hoan, phÊn khëi b¾t
tay ngay vµo viÖc x©y dùng, tæ chøc l¹i ®Êt n-íc, c¶i thiÖn ®êi sèng cho nh©n
d©n. Tuy nhiªn, do hËu qu¶ cña chÝnh s¸ch cai trÞ cña thùc d©n vµ ph¸t xÝt, sù
tµn ph¸ cña chiÕn tranh vµ thiªn tai, nªn viÖc kiÕn thiÕt l¹i n-íc nhµ gÆp v« sè
khã kh¨n.
VÒ mÆt chÝnh trÞ, chÝnh quyÒn çch m¹ng d©n chñ nh©n d©n do Chñ tÞch
Hå ChÝ Minh ®øng ®Çu, tuy cã uy tÝn to lín trong nh©n d©n c¶ n-íc, nh-ng
võa míi thµnh lËp, nªn cßn non trÎ, cßn thiÕu nh©n tµi, çn bé cßn lóng tóng
vµ ch-a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong tæ chøc, qu¶n lý vµ x©y dùng ®Êt n-íc.
Lùc l-îng chÝnh trÞ quÇn chóng trong MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt tuy ®· ph¸t
triÓn nhanh, nh-ng cßn ph¶i tiÕp tôc ®-îc cñng cè v÷ng ch¾c vµ më réng h¬n
n÷a. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n-íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ra ®êi ch-a ®-îc
n-íc nµo trªn thÕ giíi c«ng nhËn, nªn ch-a nhËn ®-îc sù ñng hé, gióp ®ì tõ
çc lùc l-îng çch m¹ng thÕ giíi.
VÒ mÆt qu©n sù, lùc l-îng vò trang qu©n ®éi ®ang trong qu¸ tr×nh x©y
dùng, nªn cßn rÊt máng, tæ chøc ch-a ®-îc chu ®¸o, trang bÞ vò khÝ, kü thuËt
cßn th« s¬. Lùc l-îng vò trang ®-îc ph¸t triÓn lªn tõ çc ®éi vò trang ®¸nh du
kÝch, vèn chñ yÕu lµ ®Ó hç trî nh©n d©n ®Êu tranh chÝnh trÞ vµ khëi nghÜa

9
giµnh chÝnh quyÒn; hÇu hÕt hä ®Òu xuÊt th©n tõ giai cÊp n«ng d©n, cho nªn
kinh nghiÖm chiÕn ®Êu cßn qu¸ Ýt vµ kÕt qu¶ huÊn luyÖn cßn kÐm. MÆt kh¸c,
chóng ta cßn ch-a cã mét nÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vò khÝ, ch-a cã mét nÒn
kinh tÕ, tµi chÝnh phôc vô chiÕn tranh, còng nh- thiÕu h¼n mét ®éi ngò c¸n bé
qu©n sù ®-îc ®µo t¹o chÝnh quy, cã kinh nghiÖm chØ huy, t¸c chiÕn.
VÒ kinh tÕ vµ tµi chÝnh, sau gÇn mét thÕ kû d-íi ¸ch cai trÞ, bãc lét tµn
b¹o cña thùc d©n Ph¸p vµ chÝnh s¸ch v¬ vÐt ®Õn cïng kiÖt cña ph¸t xÝt NhËt,
nÒn kinh tÕ n-íc ta vèn ®· rÊt nghÌo nµn, l¹c hËu l¹i cµng thªm x¬ x¸c tiªu
®iÒu; h¹n h¸n, lò lôt liªn tiÕp, ®· ®Èy ®Õn n¹n ®ãi khñng khiÕp tõ cuèi n¨m
1944 ®Õn ®Çu n¨m 1945 lµm h¬n hai triÖu ®ång bµo ta chÕt ®ãi; h¬n 50%
ruéng ®Êt trong Nam vµ 25% ruéng ®Êt ngoµi B¾c bÞ bá hoang. NÒn c«ng
nghiÖp n-íc ta hÇu nh- kh«ng cã g×, tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®×nh ®èn. NÒn tµi
chÝnh kiÖt quÖ, kho b¹c hÇu nh- trèng rçng, chØ cßn vÎn vÑn 1.230.720 ®ång
tiÒn giÊy, trong ®ã cã ®Õn 586.000 ®ång r¸ch n¸t kh«ng tiªu ®-îc. Ng©n hµng
§«ng D-¬ng vÉn n»m trong tay t- b¶n Ph¸p. Thªm vµo ®ã, bän T-ëng tung
tiÒn quan kim vµo thÞ tr-êng cµng lµm cho thÞ tr-êng gi¸ c¶, tiÒn tÖ rèi lo¹n
thªm.
VÒ x· héi, ®êi sèng cña nh©n d©n lao ®éng hÕt søc khã kh¨n, thiÕu
thèn; n¹n ®ãi, n¹n thÊt nghiÖp, n¹n mï ch÷ (h¬n 90% d©n ta mï ch÷) vµ c¸c tÖ
n¹n x· héi kh¸c do chÕ ®é cò ®Ó l¹i hÕt søc nghiªm träng.
Tõ nh÷ng ngµy ®Çu tiªn cña n-íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, Chñ
tÞch Hå ChÝ Minh ®· nªu lªn s¸u nhiÖm vô cÊp b¸ch cña n-íc ViÖt Nam D©n
chñ Céng hoµ: thø nhÊt lµ ph¶i gi¶i quyÕt n¹n ®ãi; thø hai lµ ph¶i gi¶i quyÕt
n¹n dèt; thø ba lµ ph¶i “tæ chøc cµng sím cµng hay” cuéc Tæng tuyÓn cö víi
chÕ ®é phæ th«ng ®Çu phiÕu; thø t- lµ ph¶i gi¸o dôc l¹i tinh thÇn nh©n d©n; thø
n¨m lµ bá thuÕ th©n, thuÕ chî, thuÕ ®ß, tuyÖt ®èi cÊm hót thuèc phiÖn; thø s¸u
lµ thùc hiÖn tù do tÝn ng-ìng vµ ®oµn kÕt l-¬ng gi¸o.[22, 1-3]

10
§ã lµ nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch cÇn gi¶i quyÕt ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã
kh¨n trë ng¹i cho viÖc b¶o vÖ ®Êt n-íc vµ x©y dùng x· héi míi. Tuy nhiªn,
trong c«ng cuéc b¶o vÖ ®Êt n-íc vµ x©y dùng x· héi míi, khã kh¨n lín nhÊt,
mèi nguy h¹i lín nhÊt bao trïm lªn tÊt th¶y chÝnh lµ mèi ho¹ ngo¹i x©m.
Khi chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai gÇn kÕt thóc, bän ®Õ quèc thùc d©n
ph¶n ®éng Anh, Ph¸p, Mü, Tµu ®· ngåi l¹i tho¶ hiÖp víi nhau, trong ®ã cã
tho¶ thuËn viÖc “tr¶ l¹i” quyÒn thèng trÞ cña Ph¸p ë §«ng D¬ng. Nh mét
mµn m©y x¸m xÞt, cuéc tho¶ thuËn cña çc thÕ lùc ph¶n ®éng ®ang ®ßi che t¾t
®i ¸nh s¸ng cña hoµ b×nh vµ tù do ®· ®-îc ®æi b»ng c¶ thÕ kû tranh ®Êu cña
d©n téc ViÖt Nam míi cã ®-îc. Tuy nhiªn, ©m m-u ®en tèi cña bän chóng ®·
®-îc §¶ng ta dù ®o¸n ®óng ngay tõ rÊt sím.
Tõ ngµy 1-7-1945, trong Lêi kªu gäi cña Uû ban qu©n sù çch m¹ng
B¾c kú, §¶ng ®· dù ®o¸n: “bän Ph¸p §ê G«n ®ang l¨m le trë l¹i, t¸i lËp ¸ch
cña chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p lªn cæ ®ång bµo. Qu©n §ång minh sÏ vµo §«ng
D-¬ng ®¸nh NhËt. N-íc ta sÏ biÕn thµnh s©n khÊu cña nh÷ng cuéc chiÕn ®Êu
gay go.”[21, 552] Toµn quèc héi nghÞ §¶ng Céng s¶n §«ng D-¬ng, ngµy 15-
8-1945, còng dù ®o¸n: “Sù m©u thuÉn gi÷a Anh, Mü, Ph¸p vµ Liªn X« cã thÓ
lµm cho Anh, Mü nh©n nh-îng víi Ph¸p vµ ®Ó cho Ph¸p trë l¹i §«ng
D¬ng.”[21, 427] HiÖu triÖu cña ®¹i biÓu ViÖt Minh ®äc tr-íc 20 v¹n ®ång
bµo Hµ Néi, ngµy 19-8-1945, còng kh¼ng ®Þnh: “bän ®Õ quèc Ph¸p nu«i
cuång väng kh«i phôc chñ quyÒn ë §«ng D-¬ng ®ang ngãc ®Çu l¨m le ho¹t
®éng, chóng ta cÇn ph¶i cã mét th¸i ®é thËt râ rÖt, thËt ®-êng hoµng, thËt
c¬ng quyÕt!”, “nÕu cÇn, ph¶i quyÕt chiÕn, chèng nh÷ng cuéc x©m l¨ng cña
chóng còng nh cña tÊt c¶ çc ®Õ quèc kh¸c”[21, 566-567].
Tæng bé ViÖt Minh h« hµo quèc d©n trong ngµy ®éc lËp còng sím x¸c
®Þnh: “quyÒn ®éc lËp cña chóng ta h·y cßn ®¬ng mong manh l¾m. Giµnh
chÝnh quyÒn lµ mét viÖc khã. Nh-ng gi÷ v÷ng chÝnh quyÒn l¹i cµng khã h¬n.”;
níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ “tÊt cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n nguy hiÓm,

11
cßn ph¶i ®èi phã víi ©m m-u cña Ph¸p chùc kh«i phôc l¹i nÒn thèng trÞ, còng
nh ph¶i ng¨n ngõa mäi trë lùc ng¨n c¶n bíc ®êng tiÕn cña chóng ta”;
“GiÆc Ph¸p ngÊp nghÐ trë l¹i §«ng D-¬ng ®Ì ®Çu c-ìi cæ ta mét lÇn n÷a. Ta
ph¶i chuÈn bÞ ®¸nh tan kÕ ho¹ch x©m lîc d· man cña chóng.”[21, 569-570]
Sau ®ã, ChØ thÞ cña Ban chÊp hµnh Trung -¬ng vÒ Kh¸ng chiÕn kiÕn quèc,
ngµy 25-11-1945, cßn kh¼ng ®Þnh l¹i: “th¸ng T¸m võa råi, nhê ®îc nh÷ng
®iÒu kiÖn ®Æc biÖt thuËn tiÖn nªn cuéc Çch m¹ng Th¸ng T¸m võa råi t-¬ng
®èi dÔ th¾ng lîi. Nh-ng viÖc giµnh chÝnh quyÒn cµng dÔ bao nhiªu th× viÖc gi÷
chÝnh quyÒn cµng khã bÊy nhiªu.”[22, 23]
Vµ thùc tÕ ®· diÔn ra ®óng nh- dù ®o¸n cña §¶ng ta tõ håi ®Çu th¸ng 7-
1945. Ngay sau khi chiÕn tranh thÕ giíi thø hai kÕt thóc vµ còng lµ lóc d©n téc
ViÖt Nam d-íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n §«ng D-¬ng ®· chíp thêi c¬
çch m¹ng chÝn muåi, tiÕn hµnh Tæng khëi nghÜa giµnh th¾ng lîi to lín, lËp
nªn n-íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, th× qu©n §ång minh lò l-ît kÐo vµo
§«ng D-¬ng ®Ó gi¶i gi¸p qu©n ®éi ph¸t xÝt NhËt.
Tõ cuèi th¸ng 8 vµ ®Çu th¸ng 9 n¨m 1945, kho¶ng 20 v¹n qu©n T-ëng
do t-íng L- H¸n cÇm ®Çu, ®· tiÕn vµo miÒn B¾c n-íc ta, ®ãng tõ vÜ tuyÕn 16
trë ra. ë phÝa nam vÜ tuyÕn 16, ngµy 6-9-1945, qu©n ®éi ®Õ quèc Anh (vµ nóp
sau l-ng qu©n ®éi Anh lµ qu©n ®éi Ph¸p) còng kÐo vµo l·nh thæ n-íc ta. Lîi
dông danh nghÜa lµ qu©n §ång minh gi¶i gi¸p qu©n ®éi ph¸t xÝt NhËt, çc thÕ
lùc nµy ®· vµo §«ng D-¬ng - ViÖt Nam cïng víi nh÷ng toan tÝnh xÊu xa,
®en tèi.
Do Çch m¹ng Th¸ng T¸m ë ViÖt Nam “lµ mét cuéc çch m¹ng d©n téc
vµ d©n chñ th¾ng lîi ®Çu tiªn ë mét n-íc thuéc ®Þa t¹i §«ng Nam ¸”[26, 52],
lËp nªn chÝnh quyÒn nh©n d©n do giai cÊp c«ng nh©n l·nh ®¹o; do tÝnh çch
m¹ng triÖt ®Ó cña nã ®ång nghÜa víi viÖc çch m¹ng ViÖt Nam ®i ®Çu trong
phong trµo chèng chñ nghÜa thùc d©n ë khu vùc, “ChÝnh v× thÕ nªn bän ®Õ
quèc thÕ giíi lo sî vµ tÝch cùc can thiÖp, nguyÖn lµm cho nã thÊt b¹i”[26, 52].

12
Dï cho gi÷a chóng cã nh÷ng m-u ®å riªng vµ m©u thuÉn víi nhau, nh-ng çc
thÕ lùc nµy vÉn c©u kÕt víi nhau ®Ó chèng ph¸ çch m¹ng ViÖt Nam hÕt søc
quyÕt liÖt.
§«ng D-¬ng vèn lµ mét thuéc ®Þa giµu cã cña n-íc Ph¸p, ®-îc coi lµ
“viªn ngäc ®Ñp nhÊt” trong chuçi ngäc ViÔn §«ng. V× thÕ, Ph¸p coi viÖc trë
l¹i kh«i phôc “chñ quyÒn” cña m×nh ë §«ng D¬ng lµ mét phÇn n»m trong kÕ
ho¹ch kh«i phôc l¹i vÞ thÕ n-íc Ph¸p sau chiÕn tranh.
VÒ phÝa ®Õ quèc Anh, do lo sî §«ng D-¬ng sau khi ra khái tay NhËt th×
sÏ lät vµo tay Mü lµm cho so s¸nh lùc l-îng gi÷a Anh vµ Mü trong khu vùc
nµy bÊt lîi cho m×nh. Cho nªn, khi chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®ang tiÕp diÔn,
Anh ®· chñ tr-¬ng trao §«ng D-¬ng l¹i cho Ph¸p, ®Ó ®æi l¹i Ph¸p sÏ nh©n
nh-îng cho Anh mét sè quyÒn lîi ë Trung CËn §«ng vµ Ch©u Phi. MÆt kh¸c,
Anh chñ tr-¬ng trao l¹i §«ng D-¬ng cho Ph¸p cßn lµ ®Ó ng¨n chÆn mèi lo sî
cña çc níc ®Õ quèc, r»ng: phong trµo ®ßi ®éc lËp ë §«ng D¬ng sÏ “lµm
g¬ng” cho çc thuéc ®Þa, trong ®ã cã nh÷ng thuéc ®Þa cña Anh ë §«ng Nam
¸. Ngµy 24-8-1945, Anh ký mét tho¶ hiÖp víi Ph¸p vÒ nguyªn t¾c vµ çch
thøc kh«i phôc l¹i quyÒn lùc cña Ph¸p t¹i §«ng D-¬ng. Nh- vËy, m-în tiÕng
lµ vµo §«ng D-¬ng lét vò trang cña qu©n NhËt, nh-ng sù thËt qu©n ®éi ®Õ
quèc Anh lµ ®éi viÔn chinh gióp thùc d©n Ph¸p m-u c-íp l¹i n-íc ta. [26, 21]
VÒ phÝa Mü, tuy còng muèn tranh giµnh quyÒn lîi víi Anh, Ph¸p ë
§«ng D-¬ng vµ §«ng Nam ¸, nh-ng v× mét lÝ do quan träng h¬n lµ Mü muèn
hoµ ho·n víi Anh, Ph¸p ®Ó cïng lËp mÆt trËn bao v©y Liªn X«. Do ®ã, Mü ®·
quyÕt ®Þnh hy sinh quyÒn lîi bé phËn ë §«ng D-¬ng, ®øng vÒ phÝa Ph¸p, ñng
hé cuéc chiÕn tranh x©m l-îc cña n-íc Ph¸p ®èi víi §«ng D-¬ng. BÒ ngoµi,
tuy r»ng vÉn “nãi dèi” §«ng D¬ng lµ gi÷ th¸i ®é trung lËp, song thùc chÊt
Mü ®· ngÇm gióp Ph¸p trë l¹i §«ng D-¬ng b»ng çch cho Ph¸p m-în tµu ®-a
qu©n sang §«ng D-¬ng.[22, 24]

13
VÒ phÝa Trung Hoa d©n quèc, mÆc dï lu«n cã ©m m-u th«n tÝnh n-íc
ta, song trong t×nh h×nh ph¶i chuÈn bÞ cuéc néi chiÕn ®Ó tiªu diÖt §¶ng Céng
s¶n Trung Quèc vµ ®µn ¸p phong trµo çch m¹ng trong n-íc sau khi Mü vµ
Liªn X« rót qu©n, nªn chÝnh quyÒn T-ëng Giíi Th¹ch còng tá ý hoµ ho·n,
th«ng ®ång víi Ph¸p trong viÖc Ph¸p trë l¹i §«ng D-¬ng. Qu©n T-ëng còng
m-în danh nghÜa vµo §«ng D-¬ng gi¶i gi¸p qu©n ®éi NhËt, nh-ng kú thùc
chóng cã “ba môc ®Ých hung ¸c” lµ: tiªu diÖt §¶ng ta, ph¸ tan ViÖt Minh vµ
gióp bän ph¶n ®éng ViÖt Nam ®¸nh ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, ®Ó lËp ra mét
chØnh phñ ph¶n ®éng lµm tay sai cho chóng.[26, 21] V× thÕ, khi vµo n-íc ta,
chóng ®· kÐo theo bÌ lò ng-êi ViÖt ph¶n ®éng sèng l-u vong ë Trung Quèc
(bän ViÖt Quèc do Vò Hång Khanh vµ NguyÔn T-êng Tam cÇm ®Çu vµ bän
ViÖt Çch do NguyÔn H¶i ThÇn cÇm ®Çu) ra søc tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng
chèng ph¸ chÝnh quyÒn çch m¹ng cña d©n téc ViÖt Nam.
Ngoµi lùc l-îng cña qu©n ®éi T-ëng, Anh vµ Ph¸p, ë çc thµnh phè,
çc ®« thÞ quan träng trªn l·nh thæ n-íc ta cßn cã h¬n 6 v¹n qu©n NhËt. §¸m
tµn qu©n nµy tuy ®· ®Çu hµng §ång minh nh-ng vÉn nguyªn vò khÝ, vµ mét bé
phËn cña chóng ®· ®-îc qu©n ®éi Anh sö dông ®Ó ®¸nh vµo lùc l-îng vò trang
cña ta, dän ®-êng cho thùc d©n Ph¸p trë l¹i ®¸nh chiÕm Sµi Gßn.
Vµ ngay tõ ngµy 2-9-1945, gi÷a lóc nh©n d©n Sµi Gßn mÝt tinh mõng
ngµy tuyªn bè ®éc lËp th× bän thùc d©n Ph¸p ph¶n ®éng ®· nóp trong çc khu
nhµ, x¶ sóng vµo ®ång bµo ta lµm 47 ng-êi chÕt vµ nhiÒu ng-êi bÞ th-¬ng.
§Õn ngµy 23-9-1945, nhËn ®-îc sù yÓm trî cña qu©n Anh vµ qu©n NhËt, qu©n
Ph¸p ®· næ sóng ®¸nh chiÕm Sµi Gßn, chÝnh thøc më ®Çu cuéc chiÕn tranh
x©m l-îc n-íc ta lÇn thø hai.
KÓ tõ ngµy 23-9-1945, nh©n d©n Nam Bé ®· ph¶i ®øng dËy kh¸ng chiÕn
chèng thùc d©n Ph¸p x©m l-îc. §¶ng ta vµ nh©n d©n c¶ n-íc ®ång t©m kh¸ng
chiÕn, h-íng vÒ Nam Bé, s½n sµng lµm hÕt søc m×nh v× miÒn Nam th©n yªu.

14
Nh- vËy, sau ngµy giµnh ®-îc ®éc lËp ch-a ®Çy mét th¸ng, n-íc ViÖt
Nam D©n chñ Céng hoµ ®· ph¶i ®èi phã víi kh«ng chØ thùc d©n Ph¸p x©m
l-îc, mµ cßn ph¶i ®èi phã víi ®Õ quèc Anh, Tµu... can thiÖp vµ chèng ph¸
quyÕt liÖt. -íc tÝnh cã kho¶ng 30 v¹n qu©n qu©n ®éi n-íc ngoµi chiÕm ®ãng
trªn l·nh thæ ViÖt Nam. Chóng lµ nh÷ng ®éi qu©n ®Õ quèc ph¶n ®éng, ®ång
lo·, hµ h¬i tiÕp søc cho bän ph¶n ®éng ng-êi ViÖt ngãc ®Çu dËy chèng ph¸
chÝnh quyÒn çch m¹ng ViÖt Nam, gióp søc cho bän thùc d©n Ph¸p trë l¹i
x©m l-îc ViÖt Nam. Trong khi néi lùc cña n-íc ViÖt Nam míi vÉn cßn ch-a
kÞp ®-îc cñng cè vµ ph¸t triÓn, th× sù trë l¹i cña thùc d©n Ph¸p x©m l-îc vµ sù
chèng ph¸ quyÕt liÖt cña çc thÕ lùc thï ®Þch ®· ®Èy çch m¹ng ViÖt Nam vµo
t×nh thÕ hÕt søc gay go. Nh- Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kh¸i qu¸t, chÝnh quyÒn
çch m¹ng ta ®ang ph¶i ®¬ng ®Çu víi “ba thø giÆc”- giÆc ®ãi, giÆc dèt, giÆc
ngo¹i x©m. VËn mÖnh cña d©n téc, cña çch m¹ng n-íc ta ®ang bÞ ®Æt tr-íc
t×nh thÕ “ngµn c©n treo sîi tãc”.
T×nh thÕ hiÓm nguy cña vËn mÖnh Tæ quèc, vËn mÖnh d©n téc ®Æt ra
cho §¶ng ta nhiÒu ®iÒu míi mÎ vµ rÊt phøc t¹p. §¶ng ®· ph¶i “dïng mäi çch
®Ó sèng cßn, ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn, ®Ó l·nh ®¹o kÝn ®¸o vµ hiÖu qu¶ h¬n”
[26, 21]. Trong mét thêi gian dµi (tõ ngµy 11-11-1945 ®Õn th¸ng 2-1951),
§¶ng ph¶i t¹m rót lui vµo ho¹t ®éng bÝ mËt d-íi çc danh nghÜa Héi, §oµn thÓ
®Ó l·nh ®¹o chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n chèng thï trong giÆc ngoµi, b¶o vÖ vµ
cñng cè chÝnh quyÒn çch m¹ng non trÎ, võa kh¸ng chiÕn võa kiÕn quèc.
§Ó cã thÓ l·nh ®¹o thµnh c«ng c«ng cuéc chèng thï trong giÆc ngoµi,
b¶o vÖ chÝnh quyÒn çch m¹ng, ®iÒu tr-íc hÕt vµ c¬ b¶n nhÊt lµ §¶ng ph¶i
v¹ch ra ®-îc mét ®-êng lèi kh¸ng chiÕn ®óng ®¾n, s¸ng t¹o ®Ó ®¸nh th¾ng
kÎ thï.
MÆc dï ®· sím nhËn ®Þnh ®-îc t×nh h×nh vµ ©m m-u cña chóng, nh-ng
trong hoµn c¶nh ®Êt n-íc cßn ch-a ®ñ thùc lùc ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh ngay cuéc
kh¸ng chiÕn trªn ph¹m vi c¶ n-íc, nªn tr-íc m¾t, §¶ng chñ tr-¬ng ta ph¶i hÕt

15
søc ®Ò phßng, võa tÝch cùc chuÈn bÞ, võa t×m mäi çch ®Ó tr¸nh, ®Èy lïi nguy
c¬ chiÕn tranh, kiªn tr× ®Êu tranh chÝnh trÞ vµ ngo¹i giao, nh»m triÖt ®Ó tranh
thñ kh¶ n¨ng hoµ b×nh, x©y dùng thùc lùc cho çch m¹ng.
§¸nh gi¸ ©m m-u vµ thñ ®o¹n hµnh ®éng cña çc kÎ thï, §¶ng ta vµ
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh x¸c ®Þnh: KÎ thï chÝnh cña nh©n d©n ta lµ thùc d©n
Ph¸p x©m l-îc. Qu©n T-ëng tuy cã m-u ®å hung ¸c ®èi víi ta, nh-ng trong
néi bé chóng ®ang cã m©u thuÉn vµ cã nhiÒu khã kh¨n, nªn chóng kh«ng thÓ
thùc hiÖn ®-îc m-u ®å cña m×nh. Do ®ã, ®Ó tËp trung lùc l-îng chèng Ph¸p,
chóng ta cÇn hîp t¸c tÝch cùc víi qu©n T-ëng trong viÖc gi¶i gi¸p qu©n NhËt
vµ tù kiÒm chÕ tr-íc nh÷ng hµnh ®éng khiªu khÝch cña chóng, tr¸nh x¶y ra
xung ®ét qu©n sù.
Trªn c¬ së gi÷ v÷ng nguyªn t¾c n¾m ch¾c vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng,
gi÷ v÷ng chÝnh quyÒn çch m¹ng, gi÷ v÷ng môc tiªu ®éc lËp, thèng nhÊt ®Êt
n-íc, §¶ng vµ ChÝnh phñ ta ®· nh©n nh-îng cho qu©n T-ëng nh÷ng quyÒn lîi
vÒ kinh tÕ vµ c¶ nh÷ng quyÒn lîi vÒ chÝnh trÞ cho bän tay sai ng-êi ViÖt cña
chóng. §ã lµ mét s¸ch l-îc hÕt søc mÒm dÎo cña §¶ng. Nhê ®ã, §¶ng ta
kh«ng nh÷ng ®· lµm thÊt b¹i ©m m-u cña T-ëng, mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ta
tËp trung søc kh¸ng chiÕn ë Nam Bé, ®ång thêi gi÷ v÷ng chÝnh quyÒn d©n chñ
nh©n d©n vµ cñng cè chÝnh quyÒn vÒ mäi mÆt.
Bªn c¹nh viÖc ®-a ra s¸ch l-îc hoµ ho·n víi qu©n T-ëng ®Ó tËp trung
®¸nh Ph¸p, §¶ng ta cßn dù ®o¸n chÝnh x¸c nh÷ng thñ ®o¹n hµnh ®éng tiÕp
theo cña kÎ thï. Tõ chØ thÞ Kh¸ng chiÕn kiÕn quèc (25-11-1945), §¶ng ®· dù
®o¸n: “tríc sau, Trïng Kh¸nh sÏ b»ng lßng cho §«ng D¬ng trë vÒ tay Ph¸p,
miÔn lµ Ph¸p nh©n nhîng cho Tµu nhiÒu quyÒn lîi quan träng”[22, 25].
§óng nh- dù ®o¸n cña §¶ng, ngµy 28-2-1946, Ph¸p - T-ëng ®· mÆc c¶ víi
nhau vµ ký hiÖp íc ®Ó cho qu©n Ph¸p vµo miÒn B¾c ViÖt Nam. Chóng “®Þnh
h·m ta vµo thÕ c« ®éc, buéc ta ph¶i ®¸nh víi nhiÒu kÎ thï mét lóc” [22, 43].

16
Tõ cuèi th¸ng 6-1946, sau khi toµn bé qu©n T-ëng rót vÒ n-íc, th×
thùc d©n Ph¸p cµng t¨ng c-êng më réng chiÕn tranh x©m l-îc ra c¶ n-íc ta.
T×nh h×nh trë nªn hÕt søc gay go vµ cÊp b¸ch. Lóc nµy, §¶ng “kh«ng thÓ do
dù. Do dù lµ háng hÕt. §¶ng ph¶i quyÕt ®o¸n mau chãng, ph¶i dïng nh÷ng
ph-¬ng ph¸p - dï lµ nh÷ng ph-¬ng ph¸p ®au ®ín - ®Ó cøu v·n t×nh thÕ.”[26,
21] Ngµy 3-3-1946, trong v¨n kiÖn T×nh h×nh vµ chñ tr-¬ng, sau khi ph©n
tÝch “mét çch kh¸ch quan nh÷ng ®iÒu kiÖn lêi l·i trong n-íc vµ ngoµi
níc”[22, 44], §¶ng ®i ®Õn chñ tr¬ng giµn hoµ víi Ph¸p, ®ång thêi nhÊn
m¹nh: “§iÒu cèt tö lµ trong khi më cuéc ®µm ph¸n víi Ph¸p, kh«ng nh÷ng
kh«ng ngõng mét phót c«ng viÖc söa so¹n, s½n sµng kh¸ng chiÕn bÊt cø lóc
nµo vµ ë ®©u, mµ cßn hÕt søc xóc tiÕn söa so¹n c«ng viÖc Êy, vµ nhÊt ®Þnh
kh«ng ®Ó cho viÖc ®µm ph¸n víi Ph¸p lµm nhôt tinh thÇn quyÕt chiÕn cña
d©n téc ta.”[22, 46] Ngµy 6-3-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký víi ®¹i diÖn
ChÝnh phñ Ph¸p HiÖp ®Þnh s¬ bé ViÖt - Ph¸p, ®Æt c¬ së cho viÖc ®µm ph¸n ®i
®Õn mét hiÖp -íc chÝnh thøc. ChØ thÞ Hoµ ®Ó tiÕn cña Ban T.V.T.W, ngµy 9-
3-1946, nãi râ: “Tæ quèc gÆp nh÷ng bíc khã kh¨n. Nhng con thuyÒn çch
m¹ng ®ang luån nh÷ng mám ®¸ ghÒnh ®Ó lít tíi. Chóng ta “hoµ” víi níc
Ph¸p ®Ó giµnh thêi gian, b¶o toµn thùc lùc, gi÷ v÷ng lËp tr-êng cµng mau
tiÕn tíi ®éc lËp hoµn toµn.”[22, 56]
Víi viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh s¬ bé 6-3, ta ®· lîi dông ®-îc m©u thuÉn
gi÷a Ph¸p vµ T-ëng, g¹t nhanh qu©n T-ëng vµ bÌ lò tay sai cña chóng vÒ
n-íc, ®ång thêi tranh thñ ®-îc thêi gian ®Ó x©y dùng lùc l-îng chuÈn bÞ cho
cuéc kh¸ng chiÕn l©u dµi. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh thùc hiÖn HiÖp ®Þnh diÔn ra
phøc t¹p, trong khi ta t×m mäi çch tr¸nh xung ®ét, ®Ó tr× ho·n, kh«ng cho
chiÕn tranh lan réng ra, th× phÝa Ph¸p l¹i ngµy mét lÊn tíi. Cuéc ®µm ph¸n ë
F«ngtenbêl« nh»m ký kÕt mét hiÖp -íc chÝnh thøc ViÖt - Ph¸p nh- dù tÝnh
®· bÞ thùc d©n Ph¸p ph¸ ho¹i. Nh-ng ®Ó cøu v·n t×nh h×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ
Minh tiÕp tôc ký víi Ph¸p T¹m -íc 14-9-1946, nh-îng bé thªm cho chóng

17
mét b-íc n÷a ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho nh©n d©n trong n-íc cã thªm thêi gian
chuÈn bÞ lùc l-îng, ®ång thêi, ®Ó tranh thñ sù ®ång t×nh cña nh©n d©n thÕ
giíi, cña çc tÇng líp nh©n d©n Ph¸p ®èi víi sù nghiÖp chÝnh nghÜa cña d©n
téc ViÖt Nam.
Nh-ng, víi d· t©m cña kÎ ®i x©m l-îc, thùc d©n Ph¸p kh«ng bao giê cã
thÓ tho¶ m·n víi nh÷ng nh©n nh-îng cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. BÊt chÊp
nh÷ng hiÖp -íc vµ t¹m -íc ®· ký, bän thùc d©n Ph¸p vÉn r¸o riÕt chuÈn bÞ vµ
t¨ng c-êng çc ho¹t ®éng më réng chiÕn tranh. Th¸ng 11-1946, chóng t¨ng
thªm qu©n vµ ®æ bé lªn §µ N½ng, §å S¬n, Çt Bµ. Ngµy 20-11-1946, chóng
to¶ ra ®¸nh chiÕm H¶i Phßng vµ L¹ng S¬n. Ngµy 17-12-1946, chóng g©y hÊn
ë Thñ ®« Hµ Néi, b¾n vµo trô së tù vÖ cña ta, g©y ra vô th¶m s¸t ë phè Hµng
Bón. §Ønh ®iÓm cña sù khiªu khÝch lµ ngµy 18-12-1946, thùc d©n Ph¸p ®¸nh
chiÕm trô së Bé Tµi chÝnh vµ Bé Giao th«ng c«ng chÝnh, vµ còng trong tèi
h«m ®ã, Moãc-li-e ®-a ra tèi hËu th- ®ßi ChÝnh phñ ta giao cho chóng quyÒn
gi÷ an ninh ë Thñ ®« Hµ Néi. Víi hµnh ®éng tr¾ng trîn nµy, thùc d©n Ph¸p ®·
kh«ng cßn dÊu diÕm ©m m-u t¸i x©m l-îc ViÖt Nam n÷a, chóng ®· ra lêi
tuyªn chiÕn víi nh©n d©n ViÖt Nam.
Tr-íc t×nh h×nh mét nÒn hoµ b×nh mong manh, vËn mÖnh d©n téc tr-íc
nguy c¬ mÊt cßn, §¶ng vµ ChÝnh phñ ta x¸c ®Þnh râ: lóc nµy, nh©n nh-îng lµ
mÊt níc, lµ “ph¹m ®Õn chñ quyÒn cña níc, lµ h¹i ®Õn quyÒn lîi cao träng
cña d©n téc”[22, 148]. §¶ng quyÕt ®Þnh ph¸t ®éng cuéc kh¸ng chiÕn chèng
thùc d©n Ph¸p x©m l-îc trªn ph¹m vi toµn quèc.
Ngµy 19-12-1946, h-ëng øng Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn cña
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tiÕng sóng toµn quèc kh¸ng chiÕn ®· bïng næ. Tõ ®©y,
c¶ d©n téc ta ®i vµo cuéc tr-êng chinh suèt chÝn n¨m kh«ng ng-ng nghØ.
Nh×n chung, cuéc kh¸ng chiÕn chÝn n¨m cña toµn §¶ng, toµn d©n ta ®·
tr¶i qua ba giai ®o¹n chiÕn l-îc vµ mçi giai ®o¹n lµ mét b-íc tiÕn míi, lµ mét
nÊc thang ®i lªn cña con ®-êng chiÕn th¾ng.

18
Tõ Nam Bé kh¸ng chiÕn ®Õn chiÕn th¾ng ViÖt B¾c Thu §«ng 1947 lµ
giai ®o¹n thø nhÊt cña cuéc kh¸ng chiÕn. ë giai ®o¹n nµy, nh©n d©n ta d-íi sù
l·nh ®¹o cña §¶ng ®· ra søc gi÷ g×n vµ cñng cè lùc l-îng, kÕt hîp kh¸ng
chiÕn ë miÒn Nam víi x©y dùng vµ b¶o vÖ chÕ ®é míi trªn c¶ n-íc, tiÕn lªn
ph¸t ®éng toµn quèc kh¸ng chiÕn, ®¸nh th¾ng chiÕn lîc “®¸nh nhanh th¾ng
nhanh” cña thùc d©n Ph¸p.
Giai ®o¹n thø hai ®-îc b¾t ®Çu tõ sau chiÕn th¾ng ViÖt B¾c ®Õn chiÕn
th¾ng Biªn giíi Thu §«ng 1950. §©y lµ giai ®o¹n ®Èy m¹nh cuéc kh¸ng chiÕn
toµn d©n, toµn diÖn, ph¸t triÓn chiÕn tranh du kÝch, tõng b-íc tiÕn lªn vËn
®éng chiÕn, lµm thÊt b¹i mét b-íc ©m m-u kÐo dµi, më réng chiÕn tranh vµ
©m mu “dïng ngêi ViÖt ®¸nh ngêi ViÖt, lÊy chiÕn tranh nu«i chiÕn tranh”
cña thùc d©n Ph¸p. Trong giai ®o¹n nµy, ®Æc biÖt víi sù kiÖn Çch m¹ng
Trung Quèc thµnh c«ng (n¨m 1949) ®· cæ vò lín lao ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn
cña nh©n d©n ta. Vµ kÓ tõ n¨m 1950, cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta ®·
nhËn ®-îc sù ñng hé, gióp ®ì hÕt søc thiÕt thùc tõ çc n-íc x· héi chñ nghÜa,
®Æc biÖt lµ tõ Liªn X« vµ Trung Quèc. Còng tõ n¨m 1950, ®Õ quèc Mü ngµy
cµng rãt nhiÒu viÖn trî vÒ trang bÞ vµ vò khÝ vµo chiÕn tr-êng §«ng D-¬ng
cho Ph¸p, can thiÖp ngµy cµng s©u h¬n vµo cuéc chiÕn. Nh÷ng chuyÓn biÕn
nµy ®· t¸c ®éng kh«ng nhá tíi cuéc chiÕn ®Êu cña nh©n d©n ta.
Giai ®o¹n thø ba lµ tõ chiÕn dÞch Biªn giíi ®Õn kh¸ng chiÕn th¾ng lîi
(1954). §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕn c«ng vµ ph¶n c«ng, gi÷ v÷ng vµ ph¸t
huy quyÒn chñ ®éng trªn chiÕn tr-êng chÝnh B¾c Bé, trong sù phèi hîp chung
cña çc chiÕn tr-êng trong toµn quèc cïng chiÕn tr-êng Lµo vµ Campuchia,
tiÕn lªn më cuéc tiÕn c«ng chiÕn l-îc §«ng Xu©n 1953-1954 víi trËn quyÕt
chiÕn §iÖn Biªn Phñ. Víi chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, qu©n ta ®· lµm thÊt b¹i
nç lùc chiÕn tranh cao nhÊt cña thùc d©n Ph¸p vµ can thiÖp Mü, buéc thùc d©n
Ph¸p ph¶i ngåi vµo bµn th-¬ng l-îng Héi nghÞ Gi¬-ne-v¬ vµ ký HiÖp nghÞ
chÊm døt cuéc chiÕn tranh ë §«ng D-¬ng ngµy 21-7-1954.

19
Trong giai ®o¹n thø ba cña cuéc kh¸ng chiÕn ®· diÔn ra mét sù kiÖn ®Æc
biÖt quan träng ®ã lµ §¹i héi lÇn thø hai §¶ng Céng s¶n §«ng D-¬ng ®· ®-îc
triÖu tËp tõ ngµy 11 ®Õn ngµy 19-2-1951, t¹i x· Vinh Quang, huyÖn Chiªm
Ho¸, tØnh Tuyªn Quang, chiÕn khu ViÖt B¾c. Th- cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
göi §¹i héi trï bÞ nªu râ: “§¹i héi ta lµ §¹i héi kh¸ng chiÕn. NhiÖm vô chÝnh
cña §¹i héi ta lµ ®Èy kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn vµ x©y dùng §¶ng
Lao ®éng ViÖt Nam”[26, 2]. Theo sù ®Þnh híng, chØ ®¹o ®ã, §¹i héi ®· th¶o
luËn vµ th«ng qua çc quyÕt ®Þnh quan träng: §¶ng Céng s¶n §«ng D-¬ng
c«ng khai ra l·nh ®¹o çch m¹ng, ®æi tªn thµnh §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam;
®Þnh ra ®-êng lèi çch m¹ng ViÖt Nam; th«ng qua ChÝnh c-¬ng, §iÒu lÖ
§¶ng, Tuyªn ng«n cña §¶ng; bÇu Ban chÊp hµnh Trung -¬ng, Bé ChÝnh trÞ,
Ban BÝ th-, Chñ tÞch §¶ng, Tæng BÝ th- cña §¶ng. NhiÒu v¨n kiÖn quan träng
vÒ çc vÊn ®Ò chiÕn l-îc cña çch m¹ng ViÖt Nam ®· ®-îc §¹i héi th¶o luËn
vµ th«ng qua. Nh÷ng néi dung Êy ®· ®-îc ph¸t huy trong thùc tiÔn chiÕn ®Êu
vµ dÉn d¾t kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi.
Sau chÝn n¨m tr-êng kú kh¸ng chiÕn, d©n téc ta ®· giµnh th¾ng lîi vÎ
vang víi ®Ønh cao lµ chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ toµn th¾ng. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh
r»ng, nguyªn nh©n hµng ®Çu lµm nªn th¾ng lîi vÜ ®¹i Êy chÝnh lµ nhê sù l·nh
®¹o s¸ng suèt cña §¶ng ta ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kÝnh yªu. B»ng
®-êng lèi chÝnh trÞ vµ qu©n sù ®óng ®¾n, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta ®·
v÷ng vµng, khÐo lÐo chÌo l¸i con thuyÒn çch m¹ng ViÖt Nam v-ît qua th¸c
ghÒnh hiÓm trë, tõng b-íc tiÕn lªn vµ giµnh lÊy th¾ng lîi cuèi cïng.
Lµ lùc l-îng tiªn phong, g¸nh trªn vai sø mÖnh l·nh ®¹o giai cÊp, l·nh
®¹o d©n téc ®Êu tranh gi¶i phãng, §¶ng ta võa ®éng viªn, x©y dùng quyÕt t©m
kh¸ng chiÕn cña toµn d©n, võa x©y dùng ®-êng lèi kh¸ng chiÕn. Trªn c¬ së
®¸nh gi¸ ®óng, ph©n tÝch chÝnh x¸c, toµn diÖn, cô thÓ t×nh h×nh trong n-íc vµ
quèc tÕ theo quan ®iÓm biÖn chøng t-¬ng quan lùc l-îng gi÷a ta vµ ®Þch, gi÷a
çch m¹ng vµ ph¶n çch m¹ng, §¶ng ta ®· ph¸t ®éng kh¸ng chiÕn kÞp thêi,

20
®óng lóc. Ngay tõ ®Çu, nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ®-êng lèi kh¸ng chiÕn ®·
®-îc §¶ng x¸c ®Þnh vµ thÓ hiÖn trong çc v¨n kiÖn chñ yÕu cña §¶ng. ChØ thÞ
Kh¸ng chiÕn kiÕn quèc x¸c ®Þnh môc tiªu, ®èi t-îng ®Êu tranh, mèi quan hÖ
gi÷a kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc. C«ng viÖc khÈn cÊp b©y giê h-íng toµn d©n,
toµn §¶ng vµo viÖc chuÈn bÞ s½n sµng ®èi phã víi cuéc chiÕn tranh x©m l-îc
trªn quy m« toµn quèc ®ang ®Õn gÇn. ChØ thÞ Toµn d©n kh¸ng chiÕn nªu lªn
®-êng lèi chung chØ ®¹o toµn bé cuéc kh¸ng chiÕn tiÕn hµnh trªn tÊt c¶ çc
mÆt chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa. Vµ ®Æc biÖt lµ Lêi kªu gäi toµn quèc
kh¸ng chiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®-îc ph¸t ®i trªn toµn quèc vµo ®ªm
19-12-1946, ®· ®Ò ra ®-êng lèi kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn, tr-êng kú, tù
lùc çnh sinh lµ chÝnh víi quyÕt t©m s¾t ®¸ “thµ hy sinh tÊt c¶ chø nhÊt ®Þnh
kh«ng chÞu mÊt níc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ”[56, 480]. Sau ®ã, ®ång
chÝ Tr-êng Chinh - Tæng BÝ th- cña §¶ng - ®· cã nhiÒu bµi viÕt gi¶i thÝch vÒ
®-êng lèi kh¸ng chiÕn vµ sau ®-îc tËp hîp thµnh t¸c phÈm quan träng lµ
“Kh¸ng chiÕn nhÊt ®Þnh th¾ng lîi” (9-1947); trong ®ã ®· nªu lªn tÝnh chÊt,
nhiÖm vô, ®-êng lèi tæ chøc lùc l-îng, ph-¬ng ph¸p ®Êu tranh çch m¹ng ®Ó
giµnh chÝnh quyÒn vµ v¹ch ra ®-êng h-íng ph¸t triÓn cho ®Êt n-íc sau khi
giµnh ®-îc ®éc lËp. Ngoµi ra, ®-êng lèi kh¸ng chiÕn cßn thÓ hiÖn ë nhiÒu v¨n
kiÖn quan träng kh¸c cña §¶ng. TÊt c¶ nh÷ng v¨n kiÖn nãi trªn ®Òu cã thÓ
®-îc coi lµ sù chuÈn bÞ quan träng nhÊt cho cuéc kh¸ng chiÕn ®i ®Õn th¾ng
lîi. Tr¶i qua thùc tiÔn ®Êu tranh, ®-êng lèi kh¸ng chiÕn cña §¶ng tiÕp tôc
®-îc bæ sung, söa ®æi vµ dÇn hoµn chØnh. §Æc biÖt, víi sù chØ ®¹o cña §¹i héi
§¶ng toµn quèc lÇn thø II (2-1951), ®-êng lèi kh¸ng chiÕn cña §¶ng ®· hoµn
chØnh vÒ c¬ b¶n vµ ph¸t huy t¸c dông m¹nh mÏ trong cuéc kh¸ng chiÕn ë giai
®o¹n sau. Sù hoµn chØnh vÒ ®-êng lèi còng ®· ®-îc x¸c ®Þnh vµ thÓ hiÖn cô
thÓ trong çc v¨n kiÖn cña §¹i héi, ®Æc biÖt lµ: B¸o ço chÝnh trÞ cña Chñ tÞch
Hå ChÝ Minh, LuËn c-¬ng chÝnh trÞ cña ®ång chÝ Tæng BÝ th- Tr-êng Chinh,
ChÝnh c-¬ng cña §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam...

21
Nh- vËy, tr-íc nh÷ng diÔn biÕn míi ®Çy phøc t¹p vµ hiÓm nguy cña
t×nh h×nh ®Êt n-íc sau Çch m¹ng Th¸ng T¸m vµ trong qu¸ tr×nh cña cuéc
kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l-îc, §¶ng ta ®· ®Ò ra nh÷ng chñ
tr-¬ng, ®-êng lèi ®Ó chØ ®¹o, l·nh ®¹o toµn thÓ d©n téc ®Êu tranh nh»m thùc
hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc. V¨n kiÖn §¶ng 1945-
1954 ®· ®-îc h×nh thµnh nªn tõ trong qu¸ tr×nh ®ã. V¨n kiÖn §¶ng 1945-1954
lµ sù ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, ch©n thùc vµ trùc tiÕp sù l·nh ®¹o cña §¶ng trªn tÊt c¶
çc mÆt cña kh¸ng chiÕn. §©y lµ mét nguån tµi liÖu ®Æc biÖt quan träng cña
§¶ng, cña lÞch sö çch m¹ng ViÖt Nam. Nghiªn cøu vÒ cuéc kh¸ng chiÕn
chèng thùc d©n Ph¸p x©m l-îc cña d©n téc ViÖt Nam, còng nh- nghiªn cøu vÒ
sù l·nh ®¹o cña §¶ng trªn tÊt c¶ çc mÆt ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn, chóng ta
cã thÓ th«ng qua rÊt nhiÒu nguån t- liÖu lÞch sö kh¸c nhau. Tuy nhiªn, viÖc
nghiªn cøu th«ng qua kh¶o s¸t nguån tµi liÖu v¨n kiÖn §¶ng lµ viÖc lµm hÕt
søc cÇn thiÕt vµ lµ mét yªu cÇu mang tÝnh khoa häc trong c«ng t¸c nghiªn cøu,
®Æc biÖt lµ ®èi víi chuyªn ngµnh LÞch sö §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.
1.1.2. VÞ trÝ cña v¨n kiÖn §¶ng 1945-1954 trong bé V¨n kiÖn §¶ng Toµn
tËp vµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña nã
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu ph¸t triÓn cña nhiÒu lÜnh vùc c«ng t¸c ®¶ng,
cña nhiÒu ngµnh khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n, cña c«ng t¸c ®èi néi vµ ®èi
ngo¹i, vµ do kÕt qu¶ s-u tÇm, x¸c minh, gi¸m ®Þnh v¨n kiÖn §¶ng trong nh÷ng
n¨m qua còng ®· bæ sung nhiÒu v¨n kiÖn, lµm s¸ng tá nhiÒu sù kiÖn, nhiÒu vÊn
®Ò lÞch sö, nªn Bé ChÝnh trÞ, Ban BÝ th- Trung -¬ng §¶ng (khãa VII) chñ
tr-¬ng xuÊt b¶n V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp.
Theo quyÕt ®Þnh cña Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng
Céng s¶n ViÖt Nam, sè 25-Q§/TW, ngµy 3 th¸ng 2 n¨m 1997, V¨n kiÖn §¶ng
Toµn tËp ®-îc xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt. §©y lµ mét bé s¸ch lín trong di s¶n t-
t-ëng - lý luËn cña d©n téc, ph¶n ¸nh tËp trung, chÝnh x¸c, kh¸ch quan, t-¬ng
®èi ®Çy ®ñ, toµn diÖn, cã hÖ thèng, b¶o ®¶m tÝnh khoa häc vµ tÝnh lÞch sö qu¸

22
tr×nh ho¹t ®éng çch m¹ng cña §¶ng, qu¸ tr×nh §¶ng l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh
çch m¹ng cña d©n téc. Ph¹m vi v¨n kiÖn §¶ng ®-îc xuÊt b¶n bao gåm çc
v¨n kiÖn do cÊp trung -¬ng ban hµnh kÓ tõ thêi kú ho¹t ®éng cña çc tæ chøc
tiÒn th©n cña §¶ng trë ®i.
Chñ tr-¬ng, ®-êng lèi cña §¶ng l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn
chèng thùc d©n Ph¸p x©m l-îc (1945-1954) ®-îc tËp hîp l¹i trong 8 tËp cña
V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, tõ TËp 8 ®Õn TËp 15. So víi çc V¨n kiÖn §¶ng ®·
®-îc c«ng bè tr-íc ®©y, 8 tËp s¸ch trong bé V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp lÇn nµy
®· tËp hîp vµ bæ sung thªm rÊt nhiÒu tµi liÖu quý b¸u cña §¶ng, ®· ®Ò cËp ®Õn
sù l·nh ®¹o cña §¶ng trªn mäi lÜnh vùc tõ kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù ®Õn v¨n
ho¸, x· héi. Cã 545 tµi liÖu chÝnh thøc vµ 101 tµi liÖu ®-îc in ë phÇn phô lôc,
thÓ hiÖn ®-îc mét çch ®Çy ®ñ h¬n vÒ cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña d©n téc,
cña §¶ng. §ång thêi nã còng thÓ hiÖn sù cè g¾ng rÊt lín cña çc t¸c gi¶ trong
thu thËp vµ x¸c minh t- liÖu, thÓ hiÖn ®-îc tÇm cì quan träng vµ lín lao cña
c«ng tr×nh. Tuy nhiªn, V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp lµ mét c«ng tr×nh lín nªn
trong c«ng t¸c s-u tÇm, ®èi chiÕu, x¸c minh t- liÖu, còng nh- trong c«ng t¸c
biªn so¹n còng sÏ khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, ®ßi hái çc ®éc gi¶, çc nhµ
nghiªn cøu cÇn ph¶i x¸c minh thªm.
Víi 8 tËp s¸ch - tõ TËp 8 ®Õn TËp 15 - trong bé V¨n kiÖn §¶ng Toµn
tËp, v¨n kiÖn §¶ng 1945-1954 ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ toµn diÖn sù l·nh ®¹o
cña §¶ng trªn tõng b-íc ph¸t triÓn cña cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh chèng
thùc d©n Ph¸p x©m l-îc cña d©n téc ViÖt Nam.
TËp 8, V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, tËp hîp nh÷ng v¨n kiÖn cña §¶ng tõ
sau ngµy 2-9-1945 ®Õn hÕt n¨m 1947. TËp 8 gåm 65 v¨n kiÖn chÝnh vµ 20 v¨n
kiÖn ®-a vµo phÇn phô lôc, ph¶n ¸nh sù l·nh ®¹o cña §¶ng trªn çc mÆt chÝnh
trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa - t- t-ëng, chÝnh quyÒn, qu©n ®éi, ngo¹i giao trong giai
®o¹n ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn. §ã lµ çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ toµn thÓ
Ban chÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng (kho¸ I), çc chØ thÞ, th«ng t-, th«ng ço cña

23
Ban chÊp hµnh Trung -¬ng, Ban Th-êng vô Trung -¬ng, nh÷ng bµi viÕt quan
träng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Tæng BÝ th- Tr-êng Chinh. Ngoµi ra, cßn
cã mét sè nghÞ quyÕt cña çc xø uû, khu uû gãp phÇn lµm s¸ng tá thªm sù
l·nh ®¹o cña §¶ng trong ®iÒu kiÖn kh¸ng chiÕn ¸c liÖt. V¨n kiÖn Söa ®æi lèi
lµm viÖc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ v¨n kiÖn Kh¸ng chiÕn nhÊt ®Þnh th¾ng
lîi cña Tæng BÝ th- Tr-êng Chinh lµ nh÷ng v¨n kiÖn rÊt quan träng, song ®·
xuÊt b¶n thµnh s¸ch riªng nªn kh«ng ®-a vµo V¨n kiÖn §¶ng TËp 8 n÷a. Cïng
víi nhiÒu v¨n kiÖn quan träng ®· ®-îc c«ng bè tr-íc ®©y, V¨n kiÖn §¶ng TËp
8 cßn cã h¬n 20 v¨n kiÖn ®-îc c«ng bè lÇn ®Çu.
V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, TËp 9, bao gåm nh÷ng v¨n kiÖn cña §¶ng
trong n¨m 1948. Trong ®ã, ®¸ng chó ý nhÊt lµ v¨n kiÖn NghÞ quyÕt Héi nghÞ
Trung -¬ng më réng ngµy 15, 16, 17-1-1948. Ngoµi ra cßn cã hai nghÞ quyÕt
cña hai cuéc Héi nghÞ çn bé Trung -¬ng, nhiÒu nghÞ quyÕt, chØ thÞ, th«ng ço
cña Ban Th-êng vô Trung -¬ng ®¸nh dÊu nh÷ng chuyÓn biÕn míi vµ sù l·nh
®¹o cña §¶ng ®èi víi kh¸ng chiÕn ®-îc cñng cè vµ më réng trªn tÊt c¶ çc
lÜnh vùc. TËp 9 gåm 72 tµi liÖu ®-îc c«ng bè (68 tµi liÖu in ë phÇn chÝnh vµ 4
tµi liÖu ë phÇn phô lôc) ph¶n ¸nh kh¸ ®Çy ®ñ, sinh ®éng cuéc kh¸ng chiÕn toµn
d©n, toµn diÖn, l©u dµi, dùa vµo søc m×nh lµ chÝnh cña d©n téc ta trong n¨m
®Çu tiªn cña giai ®o¹n thø hai cña cuéc kh¸ng chiÕn).
TËp 10 V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp ph¶n ¸nh sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong
n¨m 1949 trªn tÊt c¶ çc lÜnh vùc cña cuéc kh¸ng chiÕn tr-êng kú toµn d©n,
toµn diÖn. TËp 10 gåm 66 tµi liÖu, phÇn chÝnh cã 51 tµi liÖu, phÇn phô lôc cã
15 tµi liÖu. Trong ®ã bao gåm çc nghÞ quyÕt, chØ thÞ, th«ng tri, b¸o ço, ®iÖn
cña Trung -¬ng, Ban Th-êng vô Trung -¬ng, Xø uû, Khu uû vµ th-, bµi nãi
cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh.
V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, TËp 11 ph¶n ¸nh sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong
n¨m 1950. §©y lµ n¨m chuÈn bÞ chuyÓn sang giai ®o¹n tiÕn c«ng vµ ph¶n
c«ng. Sù l·nh ®¹o cña §¶ng vÒ chuyÓn h-íng chiÕn l-îc nµy thÓ hiÖn tËp

24
trung t¹i Héi nghÞ toµn quèc lÇn thø ba cña §¶ng (21-1 ®Õn 3-2-1950) vµ
®-îc bæ sung, ph¸t triÓn trong çc nghÞ quyÕt, chØ thÞ vµ nhiÒu v¨n b¶n chØ
®¹o tiÕp theo cña Trung -¬ng. Çc v¨n kiÖn trong tËp nµy ®· ph©n tÝch s©u
s¾c vµ toµn diÖn diÔn biÕn cuéc chiÕn tranh trong hai n¨m 1948-1949; chØ râ
sù chuyÓn biÕn trong so s¸nh lùc l-îng gi÷a ta vµ ®Þch ®· cã lîi cho ta; trªn
c¬ së ®ã, x¸c ®Þnh chñ tr-¬ng chuÈn bÞ chuyÓn m¹nh sang tiÕn c«ng vµ ph¶n
c«ng. TËp 11 gåm 90 tµi liÖu ë phÇn chÝnh thøc vµ 11 tµi liÖu ë phÇn phô lôc.
Trong ®ã, cã 11 nghÞ quyÕt, 35 chØ thÞ, 26 th«ng tri, 10 b¸o ço. Sè cßn l¹i lµ
çc th«ng b¸o, ®iÖn, th- chØ ®¹o cña Th-êng vô Trung -¬ng, cña Chñ tÞch Hå
ChÝ Minh vµ mét sè bµi b¸o cã néi dung chØ ®¹o quan träng cña ®ång chÝ
Tr-êng Chinh.
V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, TËp 12, bao gåm nh÷ng v¨n kiÖn cña §¶ng
trong n¨m 1951, ph¶n ¸nh nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng cña n-íc ta trªn çc
lÜnh vùc qu©n sù, chÝnh trÞ, ngo¹i giao,... ®Æc biÖt, ph¶n ¸nh néi dung ho¹t
®éng cña §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng (2-1951). PhÇn v¨n
kiÖn chÝnh cña tËp 12 bao gåm toµn bé v¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc
lÇn thø II, çc v¨n kiÖn Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung -¬ng, çc nghÞ quyÕt,
chØ thÞ, th«ng tri cña Trung -¬ng §¶ng vµ Lêi kªu gäi cña Chñ tÞch Hå ChÝ
Minh nh©n kû niÖm 5 n¨m ngµy toµn quèc kh¸ng chiÕn (gåm 56 tµi liÖu).
PhÇn phô lôc lµ mét sè v¨n kiÖn cña çc Xø uû, çc bµi ph¸t biÓu vµ ®iÖn
mõng cña çc §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, Xiªm göi §¹i héi II cña §¶ng ta
(gåm 16 tµi liÖu).
V¨n kiÖn §¶ng TËp 13 ph¶n ¸nh sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong n¨m 1952,
n¨m §¶ng tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc
lÇn thø II cña §¶ng vµ NghÞ quyÕt Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung -¬ng lÇn
thø hai (9-1951). TËp 13 gåm 80 tµi liÖu (phÇn chÝnh 70 tµi liÖu, phÇn phô lôc
10 tµi liÖu), ®ã lµ çc nghÞ quyÕt, chØ thÞ, b¸o ço, ®iÖn cña Ban chÊp hµnh

25
Trung -¬ng, Ban th-êng vô Trung -¬ng, Trung -¬ng Côc, çc khu uû vµ th-,
bµi nãi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh.
n¨m 1953. §©y lµ thêi ®iÓm cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta ®ang trªn thÕ
tiÕn c«ng vµ ph¶n c«ng m¹nh mÏ, nh»m ®¸nh th¾ng nh÷ng nç lùc chiÕn tranh
cao nhÊt cña ®Õ quèc Ph¸p vµ can thiÖp Mü ®-îc thÓ hiÖn trong kÕ ho¹ch
Nava. V¨n kiÖn §¶ng TËp 14 ph¶n ¸nh nç lùc to lín cña §¶ng ta vµ Chñ tÞch
Hå ChÝ Minh trong tËp trung l·nh ®¹o, x©y dùng, cñng cè, ph¸t triÓn lùc
l-îng, phèi hîp çc chiÕn tr-êng, chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn tiÕn c«ng chiÕn l-îc
§«ng - Xu©n 1953-1954. N¨m 1953 còng lµ n¨m Ban chÊp hµnh Trung -¬ng
§¶ng x¸c ®Þnh nh÷ng chñ tr-¬ng vµ chØ ®¹o thùc hiÖn cuéc vËn ®éng triÖt ®Ó
gi¶m t« vµ c¶i çch ruéng ®Êt. Çc NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø t-, lÇn thø
n¨m Ban chÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng khãa II, C-¬ng lÜnh ruéng ®Êt vµ nhiÒu
v¨n kiÖn kh¸c cña Trung -¬ng §¶ng ®· tr×nh bµy râ ®-êng lèi giai cÊp cña
§¶ng ë n«ng th«n, ph-¬ng ch©m, kÕ ho¹ch l·nh ®¹o thùc hiÖn cuéc vËn ®éng
nµy. TËp 14 gåm 79 v¨n kiÖn: phÇn chÝnh (67 v¨n kiÖn) lµ çc v¨n kiÖn cña
Trung -¬ng §¶ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh; phÇn phô (12 v¨n kiÖn) lµ v¨n kiÖn
cña Qu©n uû Trung -¬ng, Trung -¬ng Côc miÒn Nam vµ çc liªn khu uû, khu
uû. Trong sè ®ã, cã nhiÒu v¨n kiÖn míi c«ng bè lÇn ®Çu.
n¨m 1954. §©y lµ n¨m ®¸nh dÊu b-íc ngoÆt cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc
d©n Ph¸p vµ can thiÖp Mü, lµ n¨m Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Trung -¬ng §¶ng
vµ ChÝnh phñ tËp trung chØ ®¹o Tæng tiÕn c«ng chiÕn l-îc §«ng Xu©n 1953-
1954 mµ ®Ønh cao lµ chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ lÞch sö, ®Ëp tan cè g¾ng chiÕn
tranh cao nhÊt cña ®Õ quèc Ph¸p vµ can thiÖp Mü, kÕt thóc th¾ng lîi cuéc
kh¸ng chiÕn, lËp l¹i hoµ b×nh ë §«ng D-¬ng, gi¶i phãng miÒn B¾c, më ra mét
côc diÖn míi, mét giai ®o¹n míi cña çch m¹ng ViÖt Nam vµ §«ng D-¬ng.
T×nh h×nh míi, nhiÖm vô míi, chÝnh s¸ch míi cña §¶ng, ®Æc biÖt lµ côc diÖn

26
míi cña çch m¹ng ViÖt Nam, ®· ®-îc ph¶n ¸nh râ trong V¨n kiÖn §¶ng
Toµn tËp, TËp 15. TËp 15 gåm 78 tµi liÖu cña phÇn chÝnh vµ 13 tµi liÖu cña
phÇn phô lôc. PhÇn v¨n kiÖn chÝnh gåm çc b¸o ço, nghÞ quyÕt, chØ thÞ, ®iÖn
mËt, th- cña Ban chÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng, Bé chÝnh trÞ vµ Ban BÝ th-.
Trong v¨n kiÖn chÝnh cã b¸o ço quan träng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë Héi
nghÞ Trung -¬ng lÇn thø 6 më réng vµ NghÞ quyÕt Bé ChÝnh trÞ vÒ t×nh h×nh
míi, nhiÖm vô míi vµ chÝnh s¸ch míi cña §¶ng (9-1954). PhÇn phô lôc gåm
mét sè b¸o ço, nghÞ quyÕt, chØ thÞ, ®iÖn mËt, th- cña Tæng Qu©n uû, Trung
-¬ng Côc miÒn Nam vµ çc liªn khu uû, gãp phÇn lµm s¸ng tá thªm sù l·nh
®¹o cña §¶ng trong n¨m kÕt thóc th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n
Ph¸p.
Nh- vËy, víi 8 tËp s¸ch tËp hîp gÇn 650 tµi liÖu, v¨n kiÖn §¶ng 1945-
1954 lµ mét nguån tµi liÖu hÕt søc quan träng cña §¶ng, cña d©n téc. Th«ng
qua nguån tµi liÖu quan träng nµy, chóng ta sÏ cã ®-îc çi nh×n chÝnh x¸c,
toµn diÖn vµ hÖ thèng vÒ sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn
chèng thùc d©n Ph¸p x©m l-îc.
1.2. HÖ thèng tµi liÖu vÒ ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng trong
v¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954
§Ó cã thÓ hÖ thèng çc v¨n kiÖn ph¶n ¸nh vÒ néi dung ®-êng lèi chiÕn
tranh nh©n d©n cña §¶ng trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p,
chóng ta cÇn ph¶i dùa trªn c¬ së nh÷ng lý luËn chung vÒ chiÕn tranh, chiÕn
tranh nh©n d©n vµ chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam trong lÞch sö.
1.2.1. Vµi nÐt vÒ chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam
Th«ng th-êng, khi nãi ®Õn chiÕn tranh lµ nãi ®Õn vò khÝ, ®Õn vò trang
chiÕn ®Êu. Tuy nhiªn, ®Þnh nghÜa mét çch ®Çy ®ñ, chiÕn tranh ph¶i ®-îc hiÓu
lµ mét hiÖn t-îng x· héi - chÝnh trÞ thÓ hiÖn chñ yÕu b»ng ®Êu tranh vò trang
gi÷a çc lùc l-îng ®èi kh¸ng trong mét n-íc hoÆc gi÷a çc n-íc hoÆc liªn

27
minh çc n-íc, nh»m ®¹t tíi nh÷ng môc ®Ých kinh tÕ, chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. XÐt
vÒ b¶n chÊt x· héi, chiÕn tranh lµ s¶n phÈm cña x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng.
Nã lµ sù tiÕp tôc chÝnh trÞ b»ng b¹o lùc. ChiÕn tranh chÝnh lµ mét ph-¬ng tiÖn
kh¸c cña chÝnh trÞ.
Dùa vµo môc ®Ých, tÝnh chÊt cña chiÕn tranh, cã thÓ ph©n ra thµnh hai
lo¹i: chiÕn tranh chÝnh nghÜa vµ chiÕn tranh phi nghÜa.
ChiÕn tranh chÝnh nghÜa lµ chiÕn tranh tù vÖ chÝnh ®¸ng, chiÕn tranh b¶o
vÖ quyÒn lîi cho ®a sè; lµ chiÕn tranh tiÕn bé, nh»m môc ®Ých c¶i t¹o x· héi,
lµm cho x· héi tiÕn lªn. §ã lµ çc cuéc chiÕn tranh nh-: chiÕn tranh b¶o vÖ Tæ
quèc, chiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc, chiÕn tranh gi¶i phãng giai cÊp, chiÕn
tranh çch m¹ng... ChiÕn tranh chÝnh nghÜa ®-îc nh©n d©n ñng hé vµ ®-îc
nh©n d©n tù nguyÖn tham gia.
§èi lËp víi chiÕn tranh chÝnh nghÜa lµ chiÕn tranh phi nghÜa. ChiÕn
tranh phi nghÜa ®i ng-îc l¹i sù tiÕn bé x· héi, ph¶n l¹i lîi Ých vµ nguyÖn väng
cña ®a sè nh©n d©n, chiÕn tranh do thiÓu sè thèng trÞ g©y ra ®Ó ¸p bøc, bãc lét
nh©n d©n. Ch¼ng h¹n nh-: chiÕn tranh x©m l-îc, chiÕn tranh ®µn ¸p d©n téc,
®µn ¸p giai cÊp, ®µn ¸p t«n gi¸o, s¾c téc, chiÕn tranh ph¶n çch m¹ng. ChiÕn
tranh phi nghÜa lµ chiÕn tranh mÊt lßng d©n, kh«ng ®-îc nh©n d©n ®ång t×nh
ñng hé, mµ tr¸i l¹i cßn bÞ nh©n d©n ph¶n ®èi.
Nh- vËy, tÝnh nh©n d©n lµ tiªu chÝ lín nhÊt ®Ó ph©n biÖt chiÕn tranh
chÝnh nghÜa víi chiÕn tranh phi nghÜa. Bëi v×, trong nh©n d©n ®· hµm chøa néi
dung hoµ b×nh, tiÕn bé x· héi vµ nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n, nh©n lo¹i. Nh©n d©n
lµ ®¹i diÖn cho chÝnh nghÜa. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, chiÕn tranh chÝnh nghÜa
lµ chiÕn tranh cã tÝnh chÊt nh©n d©n.
Trªn c¬ së ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm chiÕn tranh vµ ph©n biÖt chiÕn tranh
chÝnh nghÜa vµ chiÕn tranh phi nghÜa, chóng ta cã thÓ ®i ®Õn nhËn thøc chung
vÒ chiÕn tranh nh©n d©n.

28
ChiÕn tranh nh©n d©n tr-íc hÕt ph¶i lµ mét cuéc chiÕn tranh chÝnh
nghÜa, ®em l¹i quyÒn lîi cho nh©n d©n, b¶o vÖ quyÒn lîi cho nh©n d©n, ®-îc
nh©n d©n ñng hé vµ tù nguyÖn, tù gi¸c tham gia. TÝnh chÊt bao trïm cña nã lµ
v× d©n vµ do d©n. ChiÕn tranh nh©n d©n diÔn ra víi nhiÒu h×nh thøc, nhiÒu biÖn
ph¸p phï hîp víi d©n. Lùc l-îng chñ yÕu cña nã lµ lùc l-îng nh©n d©n vµ lùc
l-îng vò trang nh©n d©n, trong ®ã, lùc l-îng vò trang nh©n d©n ®ãng vai trß
quyÕt ®Þnh chÊm døt chiÕn tranh.
ChiÕn tranh nh©n d©n lµ chiÕn tranh dùa vµo d©n ®Ó x©y dùng lùc l-îng
vò trang nh©n d©n nh»m tiÕn c«ng ®Þch vµ dùa vµo lßng d©n che chë ®Ó phßng
ngù tr-íc sù tÊn c«ng cña ®Þch.
Tõ rÊt l©u, çc nhµ s¸ng lËp ra chñ nghÜa M¸c - Lªnin còng ®· nãi ®Õn
chiÕn tranh nh©n d©n. ¡ngghen ®· tõng ®¸nh gi¸ cao vµ gäi cuéc chiÕn tranh
cña nh©n d©n Ph¸p n¨m 1793 trong thêi kú çch m¹ng t s¶n lµ: “khëi nghÜa
quÇn chóng, khëi nghÜa toµn d©n”, lµ “cuéc chiÕn tranh nh©n d©n”[2, 29]. ¤ng
còng nhËn ®Þnh r»ng cuéc chiÕn tranh cña nh©n d©n Trung Quèc chèng thùc
d©n Anh gi÷a thÕ kû XIX lµ “cuéc chiÕn tranh nh©n d©n ®Ó b¶o tån d©n téc
Trung Hoa” vµ “xÐt ®Õn cïng, cuéc chiÕn tranh Êy vÉn lµ mét cuéc chiÕn tranh
nh©n d©n ch©n chÝnh”.[35, 88]
ChiÕn tranh nh©n d©n cã thÓ do giai cÊp t- s¶n, hoÆc giai cÊp phong
kiÕn, hoÆc giai cÊp n«ng d©n l·nh ®¹o. Tuy nhiªn, thùc tÕ lÞch sö cho thÊy: do
nh÷ng h¹n chÕ giai cÊp thÓ hiÖn trong môc ®Ých cña chiÕn tranh, còng nh-
trong l·nh ®¹o vµ tiÕn hµnh chiÕn tranh, cho nªn nh÷ng cuéc chiÕn tranh nh©n
d©n do t- s¶n, phong kiÕn hay lµ n«ng d©n l·nh ®¹o ®Òu ®· kh«ng ph¸t huy
®-îc hÕt søc m¹nh cña chiÕn tranh nh©n d©n vµ ®Õn khi chiÕn tranh kÕt thóc
th× quyÒn lîi l¹i vÉn chØ thuéc vÒ tay giai cÊp thèng trÞ. Do ®ã, chiÕn tranh
nh©n d©n ph¶i do giai cÊp v« s¶n l·nh ®¹o th× míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®-îc tÊt c¶
quyÒn lîi cho nh©n d©n, cßn nÕu “do phong kiÕn hoÆc t s¶n l·nh ®¹o th× cuèi
cïng quyÒn lîi cña nh©n d©n çch m¹ng sÏ bÞ ph¶n béi.”[14, 4]

29
ë n-íc ta, trong lÞch sö hµng ngµn n¨m dùng n-íc vµ gi÷ n-íc, «ng
cha ta ®· sím cã ý thøc cè kÕt d©n téc, ®oµn kÕt chiÕn ®Êu ®Ó gi÷ n-íc.
Trong t©m thøc cña mçi ng-êi d©n lu«n cã sù g¾n kÕt gi÷a lµng víi n-íc,
gi÷a n-íc víi nhµ, lu«n ý thøc ®-îc n-íc mÊt th× nhµ tan, cho nªn, mçi khi
Tæ quèc bÞ x©m l¨ng th× mäi ng-êi d©n ®Òu ®øng lªn vò trang chèng giÆc. Tõ
®ã, ®· h×nh thµnh nªn truyÒn thèng tiÕn hµnh khëi nghÜa, vò trang ®Êu tranh
®Ó gi¶i phãng d©n téc vµ b¶o vÖ ®Êt n-íc. Cã thÓ coi nh÷ng cuéc vò trang
®Êu tranh ®ã lµ nh÷ng cuéc chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam. Trong thêi kú
®Êt n-íc bÞ phong kiÕn ph-¬ng B¾c thèng trÞ, çc cuéc næi dËy cña Hai Bµ
Tr-ng, cña Lý B«n, Mai Thóc Loan, Phïng H-ng v.v .. lµ nh÷ng cuéc khëi
nghÜa vµ chiÕn tranh nh©n d©n ®-îc ®«ng ®¶o quÇn chóng tham gia vµ ñng
hé. Çc cuéc chiÕn tranh ë thêi TrÇn, thêi Lª... còng lµ nh÷ng cuéc chiÕn
tranh nh©n d©n do giai cÊp phong kiÕn l·nh ®¹o. Cuéc chiÕn tranh do
NguyÔn HuÖ l·nh ®¹o còng lµ chiÕn tranh nh©n d©n mµ lóc ®Çu lµ mét cuéc
khëi nghÜa vµ chiÕn tranh n«ng d©n nh»m lËt ®æ bän phong kiÕn thèi n¸t
trong n-íc vµ vÒ sau lµ mét cuéc chiÕn tranh d©n téc vÜ ®¹i chèng l¹i sù x©m
l-îc cña n-íc ngoµi... Çc cuéc chiÕn tranh ®ã ®Òu nh»m môc ®Ých chÝnh
nghÜa lµ gi¶i phãng d©n téc, b¶o vÖ nÒn ®éc lËp d©n téc, chèng l¹i sù x©m
l-îc cña n-íc ngoµi. Môc ®Ých ®ã phï hîp víi nguyÖn väng c¬ b¶n cña quÇn
chóng nh©n d©n, nªn nã ®· thu hót ®-îc ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n
®ång t×nh ñng hé vµ tham gia.
MÆt kh¸c, khi l·nh ®¹o chiÕn tranh chèng x©m l-îc, çc nhµ yªu n-íc
x-a kia còng ®Òu biÕt nªu cao ngän cê ®¹i nghÜa d©n téc vµ thùc hiÖn nh÷ng
h×nh thøc d©n chñ nhÊt ®Þnh ®Ó tËp hîp søc m¹nh cña d©n. TrÇn Quèc TuÊn
kÕt luËn: “ph¶i khoan th søc d©n, lµm kÕ rÔ s©u gèc bÒn, Êy lµ thîng s¸ch
®Ó gi÷ níc”. NguyÔn Tr·i vÝ søc d©n m¹nh nh n-íc - ®Èy thuyÒn lµ d©n mµ
lËt thuyÒn còng lµ d©n - vµ nªu lªn “ph¶i tô häp bèn ph¬ng manh lÖ”... §iÒu
®ã nãi lªn r»ng, trong ®iÒu kiÖn lÞch sö cña cuéc chiÕn tranh cøu n-íc cña

