2. Γιά τι θα μιλήσω;
Δικαιϊματα των Αςκενϊν
Για τα δικαιώματα των ασθενών
ςτθ χϊρα μασ
ςε χϊρεσ τθσ Ε.Ε.
Είναι ςεβαςτά, τθροφνται;
Επθρεάηει θ οικονομικι κρίςθ τθ τιρθςθ &
τον ςεβαςμό τουσ;
Τι κζλουν οι αςκενείσ;
Καίτη Αποστολίδοσ
Κ.Ε.Φ.Ι. – Μάρτης 2012
3. Τα δικαιώματα των ασθενών στη χώρα μας
Δικαιϊματα των Αςκενϊν
Δφο Συμπλθρωματικοί Νόμοι
•Αρκρο 47,
«Δικαιϊματα των Νομοκεςία
νοςοκομειακϊν για τα
Νομοκεςία αςκενϊν” , δικαιϊματα &
•Κϊδικασ
Ν.2071/1992 τισ
για τα υποχρεϊςεισ Ιατρικισ
Δικαιϊματα •Αρκρο 2-Κεφ. Α,
των
των ιατρϊν Δεοντολογίασ
Ν.2519/1997 κατά τθν
Ν. 3418/2005
Αςκενϊν άςκθςθ του
επεκτείνει τα
δικαιϊματα & επαγγζλματοσ
τουσ
ςτουσ αςκενείσ
ΠΦΥ
5. Υπθρεςίεσ για τθ προςταςία
των δικαιωμάτων των αςκενϊν
ςε επιπεδο Υπουργείου –Αςκενϊν
Δικαιϊματα των Ν. 2519/1997
Αυτοτελισ
Επιτροπι Ελζγχου
Υπθρεςία
των δικαιωμάτων
Δικαιωμάτων των
των αςκενϊν
Αςκενϊν
Καίτη Αποστολίδοσ
Κ.Ε.Φ.Ι. – Μάρτης 2012
6. Υπθρεςίεσ για τθ προςταςία των δικαιωμάτων
των αςκενϊν ςε επίπεδο νοςοκομείου
Δικαιϊματα των Αςκενϊν
Γραφείο Επικοινωνίασ των Πολιτϊν
Επιτροπι Προςταςίασ Δικαιωμάτων
των Αςκενϊν
Καίτη Αποστολίδοσ
Κ.Ε.Φ.Ι. – Μάρτης 2012
15. Τι χρειάηεται να γίνει διαφορετικά ϊςτε να ζχουν
οι αςκενείσ κετικι εμπειρία τθσ νοςθλείασ τουσ;
• Να τουσ ΑΚΟΥΣΟΥΝ προςεκτικά οι αρμόδιοι!
• Να επαναςχεδιαςκοφν οι υπθρεςίεσ υγείασ
με ςυμμετοχι των αςκενϊν & των
φροντιςτϊν τουσ
• Να παρζχεται ιατρικι περίκαλψθ το δυνατόν
κοντφτερα ςτθ κατοικία του αςκενοφσ
• Αλλαγι τθσ παροχισ υπθρεςιϊν υγείασ πρόσ
τθν αςκενο-κεντρικι αντίλθψθ
16. Να ακοφςουν τουσ αςκενείσ;
Να ακοφςουν αφθγιςεισ
αςκενϊν
Να μάκουν για τισ αξίεσ και τισ
προτιμιςεισ των αςκενϊν
17. Eυχαριςτϊ πολφ
για τθν προςοχι ςασ
Καίτθ Αποςτολίδου
Breast Cancer & Patient Rights Advocate
@kgapo #opnhealth
http://epatientgr.wordpress.gr
Editor's Notes
Είμαι η Καίτη Αποστολίδου, Είμαι μέλος οργανώσεων ασθενών με καρκίνο στην χώρα μας από το 1995 αλλά και στο εξωτερικό, και από πέρυσι είμαι εκπρόσωπος/πρεσβευτής για την Ευρώπη της Society for Participatory Medicine.... Στη ζωή μου αντιμετώπισα αρκετά προβλήματα υγείας, με σοβαρότερα μια διπλή εμπειρία καρκίνου του μαστού και ένα ατύχημα, που όχι μόνον ήταν μια δοκιμασία για μένα και την οικογένειά μου, αλλά και ένα μεγάλο μάθημα: ότι άν ο ασθενής δεν ενημερωθεί για το συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει και άν δεν ενδιαφερθεί προσωπικά με τη ενεργή συμμετοχή και συν-διαχείριση της υγείας του μαζί με το γιατρό ή την ιατρική του ομάδα, το να επαφίεται στο γιατρό του, ενδεχόμενα μπορεί να βάζει σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία του.... Ευχαριστώ το Δ.