30
«ng cha ta tr-íc ®©y, môc ®Ých cøu n-íc cßn cã ý nghÜa cøu d©n ®Õn mét
tr×nh ®é nµo ®ã. V× thÕ, còng cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, truyÒn thèng hµo hïng
cña d©n téc mµ «ng cha ta ®· x©y dùng nªn trong cuéc chiÕn tranh cøu n-íc
vµ gi÷ níc xa kia, chÝnh lµ do ®· dùa ®îc trªn nÒn t¶ng cña “chóng chÝ
thµnh thµnh”, “ngô binh n«ng”, “c¶ níc chung søc ®¸nh giÆc”, “tr¨m hä
lµ binh”.
Tuy nhiªn, nh- lý luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· chØ ra, do h¹n chÕ
vÒ mÆt giai cÊp l·nh ®¹o vµ tiÕn hµnh chiÕn tranh, nªn çc cuéc chiÕn tranh
nh©n d©n ViÖt Nam do «ng cha ta tiÕn hµnh d-íi thêi phong kiÕn còng kh«ng
thÓ cã môc ®Ých cøu n-íc, cøu d©n víi ®Çy ®ñ ý nghÜa cña nã ®-îc. Trong thêi
kú phong kiÕn, chiÕn tranh th-êng do giai cÊp phong kiÕn l·nh ®¹o (còng cã
tr-êng hîp lµ giai cÊp n«ng d©n l·nh ®¹o, nh-ng nÕu giµnh th¾ng lîi th× ngay
sau ®ã, giai cÊp n«ng d©n còng sÏ tù phong kiÕn ho¸ m×nh). Giai cÊp phong
kiÕn l·nh ®¹o chiÕn tranh, nªn ngoµi viÖc chèng ngo¹i x©m, hä kh«ng thÓ nµo
nãi ®Õn viÖc gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng, kh«ng thÓ nµo gi-¬ng cao ngän cê
d©n chñ víi khÈu hiÖu mang tÝnh çch m¹ng triÖt ®Ó nh- lµ ng-êi cµy cã
ruéng, bëi v× ®iÒu ®ã m©u thuÉn c¨n b¶n víi quyÒn lîi giai cÊp cña hä. ChÝnh
v× thÕ, chiÕn tranh nh©n d©n d-íi sù l·nh ®¹o cña giai cÊp phong kiÕn kh«ng
thÓ nµo cã ®-îc søc m¹nh to lín vµ thùc sù v« ®Þch nh- chiÕn tranh nh©n d©n
sau nµy - khi ®-îc ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n l·nh ®¹o.
N¨m 1930, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi. §¶ng lµ ®éi tiÒn phong cña
giai cÊp c«ng nh©n n-íc ta, §¶ng do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp, rÌn
luyÖn vµ l·nh ®¹o. §¶ng ra ®êi nh»m thùc hiÖn sø mÖnh l·nh ®¹o cuéc ®Êu
tranh çch m¹ng cña d©n téc. KÓ tõ khi cã §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
l·nh ®¹o, chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam ®· mang mét mµu s¾c míi, mét néi
dung míi mang tÝnh thêi ®¹i.
Ra ®êi trong thêi ®¹i cña cuéc çch m¹ng v« s¶n thÕ giíi, §¶ng ta lÊy
chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµm cèt. Lý luËn chñ nghÜa M¸c - Lªnin chØ ra r»ng:

31
quÇn chóng nh©n d©n lµ chñ thÓ cña lÞch sö, çch m¹ng lµ sù nghiÖp cña quÇn
chóng, çch m¹ng lµ sù nghiÖp gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng vµ nh©n d©n
ph¶i tù lµm lÊy, kh«ng ai cã thÓ lµm thay ®-îc. Trªn c¬ së kÕ thõa vµ ph¸t
triÓn kinh nghiÖm ®¸nh giÆc cña cha «ng vµ vËn dông s¸ng t¹o lý luËn M¸c -
Lªnin vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña ®Êt n-íc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta
lu«n ®Æt vÊn ®Ò ph¶i dùa vµo d©n vµ kh¼ng ®Þnh: quÇn chóng nh©n d©n lao
®éng lµ ng-êi lµm nªn lÞch sö, b¹o lùc çch m¹ng ph¶i lµ b¹o lùc cña quÇn
chóng ®«ng ®¶o; do ®ã, chiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc, chiÕn tranh gi¶i phãng
giai cÊp ph¶i do nh©n d©n lao ®éng tiÕn hµnh th× míi quyÕt ®Þnh ®-îc th¾ng
lîi. §-êng lèi cña §¶ng còng chØ râ: môc tiªu cña çch m¹ng ViÖt Nam lµ
®¸nh ®æ ®Õ quèc vµ phong kiÕn, gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, xo¸
bá mäi ¸ch ¸p bøc bãc lét, x©y dùng x· héi míi - x· héi chñ nghÜa vµ céng
s¶n chñ nghÜa. Vµ trong hoµn c¶nh ph¶i ®-¬ng ®Çu víi kÎ ®Þch cã søc m¹nh
qu©n sù vµ kinh tÕ lín h¬n gÊp nhiÒu lÇn, ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã, ta kh«ng
thÓ tiÕn hµnh mét cuéc chiÕn tranh th«ng th-êng, chiÕn tranh quy -íc b»ng
qu©n ®éi chÝnh quy ®-îc, ta ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc chiÕn tranh nh©n d©n,
toµn d©n, toµn diÖn, l©u dµi vµ chñ ®éng.
Nh- vËy, nh»m thùc hiÖn môc tiªu cña çch m¹ng ViÖt Nam, chiÕn
tranh nh©n d©n d-íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®· kÕt hîp ®-îc ®Çy ®ñ môc ®Ých
“cøu níc” víi “cøu d©n”, gi¶i phãng d©n téc, b¶o vÖ Tæ quèc víi gi¶i phãng
nh©n d©n lao ®éng. Môc ®Ých ®ã trë thµnh ngän cê tËp hîp lùc l-îng cña toµn
d©n téc vµo cuéc ®Êu tranh chung vµ nã ®· lµm nªn søc m¹nh chÝnh trÞ, tinh
thÇn vµ vËt chÊt v« cïng to lín cña chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam trong thêi
®¹i míi. V× thÕ, chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi - thêi ®¹i
Hå ChÝ Minh - ®· cã ®-îc søc m¹nh v« ®Þch, lÇn l-ît ®¸nh th¾ng nh÷ng kÎ thï
lín m¹nh h¬n m×nh gÊp nhiÒu lÇn.
B»ng ®-êng lèi chÝnh trÞ vµ ®-êng lèi qu©n sù ®óng ®¾n, §¶ng ta ®øng
®Çu lµ l·nh tô vÜ ®¹i Hå ChÝ Minh ®· ®-a vµo ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n

32
ViÖt Nam mét néi dung míi mang tÝnh thêi ®¹i: ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n
d©n do giai cÊp c«ng nh©n l·nh ®¹o. Nh- nhËn ®Þnh cña §¹i t-íng Vâ Nguyªn
Gi¸p: “chiÕn tranh nh©n d©n ë níc ta lµ chiÕn tranh nh©n d©n do giai cÊp
c«ng nh©n l·nh ®¹o, lµ chiÕn tranh “v× d©n” vµ “do d©n” víi ý nghÜa vµ néi
dung ®Çy ®ñ nhÊt cña nã trong thêi ®¹i míi.”[35, 89] “Néi dung c¬ b¶n cña
®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng lµ: c¶ n-íc mét lßng, toµn d©n ®¸nh
giÆc d-íi sù l·nh ®¹o cña giai cÊp c«ng nh©n, ph¸t huy søc m¹nh chiÕn ®Êu
cña c¶ d©n téc, tiÕn hµnh khëi nghÜa toµn d©n vµ chiÕn tranh nh©n d©n, ®Ó
th¾ng nh÷ng ®éi qu©n x©m lîc lín m¹nh cña chñ nghÜa ®Õ quèc.”[35, 87]
§-êng lèi chiÕn tranh ®éc lËp, tù chñ vµ s¸ng t¹o cña §¶ng ®· gi¶i quyÕt
®-îc nh÷ng vÊn ®Ò qu©n sù do thùc tiÔn cuéc chiÕn tranh yªu n-íc cña d©n
téc ®Æt ra.
§-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng ®-îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
dÇn trong thùc tiÔn cuéc ®Êu tranh anh dòng vµ s¸ng t¹o cña qu©n vµ d©n ta,
d-íi sù l·nh ®¹o chiÕn tranh vµ chØ ®¹o chiÕn l-îc s¾c bÐn cña Bé ChÝnh trÞ
Trung -¬ng §¶ng, theo ®-êng lèi chÝnh trÞ vµ qu©n sù ®óng ®¾n cña §¶ng. Nã
®-îc cô thÓ ho¸ vµ hoµn chØnh dÇn trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña
§¶ng, cña nh©n d©n ta.
Thêi k× 1930 - 1945, quan ®iÓm vÒ chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng chØ
míi thÓ hiÖn râ nÐt víi néi dung khëi nghÜa toµn d©n. Trong ChØ thÞ thµnh lËp
§éi ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n (n¨m 1944), §¶ng x¸c ®Þnh:
“cuéc kh¸ng chiÕn cña ta lµ cuéc kh¸ng chiÕn cña toµn d©n” nªn “cÇn ph¶i
®éng viªn toµn d©n, vò trang toµn d©n”[21, 356]. §Õn thêi kú kh¸ng chiÕn
chèng thùc d©n Ph¸p (1945-1954), trong t¸c phÈm Kh¸ng chiÕn nhÊt ®Þnh
th¾ng lîi (9-1947), ®ång chÝ Trêng Chinh viÕt: “Cuéc kh¸ng chiÕn nµy lµ
mét cuéc chiÕn tranh nh©n d©n”[81, 61]. Vµ trong ChÝnh c-¬ng §¶ng Lao
®éng ViÖt Nam, th¸ng 2 n¨m 1951, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh râ: “Cuéc kh¸ng

33
chiÕn cña ta lµ mét cuéc chiÕn tranh nh©n d©n. §Æc ®iÓm cña nã lµ: toµn d©n,
toµn diÖn, trêng kú.”[26, 436]
NhiÒu nhµ nghiªn cøu ®· kh¼ng ®Þnh r»ng, t- duy chiÕn l-îc cña ®-êng
lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng ta b¾t ®Çu xuÊt ph¸t tõ Lêi kªu gäi cña Chñ
tÞch Hå ChÝ Minh tr-íc cuéc Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m 1945, ®ã lµ lÊy søc
ta gi¶i phãng cho ta. Cã thÓ nãi r»ng, ®Õn thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n
Ph¸p, t- duy Êy ®· ph¸t triÓn thµnh ®-êng lèi chØ ®¹o mét cuéc chiÕn tranh
çch m¹ng l©u dµi, mét cuéc chiÕn tranh nh©n d©n cã lùc l-îng vò trang gåm
ba thø qu©n lµm nßng cèt cho toµn d©n ®¸nh giÆc. Vµ ®-êng lèi ®ã ®· tiÕp
tôc ®-îc ph¸t huy, ph¸t triÓn vµ ®¹t ®Õn ®Ønh cao trong thêi kú kh¸ng chiÕn
chèng Mü.
Nh- vËy, thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l-îc (1945-
1954) lµ mét thêi kú hÕt søc quan träng. §-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña
§¶ng ®· ®-îc h×nh thµnh vµ dÇn dÇn hoµn chØnh trong qu¸ tr×nh cña cuéc
kh¸ng chiÕn nµy. Nã thÓ hiÖn râ ë nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña cuéc kh¸ng
chiÕn lµ: kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn, l©u dµi vµ tù lùc çnh sinh lµ chÝnh.
Nh÷ng néi dung ®ã ®· ®-îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ, râ rµng vµ nhÊt qu¸n trong çc
v¨n kiÖn cña §¶ng tõ ngµy ®Çu cuéc kh¸ng chiÕn. Nghiªn cøu vÒ ®-êng lèi
kh¸ng chiÕn, ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng nãi chung vµ trong thêi
kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p nãi riªng, kh«ng thÓ kh«ng chó träng
kh¶o s¸t ë nguån tµi liÖu quan träng nµy.
1.2.2. HÖ thèng çc tµi liÖu chñ yÕu vÒ ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña
§¶ng trong v¨n kiÖn §¶ng 1945 - 1954
Trong t¸c phÈm ChiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc vµ chiÕn tranh b¶o vÖ
Tæ quèc, §¹i tíng Vâ Nguyªn Gi¸p viÕt: “®èi víi nh÷ng ngêi céng s¶n
chóng ta, häc thuyÕt qu©n sù M¸c - Lªnin bao giê còng mang tÝnh chÊt tæng
hîp, g¾n liÒn víi chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, víi khoa häc vµ kü
thuËt...; häc thuyÕt Êy kh«ng bao giê mang tÝnh chÊt qu©n sù thuÇn tuý. ChiÕn

34
l-îc qu©n sù M¸c - Lªnin ®óng ®¾n bao giê còng lµ mét chiÕn l-îc tæng
hîp”[35, 6]; vµ “Mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a ®êng lèi qu©n sù vµ ®êng lèi
chÝnh trÞ trong t- t-ëng cña Hå ChÝ Minh vµ cña §¶ng ta lµ v« cïng kh¨ng
khÝt vµ sinh ®éng. Mèi quan hÖ h÷u c¬ ®ã ®· t¹o nªn søc m¹nh to lín cña nÒn
quèc phßng toµn d©n vµ chiÕn tranh nh©n d©n ë níc ta trong thêi ®¹i míi.”
[35, 9]
§-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng ta lµ ®-êng lèi qu©n sù m¸c
xÝt mang tÝnh tæng hîp, ®ã lµ ®-êng lèi cña cuéc chiÕn tranh nh©n d©n trong
thêi ®¹i míi. Çc v¨n kiÖn cña §¶ng trong thêi kú nµy, dï Ýt hay nhiÒu, còng
®Òu ph¶n ¸nh sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong cuéc chiÕn tranh nh©n d©n.
Tuy nhiªn, víi ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi, chóng t«i chó träng h¬n
hÕt ®Õn nh÷ng v¨n kiÖn cã tÝnh chÊt ®Ò ra nh÷ng ph-¬ng ¸n chØ ®¹o chung,
kh¸i qu¸t cho cuéc kh¸ng chiÕn. Trong qu¸ tr×nh thèng kª, m« t¶ ë phÇn d-íi
®©y, chóng t«i chØ cã thÓ nªu lªn nh÷ng v¨n kiÖn mang tÝnh ®¹i diÖn ph¶n ¸nh
®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng. TÊt nhiªn, viÖc nghiªn cøu çc v¨n
kiÖn thiªn vÒ s¸ch l-îc cô thÓ trong tõng giai ®o¹n cô thÓ lµ hÕt søc quan
träng, çc v¨n kiÖn ®ã lµ sù cô thÓ ho¸ ®-êng lèi, lµm râ h¬n sù chØ ®¹o vÒ
®-êng lèi trong thùc tiÔn. Do vËy, çc v¨n kiÖn ®ã dï kh«ng dÉn ra ë ®©y,
nh-ng chóng t«i vÉn cã thÓ sö dông trong qu¸ tr×nh tr×nh bµy néi dung ë çc
ch-¬ng sau.
D-íi ®©y lµ nh÷ng v¨n kiÖn quan träng cña §¶ng ph¶n ¸nh râ nÐt
®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng trong thêi kú nµy:
- V¨n kiÖn Héi nghÞ çn bé B¾c Kú cña §¶ng Céng s¶n §«ng D-¬ng,
(ngµy 10 vµ 11-9-1945): Sau khi ph©n tÝch t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc, x¸c
®Þnh nh÷ng b-íc khã kh¨n hiÖn t¹i cña ®Êt n-íc, Héi nghÞ nªu lªn nhiÖm vô
chÝnh vµ nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ trªn çc mÆt chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, tµi
chÝnh, v¨n ho¸, x· héi, t«n gi¸o,... thÓ hiÖn sù chuÈn bÞ cña §¶ng cho mét
cuéc kh¸ng chiÕn toµn diÖn trªn tÊt c¶ çc mÆt.