Σ. του Συλλόγου ΚΕΦΙ που με κάλεσαν να μιλήσουμε σήμερα για το θέμα που μελετώ και παρατηρώ πάνω από δέκα χρόνια, τα δικαιώματα των ασθενών. Πρίν μερικά χρόνια, ο Ομιλος Εθελοντών Αγκαλιάζω με κάλεσε να ιδρύσουμε το Πρόγραμμα Συνηγορίας & Διεκδίκησης Δικαιωμάτων των Ασθενών με Καρκίνο, του οποίου υπήρξα συνιδρύτρια και υπεύθυνη επί 3 χρόνια και προηγούμενα στο Αλμα Ζωής ως μέλος Δ.Σ., μαζί με ένα-δύο εθελόντριες δημιουργήσαμε την Επιτροπή Παροχών Κοινωνικής Ασφάλισης & Πρόνοιας & Συνθηκών Εργασίας. Η επιτροπή αυτή της οποίας ήμουν υπεύθυνη κατήρτισε τον οδηγό ασφαλισμένης με καρκίνο μαστού των μεγαλυτέρων 5 ασφαλιστικών ταμείων.. Αυτά όσον αφορά το παρελθόν, διότι η σημερινή κατάσταση είναι πολύ διαφορετική... Πως όμως αντιμετωπίζεται το θέμα των δικαιωμάτων των ασθενών από τους συλλόγους και τις ομάδες υποστήριξης ασθενών? Δεν νομίζω ότι κάνω λάθος άν πω ότι αντιμετωπίζεται με αμηχανία και έλλειψη αντίληψης του τί θέλουν, τι χρειάζονται να γνωρίζουν οι ασθενείς. Αυτό φαίνεται από το πως χειρίζονται το θέμα. Μερικές οργανώσεις και ομάδες ασθενών έχουν πράγματι αναρτήσει στην ιστοσελίδα τους το σχετικό άρθρο του νόμου, μερικοί έχουν κάνει ένα ακόμη βήμα και έχουν προσθέσει ένα επεξηγηματικό κείμενο. Το ίδιο όμως συμβαίνει και με τα νοσοκομεία και ακόμη περισσότερο με το ίδιο το υπουργείο. Είναι αρκετή όμως η παράθεση του νόμου, χωρίς ανάλυση και εμβάθυνση στο τι σημαίνει στη πράξη κάθε δικαίωμα?ψ
Εχουν κάπου κρυμμένο στην ιστοσελίδα τους το νομικό κείμενο για τα δικαιώματα των ασθενών. Είναι αυτό αρκετό? Αυτή την ενημέρωση περιμένουν οι ασθενείς και οι οικείοι τους? Θα τα δούμε αυτά στη συνέχεια. Σήμερα θα μιλήσουμε Τα δικαιώματα των ασθενών στη χώρα μαςΓια τα δικαιώματα των ασθενών σε χώρες της Ε.Ε.Είναι τα δικαιώματα των ασθενών σεβαστά?Επηρεάζει η οικονομική κρίση τη τήρηση και τον σεβασμό των δικαιωμάτων των ασθενών?Τι θέλουν οι ασθενείς?Τι μπορούν και οφείλουν να πράττουν οι οργανώσεις ασθενών? Πρίν αρχίσω θα ήθελα να σας ρωτήσω πόσοι από το ακροατήριο γνωρίζουν ότι ο νόμος προβλέπει δικαιώματα για τους ασθενείς? Γνωρίζετε ποιά είναι? Βλέπω ότι υπάρχει μια αντίληψη ότι υπάρχουν δικαιώματα αλλά ποιά ακριβώς είναι αυτά? Γι΄ αυτό το λόγο βρισκόμαστε εδώ σήμερα. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η Ελλάδα είναι μεταξύ των πρώτων χωρών που είχαν ήδη θεσμοθετήσει νομοθεσία που προστατεύει τα δικαιώματα των ασθενών, όταν δημοσιεύθηκε η Διακήρυξη του ΠΟΥ για την προαγωγή των δικαιωμάτων των ασθενών στην Ευρώπη το 1994.