35
- V¨n kiÖn Göi ®ång bµo Nam Bé (26-9-1945) do Chñ tÞch Hå ChÝ
Minh viÕt ®· kh¼ng ®Þnh râ tÝnh chÊt chÝnh nghÜa vµ tÝnh toµn d©n lµ nh©n tè
th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn cña d©n téc ta.
- ChØ thÞ cña Ban chÊp hµnh T¦ vÒ Kh¸ng chiÕn kiÕn quèc (25-11-
1945) nhËn ®Þnh nh÷ng ®æi thay c¨n b¶n cña t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong n-íc
sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai; nªu lªn nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n vµ nh÷ng
th¸ch thøc lín cña cuéc çch m¹ng gi¶i phãng d©n téc mµ nh©n d©n ta ®ang
tiÕn hµnh; ®¸nh gi¸ çc kÎ thï, chØ râ kÎ thï chÝnh lµ thùc d©n Ph¸p x©m l-îc;
nªu lªn nhiÖm vô chñ yÕu tr-íc m¾t, ®Ò ra çc c«ng t¸c trªn çc mÆt chÝnh trÞ,
qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa, ngo¹i giao... ChØ thÞ Kh¸ng chiÕn kiÕn quèc lµ mét
trong nh÷ng v¨n kiÖn mang tÝnh chÊt c-¬ng lÜnh kh¸ng chiÕn.
- V¨n kiÖn Héi liªn hiÖp quèc d©n ViÖt Nam ra ®êi kh¼ng ®Þnh yªu cÇu
“toµn d©n ph¶i ®óc thµnh mét khèi” ®Ó tiÕn hµnh cuéc tranh ®Êu vâ trang tù vÖ
®ång thêi víi viÖc kiÕn thiÕt n-íc nhµ, kh¼ng ®Þnh thèng nhÊt d©n téc lµ mét
vò khÝ s¾c bÐn ®Ó chèng l¹i kÎ thï cña d©n téc.
- V¨n kiÖn C«ng viÖc khÈn cÊp b©y giê do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt,
trong ®ã nªu râ nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ vµ cÊp thiÕt cña kh¸ng chiÕn toµn d©n,
toµn diÖn: vÒ qu©n sù, vÒ kinh tÕ, vÒ chÝnh trÞ, tuyªn truyÒn, tæ chøc, huÊn
luyÖn vµ ®éng viªn nh©n d©n. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh vai trß cña
§¶ng, cña ®¶ng viªn trong b-íc khã kh¨n cña sù nghiÖp çch m¹ng. V¨n kiÖn
C«ng viÖc khÈn cÊp b©y giê lµ mét v¨n kiÖn mang tÝnh c-¬ng lÜnh kh¸ng
chiÕn, thÓ hiÖn tãm t¾t néi dung c¬ b¶n cña ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n
cña §¶ng.
- V¨n kiÖn NghÞ quyÕt cña Toµn kú ®¹i biÓu kho¸ch ®¹i, ngµy 21, 22,
23 th¸ng 6-1946 nªu lªn nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n, tù chØ trÝch nh÷ng h¹n
chÕ, sai lÇm trong çc mÆt c«ng t¸c cña §¶ng; ®-a ra th¸i ®é vµ chñ tr-¬ng
cña §¶ng ®èi víi çc lùc l-îng Ph¸p, Tµu, ®èi víi çc tÇng líp nh©n d©n, çc

36
héi §¶ng, vµ vÒ vÊn ®Ò çc Uû ban hµnh chÝnh, vÊn ®Ò çc ngµnh chuyªn m«n,
qu©n sù, §¶ng, ViÖt Minh, tuyªn truyÒn, ®µo t¹o çn bé, ...
- V¨n kiÖn Lêi kªu gäi quèc d©n cña héi nghiªn cøu chñ nghÜa Çc
M¸c ë §«ng D-¬ng kh¼ng ®Þnh tÝnh chÝnh nghÜa cña cuéc kh¸ng chiÕn; nªu
lªn quyÕt t©m kh¸ng chiÕn cña §¶ng vµ kªu gäi ®ång bµo toµn quèc “H·y s½n
sµng chiÕn ®Êu ®Ó tù vÖ bÊt cø n¬i nµo vµ chç nµo! Mçi ng-êi d©n ViÖt Nam
lóc nµy ph¶i h¨ng h¸i g¸nh nhiÖm vô thiªng liªng: b¶o vÖ chñ quyÒn cña Tæ
quèc. §oµn kÕt phÊn ®Êu nhÊt ®Þnh chóng ta sÏ th¾ng.”[22, 147-149]
- V¨n kiÖn Göi Xø uû Nam Bé, ngµy 16-12-194 nhËn ®Þnh: theo t×nh
h×nh bªn Ph¸p vµ lßng tham cña thùc d©n, th× chØ cã mét cuéc chiÕn tranh toµn
diÖn, l©u dµi, gay g¾t, khã kh¨n míi gi¶i quyÕt ®-îc chñ quyÒn ViÖt Nam. V×
vËy, ph¶i cho ®ång chÝ vµ d©n chóng hay, ph¶i nhËn râ tr-êng kú kh¸ng chiÕn
vµ thÕ nµo th¾ng lîi còng vÒ ta.
- V¨n kiÖn Lêi kªu gäi göi ®ång bµo toµn quèc, nh©n d©n Ph¸p, nh©n
sÜ toµn thÕ giíi: Hå ChÝ Minh tè ço thùc d©n Ph¸p ph¶n béi l¹i HiÖp ®Þnh ®·
ký, tiÕp tôc hµnh ®éng x©m l-îc n-íc ta; ®ång thêi, kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m
chiÕn ®Êu gi÷ quyÒn ®éc lËp, tù do cña d©n téc ViÖt Nam. Ng-êi x¸c ®Þnh:
“cuéc kh¸ng chiÕn sÏ cùc khæ, sÏ dai d¼ng”, nhng “20 triÖu ngêi ViÖt Nam
kiªn quyÕt chèng l¹i 10 v¹n thùc d©n Ph¸p, chóng ta nhÊt ®Þnh sÏ th¾ng lîi”.
Ng-êi thay mÆt ChÝnh phñ, h¹ lÖnh cho bé ®éi, tù vÖ, d©n qu©n vµ toµn thÓ
quèc d©n, tõ Nam chÝ B¾c, “nÕu Ph¸p tÊn c«ng th× ph¶i lËp tøc chèng l¹i.
Ng-êi cã sóng dïng sóng, ng-êi cã dao dïng dao, cã g× dïng nÊy. Ai còng
ph¶i ra søc gi÷ g×n Tæ quèc.”[22, 158-159]
- Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn (19-12-1946) cña Chñ tÞch Hå ChÝ
Minh ®-îc coi lµ mét bøc tranh chiÕn tranh nh©n d©n hoµnh tr¸ng. Toµn v¨n
cña Lêi kªu gäi ®-îc tr×nh bµy trong V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, TËp 8, trang
160-161. Tuy nhiªn, theo so s¸nh, ®èi chiÕu víi b¶n chôp b¶n gèc, chóng t«i
cho r»ng, v¨n b¶n ®-îc in trong V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp cã mét sè chç ch-a

37
chÝnh x¸c. Do vËy, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, chóng t«i sö dông v¨n
b¶n ®-îc dÉn tõ nguån Hå ChÝ Minh Toµn tËp, TËp 4, trang 480-481. D-íi
®©y lµ toµn v¨n Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn:
Hìi ®ång bµo toµn quèc!
Chóng ta muèn hoµ b×nh, chóng ta ph¶i nh©n nh-îng. Nh-ng chóng
ta cµng nh©n nh-îng, thùc d©n Ph¸p cµng lÊn tíi, v× chóng quyÕt t©m
c-íp n-íc ta lÇn n÷a!
Kh«ng! Chóng ta thµ hy sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt
n-íc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ.
Hìi ®ång bµo!
Chóng ta ph¶i ®øng lªn!
BÊt kú ®µn «ng, ®µn bµ, bÊt kú ng-êi giµ, ng-êi trÎ, kh«ng chia t«n
gi¸o, ®¶ng ph¸i, d©n téc. HÔ lµ ng-êi ViÖt Nam th× ph¶i ®øng lªn ®¸nh
thùc d©n Ph¸p ®Ó cøu Tæ quèc. Ai cã sïng dïng sóng. Ai cã g-¬m dïng
g-¬m, kh«ng cã g-¬m th× dïng cuèc, xuæng, gËy géc. Ai còng ph¶i ra søc
chèng thùc d©n Ph¸p cøu n-íc.
Hìi anh em binh sÜ, tù vÖ, d©n qu©n!
Giê cøu n-íc ®· ®Õn. Ta ph¶i hy sinh ®Õn giät m¸u cuèi cïng, ®Ó
gi÷ g×n ®Êt n-íc.
Dï ph¶i gian lao kh¸ng chiÕn, nh-ng víi mét lßng kiªn quyÕt hy
sinh, th¾ng lîi nhÊt ®Þnh vÒ d©n téc ta!
ViÖt Nam ®éc lËp vµ thèng nhÊt mu«n n¨m!
Kh¸ng chiÕn th¾ng lîi mu«n n¨m! [56, 480-481]

38
- ChØ thÞ Toµn d©n kh¸ng chiÕn, 22-12-1946

lµ mét v¨n kiÖn ®Æc
biÖt quan träng vÒ ®-êng lèi kh¸ng chiÕn, ®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña
§¶ng. B¶n chØ thÞ ®· nªu lªn tãm t¾t nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ®-êng lèi
kh¸ng chiÕn nh- sau: Môc ®Ých cña cuéc kh¸ng chiÕn lµ ®¸nh bän ph¶n ®éng
thùc d©n Ph¸p x©m l-îc, giµnh ®éc lËp vµ thèng nhÊt Tæ quèc. TÝnh chÊt cña
cuéc kh¸ng chiÕn lµ toµn d©n, toµn diÖn, tr-êng kú, tù lùc çnh sinh. Cuéc
kh¸ng chiÕn sÏ tr¶i qua ba giai ®o¹n: phßng ngù, cÇm cù vµ ph¶n c«ng. B¶n
chØ thÞ cßn nªu lªn çc chÝnh s¸ch kh¸ng chiÕn, chÝnh s¸ch ®oµn kÕt toµn d©n,
x©y dùng thùc lùc vÒ mäi mÆt, ®oµn kÕt quèc tÕ, thªm b¹n bít thï, chÜa mòi
nhän ®Êu tranh vµo bän ph¶n ®éng thùc d©n Ph¸p. B¶n chØ thÞ cßn h-íng dÉn
vÒ çch ®¸nh, vÒ ch-¬ng tr×nh kh¸ng chiÕn, vÒ tæ chøc c¬ quan l·nh ®¹o kh¸ng
chiÕn, vÒ khÈu hiÖu tuyªn truyÒn trong kh¸ng chiÕn v.v...
- V¨n kiÖn NghÞ quyÕt cña Héi nghÞ çn bé Trung -¬ng (tõ 3-4 ®Õn 6-
4-1947) kiÓm ®iÓm t×nh h×nh cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc trong nh÷ng th¸ng
®Çu vµ ®i tíi kÕt luËn: “®Þch kh«ng thÓ dïng vâ khÝ tèi t©n mµ tiªu diÖt qu©n
chñ lùc cña ta.”[22, 176] NghÞ quyÕt ®Ò ra nh÷ng chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch cña
®oµn thÓ trong cuéc kh¸ng chiÕn trªn tÊt c¶ çc mÆt chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh
tÕ, v¨n hãa.
- T¸c phÈm Kh¸ng chiÕn nhÊt ®Þnh th¾ng lîi (9-1947) cña ®ång chÝ
Tr-êng Chinh lµ tËp hîp nh÷ng bµi viÕt gi¶i thÝch vÒ ®-êng lèi kh¸ng chiÕn
®¨ng trªn b¸o Sù thËt (tõ sè 70 ®Õn sè 81). §©y lµ mét v¨n kiÖn quan träng
cña §¶ng. Tuy nhiªn, do ®· in thµnh t¸c phÈm riªng, v× thÕ, trong V¨n kiÖn
§¶ng Toµn tËp kh«ng in l¹i. Chóng t«i tiÕp cËn t¸c phÈm Kh¸ng chiÕn nhÊt
®Þnh th¾ng lîi víi t- çch lµ mét t¸c phÈm ®éc lËp do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt
xuÊt b¶n lÇn thø hai, th¸ng 12-1948.

Trong V¨n kiÖn §¶ng Toµn tËp, TËp 8, ghi lµ ngµy 12- 12- 1946. Nh-ng theo nhiÒu tµi liÖu tin cËy kh¸c,
ngµy Trung -¬ng §¶ng ra chØ thÞ Toµn d©n kh¸ng chiÕn lµ ngµy 22-12-1946. Chóng t«i cho r»ng ý kiÕn ®ã
hîp lý h¬n.