Tα δικαιώματα των ασθενών στη χώρα μας Το 1992, η Ελλάδα με το άρθρο 47 του Ν. 2071/1992 θεσμοθέτησε τα εξής δικαιώματα για τους ασθενείς: To δικαίωμα επιλογής γιατρού και νοσοκομείουΤο δικαίωμα του σεβασμού της αξιοπρέπειας του ασθενούςΤο δικαίωμα του ασθενούς ή του εκπροσώπου του να συναινέσει ή να αρνηθεί μια ιατρική πράξη.Το δικαίωμα απαίτησης ιατρικής ενημέρωσης.Το δικαίωμα σε πλήρη και ακριβή ιατρική ενημέρωση Το δικαίωμα ενήμερης συναίνεσηςΤο δικαίωμα ανάκλησης της συγκατάθεσής του οποτεδήποτεΤο δικαίωμα εμπιστευτικότητας και προστασίας της ιδιωτικής του ζωήςΤο δικαίωμα του σεβασμού των θρησκευτικών και ιδεολογικών του πεποιθήσεων.Το δικαίωμα της διαμαρτυρίας και της απαίτησης ενημέρωσης για το αποτέλεσμα της διαμαρτυρίας του. Κατά τη δημοσίευση του νόμου, τα δικαιώματα των ασθενών είχαν περιορισμένη εφαρμογή μόνον στους νοσοκομειακούς ασθενείς κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους μόνον. Στη συνέχεια με το άρθρο 2, κεφ. Α του Ν. 2519/1997 τα δικαιώματα αυτά επεκτάθηκαν και στους ασθενείς της πρωτοβάθμιας υγείας, δηλ. Τους εξωτερικούς ασθενείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι τώρα, η Ελλάδα προσφέρει ακόμη τα ίδια δικαιώματα και στους οικονομικούς μετανάστες που ζούν και εργάζονται νόμιμα στη χώρα, ενώ όσοι δεν έχουν ακόμη αποκτήσει άδεια παραμονής και εργασίας έχουν πρόσβαση σε βασική και έκτακτη περίθαλψη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα δικαιώματα των ασθενών δεν αποτελούν μόνον το αντικείμενο του άρθρου 47 του Ν.2071/92, αλλά και υπάρχουν ως ένα από τα αντικείμενα που καλύπτει ο πιό πρόσφατος Νόμος, ο Κωδικας Ιατρικής Δεοντολογίας Ν.3418/2005. Ο Κώδικας αφορά την ηθική άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος και πολλά άρθρα του Κώδικα αντιστοιχούν με αντίστοιχες παραγράφους του αρθρου 47 του Ν2071/92. Στη πραγματικότητα τα εν λόγω άρθρα του Κώδικα είναι αλληλένδετα με τα δικαιώματα των ασθενών και αναφέρονται στη δεοντολογική συμπεριφορά και άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος ώστε να ασκούνται και να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα των ασθενών.
Η Ελλάδα εκτός από τη νομική προστασία, έχει θεσμοθετήσει και λειτουργεί υπηρεσίες προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών σε δύο επίπεδα: σε επίπεδο Υπουργείου και επίπεδο Νοσοκομείου. Η Αυτοτελής Υπηρεσία Δικαιωμάτων των Ασθενών και η Επιτροπή Ελέγχου των Δικαιωμάτων των Ασθενών του ΥΥΚΑ λειτουργεί σε επίπεδο πολιτικών και διοικητικό,
ενώ σε επίπεδο Νοσοκομείου το Γραφείο Επικοινωνίας με τους Πολίτες και η τριμελής Επιτροπή Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών έχει ως αντικείμενο την εξέταση και εξεύρεση λύσεων σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς όσον αφορά τα εκ του νόμου δικαιώματά τους κατά τη διάρκεια της νοσήλειας ή της επίσκεψης στα εξωτ. Ιατρεία
Εκτός από τα ανωτέρω διοικητικά όργανα υπάρχουν και άλλες ανεξάρτητες και συμβουλευτικές αρχές που ασχολούνται με τα δικαιώματα των ασθενών είτε ως σύμβουλοι του Υπουργείου ή ως αρχές στις οποίες μπορούν να προσφύγουν οι πολίτες. Οι αρχές αυτές είναι Η Εθνική Επιτροπή ΒιοηθικήςΟ Συνήγορος του Πολίτη Η Ανεξάρτη Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα Αυτό λοιπόν το νομικό, διοικητικό και συμβουλευτικό πλέγμα υπηρεσιών υπάρχει για τη προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών. Είναι οι ασθενείς και οι χρήστες των υπηρεσιών υγείας ικανοποιημένοι από τη λειτουργία τους? .
Θεωρητικά οι χρήστες των υπηρεσιών υγείας στη χώρα μας δεν πρέπει να έχουν κανένα παράπονο, αλλά άν ρωτήσετε τυχαία στο δρόμο πολίτες άν γνωρίζει ότι έχει δικαιώματα όταν ασθενήσει και ποιά είναι αυτά, θα σας κοιτάξει εκπληκτος. Σας βεβαιώ ότι οι περισσότεροι ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι έχουν δικαιώματα κατοχυρωμένα με νόμο και ότι οι επαγγελματίες υγείας, έχουν υποχρέωση να ενεργούν με τρόπο που να τηρούνται.Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι ασθενείς αλλά και επαγγελματίες συγχέουν τα νομικά δικαιώματα των ασθενών με τις παροχές ασθένειας των ασφαλιστικών ταμείων και της κοινωνικής πρόνοιας που είναι δύο διαφορετικά αντικείμενα
Τα δικαιώματα των ασθενών στις χώρες της ΕΕTo Eυρωπαϊκό Δίκτυο Ενεργών Πολιτών –το ΑCN-Active Citizenship Network το 2002 σε συνεργασία με άλλες 12 οργανώσεις πολιτών από διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες κατήρτισαν την Ευρωπαϊκή Χάρτα Δικαιωμάτων των Ασθενών, και εργάσθηκαν για την καθιέρωση της 18ης Απριλίου ως της Ευρωπαϊκής Ημέρας Δικαιωμάτων των Ασθενών.Η Ευρωπαϊκή Χάρτα Δικαιωμάτων των Ασθενών περιλαμβάνει 14 δικαιώματα ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΓΚΑΤΑΘΕΣΗΣΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΕΧΕΜΥΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΗΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΤΗΡΗΣΗΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΦΥΓΗΣ ΠΕΡΙΤΤΗΣ ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑΣ, ΠΟΝΟΥ & ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΠΑΡΑΠΟΝΩΝΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣΗ ΑCN έκανε το 2010 μια πολύ ενδιαφέρουσα και δύσκολη έρευνα για τα δικαιώματα των ασθενών σε 20 Ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα, σε 56 νοσοκομεία, 23 Υπουργεία Υγείας και 70 οργανώσεις πολιτών για τα δικαιώματα των ασθενών στις χώρες τους. Η έρευνα βασίσθηκε σε τρείς πηγές:Τα υπουργεία υγείας για ενημέρωση σχετικά με πολιτικές, κανονισμούς, δράσεις και πρωτοβουλίες στο τομέα υγείαςΠαρατήρηση Νοσοκομείων και συναντήσεις με αρμοδίους. Παρατήρηση λειτουργίας σε διάφορα τμήματα νοσοκομείων, πχ. Επείγοντα, εξωτερικά ιατρεία, κλινικές. και υλοποιήθηκε από μέλη του δικτύου ΑCN σε κάθε χώρα. Στην Ελλάδα έγινε από την Ευρωπαϊκή Εκφραση. H έρευνα αφορούσε αφενός την ύπαρξη σχετικής νομοθεσίας, το πως εφαρμοζεται στη πράξη και το άν τα 14 δικαιώματα της Χάρτας είναι σεβαστά και τηρούνται.