39
T¸c phÈm nªu lªn vµ gi¶i thÝch râ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ ®èi t-îng, môc ®Ých,
tÝnh chÊt, nhiÖm vô cña cuéc kh¸ng chiÕn; ph©n tÝch mét çch khoa häc so
s¸nh lùc l-îng gi÷a ta vµ ®Þch; nªu lªn vµ gi¶i thÝch râ ®-êng lèi kh¸ng chiÕn
toµn d©n, toµn diÖn, l©u dµi, tù lùc çnh sinh vµ ba giai ®o¹n cña cuéc kh¸ng
chiÕn; nªu lªn ®-êng lèi tæ chøc lùc l-îng, ph-¬ng ph¸p ®Êu tranh çch m¹ng
®Ó giµnh chÝnh quyÒn vµ ®-êng h-íng ph¸t triÓn cho ®Êt n-íc sau khi giµnh
®-îc ®éc lËp.
- V¨n kiÖn B«la nãi g×? Ta ph¶i lµm g×? ChØ thÞ cña Trung -¬ng, ngµy
15-9-1947: §¶ng kh¼ng ®Þnh râ, bµi diÔn v¨n cña B«la ®· lµm cho toµn thÓ bé
®éi vµ nh©n d©n ViÖt Nam cµng nhËn râ rµng r»ng kh«ng thÓ dïng b¹o lùc mµ
®Ì bÑp ý chÝ x©m l-îc cña thùc d©n Ph¸p th× kh«ng thÓ cã ®éc lËp vµ thèng
nhÊt thùc sù. NhiÖm vô cÇn kÝp cña d©n téc ViÖt Nam lµ: ®oµn kÕt réng r·i vµ
chÆt chÏ toµn d©n, gÊp rót tæ chøc vµ chuÈn bÞ çc lµng chiÕn ®Êu, tÝch cùc
thùc hiÖn tù cÊp tù tóc... ®éng viªn mäi lùc lîng cña d©n téc, “tÊt c¶ cho mÆt
trËn, tÊt c¶ ®Ó th¾ng lîi”[22, 289-303]
- V¨n kiÖn Phô chó mét ®iÓm trong ChØ thÞ Trung -¬ng ngµy 15-10-
1947 (ra ngµy 21-1-1948) gi¶i thÝch çc phÐp t¾c cña chiÕn tranh trong thêi
®¹i ngµy nay vµ ®èi chiÕu víi cuéc chiÕn tranh ViÖt - Ph¸p. V¨n kiÖn x¸c ®Þnh
chiÕn tranh ViÖt - Ph¸p còng theo nh÷ng phÐp t¾c Êy, song còng cã nh÷ng ®Æc
®iÓm riªng. NhiÒu vÊn ®Ò vÒ chiÕn thuËt, chiÕn l-îc, çch ®¸nh cña chiÕn
tranh nh©n d©n ®· ®-îc ®Ò cËp kh¸ râ trong v¨n kiÖn nµy.
- V¨n kiÖn Lêi kªu gäi nh©n kû niÖm mét n¨m ngµy kh¸ng chiÕn toµn
quèc (19-12-1947) lµ mét v¨n kiÖn quan träng ph¶n ¸nh t- duy biÖn chøng
m¸c xÝt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh t-¬ng quan
lùc l-îng gi÷a ta vµ ®Þch - mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng trong viÖc ®Ò ra
®-êng lèi chiÕn tranh nh©n d©n cña §¶ng. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh
cuéc kh¸ng chiÕn ch¾c ch¾n sÏ th¾ng lîi, dï ph¶i l©u dµi, gian khæ.

40
- V¨n kiÖn NghÞ quyÕt §¹i biÓu Héi nghÞ X.U, ngµy 16 ®Õn ngµy 20-12-
1947 thÓ hiÖn chñ tr-¬ng cña §¶ng trong viÖc thùc hiÖn triÖt ®Ó chÝnh s¸ch ®¹i
®oµn kÕt, chèng m-u m« chia rÏ cña thùc d©n Ph¸p; thùc hiÖn toµn d©n kh¸ng
chiÕn, kh¸ng chiÕn vÒ mäi ph-¬ng diÖn ®Ó cuéc tr-êng kú kh¸ng chiÕn mau
tiÕn ®Õn th¾ng lîi. §¶ng x¸c ®Þnh cuéc kh¸ng chiÕn cµng kÐo dµi, mÆt trËn
cµng më réng th× sù tiÕp tÕ cµng thu hÑp. V× vËy, vÊn ®Ò tù cÊp trong tõng ®Þa
ph-¬ng, tù cÊp vÒ mäi ph-¬ng diÖn, nhÊt lµ vò khÝ vµ l-¬ng thùc lµ vÊn ®Ò
quan träng nhÊt.
- V¨n kiÖn NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung -¬ng më réng ngµy 15, 16, 17-
1-1948 nhËn ®Þnh t×nh h×nh sau chiÕn th¾ng ViÖt B¾c vµ ®Ò ra nh÷ng nhiÖm
vô trong giai ®o¹n míi trªn çc mÆt: qu©n sù, chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x©y
dùng, cñng cè vµ ph¸t triÓn §¶ng, chuÈn bÞ §¹i héi §¶ng toµn quèc. NghÞ
quyÕt chØ ra r»ng cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta ®· chuyÓn sang giai
®o¹n hai.
- V¨n kiÖn NghÞ quyÕt çn bé Trung -¬ng lÇn thø IV (miÒn B¾c §«ng
D-¬ng): Trªn c¬ së dù ®o¸n ©m m-u cña ®Þch trong mïa hÌ, §¶ng ®Ò ra kÕ
ho¹ch qu©n sù cña ta ®Ó ®èi phã víi ®Þch. Ngoµi ra, §¶ng cßn ®Ò ra çc kÕ
ho¹ch vÒ kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ nh»m thùc hiÖn môc tiªu c¶i thiÖn d©n sinh;
kÕ ho¹ch vÒ cuéc vËn ®éng “thi ®ua ¸i quèc”, vÒ c«ng t¸c trong vïng ®Þch
kiÓm so¸t vµ chiÕm ®ãng, vÒ c«ng t¸c ViÖt Minh vµ Liªn ViÖt, vÒ vÊn ®Ò tæ
chøc trong Héi v.v..
- V¨n kiÖn Lêi kªu gäi trong dÞp 1.000 ngµy kh¸ng chiÕn: Chñ tÞch Hå
ChÝ Minh ph©n tÝch nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n cña cuéc kh¸ng chiÕn, xem xÐt
t×nh h×nh gi÷a ta vµ ®Þch, Ngêi kh¼ng ®Þnh “th¾ng lîi nhÊt ®Þnh thuéc vÒ tay
ta”. Ngêi còng nhÊn m¹nh “cµng ®Õn gÇn th¾ng lîi th× cµng gay go” vµ mçi
mét ngêi d©n ph¶i hiÓu ®îc r»ng “cã tù lËp míi ®éc lËp, cã tù cêng míi tù
do” nªn mçi ngêi ph¶i “lÊy viÖc xung phong trong phong trµo Thi ®ua ¸i
quèc lµ nhiÖm vô thiªng liªng cña m×nh” [23, 154-157]

41
- V¨n kiÖn Chóng ta chiÕn ®Êu cho ®éc lËp vµ d©n chñ. B¸o ço ®äc ë
Héi nghÞ çn bé lÇn thø V (tõ 8-8 ®Õn 16-8- 1948): Trªn c¬ së nhËn ®Þnh t×nh
h×nh thÕ giíi vµ §«ng D-¬ng, b¶n b¸o ço s¾p xÕp çc lùc l-îng çch m¹ng
vµ ph¶n çch m¹ng; x¸c ®Þnh tÝnh chÊt vµ nhiÖm vô cña çch m¹ng; bµn vÒ
vÊn ®Ò c¶i çch ruéng ®Êt, vÊn ®Ò ph¸t triÓn d©n chñ míi trong kh¸ng chiÕn;
x¸c ®Þnh con ®-êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi; x¸c ®Þnh nh÷ng nhiÖm vô cÇn
kÝp cña çch m¹ng §«ng D-¬ng; bµn vÒ c«ng t¸c ph¸t triÓn vµ cñng cè §¶ng;
vÒ viÖc chuÈn bÞ tiÕn tíi §¹i héi toµn quèc lÇn thø hai cña §¶ng.
- V¨n kiÖn NghÞ quyÕt Héi nghÞ çn bé Trung -¬ng lÇn thø s¸u, tõ 14
®Õn 18- 1-1949: ®Ò ra nh÷ng nhiÖm vô vµ c«ng t¸c qu©n sù cÇn kÝp; cñng cè
chÝnh quyÒn nh©n d©n; c«ng t¸c phßng gian vµ trõ gian trong giai ®o¹n chuÈn
bÞ tæng ph¶n c«ng; c«ng t¸c kinh tÕ tµi chÝnh; c«ng t¸c mÆt trËn vµ d©n vËn;
nhiÖm vô vµ c«ng t¸c néi bé §¶ng n¨m 1949.
- V¨n kiÖn TÝch cùc cÇm cù vµ chuÈn bÞ tæng ph¶n c«ng (B¸o ço cña
®ång chÝ Tr-êng Chinh t¹i Héi nghÞ çn bé Trung -¬ng lÇn thø s¸u, tõ 14 ®Õn
18-1-1949) nhËn ®Þnh cuéc kh¸ng chiÕn cña ta ®ang chuyÓn m¹nh trªn giai
®o¹n thø hai (giai ®o¹n cÇm cù), lùc l-îng t-¬ng quan gi÷a ta vµ ®Þch ®·
chuyÓn biÕn râ rÖt, lùc l-îng t-¬ng quan gi÷a d©n chñ vµ ®Õ quèc trªn thÕ giíi
còng ®ang chuyÓn biÕn mau lÑ. Do ®ã, chóng ta cÇn kiÓm ®iÓm t×nh h×nh,
nhËn ®Þnh nhiÖm vô tr-íc m¾t ®Ó chuÈn bÞ tæng ph¶n c«ng, giµnh lÊy th¾ng lîi
cuèi cïng.
- V¨n kiÖn NhiÖm vô qu©n sù cña chóng ta trong giai ®o¹n hiÖn t¹i
(B¸o ço t¹i Héi nghÞ çn bé Trung -¬ng lÇn thø s¸u, tõ ngµy 14 ®Õn 18-1-
1949) thÓ hiÖn chñ tr-¬ng chØ ®¹o cña §¶ng: ®¸nh m¹nh h¬n n÷a ®Ó thu hÑp
vïng ®Þch kiÓm so¸t, ph¸ chiÕn thuËt “vÕt dÇu loang” cña ®Þch, tiÕn tíi ®¸nh
tËp kÝch nhiÒu h¬n ®¸nh phôc kÝch, coi träng ®¸nh tiªu diÖt vµ gi¶m bít ®¸nh
tiªu hao, bæ sung vµ ph¸t triÓn thùc lùc. V¨n kiÖn nhÊn m¹nh chñ tr-¬ng lÊy
du kÝch chiÕn lµ chÝnh vµ sím ®Èy vËn ®éng chiÕn lªn ngang hµng víi du kÝch

42
chiÕn; giµnh chñ ®éng vÒ chiÕn thuËt, chiÕn dÞch vµ tiÕn tíi chñ ®éng vÒ chiÕn
l-îc bé phËn ®Ó chuÈn bÞ chñ ®éng vÒ chiÕn l-îc trong giai ®o¹n tæng ph¶n
c«ng.
- Çc v¨n kiÖn cña Héi nghÞ toµn quèc lÇn thø ba cña §¶ng, tõ 21-1
®Õn 3-2-1950, x¸c ®Þnh chñ tr-¬ng chuÈn bÞ chuyÓn m¹nh sang tiÕn c«ng vµ
ph¶n c«ng vµ chØ râ: tiÕn c«ng vµ ph¶n c«ng ®-îc thùc hiÖn trong c¶ mét giai
®o¹n chiÕn l-îc, theo mét kÕ ho¹ch chung, trªn toµn chiÕn tr-êng §«ng
D-¬ng cho ®Õn khi ®Þch hoµn toµn thÊt b¹i, ta hoµn toµn th¾ng lîi. Môc ®Ých
cña tiÕn c«ng vµ ph¶n c«ng lµ tiªu diÖt sinh lùc ®Þch; thu håi toµn bé ®Êt n-íc;
®Ì bÑp ý chÝ x©m l-îc cña ®Þch.
- V¨n kiÖn B¸o ço chÝnh trÞ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t¹i §¹i héi II (2
- 1951) tæng kÕt phong trµo çch m¹ng thÕ giíi vµ çch m¹ng ViÖt Nam trong
nöa ®Çu thÕ kû 20, nªu lªn triÓn väng tèt ®Ñp trong nöa thÕ kû sau. Hå ChÝ
Minh kh¼ng ®Þnh ®-êng lèi cña §¶ng lµ ®óng vµ nªu lªn nhiÖm vô chñ yÕu
tr-íc m¾t cña çch m¹ng n-íc ta lóc nµy lµ tiªu diÖt thùc d©n Ph¸p x©m l-îc
vµ ®¸nh b¹i bän can thiÖp Mü, giµnh ®éc lËp vµ thèng nhÊt hoµn toµn, b¶o vÖ
hoµ b×nh thÕ giíi. Ng-êi nªu râ r»ng ®· ®Õn lóc §¶ng ta ph¶i ra c«ng khai ®Ó
l·nh ®¹o toµn d©n ®Êu tranh cho ®Õn th¾ng lîi.
- B¸o ço "Hoµn thµnh gi¶i phãng d©n téc, ph¸t triÓn d©n chñ nh©n
d©n, tiÕn tíi chñ nghÜa x· héi"()
(LuËn c-¬ng çch m¹ng ViÖt Nam) tr×nh bµy
toµn bé ®-êng lèi çch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ë ViÖt Nam. Trªn c¬
së ph©n tÝch ®óng ®¾n tÝnh chÊt x· héi, ®èi t-îng çch m¹ng, ®éng lùc çch
m¹ng vµ vai trß l·nh ®¹o çch m¹ng ViÖt Nam v.v.., b¶n b¸o ço ®Ò ra nhiÖm
vô tr-íc m¾t cña çch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ViÖt Nam lµ ®¸nh ®uæi
®Õ quèc Ph¸p x©m l-îc vµ ®¸nh ®æ çc thÕ lùc phong kiÕn tay sai cña chñ
nghÜa ®Õ quèc, giµnh ®éc lËp d©n téc, thùc hiÖn d©n chñ nh©n d©n, råi tiÕn lªn
()
ë nhiÒu tµi liÖu ghi lµ B¸o ço Bµn vÒ çch m¹ng ViÖt Nam

ĐƯỜNG LỐI CHIẾN TRANH NHÂN DÂN CỦA ĐẢNG TRONG THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (QUA VĂN KIỆN ĐẢNG 1945 - 1954)

ĐƯỜNG LỐI CHIẾN TRANH NHÂN DÂN CỦA ĐẢNG TRONG THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (QUA VĂN KIỆN ĐẢNG 1945 - 1954)

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (7)

Similar to ĐƯỜNG LỐI CHIẾN TRANH NHÂN DÂN CỦA ĐẢNG TRONG THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (QUA VĂN KIỆN ĐẢNG 1945 - 1954)

Similar to ĐƯỜNG LỐI CHIẾN TRANH NHÂN DÂN CỦA ĐẢNG TRONG THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (QUA VĂN KIỆN ĐẢNG 1945 - 1954) (20)

More from nataliej4

More from nataliej4 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

ĐƯỜNG LỐI CHIẾN TRANH NHÂN DÂN CỦA ĐẢNG TRONG THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (QUA VĂN KIỆN ĐẢNG 1945 - 1954)