Εύκολα διαπιστώνεται από τον παραπάνω πίνακα ότι τα δικαιώματα των ασθενών απέχουν από το να είναι πλήρως σεβαστά στην Ευρώπη. Τα τρία με τη χειρότερη επίδοση είναι η έλλειψε σεβασμού του χρόνου του ασθενούς, ο περιορισμός της ελευθερίας επιλογής παρόχου ιατρικής περίθαλψης και ο περιορισμός της πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη.Τα δικαιώματα που βρίσκονται στη κορυφή της αξιολόγησης (εξατομικευμένη ιατρική φροντίδα, προληπτική ιατρική, εμπιστευτικότητα και ιδιωτικότητα, πρόσβαση χωρίς εμπόδια) δυνατόν να θεωρηθούν ως χαρακηριστικά των Ευρωπαϊκών συστημάτων υγείας, ανεξάρτητα από το ποιό μοντέλο ακολουθούν.Τα τρία δικαιώματα που χαρακτηρίζουν τους έμπειρους ασθενείς, τους e-patients, (empowered, engaged,equipped and enabled) δηλ. η ενήμερη συναίνεση, η αποζημίωση, και η έκφραση διαμαρτυρίας) είναι μερικώς σεβαστά, ενώ τα δικαιώματα ενεργών πολιτών και ιατρικής πληροφόρησης δεν έχουν ικανοποιητική αξιολόγηση. Εν τούτοις, τα τελευταία χρόνια , αρκετές χώρες υιοθέτησαν μέτρα που τείνουν στην αναγνώριση και προαγωγή μερικών δικαιωμάτων, όπως της ενήμερης συναίνεσης, της ελεύθερης επιλογής, της διαμαρτυρίας και της αποζημίωσης. Τα μέτρα αυτά συντελούν στη ανάδειξη έμπειρων ασθενών, ικανών να αντιμετωπίσουν τους περιορισμούς στα συστήματα υγείας που επιβάλλει η κρίση στο Ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο.
Patient View conducted the survey for the 1st sub-discipline of the Index, patient rights and information,.Greece performed well only on two questions, patient rights law and second opinion..The picture of Greek healthcare, illustrated by the patient organization responses to the questionnaire of Patient View, does not correspond with the answers of the officials and does not at all indicate efforts to provide superior healthcare services. Greece together with Spain and Ireland are the countries where the opinions of patient organizations are deviating negatively from official statistics.
Τι θέλουν οι ασθενείς?Τα αιτήματα των ασθενών με καρκίνο βρίσκονται σε άμεση συνάφεια με τα δικαιώματα των ασθενών που προβλέπει η νομοθεσία Διευκόλυνση στη πρόσβαση στη 2η γνώμηΜικρό χρόνο αναμονής για ιατρικές επισκέψεις & εξετάσειςΛεπτομερή και ακριβή ιατρική ενημέρωσηΔιασπορά των ογκολογικών νοσοκομείων σε όλη τη χώραΔευκόλυνση επιλογής με ποιοτικά κριτή κατάλληλου νοσοκομείουΕνημέρωση για την επιλογή του κατάλληλου νοσοκομείουΕνημέρωση για εξειδικευμένα ογκολογικά νοσοκομεία, γιατρούς, ασφαλιστικές καλύψεις, κ.ά.Δημόσια σύγχρονα ακτινοθεραπευτήρια που θα μειώσουν το χρόνο αναμονής για έναρξη θεραπείαςΝομοθεσία που προστατεύει τους ασθενείς από ιατρικά λάθη και παραλείψεις
Το σύστημα υγείας υγείας στη χώρα μας λειτουργεί γραφειοκρατικά, χωρίς να χρησιμοποιεί σύγχρονα σύστήματα, οι τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφόρησης δεν έχουν ακόμη περάσει το κατώφλι πολλών δημόσιων νοσοκομείων.Οι ασθενείς ταλαιπωρούνται διότι π.χ. Δεν υπάρχει ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελλος που μπορεί να περιέχει όλο το ιστορικό και τις εξετάσεις τους, γεγονός που δημιουργεί προβλήματα συνέχειας άν αλλάξουν γιατρό ή νοσοκομείο, και που τους αναγκάζει σε κάθε ιατρική επίσκεψη να κουβαλούν ογκωδεις φακέλλους ιατρικών εξετάσεων.Αλλά ούτε και οι γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων που συμμετέχουν στη νοσηλεία ενός ασθενούς μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους, ενώ έχουν αναφερθεί και περιπτώσεις νοσοκομείων που αρνήθηκαν σε ασθενείς να έχουν πρόσβαση στον ιατρικό τους φάκελλο κατά τη διάρκεια της νοσήλειας τους, δηλ. Όταν τον χρειαζονται περισσότερο..
Τι εννοούμε όταν λέμε να ακούσουν τους ασθενείς;Οι ασθενείς είναι αυτοί που γνωρίζουν στη πράξη το πώς λειτουργούν οι υπηρεσίες υγείας, άν είναι αποτελεσματικές ή όχι, το πως επηρεάζουν την υγεία τους, την ποιότητα ζωής τους και των οικογενειών τους.Οι ασθενείς γνωρίζουν τις αδυναμίες του συστήματος γιατί τις ζούν καθημερινά και μπορούν άμεσα να μιλήσουν γι αυτές και να προτείνουν πρακτικές λύσεις.Το σύστημα υγείας υπάρχει για να εξυπηρετεί τις ανάγκες των ασθενών και όχι αντίστροφα. Οι αξίες και οι προτιμήσεις των ασθενών, και η ισότιμμη αντιμετώπισή τους είναι βασικοί παράγοντες της ασθενοκεντρικής προσέγγισης παροχής υπηρεσιών υγείας.
Τι εννοούμε όταν λέμε να ακούσουν τους ασθενείς;Οι ασθενείς είναι αυτοί που γνωρίζουν στη πράξη το πώς λειτουργούν οι υπηρεσίες υγείας, άν είναι αποτελεσματικές ή όχι, το πως επηρεάζουν την υγεία τους, την ποιότητα ζωής τους και των οικογενειών τους.Οι ασθενείς γνωρίζουν τις αδυναμίες του συστήματος γιατί τις ζούν καθημερινά και μπορούν άμεσα να μιλήσουν γι αυτές και να προτείνουν πρακτικές λύσεις.Το σύστημα υγείας υπάρχει για να εξυπηρετεί τις ανάγκες των ασθενών και όχι αντίστροφα. Οι αξίες και οι προτιμήσεις των ασθενών, και η ισότιμμη αντιμετώπισή τους είναι βασικοί παράγοντες της ασθενοκεντρικής προσέγγισης παροχής υπηρεσιών υγείας.
