Valentine day in the light of Quran and Hadith (hindi)

±ïH‹Å¢§Ý Çï (ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï ãGÎèS¢ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ï´)
çÜU¼¢Ï¢ ÐÉGÝï ÜUè Îé¥G¢
¥…G : à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜUG¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çÝ²ï Î¢’±¼ï §SH¢}¢è, ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢
}¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜUG¢çÎÚè Ú-…G±è
ÎèÝè çÜU¼¢Ï¢ ²¢ §SH¢}¢è „Ï¢ÜUG ÐÉGÝï „ï ÐãHï …ñGH }¢ïæ Îè ãé§ü Îé¥G¢ ÐÉG
Hèç…²ï …¢ï ÜéUÀ ÐÉGïæx¢ï ²¢Î Úãïx¢¢ J Îé¥G¢ ²ïã ãñ :
¼Ú…}¢¢ : »ï ¥ËH¢ã ! ã}¢ ÐÚ §GË}¢¢ï çãGv}¢¼ ÜïU ÎÚ±¢…Gï ¶¢ïH Îï ¥¢ñÚ ã}¢ ÐÚ
¥ÐÝè ÚãG}¢¼ Ý¢ç…GH ÈUGÚ}¢¢ ! »ï ¥G-…G}¢¼ ¥¢ñÚ Ï¢é…Géx¢èü ±¢Hï J
Ý¢ïÅ : ¥Ã±H ¥¢ç¶GÚ »ÜU »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ à¢ÚèÈUG ÐÉG Hèç…²ï J
¼G¢çHÏ¢ï x¢G}¢ï }¢ÎèÝ¢
± Ï¢ÜUGè¥G
± }¢çxGÈUGÚ¼
13 à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢ 1428 çã.
²ïã çÚ„¢H¢ (±ïH‹Å¢§Ý Çï ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï ãGÎèS¢ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ï´ï)
}¢ézG¼è ÈGéUÁ¢GñH ÚÁ¢G¢ ÜGU¢çÎÚè ¥Gœ¢G¢Úè Ýï ©Îêü …GÏ¢¢Ý }¢ïæ ¼ãGÚèÚ
ÈGUÚ}¢¢²¢ ãñ, ç…„ï }¢…çH„ï ¥H }¢ÎèÝ¼éH §GçË}¢Ä²¢ (Î¢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï Ðïà¢
çÜU²¢ ãñ J
}¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (Î¢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï §„ çÚ„¢Hï ÜU¢ï çã‹Îè ÚS}¢éH
¶G¼G }¢ïæ ¼Ú¼èÏ¢ Îï ÜUÚ Ðïà¢ çÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ „ï à¢¢»¥G ÜUÚ±¢²¢
ãñ J §„ }¢ïæ ¥x¢Ú çÜU„è …x¢ã ÜU}¢è Ï¢ïà¢è Ð¢»æ ¼¢ï }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ ÜU¢ï (Ï¢ …GÚè¥G»
}¢v¼êÏ¢, §ü-}¢ï§H ²¢ SMS) }¢éœ¢GH¥G ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ „±¢Ï¢ ÜU}¢¢§²ï J
Ú¢çÏ¢¼G¢ : }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (Î¢’±¼ï §SH¢}¢è)
}¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢, ç„HïvÅïÇ ã¢©„, ¥çHÈGU ÜUè
}¢çS…Î ÜïU „¢}¢Ýï, ¼èÝ ÎÚ±¢…G¢, ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î-1, x¢é…Ú¢¼
MO.9374031409 E-mail :translationmaktabhind@dawateislami.net
A-1
www.dawateislami.net

±ïH‹Å¢§Ý Çï (ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï ãGÎèS¢ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ï´) 1

}¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè à¢¢¶ïGæ
}¢é}Ï¢§ü : 19,20, }¢éãG}}¢Î ¥GHè Ú¢ïÇ, }¢¢æÇ±è Ð¢ïSÅ ¥¢õçÈGUS¢ Üï
S¢¢}¢Ýï, }¢é}Ï¢§ü ÈGU¢ïÝ : 022-23454429
ÎïãHè : 421, }¢çÅ²¢ }¢ãGH, ©Îêü Ï¢¢Á¢G¢Ú, Á¢¢}¢ï¥G }¢çSÁ¢Î, ÎïãHè
ÈGU¢ïÝ : 011-23284560
Ý¢x¢ÐéÚ : }¢éãG}}¢Î ¥GHè S¢Ú¢² Ú¢ïÇ (C / 0) …¢ç}¢¥G¼éH }¢ÎèÝ¢,
ÜU}¢¢H à¢¢ã Ï¢¢Ï¢¢ ÎÚx¢¢ã ÜïU Ð¢S¢, }¢¢ïç}¢ÝÐéÚ¢, Ý¢x¢ÐéÚ
ÈGU¢ïÝ : 0712 -2737290
¥Á¢}¢ïÚ à¢ÚèÈGU : 19 / 216 ÈGUH¢ãïG Î¢ÚñÝ }¢çS…Î ÜïU ÜGUÚèÏ¢, ÝH¢ Ï¢¢Á¢G¢Ú,
SÅïà¢Ý Ú¢ïÇ, ÎÚx¢¢ã, : (0145) 2629385
ãéÏHè : A.J. }¢éÉ¢ïH ÜU¢ï}ÐHïv„, A.J. }¢éÉ¢ïH Ú¢ïÇ, Ï¢íè… ÜïU
Ð¢„, ãéÏHè - 580024. ÈGU¢ïÝ : 09343268414
ãGñÎÚ¥¢Ï¢¢Î : Ð¢Ýè ÜUè ÅæÜUè, }¢éx¢GH ÐéÚ¢, ãñÎÚ¥¢Ï¢¢Î
ÈGU¢ïÝ : 040-24572786
Ý¢}¢ çÚS¢¢H¢ : ±ïH‹Å¢§Ý Çï (ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï ãGÎèS¢ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ï´)
¥Á¢G : }¢ézG¼è ÈGéUÁ¢GñH ÚÁ¢G¢ ÜGU¢çÎÚè ¥Gœ¢G¢Úè
Ðïà¢ÜUà¢ : }¢Á¢çHS¢ï §zG¼¢ (Î¢’±¼ï §SH¢}¢è)
ÐãHè Ï¢¢Ú : }¢éãGÚü}¢éH ãGÚ¢}¢ 1437 ç„.çã.
Ý¢çà¢Ú : }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢, ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î J
}¢-ÎÝè §çË¼Á¢¢ : çÜUS¢è ¥¢ñÚ ÜU¢ï ²ïã çÚ„¢H¢ À¢ÐÝï ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´ J
E-mail : ilmia@dawateislami.net

v²¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ ©G-H}¢¢» ÎèÝ ± }¢éçzG¼²¢Ýï à¢Ú-»G }¢¼èÝ
§S¢ }¢S¥Hï ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ çÜU ±ïH‹Å¢§Ý Çï (Valentine Day) Á¢¢ï ¥Ï¢
Ú¢§Á¢ ã¢ï¼¢ Á¢¢ Úã¢ ãñ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ï §S¢ï }¢Ý¢Ý¢ ÜñUS¢¢ ãñ ? §S¢ çÎÝ
Ý¢ }¢ãGÚ}¢ HÇGÜïU ¥¢ñÚ HÇGçÜU²¢æ ¥¢ÐS¢ }¢ï´ }¢ãGÏÏ¢¼ ÜïU ¼ãG¢§ÈGU (S¢é¶Gü
ÈêUH, ±ïH‹Å¢§Ý ÜU¢Çü ±x¢GñÚ¢) ÜU¢ ¥¢ÐS¢ }¢ï´ ¼Ï¢¢-ÎH¢ ÜUÚ¼ï ãñ´,
}¢ãGÏÏ¢¼ ÜïU §vGÚ¢Ú ¥¢ñÚ §S¢ ¼¥GËHéÜGU ÜU¢ï Ï¢Ú ÜGUÚ¢Ú Ú¶Ýï ÜïU ±¢’Îï
ÜUÚ¼ï ¥¢ñÚ ÜGUS¢}¢ï´ ¶¢¼ï ãñ´ ¼¢ï v²¢ »ÜU }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ï §S¢ ¼GÚãG ÜïU
¼ã±¢Ú }¢Ý¢Ý¢ Á¢GñÏ¢ Îï¼¢ ãñ ? v²¢ §SH¢}¢ §S¢ï »ïS¢ï ¼ã±¢Ú¢ïæ ÜU¢ï }¢Ý¢Ýï
ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Îï¼¢ ãñ ? ¥x¢Ú Ýãè´ ¼¢ï }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ï }¢é¥G¢-à¢Úï }¢ï´ Ú¢§Á¢
»ïS¢ï ¼ã±¢Ú¢ï´ }¢ï´ v²¢ ¥‹Î¢Á¢G §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝ¢ Ó¢¢çã²ï ?
}¢é„ËH}¢¢ ÜGU¢§GÎ¢ ãñ çÜU
²¢’Ýè …¢ï Ï¢éÚ¢§ü ÜU¢ï Ýãèæ …¢Ý¼¢ »ÜU Ý »ÜU çÎÝ Ï¢éÚ¢§ü }¢ïæ }¢éÏ¼H¢ ã¢ï
…¢¼¢ ãñ §„ çH²ï Ï¢éÚ¢§ü „ï Ï¢™Ýï ÜïU çH²ï Ï¢éÚ¢§ü ÜU¢ï Ï¢éÚ¢ …¢ÝÝ¢

¥Ã±HÝ …GMÚè ãñ, çÈUÚ Ï¢éÚ¢§ü „ï ¶GéÎ ÜU¢ï Ï¢™¢Ýï ÜïU çH²ï …¢ï Ï¢éÚ¢§ü
ÜU¢ï …¢ÝÝ¢ …GMÚè ãñ §„ ÜU¢ }¢¼GHÏ¢ ÈGUÜGU¼G ©„ Ï¢éÚ¢§ü ÜU¢ Ý¢}¢ ¥¢ñÚ
©„ ¥G}¢H ÜUè à¢Ý¢wG¼ ãè Ýãèæ Ï¢çËÜU ©„ ÜUè ¼GÚÈGU Hï …¢Ýï ±¢Hï
¥SÏ¢¢Ï¢ …¢Ý ÜUÚ ©Ý „ï ÎêÚ ÚãÝ¢ |¢è …GMÚè ãñ, ²êæãè …¢ï Ï¢éÚ¢§ü }¢ïæ
}¢éÏ¼H¢ ã¢ï ¥¢ñÚ ©„ „ï ÀéÅÜU¢Ú¢ ãG¢ç„H ÜUÚÝ¢ ™¢ãï ©„ ÜïU çH²ï |¢è
Ï¢éÚ¢§ü ¼ÜU Hï …¢Ýï ±¢Hï ¥SÏ¢¢Ï¢ …¢Ý ÜUÚ ¶éGÎ „ï ©Ý ÜU¢ï ÎêÚ ÜUÚÝ¢
¥¢ñÚ ©„ Ï¢éÚ¢§ü ÜUè …GÇ ÜU¢ï ÉêæÇ ÜUÚ çÝÜU¢H ÈïæUÜUÝ¢ …GMÚè ãñ çÜU
…ÇG ÜU¢ï ¶Gy}¢ çÜU²ï çÏ¢x¢ñGÚ Ï¢éÚ¢§ü ÜïU ¶G¢ç¼}¢ï ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUÚÝ¢ ÎèÝ
± Î¢çÝà¢ Î¢ïÝ¢ïæ ÜïU »’ç¼Ï¢¢Ú „ï x¢ñGÚ }¢éÈGUèÎ „¢çÏ¢¼ ã¢ï¼è ãñ, §„
çH²ï ¥Ã±HÝ çÈGU¼GÚè ÜU}¢…G¢ïçÚ²¢ïæ ¥¢ñÚ Ï¢éÚ¢§ü ÜUè ¼GÚÈGU ¶èæ™Ýï
±¢Hï ¥SÏ¢¢Ï¢ ÜUè çÝà¢¢Ý Îïãè ÜUè ãñ §„ï …GMÚ ¼±Á…¢ïã „ï ÐÉG
Hèç…²ï ! ç„ÈGüU »ÜU §„è }¢S¥Hï }¢ïæ Ýãèæ V ç…G‹Îx¢è |¢Ú
Ï¢ãé¼ „ï x¢éÝ¢ã¢ïæ ¥¢ñÚ ¶GÚ¢çÏ¢²¢ïæ „ï Ï¢™Ýï ÜU¢ „ãGèãG ¼G¢ñÚ ÐÚ …ïGãìÝ
Ï¢Ýïx¢¢ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã 1 Ýï ™¢ã¢ ¼¢ï Ï¢™Ý¢ ¥¢„¢Ý |¢è ã¢ï …¢»x¢¢
çHã¢…G¢ §„ §çÏ¼Î¢§ü ¼}ãèÎè }¢éÜGUg}¢ï ÜU¢ï x¢GñÚ ¥ã}¢ Ý „}¢Û¢ïæ ¥ÐÝè
Îé‹²¢ ± ¥¢ç¶GÚ¼ ÜUè |¢H¢§ü ÜïU çH²ï §„ï …GMÚ …GïãìÝ Ýà¢èÝ ÜUÚïæ
§„ ÜïU Ï¢¢’Î ÜéGUÚ¥¢Ý ± ãGÎè„ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ïæ ¶G¢„ ¼G¢ñÚ ÐÚ “±ïH‹Å¢§Ý
Çï” }¢Ý¢Ýï ÜU¢ à¢Ú-§üG ãéGv}¢ Ï¢²¢Ý çÜU²¢ …¢»x¢¢ J
“Ï¢Î ¥G-}¢Hè ÜïU ¥SÏ¢¢Ï¢ ¥¢ñÚ çÈGU¼GÚè ÜU}¢…G¢ïçÚ²¢æ”
§‹S¢¢Ý Ó¢êæçÜU çÈGU¼GìÚ¼Ý Á¢ËÎ Ï¢¢Á¢G ¥¢ñÚ çÁ¢g¼ ÐS¢‹Î ã¢ï¼¢
ãñ ¥x¢Ú ¥ÐÝè ¥GvGH S¢ï ¥ãGÜU¢}¢ï à¢Úè¥G¼ ÜU¢ï S¢}¢Û¢ ÜUÚ ©S¢ ÜïU

Î¢»Úï }¢ï´ çÁ¢G‹Îx¢è Ï¢S¢Ú Ý ÜUÚï ¼¢ï ²ïã Î¢ï ¥G¢Î¼ï´ §S¢ï ÜGUÎ}¢ ÜGUÎ}¢ ÐÚ
Ï¢éÚ¢§ü }¢ï´ }¢éÏ¼H¢ ÜUÚ¼è Úã¼è ãñ´ ¥¢ñÚ §S¢ï ¥ÐÝï çÜU²ï ÜU¢ »ãGS¢¢S¢ |¢è
Ýãè´ ã¢ï¼¢ ¥¢ñÚ Ï¢éÚ¢§ü ÜïU |¢æ±Ú }¢ï´ »ïS¢¢ ÈæUS¢¢ Úã¼¢ ãñ çÜU §S¢ S¢ï
çÝÜUHÝ¢ §S¢ ÜïU çH²ï Ï¢ïãGÎ Îéà±¢Ú ã¢ï Á¢¢¼¢ ãñ çÈUÚ »ÜU çÈGU¼GÚè
¥G¢Î¼ Ó¢êæçÜU ç}¢HÁ¢éH ÜUÚ çÁ¢G‹Îx¢è Ï¢S¢Ú ÜUÚÝï ÜUè |¢è §S¢ }¢ï´ }¢¢ñÁ¢êÎ
ãñ §S¢ çH²ï ÎêS¢Ú¢ï´ ÜïU S¢¢‰¢ ÚãÝ¢ |¢è §S¢ ÜïU çH²ï Á¢GMÚè ãñ ¥¢ñÚ Îé‹²¢
}¢ï´ Ó¢êæçÜU }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜïU §GH¢±¢ ÜU¢çÈGUÚ |¢è Ï¢S¢¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ Ï¢ÇGè ¼¢’Î¢Î
}¢ï´ Ï¢S¢¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ }¢ï´ |¢è ÝïÜU |¢è ¥¢ñÚ Ý¢ ÈGUÚ}¢¢Ý |¢è Î¢ïÝ¢ï´
¼GÚãG ÜïU ã¢ï¼ï ãñ´ §S¢ çH²ï }¢é¥G¢-à¢-Ú¼è çÁ¢G‹Îx¢è }¢ï´ §S¢ ÜU¢ï çÏ¢x¢¢ÇG
ÜïU ¥SÏ¢¢Ï¢ çÁ¢G²¢Î¢ ¥¢ñÚ S¢é{¢Ú ÜïU ÜU}¢ ÎS¼-²¢Ï¢ ã¢ï¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ
}¢¢ñÁ¢êÎ¢ xH¢ïÏH¢§Á¢Gïà¢Ý ÜïU §S¢ Î¢ñÚ }¢ï´ Á¢Ï¢ }¢èçÇ²¢ ÜUè Ï¢ÇGè ÜU}ÐçÝ²¢ï´
ÜïU }¢ÜGU¢çS¢Î }¢ï´ Ï¢éÚ¢§²¢æ, Ï¢Î çÜUÚÎ¢çÚ²¢æ, Ï¢Î ¥wGH¢çÜGU²¢æ ¥G¢}¢
ÜUÚÝ¢ à¢¢ç}¢H ãñ ¥¢ñÚ ÝzGS¢¢Ýè HÁGÁ¢G¢¼ ± à¢ã±¢¼ ÜU¢ï çÎ¶¢ çÎ¶¢
ÜUÚ H¢ïx¢¢ï´ ÜU¢ S¢éÜêUÝ Ï¢ÚÏ¢¢Î ÜUÚÝ¢ ¥¢ñÚ §Ý ÜUè ¼GÏ¢è¥G¼¢ï´ }¢ï´ ãñÁ¢¢Ý
Ï¢ÚÐ¢ çÜU²ï Ú¶Ý¢ §Ý ÜïU ¥ãìÎ¢ÈGU }¢ï´ S¢ï »ÜU Ï¢ÇG¢ ãÎÈGU ãñ ¥¢ñÚ §S¢
ÐÚ |¢ÚÐêÚ ± }¢éÝÁGÁ¢G}¢ ¼GÚèÜGïU S¢ï Ï¢éÚ¢§ü ÜUè ÝàÚ¢ï §à¢¢¥G¼ ÜU¢ ÜU¢}¢
Ï¢ãé¼ ¼ïÁ¢Gè S¢ï ã¢ï Úã¢ ãñ çÁ¢S¢ S¢ï ÜU¢çÈGUÚ¢ï´ ÜïU ¼G¢ñÚ ¼GÚèÜGïU ¥¢ñÚ Ý¢
ÈGUÚ}¢¢Ý¢ï´ ÜUè çÝ¼ Ý§ü Ý¢ ÈGUÚ}¢¢çÝ²¢æ ç}¢ÝÅ¢ï´, S¢ïÜU‹Ç¢ï´ }¢ï´ S¢¢Úè Îé‹²¢
}¢ï´ ÈñUH Á¢¢¼è ãñ´ §S¢ çH²ï }¢é¥G¢-à¢Úï }¢ï´ ¼Ï¢¢ã ÜéUÝ ¥-S¢Ú¢¼ çÁ¢G²¢Î¢
Á¢G¢çãÚ ã¢ï Úãï ãñ´ ¥¢ñÚ ²ïã Ï¢¢¼ï´ çÜUS¢è S¢ï ÉÜUè ÀéÐè Ýãè´ ãñ´ J

çÈUÚ ¶GÚ¢çÏ¢²¢ï´ ¥¢ñÚ ¥wGH¢ÜGUè Ï¢éÚ¢§²¢ï´ }¢ï´ }¢éÏ¼H¢ ã¢ïÝï ±¢Hï
çÁ¢G²¢Î¢ ¼Ú Î¢ï ¼GÚãG ÜïU H¢ïx¢ ã¢ï¼ï ãñ´ : (1) Á¢¢ï }¢¢Hè çHãG¢Á¢G S¢ï
¥¢S¢êÎ¢ ãG¢H, ¼¥GÄ²éà¢ ÐS¢‹Î, ÜUÚ¢ïü ÈGUÚ, Á¢¢ã¢ï ãGà}¢¼ ÜïU S¢¢‰¢ ÚãÝï
±¢Hï ã¢ï´ J (2) Á¢¢ï ¥GvGH ÜïU çHãG¢Á¢G S¢ï ÜU}¢Á¢G¢ïÚ ¥¢ñÚ x¢GñÚ S¢}¢Û¢Î¢Ú
±¢ÜGïU¥G ã¢ï´ J
¥GvGH ÜïU çHãG¢Á¢G S¢ï ÜU}¢Á¢G¢ïÚ H¢ïx¢ §S¢ çH²ï ¥wGH¢ÜGUè
Ï¢éÚ¢§²¢ï´ ÜU¢ çÁ¢G²¢Î¢ çà¢ÜU¢Ú ã¢ï¼ï ãñ´ çÜU ¥ÐÝï |¢Hï Ï¢éÚï S¢ï ÜU}¢¢
ãGvGÜGéUãê ±¢çÜGUÈGU Ýãè´ ã¢ï¼ï §S¢ çH²ï §Ý S¢ï ¥GvGH ÜïU çHãG¢Á¢G S¢ï ÈGU¢§ÜGU
¼GÏ¢ÜGU¢ Á¢Ï¢ Á¢G¢ïÚ¢ï à¢¢ïÚ S¢ï ¥ÐÝ¢ Ðñx¢G¢}¢ §Ý }¢ï´ ÝàÚ ÜUÚ¼¢ ãñ ¼¢ï ©S¢
S¢ï }¢é-¼¥çSS¢Ú ã¢ï Á¢¢¼ï ãñ´, Ó¢êæçÜU Ï¢éÚ¢§ü ÜUè Î¢’±¼ ÎïÝï ±¢Hï çÁ¢G²¢Î¢
ã¢ï¼ï ãñ´ §S¢ çH²ï Ï¢éÚ¢§ü ¥G±¢}¢ }¢ï´ Ï¢ãé¼ Á¢ËÎ ±S¢è¥G Ðñ}¢¢Ýï ÐÚ
ÈñUH¼è ãñ ¥¢ñÚ Ï¢Ó¢¢Ýï ±¢Hï ¥x¢Ó¢ïü §ç‹¼ã¢§ü ¥GvGH }¢‹Î ÎèÝÎ¢Ú ã¢ï´
Ó¢êæçÜU ÜU}¢ ã¢ï¼ï ãñ´ §S¢ çH²ï Ï¢éÚ¢§ü S¢ï Ï¢Ó¢Ýï ±¢H¢ï´ ÜUè ¼¢’Î¢Î ‰¢¢ïÇGè
ã¢ï¼è ãñ J
¶GHèÈGU» ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼ ¥GËH¢}¢¢ S¢çÄ²Î S¢éHñ}¢¢Ý ¥à¢ÚÈGU
I ¥ÐÝè çÜU¼¢Ï¢ “¥‹ÝêÚ” }¢ï´ »ÜU }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ çH¶¼ï
ãñ´ :
“²ïã ±¢çÜGU¥G¢ ¥¢ñÚ ãGÜGUèÜGU¼ ãñ çÜU ¥G±¢}¢ Ý ¥ÐÝè Ú¢²
Ú¶¼ï ãñ´ Ý §Ý ÜUè ÜU¢ï§ü ¥¢±¢Á¢G ãñ, }¢éËÜU }¢ï´ ¼¢’Hè}¢ ²¢zG¼¢ x¢éÚ¢ñã
Á¢Ï¢ çÜUS¢è ¶G²¢H ÜUè ¼Ú±èÁ¢ ²¢ ã}¢¢x¢èÚè Ó¢¢ã¼¢ ãñ ¼¢ï ±¢ïã ¥ÐÝè
¼vGÚèÚ ± ¼ãGÚèÚ S¢ï ¥G±¢}¢ }¢ï´ ©S¢è ¶G²¢H ÜU¢ï ÐñÎ¢ ÜUÚ Îï¼¢ ãñ ±¢ïã

¥ÐÝï ¶G²¢H ÜïU S¢êÚ ÜU¢ï §S¢ Ï¢éH‹Î ¥¢ã´x¢è S¢ï ÈêæUÜU¼¢ ãñ çÜU ¥G±¢}¢
ÜïU ¶G²¢H ©S¢è ÜïU ¶G²¢H ÜU¢ ¥GvS¢ ¥¢ñÚ ¥G±¢}¢ ÜUè ¥¢±¢Á¢G ©S¢è
ÜUè S¢Î¢» Ï¢¢Á¢G x¢à¼ ã¢ï¼è ãñ J”(1)
Á¢Ï¢ çÜU ¼¥GÄ²éà¢ ± Á¢¢ã ÐS¢‹Î ¼GÏ¢ÜGU¢ ãGév}¢Ú¢Ý ã¢ï ²¢ Ý
ã¢ï §Ý ÜïU ¶GÚ¢çÏ¢²¢ï´ Ï¢Î ¥wGH¢çÜGU²¢ï´ }¢ï´ }¢éÏ¼H¢ ã¢ïÝï ÜUè Ï¢ÇGè ±Áã
Îé‹²¢ ¼G-HÏ¢è ¥¢ñÚ ÝzGS¢¢Ýè HÁGÁ¢G¢¼ ± à¢ã±¢¼ ÜUè ¥S¢èÚè ã¢ï¼è
ãñ Á¢¢ï §‹ãï´ Ú¢ãï ãGÜGU S¢ï ÎêÚ ÜUÚ¼ï ÜUÚ¼ï Ï¢ãé¼ ÎêÚ Hï Á¢¢¼è ãñ J
ÜGéUÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ }¢ï´ §à¢¢üÎ ã¢ï¼¢ ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
ã}¢ ¥GÁ¢G¢Ï¢ ÜUÚÝï ±¢Hï Ýãè´ Á¢Ï¢ ¼ÜU
ÚS¢êH Ý |¢ïÁ¢ Hï´ ¥¢ñÚ Á¢Ï¢ ã}¢ çÜUS¢è
Ï¢S¼è ÜU¢ï ãH¢ÜU ÜUÚÝ¢ Ó¢¢ã¼ï ãñ´ ©S¢
ÜïU ¶Géà¢ãG¢H¢ï´ (¥}¢èÚ¢ï´) ÐÚ ¥ãGÜU¢}¢
|¢ïÁ¢¼ï ãñ´ çÈUÚ ±¢ïã ©S¢ }¢ï´ Ï¢ï ãGév}¢è
ÜUÚ¼ï ãñ´ ¼¢ï §S¢ ÐÚ Ï¢¢¼ ÐêÚè ã¢ï Á¢¢¼è
ãñ ¼¢ï ã}¢ ©S¢ï ¼Ï¢¢ã ÜUÚ ÜïU Ï¢ÚÏ¢¢Î
ÜUÚ Îï¼ï ãñ´ J
§S¢ ¥¢²¼ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ S¢ï }¢¢’Hê}¢ ã¢ï¼¢ ãñ çÜU çÏ¢x¢¢ÇG ±
ÈGUS¢¢Î ¥¢ñÚ Ý¢ ÈGUÚ}¢¢çÝ²¢ï´ }¢ï´ }¢éÏ¼H¢ ã¢ïÝï ÜUè »ÜU ±Áã Ï¢ïãGÎ
2......
1 ...... ¥‹ÝêÚ, S¢. 146
(2)

¶Géà¢ãG¢Hè ¥¢ñÚ Á¢¢ã¢ï ãGà}¢¼ ÜïU S¢¢‰¢ ãGév}¢Ú¢Ýè |¢è ã¢ï¼è ãñ »ïS¢ï
H¢ïx¢¢ï´ ÜïU Ý¢ ÈGUÚ}¢¢çÝ²¢ï´ }¢ï´ }¢éÏ¼H¢ ã¢ï Á¢¢Ýï ÜU¢ ¶G¼GÚ¢ çÁ¢G²¢Î¢ Úã¼¢
ãñ ¥¢ñÚ ¥G¢}¢ }¢éà¢¢-ãÎï S¢ï |¢è §S¢ ÜU¢ Ï¢wG¢êÏ¢è Ð¼¢ Ó¢H¼¢ ãñ J
¥Ï¢ »ÜU ¼GÚÈGU ¼¢ï çÈGU¼GÚè ¥G¢Î¼¢ï´ ÜUè ²ïã S¢êÚ¼ï ãG¢H ãñ
ÎêS¢Úè ¼GÚÈGU }¢éS¢Ë}¢¢Ý Ó¢êæçÜU ¥G¢}¢ §‹S¢¢Ý Ýãè´ ã¢ï¼¢ Ï¢çËÜU Ï¢ çÝSÏ¢¼
ÜU¢çÈGUÚ¢ï´ ÜïU ãGÜGUèÜGUè S¢ÓÓ¢è §‹S¢¢çÝÄ²¼ ÜU¢ ¼¢Á¢ §S¢ ÜïU S¢Ú ÐÚ ã¢ï¼¢
ãñ §S¢ çH²ï çÜU ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜïU ÈGUÁGH¢ï ÜUÚ}¢ S¢ï Î¢ñH¼ï §ü}¢¢Ý
§S¢ï ÝS¢èÏ¢ ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ã¢ïÝï ÜïU Ý¢¼Gï §S¢ ÜU¢ ÎèÝ¢ï §ü}¢¢Ý
§S¢ï çÁ¢g¼ ÐS¢‹Îè ÜïU S¢¢‰¢ Á¢GMÚè ãGÎ ¼ÜU ÜGUÎ¢}¢¼ ÐS¢‹Î, Á¢ËÎ
Ï¢¢Á¢Gè ÜUè çÈGU¼GÚè ¥G¢Î¼ ÜïU Ï¢¢ ±éÁ¢êÎ ¼ãG}}¢éH ÐS¢‹Î ¥¢ñÚ ¥GvGH S¢ï
ÜU¢}¢ Hï¼ï ãé» ãGéÎêÎï à¢Úè¥G¼ }¢ï´ Úã¼ï ãé» çÁ¢G‹Îx¢è x¢éÁ¢G¢ÚÝï ±¢H¢ ¥¢ñÚ
H¢ïx¢¢ï´ S¢ï ç}¢HÁ¢éH ÜUÚ ÚãÝï ÜUè Ý¢ x¢éÁ¢GèçÚ²¼ ÜïU S¢¢‰¢ Ï¢éÚ¢§²¢ï´ S¢ï
}¢éÁ¼çÝÏ¢ ÚãÝï ¥¢ñÚ }¢é-¼¥çSS¢Ú Ý ã¢ïÝï ÜU¢ ÎS¢ü |¢è Îï¼¢ ãñ, §„
çH²ï }¢ÁGãÏ¢è Ð¢Ï¢ç‹Î²¢ïæ ÜïU „¢ƒ §„ ÜU¢ ç…G‹Îx¢è x¢é…G¢ÚÝ¢ …GMÚè ãñ J
Á¢GMÚè ãGÎ ¼ÜU ÜGUÎ¢}¢¼ ÐS¢‹Î §S¢ ¼G¢ñÚ ÐÚ ã¢ï¼¢ ãñ çÜU
¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ ã}¢¢Ú¢ ¥GÜGUèÎ¢ ²ïã ãñ çÜU ±¢ïã ÜGUÎè}¢ ãñ
²¢’Ýè ã}¢ïà¢¢ S¢ï ãñ ¥¢ñÚ ã}¢ïà¢¢ Úãïx¢¢ ¥¢ñÚ ã}¢¢Úï ÝçÏ¢Ä²ï }¢éÜUÚü}¢, à¢¢ãï
Ï¢Ýè ¥¢Î}¢ 6 ÜU¢ï Îé‹²¢ S¢ï Á¢G¢çãÚè ÐÎ¢ü ÈGUÚ}¢¢»
ãé» |¢è Ó¢¢ñÎã S¢¢ï S¢¢H S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ã¢ï Ó¢éÜïU §Ý ÐÚ ÚÏ¢ ÜU¢ ÜUH¢}¢
|¢è ©S¢è }¢ãGÏ¢êÏ¢ Á¢G}¢¢Ýï }¢ï´ Ý¢çÁ¢GH ãé±¢ ‰¢¢ ¥¢ñÚ ¥¢Ð Ýï ¥ÐÝè §S¢è
Á¢G¢çãÚè ãG²¢¼ï ¼GçÄ²Ï¢¢ }¢ï´ §S¢ ÜUè ¼zGãè}¢ ± ¼àÚèãG ¥ÐÝè ¥ãG¢ÎèS¢

ÜUè S¢êÚ¼ }¢ï´ ©}}¢¼ ÜU¢ï ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ‰¢è ¼¢ï Á¢Ï¢ ²ïã S¢Ï¢ ÜéUÀ |¢è
ÐéÚ¢Ý¢ ãñ ¼¢ï }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ §S¢ }¢¢’Ý¢ }¢ï´ ÜGUÎ¢}¢¼ ÐS¢‹Î ã¢ïÝ¢ Á¢GMÚè
ãé±¢, ±ÚÝ¢ ±¢ïã }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜUÏ¢ Úãïx¢¢ çÈUÚ ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï ãGÎèS¢ ÜUè
±¢Á¢GïãG ÝéS¢êS¢ ¥¢ñÚ ¥§}}¢» }¢éÁ¼çãÎèÝ ÜïU §Á}¢¢¥G S¢ï S¢¢çÏ¢¼ à¢éÎ¢
Á¢GMÚè ¥ãGÜU¢}¢¢¼ çÏ¢x¢GñÚ çÜUS¢è ãGèH¢ï ãGéÁÁ¢¼ ÜïU }¢¢ÝÝ¢ ¥¢ñÚ ©S¢ ÐÚ
¥G}¢H ÐñÚ¢ ÚãÝ¢ ²êæãè ¥§}}¢» ¥Ú-Ï¢¥G¢ }¢ï´ S¢ï Á¢¢ï çÜUS¢è §}¢¢}¢ ÜU¢
}¢éÜGUçËHÎ ãñ ©S¢ ÜU¢ ¥ÐÝï §}¢¢}¢ ÜïU ÜGU¢ñH ÜU¢ï ãGÜGU ¼SHè}¢ ÜUÚ¼ï ãé»
©S¢ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ¥G}¢H ÜUÚÝ¢ S¢ÓÓ¢¢ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ã¢ïÝï ÜïU çH²ï Á¢GMÚè
ãñ ¥¢ñÚ ²ïã S¢Ï¢ Ï¢¢¼ï´ ¥¢Á¢ ÜUè Ýãè´ S¢çÎ²¢ï´ ÐãHï S¢¢çÏ¢¼ ± }¢éÜGUÚüÚ
ã¢ï Ó¢éÜUè §Ý }¢ï´ S¢ï çÜUS¢è Ï¢¢¼ ÐÚ ¥G}¢H }¢ï´ ÜU¢ï¼¢ãè ¥¢ñÚ ÚÎ ±
§‹ÜU¢Ú ÜUÚÝï S¢ï Ý¢ñÏ¢¼ çÈGUSÜGU¢ï ÈGéUÁ¢êÚ S¢ï Hï ÜUÚ ÜéUÈGí ± x¢é}¢Ú¢ãè ¼ÜU
ÐãéæÓ¢¼è ãñ §S¢ çH²ï Á¢ÎèÎ Îé‹²¢ }¢ï´ ÚãÝï ±¢H¢ }¢éS¢Ë}¢¢Ý |¢è ¥ÐÝï
§ü}¢¢Ý ¥¢ñÚ ÎèÝè Á¢GMÚè ¥ãGÜU¢}¢ ÜïU çHãG¢Á¢G S¢ï ÜGUÎ¢}¢¼ ÐS¢‹Î ã¢ï¼¢
ãñ ¥¢ñÚ »ïS¢¢ ã¢ïÝ¢ |¢è Ó¢¢çã²ï ²ïã §S¢ ÜUè }¢ÁGãÏ¢è çÁ¢G‹Îx¢è ÜïU çH²ï
MãG ÜUè ãGñçS¢Ä²¼ Ú¶¼¢ ãñ J
¥H x¢GÚÁ¢G ¶GéÎ¢» Á¢GéH Á¢H¢H ¥¢ñÚ ©S¢ ÜïU |¢ïÁ¢ï ãé» ÝçÏ¢Ä²ï
Ï¢ï ç}¢S¢¢H 6 çÁ¢Ý ÜU¢ §S¢ Ýï ÜUçH}¢¢ ÐÉG¢ ãñ ©Ý
ÜïU ÈGUÚ¢}¢èÝ }¢ï´ §S¢ï ÎèÝè }¢¢ïãG¼¢¼G çÁ¢G‹Îx¢è x¢éÁ¢G¢ÚÝï ÜU¢ ¼GÚèÜGU» ÜU¢Ú
¥¢ñÚ §S¢ ÜUè ãGÎï´ Ó¢êæçÜU Ï¢²¢Ý ÜUÚ Îè x¢§ü ãñ´ §S¢ï à¢é¼éÚï Ï¢ï }¢éã¢Ú ÜUè
¼GÚãG }¢Ý-}¢¢çÝ²¢ï´ ÜïU çH²ï ¥¢Á¢G¢Î Ýãè´ À¢ïÇG¢ x¢²¢ çHã¢Á¢G¢ }¢éS¢Ë}¢¢Ý
¥¢ñÚ ÜU¢çÈGUÚ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ²ïãè Ï¢é‹²¢Îè ÈGUÜGüU ã¢ï¼¢ ãñ çÜU }¢éS¢Ë}¢¢Ý

S¢¢çãGÏ¢ï §ü}¢¢Ý ¥¢ñÚ ¥ãGÜU¢}¢ï à¢Úè¥G¼ ÜU¢ Ð¢Ï¢‹Î ã¢ï¼¢ ãñ ÜU¢çÈGUÚ §Ý
Î¢ïÝ¢ï´ Ï¢¢¼¢ï´ S¢ï }¢ãGM}¢ ¥¢ñÚ }¢¢ÎÚ çÐÎÚ ¥¢Á¢G¢Î Úã¼¢ ãñ J
}¢x¢Ú ¥zGS¢¢ïS¢ ÜUè Ï¢¢¼ ²ïã ãñ çÜU }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ }¢ï´ S¢ï Ï¢ãé¼ S¢ï
ÜUçH}¢¢ ÐÉGÝï ±¢Hï ÎèÝ ÜïU Î¢»Úï }¢ï´ ÚãÝ¢ ÜGUÏ¢êH ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢ ±éÁ¢êÎ
}¢¢ãG¢ïH ÜïU çÏ¢x¢¢ÇG ¥¢ñÚ ÜU¢çÈGUÚ¢ï´ ÜUè ¥¢Á¢G¢çÎ²¢ï´ S¢ï }¢é-¼¥çSS¢Ú ã¢ï
ÜUÚ Ï¢ï ¥G-}¢Hè ÜU¢ çà¢ÜU¢Ú ã¢ï Á¢¢¼ï ãñ´, ¼ã±¢Ú¢ï´ ÜïU }¢é¥G¢-}¢Hï }¢ï´
¶Géà¢è }¢Ý¢Ýï ¥¢ñÚ §S¢ ÜïU §ÁGã¢Ú ÜïU ¼GÚèÜGU¢ï´ ÜU¢ï §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï }¢ï´ |¢è
»ïS¢ï ãè }¢éS¢Ë}¢¢Ý x¢G-H¼Gè ÜU¢ çà¢ÜU¢Ú ã¢ï ÜUÚ à¢Úè¥G¼ ÜUè ãGÎ
ÈUH¢æx¢¼ï ãé» x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜU¢ §Úç¼ÜU¢Ï¢ ÜUÚ Ï¢ñÆ¼ï ãñ´, Ï¢é‹²¢Îè ±Áã ±¢ïãè
çÈGU¼GÚè ÜU}¢Á¢G¢ïçÚ²¢ï´ ÜU¢ï §SH¢}¢è L¶G S¢ï Ý S¢}¢Û¢Ý¢ ¥¢ñÚ ©Ý ÜU}¢Á¢G¢ïçÚ²¢ï´
S¢ï Ï¢Ó¢Ýï ÜïU çH²ï §SH¢}¢è ¥wGH¢ÜGU¢ï ¥¢Î¢Ï¢ ¥¢ñÚ ¥GÜGU¢§Î¢ï ¥¢’}¢¢H
S¢ï ÎêÚè §çwG¼²¢Ú çÜU²ï ÚãÝ¢ ã¢ï¼è ãñ J
§S¢ çH²ï çÁ¢g¼ ÐS¢‹Îè, Á¢ËÎ Ï¢¢Á¢Gè, Ý¢ S¢}¢Û¢è, x¢GñÚ Á¢GMÚè
}¢ïHÁ¢¢ïH ¥¢ñÚ Ï¢éÚè S¢¢ïãGÏ¢¼ ÜïU ¥-S¢Ú¢¼ S¢ï ±¢ïã Ï¢Ó¢ Ýãè´ Ð¢¼ï ²¢
§S¢è ¼GÚãG ¶Géà¢ ÚãÝ¢ ÐS¢‹Î ÜUÚ¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ Ï¢Ó¢Ý¢ Ýãè´ Ó¢¢ã¼ï J
²ã¢æ ¼ÜU çÜU x¢GñÚ }¢éçSH}¢¢ï´ ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï Á¢¢ï |¢è Ó¢èÁ¢G ¥¢»
©Ý ÜUè Îé‹²¢±è }¢¢gè ¼ÚçvGÜGU²¢æ Îï¶ Îï¶ ÜUÚ »ïS¢ï }¢ÚªGÏ¢ ã¢ï Á¢¢¼ï
ãñ´ çÜU ©Ý ÜUè ãÚ Ó¢èÁ¢G §‹ãïæ ¥ÓÀè Hx¢Ýï Hx¢¼è ãñ, x¢GñÚ }¢éçSH}¢
}¢}¢¢çHÜU ÜUè SÅï}Ð Îï¶ ÜUÚ Ó¢èÁ¢Gï´ ¶GÚèÎ¼ï ãñ´, ©‹ãè´ ÜïU ÜUËÓ¢Ú ÜïU
ã¢ïÅH¢ï´ }¢ï´ ¶¢Ý¢ ¶¢Ý¢, ¼vGÚèÏ¢¢¼ }¢ï´ Á¢¢Ý¢ ÐS¢‹Î ÜUÚ¼ï ãñ´, ¥ÐÝï Í¢Ú
¥¢ñÚ ÐêÚ¢ Í¢Ú¢Ý¢, ¥ÐÝï }¢éÜU}}¢H çHÏ¢¢S¢ ¥¢ñÚ çÜUÚÎ¢Ú ± x¢ézG¼¢Ú

¼ÜU S¢ï ±¢ïã ¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï ©S¢è ÜUËÓ¢Ú ÜU¢ »ÜU ÈGUÎü ÜGUÚ¢Ú ÎïÝï ÜUè
ÜU¢ïçà¢à¢ }¢ï´ Hx¢ï Úã¼ï ãñ´ çÜUS¢è ãGÎ ¼ÜU ÜU¢}²¢Ï¢ ã¢ï Á¢¢»æ ¼¢ï ©Ý ÜUè
¶Géà¢è ÜUè §ç‹¼ã¢ Ýãè´ Úã¼è, ²ïãè ±Áã ãñ çÜU Á¢Ï¢ ÜU¢ï§ü Ý§ü Ó¢èÁ¢G ±ã¢æ
S¢ï ¥¢¼è ãñ ¥x¢Ó¢ïü ÜñUS¢è ãè Ý¢Ð¢ÜU ± Ý¢ Á¢¢§Á¢G v²êæ Ý ã¢ï ÜUËÓ¢Ú }¢ï´
à¢¢ç}¢H ã¢ïÝï ÜUè ±Áã S¢ï ©„ „ï ÎêÚ ã¢ï Á¢¢Ý¢ ©Ý ÜïU çH²ï Îéà±¢Ú ã¢ï¼¢
ãñ ¥¢ñÚ ÎêÚ ÚãÝï ÜU¢ ¶G²¢H |¢è ¥¢» ¼¢ï ÈGU¢ñÚÝ ²ïã ¥‹Îïà¢¢ ©Ý ÜïU
çÎH¢ï çÎ}¢¢x¢G ÜU¢ï ¥ÐÝè çx¢çÚzG¼ }¢ï´ Hï Hï¼¢ ãñ çÜU ã}¢¢Úï SÅïÅS¢ ÜïU
H¢ïx¢ çÈUÚ v²¢ ÜUãï´x¢ï ? v²¢ ¼é}ãï´ ÜUËÓ¢Ú ÜïU ÈGïUà¢Ý ÜïU Ý» ¼ã±¢Ú¢ï´
ÜU¢ Ýãè´ Ð¼¢ Ó¢H¼¢ ? S¢¢‰¢ S¢¢‰¢ Ó¢H¢ï ±ÚÝ¢ ã}¢¢Úï S¢¢‰¢ Ý Ó¢H
S¢ÜU¢ïx¢ï, ÐèÀï Úã Á¢¢¥¢ïx¢ï J §S¢ ¼GÚãG ÜUè Ï¢¢¼ï´ S¢éÝ ÜUÚ ©Ý ÜU¢ Ý¢
S¢}¢Û¢ çÎH ¥¢ñÚ çÁ¢Ggè ã¢ï Á¢¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©‹ãï´ ÎèÝ ÜïU Ú¢S¼ï S¢ï Ý¢
ÈGUÚ}¢¢Ýè ÜUè Ú¢ã ÜUè ¼GÚÈGU ¶è´Ó¢¼¢ ãé±¢ Hï Á¢¢¼¢ ãñ J
§S¢è çÏ¢Ý¢ ÐÚ §SH¢}¢è Îéà}¢Ý ÜGéUÃ±¼ï´, ÜéUÈGí ¢ï çà¢ÜüU }¢ï´ }¢éÏ¼H¢
ÜGU¢ñ}¢ï´, }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜUè ¥vS¢çÚÄ²¼ ÜïU ç}¢Á¢G¢Á¢ ± ÝçzGS¢²¢¼ ÜU¢ï |¢¢æÐ
ÜUÚ ±vG¼Ý ÈGU ±vG¼Ý ¼Á¢çÚÏ¢¢¼ ÜUÚ¼è Úã¼è ãñ´ çÜU §‹ãï´ Ð¼¢ Ó¢H¼¢
Úãï çÜU çÜU¼Ýï ÈGUèS¢Î }¢ÁGãÏ¢è çHãG¢Á¢G S¢ï Ð¢Ï¢‹Î Úã¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ Ð¢Ï¢‹Î
ÚãÝ¢ ÐS¢‹Î ÜUÚ¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ çÜU¼Ýï ÈGUèS¢Î »ïS¢ï ãñ´ çÁ¢‹ã¢ï´ Ýï ¥ÐÝï Á¢G}¢èÚ
ÜU¢ x¢H¢ Í¢¢ï´Å çÎ²¢ ¥¢ñÚ §Ý ÜUè ãÚ »ÜU Ï¢¢¼ ÐÚ HÏÏ¢ñÜU ÜUãÝï ÜïU
çH²ï Ï¢ï ÜGUÚ¢Ú Ï¢ñÆï ãñ´ ¥¢ñÚ Á¢GïãÝè »’ç¼Ï¢¢Ú S¢ï §Ý ÜïU çà¢ÜU‹Á¢ï }¢ï´
}¢éÜU}}¢H ¼G¢ñÚ ÐÚ Á¢ÜUÇGï ãé» ãñ´ J
Á¢Ï¢ ¥ÐÝï }¢é¼Gè¥G¢ï ÈGUÚ}¢¢æ Ï¢ÚÎ¢Ú }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜïU Å¢ïHï }¢ï´

§Á¢G¢ÈGU¢ Îï¶¼ï ãñ´ ¼¢ï ©‹ãè´ }¢ï´ S¢ï §SH¢}¢ Îéà}¢Ýè ÜïU çH²ï }¢èÚ Á¢¢’ÈGUÚ
± }¢èÚ S¢¢çÎÜGU Á¢ñS¢ï ¥zGÚ¢Î ÜU¢ï Ó¢éÝ Ó¢éÝ ÜUÚ §çzG¼Ú¢ÜGU ± §ç‹¼à¢¢Ú
¥¢ñÚ à¢éÜêUÜU¢ï à¢éÏ¢éã¢¼ ÐñÎ¢ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ¥¢ñÚ }¢éS¢ËH}¢¢ ¥ãGÜU¢}¢¢¼ï
à¢Ú§GÄ²¢ ÜU¢ï Ï¢ï Á¢¢ ¼¢±èH¢ï´ ÜïU Á¢GÚè»G ÚÎ ÜUÚÝï ÜU¢ï ãÎÈGU Îï ÜUÚ ÜU¢}¢
}¢ï´ Hx¢¢ çÎ²¢ Á¢¢¼¢ ãñ J
²ïã ÜéUÀ ±¢ÜGïU§üG S¢êÚ¼ï ãG¢H ¥GÁ¢Gü ÜUè ãñ ¥|¢è ãG¢H ãè }¢ï´ ÜéUÀ
»ïS¢¢ ¼¢Á¢G¢ ¼¢Á¢G¢ Ýãè´ ãé±¢ Ï¢çËÜU S¢Ë¼GÝ¼ï §SH¢ç}¢²¢ ÜïU Á¢G±¢H S¢ï
Ï¢çËÜU §S¢ S¢ï |¢è ÐãHï S¢ï §S¢ çÜGUS}¢ ÜUè S¢¢çÁ¢Gà¢¢ï´ ¥¢ñÚ ãG}¢¢ÜGU¼¢ï´ ÜU¢
ç}¢Ý ãGñS¢éH ÜGU¢ñ}¢ }¢éS¢Ë}¢¢Ý çà¢ÜU¢Ú Úãï ãñ´ J
S¢ÎLàà¢Úè¥Gã }¢ézG¼è ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è
¥ÐÝè à¢¢ïãìÚ» ¥¢ÈGU¢ÜGU çÜU¼¢Ï¢ “Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼” }¢ï´ »ÜU }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ
}¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜUè §S¢è ¥Ï¼Ú ãG¢H¼ ÜUè çÝà¢¢Ý Îïãè ÜUÚ¼ï ãé» ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ :
}¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜUè Á¢¢ï ¥Ï¼Ú ãG¢H¼ ãñ §S¢ ÜU¢ ÜUã¢æ ¼ÜU Ú¢ïÝ¢
Ú¢ï²¢ Á¢¢» ²ïã ãG¢H¼ Ý ã¢ï¼è ¼¢ï ²ïã çÎÝ v²êæ Îï¶Ýï ÐÇG¼ï ¥¢ñÚ Á¢Ï¢
©Ý ÜUè ÜGéUÃ±¼ï }¢é‹ÈGU§GH¢ (¥S¢Ú ÜGUÏ¢êH ÜUÚÝï ÜUè ÜGéUÃ±¼) §¼Ýè ÜGU±è
ãñ ¥¢ñÚ ÜéGUÃ±¼ï ÈGU¢§GH¢ (Îé„Ú¢ïæ ÐÚ ¥„Ú ¥‹Î¢…G ã¢ïÝï ÜUè ÜéGUÃ±¼)
Á¢G¢§H ã¢ï Ó¢éÜUè ¼¢ï ¥Ï¢ v²¢ ©}}¢èÎ ã¢ï S¢ÜU¼è ãñ çÜU ²ïã }¢éS¢Ë}¢¢Ý
ÜU|¢è ¼ÚvGÜGUè ÜU¢ Á¢GèÝ¢ ¼Gñ ÜUÚï´x¢ï x¢GéH¢}¢ Ï¢Ý ÜUÚ ¥Ï¢ |¢è ãñ´ ¥¢ñÚ Á¢Ï¢
|¢è Úãï´x¢ï J (1)
Ó¢‹Î Á¢GMÚè Ï¢¢¼ï´ ¼}ãèÎÝ Ï¢²¢Ý ÜUÚÝï S¢ï }¢vG„êÎ ²ïã ãñ çÜU
1...... Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çãGSS¢» Ýãé}¢, çÁ¢ÁG²ï ÜU¢ Ï¢²¢Ý, çÁ¢. 2, S¢. 451

±ïH‹Å¢§Ý Çï Á¢ñS¢¢ Ï¢ïãêÎ¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ |¢Ú¢ çÎÝ, }¢¢ÎÚ çÐÎÚ ¥¢Á¢G¢Îè ÜïU
S¢¢‰¢ Úæx¢ ÚçH²¢ï´ ÜïU S¢¢‰¢ }¢Ý¢Ý¢, Á¢¢ï Ý¢ñ Á¢±¢Ý HÇGÜïU HÇGçÜU²¢ï´ }¢ï´
}¢vGÏ¢êH ã¢ï¼¢ Á¢¢ Úã¢ ãñ §S¢ ÜïU ÐS¢ï ÐÎ¢ü |¢è §S¢è çÜGUS}¢ ÜïU ¥SÏ¢¢Ï¢
}¢¢ñÁ¢êÎ ãñ´ Á¢¢ï ªÐÚ çÁ¢GRU çÜU²ï x¢» ²¢’Ýè çÈGU¼GÚè ÜU}¢Á¢G¢ïçÚ²¢æ, çÁ¢g¼
ÐS¢‹Îè, Á¢ËÎ Ï¢¢Á¢Gè, ÝzGS¢¢Ýè ± à¢ñ¼G¢Ýè HÁGÁ¢G¢¼ ÜUè ¥S¢èÚè, ÎèÝ
S¢ï ÎêÚè, Ý ¶GéÎ Ð¢Ï¢‹Î ÚãÝ¢ Ý ¥ÐÝè ¥¢ñH¢Î ÜUè ¼ÚçÏ¢Ä²¼ ÜUÚ
ÜïU §SH¢}¢è ¥wGH¢ÜGU¢ï ¥¢Î¢Ï¢ ÜU¢ §‹ãï´ Ð¢Ï¢‹Î Ï¢Ý¢Ý¢, Ý ç}¢ËHè
ÜGU¢ñ}¢è S¢yGãG ÐÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜïU ãGév}¢Ú¢Ý¢ï´ ÜU¢ }¢é¥G¢-à¢Úï }¢ï´ ç¶GH¢ÈGïU
§SH¢}¢ ÚS}¢¢ï Ú±¢Á¢ ± ¼ã±¢Ú¢ï´ ÜïU ç¶GH¢ÈGU S¢wG¼ §vGÎ¢}¢¢¼ ©Æ¢Ý¢
²ïã ±¢ïã ¥SÏ¢¢Ï¢ ãñ´ çÁ¢Ý ÜUè ±Áã S¢ï }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ }¢ï´ §S¢ Ï¢ïãêÎ¢ çÎÝ
ÜïU }¢Ý¢Ýï ÜU¢ ¥¢x¢G¢…G ã¢ï Ó¢éÜU¢ ãñ Ï¢çËÜU ãGév}¢Ú¢Ý ¼GÏ¢ÜGU¢ ¼¢ï §S¢ ¼GÚãG
ÜïU ç¶GH¢ÈGïU §SH¢}¢ Ý-Á¢GçÚÄ²¢¼ ¥¢ñÚ ¶éËH}¢ ¶éËH¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜUè
Ú¢ïÜU‰¢¢}¢ ÜïU §vGÎ¢}¢¢¼ ÜUÚÝï ÜUè Ï¢Á¢¢» §S¢ï ÈGUÚ¢ïx¢G ÎïÝï ¥¢ñÚ §S¢
çÜGUS}¢ ÜïU Ï¢éÚ¢§ü ÈñUH¢Ýï ±¢H¢ï´ ÜU¢ï ¼ãGzGÈGéUÁ¢G ¥¢ñÚ ¶éH ÜUÚ ÜU¢}¢ ÜUÚÝï
ÜU¢ }¢¢ñÜGU¥G ÎïÝï }¢ï´ ¥¢x¢ï ¥¢x¢ï çÎ¶¢§ü Îï¼¢ ãñ, ¥H x¢GÚ…G §Ý Ï¢²¢Ý
ÜUÎ¢ü Ï¢éÚ¢§ü ÜïU ¥SÏ¢¢Ï¢ }¢ï´ S¢ï ãÚ S¢Ï¢Ï¢ §S¢ çÜGUS}¢ ÜUè Ï¢éÚ¢§ü ÜU¢
¶G‹Á¢Ú }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜïU S¢èÝï }¢ï´ Ðñ±S¼ ÜUÚÝï }¢ï´ ¥ÐÝ¢ Á¢G¢ïÚ Hx¢¢ Úã¢
ãñ J
±ïH‹Å¢§Ý Çï ÜU¢ ÐS¢ }¢‹Á¢GÚ ¥¢ñÚ
§S¢ çÎÝ ÜU¢ï }¢Ý¢Ýï ÜU¢ ¥‹Î¢Á¢G
¥¢}¢Î}¢ Ï¢Ú S¢Úï }¢¼GHÏ¢ ÜïU ¼ãGì¼ ¥Ï¢ S¢é±¢H Ó¢êæçÜU ±ïH‹Å¢§Ý
Çï ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ ãñ çÜU §S¢ çH²ï ¶GéS¢êS¢Ý S¢Ï¢ S¢ï ÐãHï ±ïH‹Å¢§Ý Çï ÜU¢

¼¢Úè¶Gè ÐS¢ }¢‹Á¢GÚ ¥¢ñÚ §S¢ çÎÝ ã¢ïÝï ±¢Hè ¶GéÚ¢ÈGU¢¼ ÜU¢ï Ï¢²¢Ý
çÜU²¢ Á¢¢¼¢ ãñ ¼¢çÜU }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÐÚ ±¢Á¢GïãG ã¢ï çÜU §S¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ S¢ï |¢ÚÐêÚ
çÎÝ ÜUè ãGÜGUèÜGU¼ v²¢ ãñ Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ÜUã¢ Á¢¢¼¢ ãñ çÜU »ÜU Ð¢ÎÚè çÁ¢S¢
ÜU¢ Ý¢}¢ ±ïH‹Å¢§Ý ‰¢¢ ¼èS¢Úè S¢Îè §üG-S¢±è }¢ï´ M}¢è Ï¢¢Îà¢¢ã
vH¢ÇïS¢ S¢¢Ýè ÜïU Á¢GïÚï ãGéÜêU}¢¼ Úã¼¢ ‰¢¢, çÜUS¢è Ý¢ ÈGUÚ}¢¢Ýè ÜUè çÏ¢Ý¢
ÐÚ Ï¢¢Îà¢¢ã Ýï Ð¢ÎÚè ÜU¢ï Á¢ïH }¢ï´ Ç¢H çÎ²¢, Ð¢ÎÚè ¥¢ñÚ Á¢ïHÚ ÜUè
HÇGÜUè ÜïU }¢¢Ï¢ñÝ §GàÜGU ã¢ï x¢²¢ ãGœ¢¢ çÜU HÇGÜUè Ýï §S¢ §GàÜGU }¢ï´ ¥ÐÝ¢
}¢Á¢GãÏ¢ À¢ïÇG ÜUÚ Ð¢ÎÚè ÜU¢ }¢Á¢GãÏ¢ ÝS¢Ú¢çÝÄ²¼ ÜGUÏ¢êH ÜUÚ çH²¢,
¥Ï¢ HÇGÜUè Ú¢ïÁ¢G¢Ý¢ »ÜU S¢é¶Gü x¢éH¢Ï¢ Hï ÜUÚ Ð¢ÎÚè S¢ï ç}¢HÝï ¥¢¼è
‰¢è, Ï¢¢Îà¢¢ã ÜU¢ï Á¢Ï¢ §Ý Ï¢¢¼¢ï´ ÜU¢ §GË}¢ ãé±¢ ¼¢ï ©S¢ Ýï Ð¢ÎÚè ÜU¢ï
ÈU¢æS¢è ÎïÝï ÜU¢ ãGév}¢ S¢¢çÎÚ ÜUÚ çÎ²¢, Á¢Ï¢ Ð¢ÎÚè ÜU¢ï §S¢ Ï¢¢¼ ÜU¢
§GË}¢ ãé±¢ çÜU Ï¢¢Îà¢¢ã Ýï §S¢ ÜUè ÈU¢æS¢è ÜU¢ ãGév}¢ Îï çÎ²¢ ãñ ¼¢ï ©S¢
Ýï ¥ÐÝï ¥¢ç¶GÚè H}ãG¢¼ ¥ÐÝè }¢¢’à¢êÜGU¢ ÜïU S¢¢‰¢ x¢éÁ¢G¢ÚÝï ÜU¢ §Ú¢Î¢
çÜU²¢ ¥¢ñÚ §S¢ ÜïU çH²ï »ÜU ÜU¢Çü ©S¢ Ýï ¥ÐÝè }¢¢’à¢êÜGU¢ ÜïU Ý¢}¢
|¢ïÁ¢¢ çÁ¢S¢ ÐÚ ²ïã ¼ãGÚèÚ ‰¢¢ “}¢éçwGHS¢ ±ïH‹Å¢§Ý ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï”
çÏ¢H ¥¢ç¶GÚ 14 ÈGUÚ±Úè ÜU¢ï ©S¢ Ð¢ÎÚè ÜU¢ï ÈU¢æS¢è Îï Îè x¢§ü §S¢ ÜïU
Ï¢¢’Î S¢ï ãÚ 14 ÈGUÚ±Úè ÜU¢ï ²ïã }¢ãGÏÏ¢¼ ÜU¢ çÎÝ ©S¢ Ð¢ÎÚè ÜïU Ý¢}¢
±ïH‹Å¢§Ý Çï ÜïU ¼G¢ñÚ ÐÚ }¢Ý¢²¢ Á¢¢¼¢ ãñ J
Á¢Ï¢ çÜU §S¢ ¼ã±¢Ú ÜU¢ï }¢Ý¢Ýï ÜU¢ ¥‹Î¢Á¢G ²ïã ã¢ï¼¢ ãñ çÜU
Ý¢ñ Á¢±¢Ý HÇGÜU¢ï´ ¥¢ñÚ HÇGçÜU²¢ï´ ÜïU Ï¢ï ÐÎüx¢è ± Ï¢ï ãG²¢§ü ÜïU S¢¢‰¢
}¢ïH ç}¢H¢Ð, ¼¢ïãGÈGïU ¼ãG¢§ÈGU ÜïU HñÝ ÎñÝ S¢ï Hï ÜUÚ ÈGU¤GãG¢à¢è ± ©G²¢üÝè

ÜUè ãÚ çÜGUS}¢ ÜU¢ }¢éÁ¢G¢-ãÚ¢ ¶éHï ¥G¢}¢ ²¢ Ó¢¢ïÚè ÀéÐï çÁ¢S¢ ÜU¢ çÁ¢¼Ý¢
Ï¢S¢ Ó¢H¼¢ ãñ ¥G¢}¢ Îï¶¢ S¢éÝ¢ Á¢¢¼¢ ãñ »ÜU çÚÐ¢ïÅü ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU
Ð¢çÜUS¼¢Ý }¢ï´ ÈGïUç}¢Hè ŒH¢ôÝx¢ ÜUè ¥Îç±²¢¼ ¥G¢}¢ çÎÝ¢ï´ ÜïU }¢éÜGU¢Ï¢Hï
±ïH‹Å¢§Ý Çï }¢ï´ ÜU§ü x¢éÝ¢ çÁ¢G²¢Î¢ çÏ¢ÜU¼è ãñ´ ¥¢ñÚ ¶GÚèÎÝï ±¢H¢ï´ }¢ï´
¥vS¢çÚÄ²¼ Ý¢ñ Á¢±¢Ý HÇGÜïU ¥¢ñÚ HÇGçÜU²¢ï´ ÜUè ã¢ï¼è ãñ, çx¢zGÅ
à¢¢õŒS¢ ¥¢ñÚ ÈêUH¢ï´ ÜUè ÎéÜU¢Ý ÐÚ Úà¢ }¢ï´ §Á¢G¢ÈGU¢ ã¢ï Á¢¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ §Ý
¥à²¢ ÜU¢ï ¶GÚèÎÝï ±¢Hï |¢è Ý¢ñ Á¢±¢Ý HÇGÜïU HÇGçÜU²¢æ ã¢ï¼è ãñ´ J
}¢à¢çÚÜGUè ¥vGÎ¢Ú ÜïU ãG¢ç}¢H }¢}¢¢çHÜU }¢ï´ ¶éHè ÀêÅ Ý ã¢ïÝï
ÜUè ±Áã S¢ï Ý¢ñ Á¢±¢Ý Á¢¢ïÇG¢ï´ ÜU¢ï }¢ãGÈGêUÁ¢G }¢ÜGU¢}¢ ÜUè ¼H¢à¢ ã¢ï¼è
ãñ J §S¢è }¢vGS¢Î ÜïU çH²ï §S¢ çÎÝ ã¢ïÅËÁ¢G ÜUè Ï¢éôÜUx¢ ¥G¢}¢ çÎÝ¢ï´ ÜïU
}¢éÜGU¢Ï¢Hï }¢ï´ Ï¢ÉG Á¢¢¼è ãñ ¥¢ñÚ Ï¢éôÜUx¢ ÜUÚ¢Ýï ±¢Hï Úæx¢ ÚçH²¢æ }¢Ý¢Ýï
±¢Hï Ý¢ñ Á¢±¢Ý HÇGÜïU HÇGçÜU²¢æ ã¢ï¼è ãñ´ J
à¢Ú¢Ï¢ ÜU¢ Ï¢ï ¼ãG¢à¢¢ ÜU¢Ú¢ïÏ¢¢Ú ã¢ï¼¢ ãñ S¢¢çãGHï S¢}¢é‹ÎÚ ÐÚ Ï¢ï
ÐÎüx¢è ¥¢ñÚ Ï¢ï ãG²¢§ü ÜU¢ »ÜU Ý²¢ S¢}¢é‹ÎÚ çÎ¶¢§ü Îï¼¢ ãñ J
}¢x¢GçÚÏ¢è }¢}¢¢çHÜU }¢ï´ Á¢ã¢æ x¢GñÚ }¢éçSH}¢ }¢¢ÎÚ çÐÎÚ ¥¢Á¢G¢Îè
ÜïU S¢¢‰¢ Úã¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ ÈGU¤GãG¢à¢è ± ©G²¢üÝè ¥¢ñÚ çÁ¢‹S¢è Ï¢ï Ú¢ã-Ú±è ÜU¢ï
±ã¢æ ãÚ ¼GÚãG ÜUè ÜGU¢ÝêÝè ÀêÅ ãG¢çS¢H ãñ §S¢ çÎÝ {}¢¢ Ó¢¢ïÜUÇGè S¢ï
Ï¢¢’Á¢G ¥±ÜGU¢¼ ±¢ïã |¢è ÐÚïà¢¢Ý ã¢ï Á¢¢¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ §S¢ ÜïU ç¶GH¢ÈGU
Ï¢¢’Á¢G ¥±ÜGU¢¼ ÜUãè´ ÜUãè´ S¢ï ÎÏ¢è ÎÏ¢è S¢Î¢» »ãGç¼Á¢¢Á¢ Ï¢éH‹Î
ã¢ï¼è Úã¼è ãñ Á¢ñS¢¢ çÜU §æxHï‹Ç }¢ï´ §S¢ ÜUè }¢é¶G¢-HÈGU¼ }¢ï´ »ãGç¼Á¢¢Á¢
çÜU²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ »ãGç¼Á¢¢Á¢ ÜUè Ï¢é‹²¢Îè ±Áã ²ïã Ï¢¼¢§ü x¢§ü çÜU §S¢

çÎÝ ÜUè Ï¢Î¢ñH¼ §æxHï‹Ç ÜïU »ÜU Ðí¢²}¢Úè SÜêUH }¢ï´ 10 S¢¢H ÜUè 39
Ï¢çÓÓ¢²¢æ ãG¢ç}¢H¢ ãé§æü J x¢G¢ñÚ ÜUèçÁ¢²ï ²ïã ¼¢ï Ðí¢²}¢Úè SÜêUH ÜUè ÎS¢
S¢¢Hã Ï¢çÓÓ¢²¢ï´ ÜïU S¢¢‰¢ S¢ÈGU¢çÜUÄ²¼ ÜUè ¶GÏ¢Ú ãñ ±ã¢æ ÜïU Ý¢ñ Á¢±¢Ý
HÇGÜïU HÇGçÜU²¢ï´ ÜïU Ý¢ Á¢¢§Á¢G ¼¥GËHéÜGU¢¼ ¥¢ñÚ §S¢ ÜïU Ý¼èÁ¢ï }¢ï´
ãG}H ÆãÚÝï ¥¢ñÚ §SÜGU¢¼Gï ãG}H ÜïU ±¢çÜGU¥G¢¼ ÜUè ¼¢’Î¢Î çÈUÚ
çÜU¼Ýè ã¢ïx¢è §S¢ ÜU¢ ¥‹Î¢Á¢G¢ Ï¢wG¢êÏ¢è Hx¢¢²¢ Á¢¢ S¢ÜU¼¢ ãñ J
§ç‹¼ã¢§ü Îé¶ ¥¢ñÚ ¥zGS¢¢ïS¢ ÜUè Ï¢¢¼ ²ïã ãñ çÜU §S¢ çÎÝ ÜU¢ï
ÜU¢çÈGUÚ¢ï´ ÜUè ¼GÚãG Ï¢ï ãG²¢§ü ÜïU S¢¢‰¢ }¢Ý¢Ýï ±¢Hï Ï¢ãé¼ S¢ï }¢éS¢Ë}¢¢Ý
|¢è ¥ËH¢ã 1 ¥¢ñÚ ©S¢ ÜïU ÚS¢êHï ÜUÚè}¢ 6 ÜïU
¥G¼G¢ çÜU²ï ãé» Ð¢ÜUèÁ¢G¢ ¥ãGÜU¢}¢¢¼ ÜU¢ï ÐS¢ï Ðéà¼ Ç¢H¼ï ãé» ¶éËH}¢
¶éËH¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜU¢ §Úç¼ÜU¢Ï¢ ÜUÚ ÜïU Ý çS¢ÈGüU ²ïã çÜU ¥ÐÝï Ý¢}¢»
¥¢’}¢¢H ÜUè çS¢²¢ãè }¢ï´ §Á¢G¢ÈGU¢ ÜUÚ¼ï ãñ´ Ï¢çËÜU }¢éçSH}¢ }¢é¥G¢-à¢Úï
ÜUè Ð¢ÜUèÁ¢Gx¢è ÜU¢ï |¢è §Ý Ï¢ïãêÎçx¢²¢ï´ S¢ï Ý¢Ð¢ÜU ± ¥¢HêÎ¢ ÜUÚ¼ï ãñ´ J
Ï¢Î çÝx¢¢ãè, Ï¢ï ÐÎüx¢è, ÈGU¤GãG¢à¢è ©G²¢üÝè, ¥ÁÝÏ¢è HÇGÜïU
HÇGçÜU²¢ï´ ÜU¢ }¢ïH ç}¢H¢Ð, ãæS¢è }¢Á¢G¢ÜGU, §S¢ Ý¢ Á¢¢§Á¢G
¼¥GËHéÜGU ÜU¢ï }¢Á¢GÏ¢ê¼G Ú¶Ýï ÜïU çH²ï ¼ãG¢§ÈGU ÜU¢ ¼Ï¢¢-ÎH¢
¥¢ñÚ ¥¢x¢ï çÁ¢GÝ¢ ¥¢ñÚ Î±¢§G²ï çÁ¢GÝ¢ ¼ÜU ÜUè Ý¢ñÏ¢¼ï´ ²ïã S¢Ï¢
±¢ïã Ï¢¢¼ï´ ãñ …¢ï §„ Ú¢ï…Gï §GS²¢æ …G¢ïÚ¢ï à¢¢ïÚ „ï …¢Úè Úã¼è ãñæ ¥¢ñÚ §Ý
„Ï¢ à¢ñ¼G¢Ýè ÜU¢}¢¢ïæ ÜïU Ý¢ Á¢¢§Á¢G ± ãGÚ¢}¢ ã¢ïÝï }¢ï´ çÜUS¢è }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ï
Á¢GÚ¢ü |¢Ú |¢è à¢éÏ¢¢ Ýãè´ ã¢ï S¢ÜU¼¢ ÜGéUÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ ÜUè ¥¢²¢¼ï
Ï¢çÄ²Ý¢¼ ¥¢ñÚ ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢ 6 ÜïU ±¢Á¢GïãG §à¢¢üÎ¢¼
S¢ï §Ý ©}¢êÚ ÜUè ãGéÚ}¢¼ ± }¢Á¢G}}¢¼ S¢¢çÏ¢¼ ãñ J

}¢x¢Ú Ó¢êæçÜU §S¢ çÜGUS}¢ ÜïU S¢é±¢H S¢ï }¢vGS¢êÎ ²ïã ã¢ï¼¢ ãñ
çÜU }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ï ÎèÝè ÝévG¼G» ÝÁ¢GÚ S¢ï S¢}¢Û¢¢²¢ Á¢¢» ¥¢ñÚ
§S¢ çÎÝ ÜUè wG¢éÚ¢ÈGU¢¼ ÜïU S¢¢‰¢ §S¢ ÜU¢ï }¢Ý¢Ýï ÜUè à¢Ý¢¥G¼ ±
Ï¢éÚ¢§ü S¢ï §‹ãï´ ¥¢x¢¢ã ÜUÚ ÜïU §Ý ÜïU çÎH¢ï´ }¢ï´ ¶G¢ñÈGïU wG¢éÎ¢ ¥¢ñÚ
à¢}¢ïü }¢éS¼GÈGU¢ 6 ÐñÎ¢ ÜUè Á¢¢» ¼¢çÜU ±¢ïã §Ý
Ý¢-Ð¢çÜU²¢ï´ S¢ï ¼¢§Ï¢ ã¢ï ÜUÚ ¥ÐÝï ¥zGÜU¢Ú ± çÜUÚÎ¢Ú ÜUè
§SH¢ãG }¢ï´ }¢àxG¢êH ã¢ï ÜUÚ Ï¢Ú¢ïÁ¢Gï çÜGU²¢}¢¼ S¢é¶Gü-M ã¢ï´, çHã¢Á¢G¢
¼Úx¢GèÏ¢ ± ¼ÚãèÏ¢ ÜïU çH²ï Ó¢‹Î Ï¢¢¼ï´ ÎèÝ S¢ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚÝï ±¢Hï
¥ÐÝï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï´ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ï´ ¥GÁ¢Gü ÜUÚ¼¢ ãêæ, ¶GéÎ |¢è ÐÉGï´
¥¢ñÚ §S¢ ¥ã}¢ ÈGU¼±ï ÜU¢ï Á¢¢ï }¢Á¢G}¢êÝ ÜUè à¢vH }¢ï´ ãñ ¥G¢}¢ ÜUÚï´ ¼¢çÜU
¥G¢}}¢¼éH }¢éçSH}¢èÝ ÜïU ÎèÝ¢ï Îé‹²¢ ÜU¢ |¢H¢ ã¢ï J
¥Ï¢ Á¢GÚ¢ ¥ÐÝè Ð¢ÜUèÁ¢G¢ à¢Úè¥G¼ ÜïU ¥ãGÜU¢}¢¢¼
}¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ÜUèçÁ¢²ï çÜUS¢ ¼GÚãG Ï¢Î çÝx¢¢ãè, Ï¢ï ãG²¢§ü, Ï¢ï ÐÎüx¢è ¥¢ñÚ
ãÚ çÜGUS}¢ ÜUè ÈGU¤GãG¢à¢è ± ©G²¢üÝè ÜUè }¢Á¢G}}¢¼ ÜGéUÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ ÜUè
¥¢²¢¼ ¥¢ñÚ ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢ 6 ÜïU §à¢¢üÎ¢¼ }¢ï´
Ï¢²¢Ý ãé§ü ãñ ¼±ÁÁ¢¢ïã ÜïU S¢¢‰¢ ÐÉGÝ¢ S¢éÝÝ¢ ¥¢ñÚ S¢}¢Û¢Ý¢ Ó¢êæçÜU
}¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ï ÈGU¢»Î¢ Îï¼¢ ãñ §S¢ çH²ï §¼Ýè çã}}¢¼ Á¢GMÚ ÜUèçÁ¢²ï
¥¢ñÚ ¥¢²¢¼ ± ¥ãG¢ÎèS¢ ÜU¢ï ¥ÐÝï çÎH }¢ï´ Î¢ç¶GH ã¢ïÝï ÜU¢ }¢¢ñÜGU¥G
ÎèçÁ¢²ï ¥ËH¢ã 1 Ýï Ó¢¢ã¢ ¼¢ï ¼¢ñÏ¢¢ ÜUè ¼¢ñÈGUèÜGU ÜïU S¢¢‰¢ S¢¢‰¢
ÐÚãïÁ¢G x¢¢Úè ÜUè Î¢ñH¼ ¥¢ñÚ §çœ¢Ï¢¢»G S¢é‹Ý¼ ÜUè ¼¢ñÈGUèÜGU |¢è ç}¢H
Á¢¢»x¢è J

à¢}¢¢ïü ãG²¢ ÜU¢ ÎS¢ü ¥¢ñÚ Ï¢ï ãG²¢§ü ÜUè
}¢Á¢G}}¢¼ ¥¢²¢¼ï ÜGéUÚ¥¢çÝ²¢ S¢ï
(1)...... ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý :
}¢éS¢Ë}¢¢Ý }¢Î¢ïZ ÜU¢ï ãGév}¢ Î¢ï ¥ÐÝè
çÝx¢¢ãï´ ÜéUÀ ÝèÓ¢è Ú¶ï´ ¥¢ñÚ ¥ÐÝè
à¢}¢üx¢¢ã¢ï´ ÜUè çãGÈGU¢Á¢G¼ ÜUÚï´ ²ïã ©Ý
ÜïU çH²ï Ï¢ãé¼ S¢é‰¢Ú¢ ãñ Ï¢ïà¢ÜU
¥ËH¢ã ÜU¢ï ©Ý ÜïU ÜU¢}¢¢ï´ ÜUè ¶GÏ¢Ú
ãñ ¥¢ñÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜU¢ï ãGév}¢
Î¢ï ¥ÐÝè çÝx¢¢ãï´ ÜéUÀ ÝèÓ¢è Ú¶ï´ ¥¢ñÚ
¥ÐÝè Ð¢ÚS¢¢§ü ÜUè çãGÈGU¢Á¢G¼ ÜUÚï´ J
S¢êÚ» ÝêÚ ÜUè §S¢è §v¼èS¢±è´ ¥¢²¼ }¢ï´ ²ïã |¢è §à¢¢üÎ ãé±¢ çÜU
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
…G}¢èÝ ÐÚ Ð¢©æ …G¢ïÚ „ï Ý Ú¶ïïæ çÜU
…¢Ý¢ …¢» ©Ý ÜU¢ ÀéÐ¢ ãé±¢ ç„æx¢¢Ú J
(2)...... „ê-Ú¼éH ¥ãGì…G¢Ï¢ }¢ïæ §à¢¢üÎ ãé±¢ :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : »ï
ÝÏ¢è ÜUè Ï¢èçÏ¢²¢ï ¼é}¢ ¥¢ñÚ ¥G¢ñÚ¼¢ï´
(2)
(1)

ÜUè ¼GÚãG Ýãè´ ã¢ï ¥x¢Ú ¥ËH¢ã S¢ï
ÇÚ¢ï ¼¢ï Ï¢¢¼ }¢ï´ »ïS¢è ÝÚ}¢è Ý ÜUÚ¢ï
çÜU çÎH ÜU¢ Ú¢ïx¢è ÜéUÀ H¢HÓ¢ ÜUÚï J
ã¢æ ¥ÓÀè Ï¢¢¼ ÜUã¢ï ¥¢ñÚ ¥ÐÝï Í¢Ú¢ï´
}¢ï´ ÆãÚè Úã¢ï ¥¢ñÚ Ï¢ï ÐÎ¢ü Ý Úã¢ï
Á¢ñS¢ï ¥x¢Hè Á¢¢çãçHÄ²¼ ÜUè Ï¢ï
ÐÎüx¢è J ¥¢ñÚ Ý}¢¢Á¢G ÜGU¢§}¢ Ú¶¢ï ¥¢ñÚ
Á¢GÜU¢¼ Î¢ï ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ¥¢ñÚ ©S¢
ÜïU ÚS¢êH ÜU¢ ãGév}¢ }¢¢Ý¢ï J
(3)...... ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜU¢ ²ïã ÈGUÚ}¢¢Ý |¢è }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ÜUèçÁ¢²ï :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : »ï
ÝÏ¢è ¥ÐÝè Ï¢èçÏ¢²¢ï´ ¥¢ñÚ S¢¢çãGÏ¢
Á¢G¢çÎ²¢ï´ ¥¢ñÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜUè ¥G¢ñÚ¼¢ï´
S¢ï ÈGUÚ}¢¢ Î¢ï çÜU ¥ÐÝè Ó¢¢ÎÚ¢ï´ ÜU¢
»ÜU çãGSS¢¢ ¥ÐÝï }¢éæã ÐÚ Ç¢Hï Úãï´
²ïã §S¢ S¢ï ÝÁGÎèÜU-¼Ú ãñ çÜU §Ý
ÜUè ÐãÓ¢¢Ý ã¢ï ¼¢ï S¢¼¢§ü Ý Á¢¢»æ J
¥¢ñÚ ¥ËH¢ã Ï¢wGà¢Ýï ±¢H¢ }¢ïãìÚÏ¢¢Ý
ãñ J
(1)
(2)

(4)...... §S¢ ÈGUÚ}¢¢Ý ÜU¢ï |¢è ¼±ÁÁ¢¢ïã S¢ï ÐÉG HèçÁ¢²ï :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
çÜUS¢è }¢éS¢Ë}¢¢Ý }¢Îü Ý }¢éS¢Ë}¢¢Ý
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï ÐãéæÓ¢¼¢ ãñ çÜU Á¢Ï¢
¥ËH¢ã ± ÚS¢êH ÜéUÀ ãGév}¢ ÈGUÚ}¢¢
Îï´ ¼¢ï ©‹ãï´ ¥ÐÝï }¢é¥G¢-}¢Hï ÜU¢ ÜéUÀ
§çwG¼²¢Ú Úãï ¥¢ñÚ Á¢¢ï ãGév}¢ Ý }¢¢Ýï
¥ËH¢ã ¥¢ñÚ ©S¢ ÜïU ÚS¢êH ÜU¢ ±¢ïã
Ï¢ïà¢ÜU S¢ÚèãG x¢é}¢Ú¢ãè Ï¢ãÜU¢ J
}¢ÁGÜêUÚ¢ ¥¢²¢¼ï ÜGéUÚ¥¢çÝ²¢ }¢ï´ ¥ËH¢ãé ÚÏÏ¢éH §GÁGÁ¢G¼ Ýï
}¢é¥ç}¢ÝèÝ }¢Î¢ïZ ¥¢ñÚ ¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜU¢ï çÝx¢¢ãï´ ÝèÓ¢è Ú¶Ýï, ¥ÐÝè à¢}¢üx¢¢ã¢ï´
ÜUè çãGÈGU¢Á¢G¼ ÜUÚÝï ÜU¢ ãGév}¢ çÎ²¢ ¥¢ñÚ ÐÎïü ÜUè ¥ãç}}¢Ä²¼ çÜUS¢
ÜGUÎÚ ãñ §S¢ ÜU¢ ¥‹Î¢Á¢G¢ §S¢ Ï¢¢¼ S¢ï Hx¢¢ HèçÁ¢²ï çÜU ¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜU¢ï
Á¢¢çãçHÄ²¼ï ªH¢ ÜUè Ï¢ï ÐÎüx¢è S¢ï }¢‹¥G çÜU²¢ x¢²¢ ²ã¢æ ¼ÜU çÜU
Á¢Gï±Ú ÜUè ¥¢±¢Á¢G |¢è x¢GñÚ }¢Îü Ý S¢éÝï, §S¢ ÜU¢ çHãG¢Á¢G Ú¶Ýï ÜU¢
ÈGUÚ}¢¢²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚè ¥¢²¼ Á¢¢ï çÁ¢GRU ÜUè x¢§ü ©S¢ }¢ï´ ¥ËH¢ã
1 ¥¢ñÚ ©S¢ ÜïU ÚS¢êH 6 ÜïU ÈñUGS¢Hï ÜïU Ï¢¢’Î
çÜUS¢è }¢éS¢Ë}¢¢Ý }¢Îü ± ¥G¢ñÚ¼ ÜïU çH²ï §çwG¼²¢Ú Ï¢¢ÜGUè Ýãè´ Úã
Á¢¢¼¢ §S¢ ÜU¢ ±¢Á¢GïãG »’H¢Ý ÈGUÚ}¢¢ çÎ²¢ x¢²¢ ¼¢ï v²¢ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ï
§Ý ¥ãGÜU¢}¢¢¼ ÜïU ¥¢x¢ï S¢Úï ¼SHè}¢ ¶G}¢ Ýãè´ ÜUÚÝ¢ Ó¢¢çã²ï HïçÜUÝ
(1)

¥zGS¢¢ïS¢ ÜïU S¢¢‰¢ ÜUãÝ¢ ÐÇG¼¢ ãñ çÜU Ï¢ãé¼ S¢ï }¢éS¢Ë}¢¢Ý }¢Îü ± ¥G¢ñÚ¼ï´
±ïH‹Å¢§Ý Çï }¢ï´ §Ý ¥ãGÜU¢}¢¢¼ ÜUè »’H¢çÝ²¢ ¶éËH}¢ ¶éËH¢
ÜU¢çÈGUÚ¢ï´ ÜUè ¼vGHèÎ }¢ï´ ç¶GH¢ÈGU ±<Á¢G²¢æ ÜUÚ¼ï ãñ´ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢
¥GvGH Îï, S¢}¢Û¢ Îï, ¥ãGÜU¢}¢ï à¢Úè¥G¼ ÜUè §çœ¢Ï¢¢¥G }¢ï´ çÁ¢G‹Îx¢è Ï¢S¢Ú
ÜUÚÝï ÜUè ¼¢ñÈGUèÜGU Îï J
}¢Á¢G}}¢¼ ¥ãG¢ÎèS¢ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ S¢ï
(1)...... ç}¢àÜU¢¼éH }¢S¢¢Ï¢èãG }¢ï´ ãñ :
ãGS¢Ý Ï¢S¢Úè I S¢ï }¢éÚ-S¢HÝ }¢Ú±è ãñ, ÜUã¼ï ãñ´ : }¢éÛ¢ï ²ïã
¶GÏ¢Ú ÐãéæÓ¢è ãñ çÜU ÚS¢êHéËH¢ã 6 Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU
Îï¶Ýï ±¢Hï ÐÚ ¥¢ñÚ ©S¢ ÐÚ çÁ¢S¢ ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ ÜUè x¢§ü ¥ËH¢ã 1
H¢’Ý¼ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ (²¢’Ýè Îï¶Ýï ±¢H¢ Á¢Ï¢ çÏ¢H¢ ©GÁ¢íG ÜGUSÎÝ Îï¶ï ¥¢ñÚ
ÎêS¢Ú¢ ¥ÐÝï ÜU¢ï çÏ¢H¢ ©GÁ¢íG ÜGUSÎÝ çÎ¶¢» J) J(1)
(2)...... S¢é-ÝÝï ¥Ï¢ê Î¢±êÎ }¢ï´ ãñ :
¥¢ñÚ ã¢‰¢ çÁ¢GÝ¢
ÜUÚ¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ §Ý ÜU¢ çÁ¢GÝ¢ (ãGÚ¢}¢ ÜU¢ï) ÐÜUÇGÝ¢ ãñ ¥¢ñÚ Ð¢©æ çÁ¢GÝ¢ ÜUÚ¼ï
ãñ´ ¥¢ñÚ §Ý ÜU¢ çÁ¢GÝ¢ (ãGÚ¢}¢ ÜUè ¼GÚÈGU) Ó¢HÝ¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢éæã (|¢è) çÁ¢GÝ¢
ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ §S¢ ÜU¢ çÁ¢GÝ¢ Ï¢¢ïS¢¢ ÎïÝ¢ ãñ J(2)

(3)...... S¢ãGèãG }¢éçSH}¢ }¢ï´ ãñ :
ãGÁ¢GÚ¼ï ¥Ï¢ê ãéÚñÚ¢ 5 S¢ï }¢Ú±è ãñ, ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ çÜU ÚS¢êHéËH¢ã
6 Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : Î¢ïÁ¢Gç¶G²¢ï´ ÜUè Î¢ï Á¢}¢¢¥G¼ï´ »ïS¢è
ã¢ï´x¢è çÁ¢‹ãï´ }¢ñ´ Ýï (¥ÐÝï §S¢ ¥GãÎï }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢ï´) Ýãè´ Îï¶¢ (²¢’Ýè ¥¢ç²‹Î¢
ÐñÎ¢ ã¢ïÝï ±¢Hè ãñ´, ©Ý }¢ï´) »ÜU ±¢ïã ÜGU¢ñ}¢ çÁ¢Ý ÜïU S¢¢‰¢ x¢¢² ÜUè Îé}¢ ÜUè
¼GÚãG ÜU¢ïÇGï ã¢ï´x¢ï çÁ¢Ý S¢ï H¢ïx¢¢ï´ ÜU¢ï }¢¢Úï´x¢ï ¥¢ñÚ (ÎêS¢Úè çÜGUS}¢) ©Ý ¥G¢ñÚ¼¢ï´
ÜUè ãñ Á¢¢ï ÐãÝ ÜUÚ Ýæx¢è ã¢ï´x¢è ÎêS¢Ú¢ï´ ÜU¢ï (¥ÐÝè ¼GÚÈGU) }¢¢§H ÜUÚÝï
±¢Hè ¥¢ñÚ }¢¢§H ã¢ïÝï ±¢Hè ã¢ï´x¢è, ©Ý ÜïU S¢Ú Ï¢éwG¼è ªæÅ¢ï´ ÜUè »ÜU ¼GÚÈGU
Û¢éÜUè ãé§ü ÜU¢ïã¢Ý¢ï´ ÜUè ¼GÚãG ã¢ï´x¢ï ±¢ïã Á¢‹Ý¼ }¢ï´ Î¢ç¶GH Ý ã¢ï´x¢è ¥¢ñÚ Ý
©S¢ ÜUè ¶GéàÏ¢ê Ð¢»æx¢è ãG¢H¢æ çÜU ©S¢ ÜUè ¶GéàÏ¢ê §¼Ýè §¼Ýè ÎêÚ S¢ï Ð¢§ü
Á¢¢»x¢è J(1)
(4)...... ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢ 6 Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ :
¼é}¢ }¢ï´ S¢ï çÜUS¢è ÜïU S¢Ú }¢ï´ H¢ïãï ÜUè S¢ê§ü Í¢¢ï´Ð Îè Á¢¢» ¼¢ï ²ïã ©S¢ ÜïU
çH²ï §S¢ S¢ï Ï¢ïã¼Ú ãñ çÜU ±¢ïã »ïS¢è ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï Àê» Á¢¢ï ©S¢ ÜïU çH²ï
ãGH¢H Ýãè´ J(2)

(5)...... ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢ 6 Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ :
¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜïU S¢¢‰¢ ¼‹ã¢§ü §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï S¢ï Ï¢Ó¢¢ï ! ©S¢ Á¢G¢¼ ÜUè ÜGUS¢}¢
çÁ¢S¢ ÜïU ÜGUÏÁ¢G» ÜGéUÎÚ¼ }¢ï´ }¢ïÚè Á¢¢Ý ãñ ! ÜU¢ï§ü à¢wGS¢ çÜUS¢è ¥G¢ñÚ¼ ÜïU
S¢¢‰¢ ¼‹ã¢§ü §çwG¼²¢Ú Ýãè´ ÜUÚ¼¢ }¢x¢Ú ©Ý ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý à¢ñ¼G¢Ý Î¢ç¶GH
ã¢ï Á¢¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ç}¢^è ²¢ çS¢²¢ã Ï¢ÎÏ¢êÎ¢Ú ÜUèÓ¢ÇG }¢ï´ çH‰¢ÇG¢ ãé±¢
ç¶G‹Á¢GèÚ çÜUS¢è à¢wGS¢ S¢ï ÅÜUÚ¢ Á¢¢» ¼¢ï ²ïã ©S¢ ÜïU çH²ï §S¢ S¢ï Ï¢ïã¼Ú
ãñ çÜU ©S¢ ÜïU ÜU‹{ï »ïS¢è ¥G¢ñÚ¼ S¢ï ÅÜUÚ¢»æ Á¢¢ï ©S¢ ÜïU çH²ï ãGH¢H
Ýãè´ J(1)
à¢ñ¶GéH §SH¢}¢ çà¢ã¢Ï¢égèÝ §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î çÏ¢Ý ãGÁ¢Ú }¢vÜUè
à¢¢ÈGïU§üG ¥ÐÝè çÜU¼¢Ï¢ “¥ÁGÁ¢G±¢çÁ¢Ú ¥GçÝçvG¼Ú¢çÈGUH
ÜUÏ¢¢§Ú” }¢ï´ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´, §S¢ ÜU¢ ¼ÚÁ¢}¢¢ ãñ : “Ï¢¢’Á¢G¢ï´ Ýï ¥ÐÝï
ã¢‰¢ ÜU¢ï çÜUS¢è ¥G¢ñÚ¼ ÜïU ã¢‰¢ ÐÚ Ú¶¢ ¼¢ï ©Ý Î¢ïÝ¢ï´ ÜïU ã¢‰¢ çÓ¢}¢Å
x¢» ¥¢ñÚ H¢ïx¢ ©‹ãï´ Á¢éÎ¢ ÜUÚÝï }¢ï´ Ý¢ÜU¢}¢ ã¢ï x¢» ²ã¢æ ¼ÜU çÜU
©G-H}¢¢» çÜUÚ¢}¢ k Ýï ©Ý ÜUè ÚãÝé}¢¢§ü ÈGUÚ}¢¢§ü çÜU ±¢ïã
¥GãìÎ ÜUÚï´ çÜU »ïS¢è Ý¢ ÈGUÚ}¢¢Ýè ÜU¢ §Úç¼ÜU¢Ï¢ ÜU|¢è Ýãè´ ÜUÚï´x¢ï ¥¢ñÚ
¥ËH¢ã 1 ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ï´ çx¢ÇGçx¢ÇG¢ ÜUÚ çS¢ÎÜGïU çÎH S¢ï ¼¢ñÏ¢¢
ÜUÚï´ ÐS¢ ©‹ã¢ï´ Ýï »ïS¢¢ çÜU²¢ ¼¢ï ¥ËH¢ã 1 Ýï ©‹ãï´ ÀéÅÜU¢Ú¢ ¥G¼G¢

ÈGUÚ}¢¢²¢ J ¥¢ñÚ ¥S¢¢ÈGU ¥¢ñÚ Ý¢§H¢ ÜU¢ çÜGUSS¢¢ }¢àãêÚ ãñ çÜU ©‹ã¢ï´
Ýï çÁ¢GÝ¢ çÜU²¢ ¼¢ï ¥ËH¢ã 1 Ýï ©Ý Î¢ïÝ¢ï´ ÜU¢ï Ó¢ïãÚ¢ }¢S¶G ÜUÚ ÜïU
Ð‰‰¢Ú Ï¢Ý¢ çÎ²¢ J”
¼é}¢ ²ïã Îï¶ ÜUÚ {¢ïÜU¢ Ý ¶¢¥¢ï çÜU ÜU¢ï§ü à¢wGS¢ Ý¢ ÈGUÚ}¢¢Ýè
ÜU¢ }¢éÚ-¼çÜUÏ¢ ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢ ±éÁ¢êÎ ¥|¢è ¼ÜU S¢ãGèãG¢ï S¢¢çH}¢ ãñ ¥¢ñÚ
©S¢ï Á¢ËÎè S¢Á¢G¢ Ýãè´ ç}¢H¼è ¥GvGH }¢‹Î ÜïU çH²ï }¢éÝ¢çS¢Ï¢ Ýãè´ çÜU
±¢ïã ¥ÐÝï ÝzGS¢ ÐÚ x¢GéMÚ ÜUÚï, ¥ÐÝï ÝzGS¢ ÐÚ x¢GéMÚ ÜUÚÝï ±¢H¢
¥ÓÀ¢ Ýãè´ ¥x¢Ó¢ïü ±¢ïã S¢H¢}¢¼ Úãï v²êæ çÜU »ïGÝ }¢éç}ÜUÝ ãñ çÜU
¥ËH¢ã 1 ¼é}ã¢Úï çH²ï S¢Á¢G¢ ÜU¢ï Á¢ËÎè }¢éÜGUÚüÚ ÜUÚ Îï Á¢Ï¢ çÜU
ÎêS¢Ú¢ï´ ÜïU çH²ï Ý ÜUÚï, v²êæ çÜU ©S¢ï §S¢ S¢ï Ú¢ïÜUÝï ±¢H¢ ÜU¢ï§ü Ýãè´ çÜU
ÜU|¢è Ï¢ãé¼ à¢Ýè¥G ± ÜGUÏ¢èãG Ó¢èÁ¢G ÜïU S¢¢‰¢ Á¢ËÎè S¢Á¢G¢ ã¢ï Á¢¢¼è ãñ
Á¢ñS¢ï çÎH ÜU¢ }¢S¶G ã¢ïÝ¢, Ï¢¢Úx¢¢ãï ãGÜGU }¢ï´ ãG¢çÁ¢GÚè S¢ï ÎêÚè, çãÎ¢²¼
ÜïU Ï¢¢’Î x¢é}¢Ú¢ãè ¥¢ñÚ Ï¢¢Úx¢¢ãï ¶GéÎ¢ ±‹Îè ÜUè ¼GÚÈGU }¢é-¼±ÁÁ¢ïã ã¢ïÝï
ÜïU Ï¢¢’Î »’Ú¢Á¢G ÜUÚÝ¢ J(1)
x¢¢Ýï Ï¢¢Á¢ï ¥¢ñÚ }¢êS¢èÜGUè ÜUè }¢Á¢G}}¢¼
ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï ãGÎèS¢ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ï´
¥ËH¢ã 1 ÜGéUÚ¥¢Ýï Ð¢ÜU }¢ï´ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :

¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
ÜéUÀ H¢ïx¢ ¶ïH ÜUè Ï¢¢¼ ¶GÚèÎ¼ï ãñ´
çÜU ¥ËH¢ã ÜUè Ú¢ã S¢ï Ï¢ãÜU¢ Îï´ Ï¢ï
S¢}¢Û¢ï ¥¢ñÚ §S¢ï ãæS¢è Ï¢Ý¢ Hï´ ©Ý ÜïU
çH²ï çÁ¢GËH¼ ÜU¢ ¥GÁ¢G¢Ï¢ ãñ J
§S¢ ¥¢²¼ }¢ï´ “ ” S¢ï }¢é-¼¥GçËHÜGU }¢éÈGUçSS¢ÚèÝ
ÜU¢ »ÜU ÜGU¢ñH ²ïã ãñ çÜU §S¢ S¢ï }¢éÚ¢Î x¢¢Ý¢ Ï¢Á¢¢Ý¢ ãñ J
Ï¢é¶G¢Úè à¢ÚèÈGU }¢ï´ ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢ 6 ÜU¢
±¢Á¢GïãG ÈGUÚ}¢¢Ý }¢¢ñÁ¢êÎ ãñ :
¼ÚÁ¢}¢¢ : Á¢GMÚ }¢ïÚè ©}}¢¼ }¢ï´ »ïS¢ï H¢ïx¢ ã¢ï´x¢ï Á¢¢ï
çÁ¢GÝ¢, Úïà¢}¢, à¢Ú¢Ï¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢Á¢¢ï´ ÜU¢ï ãGH¢H ÆãÚ¢»æx¢ï J(2)
}¢àãêÚ S¢ãG¢Ï¢è ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GÏÎéËH¢ã §ÏÝï }¢SªGÎ 5
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : x¢¢Ýï Ï¢¢Á¢ï ÜUè ¥¢±¢Á¢G çÎH }¢ï´ §S¢ ¼GÚãG çÝÈGU¢ÜGU ÐñÎ¢
ÜUÚ¼è ãñ Á¢ñS¢ï Ð¢Ýè ÝÏ¢¢¼¢¼ ÜU¢ï ©x¢¢¼¢ ãñ J
¥H ãG¢çS¢H : }¢ÁGÜêUÚ¢ ¥¢²¢¼ï ÜUÚè}¢¢ ¥¢ñÚ ¥ãG¢ÎèS¢ï
}¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ ÜU¢ï Ï¢x¢G¢ñÚ }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ÜUÚï´ çÜU ãGÚ¢}¢ ÜU¢ï Îï¶Ýï ±¢H¢ ¥¢ñÚ
Á¢¢ï ¥ÐÝ¢ çÁ¢S}¢ x¢GñÚ ÜU¢ï çÎ¶¢» Î¢ïÝ¢ï´ ÐÚ ãè ¥ËH¢ã 1 ÜUè
H¢’Ý¼ ãñ ¥¢ñÚ Î¢ïÝ¢ï´ ãè ÚãG}¢¼ï §H¢ãè S¢ï ÎêÚ ãñ´ çÈUÚ çÁ¢GÝ¢ çS¢ÈGüU
à¢}¢üx¢¢ã ÜU¢ Ýãè´ Ï¢çËÜU ã¢‰¢ ÜU¢ çÁ¢GÝ¢ ãGÚ¢}¢ ÜU¢ï ÐÜUÇGÝ¢, ¥¢æ¶ ÜU¢
çÁ¢GÝ¢ ãGÚ¢}¢ ÜU¢ï Îï¶Ý¢, Ð¢©æ ÜU¢ çÁ¢GÝ¢ ãGÚ¢}¢ ÜUè ¼GÚÈGU Ó¢HÝ¢, }¢éæã
ÜU¢ çÁ¢GÝ¢ ãGÚ¢}¢ Ï¢¢ïS¢¢ ÎïÝ¢ ¥¢ñÚ ±ïH‹Å¢§Ý Çï }¢ï´ ©G}¢ê}¢Ý ²ïã S¢¢Úï
(1)

ãGÚ¢}¢ ÜU¢}¢ ¥¢ñÚ çÁ¢GÝ¢ ÜUè ²ïã ¼}¢¢}¢ ¥vGS¢¢}¢ Ð¢§ü Á¢¢¼è ãñ´, ãGÎèS¢ï
}¢éÏ¢¢ÚÜU }¢ï´ x¢GñÚ ¥G¢ñÚ¼ ÜïU S¢¢‰¢ ¼‹ã¢ ¶GË±¼ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï ÜUè çÜUS¢
ÜGUÎÚ S¢wG¼è S¢ï }¢é}¢¢-Ý-¥G¼ ÜUè x¢§ü ¥¢ñÚ ç}¢S¢¢H S¢ï §S¢ ÜUè Ï¢éÚ¢§ü
Ï¢²¢Ý ÈGUÚ}¢¢§ü çÜU Ï¢ÎÏ¢êÎ¢Ú ÜUèÓ¢ÇG S¢ï çH‰¢ÇG¢ ãé±¢ ç¶G‹Á¢GèÚ çÜUS¢è
à¢wGS¢ S¢ï ÅÜUÚ¢» ²ïã x¢GñÚ ¥G¢ñÚ¼ S¢ï ÜU‹{¢ ç}¢H¢Ýï S¢ï Ï¢ïã¼Ú ãñ Á¢Ï¢
çÜU §S¢ çÎÝ ÜU¢ï }¢Ý¢Ýï ±¢Hï §Ý ©}¢êÚ ÜU¢ §Úç¼ÜU¢Ï¢ Ï¢ÇGè Ï¢ïÏ¢¢ÜUè ÜïU
S¢¢‰¢ ÜUÚ¼ï ãñ´ ¥¢ÐS¢ }¢ï´ ã¢‰¢ }¢ï´ ã¢‰¢ Ç¢Hï Ï¢ï ãG²¢§ü ± ÈGU¤GãG¢à¢è ÜU¢
}¢éÁ¢G¢-ãÚ¢ ÜUÚ¼ï ÝÁ¢GÚ ¥¢¼ï ãñ´ §S¢ ±ïH‹Å¢§Ý Çï }¢ï´ Ý¢ Á¢¢§Á¢G ¶Géà¢è
ÜïU Á¢GÚ¢»¥G ¥ÐÝ¢ ÜUÚ Úæx¢ ÚçH²¢æ }¢Ý¢Ýï ±¢H¢ï´ ÜïU çH²ï ¥S¢¢ÈGU ±
Ý¢§H¢ ÜïU ¥GÁ¢G¢Ï¢ }¢ï´ Ï¢ÇGè §GÏ¢í¼ ÜU¢ S¢¢}¢¢Ý ãñ ÜUãè´ »ïS¢¢ Ý ã¢ï çÜU §S¢
çÎÝ Ï¢ï ãG²¢§ü ± ÈGU¤GãG¢à¢è ÜU¢ }¢éÁ¢G¢-ãÚ¢ ÜUÚÝï ÜUè ±Áã S¢ï çÜUS¢è
¥GÁ¢G¢Ï¢ ÜU¢ çà¢ÜU¢Ú ã¢ï Á¢¢»æ ©‹ãï´ ÇÚÝ¢ Ó¢¢çã²ï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú Îé‹²¢ }¢ï´
¥GÁ¢G¢Ï¢ Ý¢çÁ¢GH Ý |¢è ã¢ï ¼Ï¢ |¢è §S¢ x¢éÝ¢ãï ¥GÁ¢Gè}¢ ÜUè ¥¢ç¶GÚ¼ }¢ï´
Á¢¢ï S¢Á¢G¢ ã¢ïx¢è §S¢ S¢ï ¼¢ï ãÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ï ÇÚÝ¢ ãè Ó¢¢çã²ï ¥¢ñÚ
Îé‹²¢ }¢ï´ ÐÜUÇG ± çx¢çÚzG¼ Ý ã¢ïÝï ÜUè ±Áã S¢ï ãÚçx¢Á¢G Ï¢ï ¶G¢ñÈGU Ýãè´
ã¢ïÝ¢ Ó¢¢çã²ï J
}¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜUè ¼¢ï ÜGéUÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ }¢ï´ ²ïã à¢¢Ý Ï¢²¢Ý ãé§ü ãñ
çÜU ±¢ïã ÚãG}¢¢Ý 1 S¢ï çÏ¢Ý Îï¶ï ÇÚ¼ï ãñ´ çHã¢Á¢G¢ ¶GéÎ¢ ÜïU ¶G¢ñÈGU
S¢ï HÚÁ¢G ÜUÚ ©S¢ ÜUè ÚãG}¢¼ ÜïU Î¢}¢Ý S¢ï çHÐÅ ÜUÚ S¢ÓÓ¢è ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚ
HèçÁ¢²ï ±¢ïã x¢GÈGêUÚ ãñ ÚãGè}¢ ãñ ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚÝï ±¢H¢ï´ ÜUè Ý çS¢ÈGüU ¼¢ñÏ¢¢
ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ Ï¢çËÜU ©‹ãï´ ¥ÐÝ¢ }¢ãGÏ¢êÏ¢ Ï¢Ý¢ Hï¼¢ ãñ J §S¢ çÎÝ
çÈGUË}¢ï´ çÇÚ¢}¢ï x¢¢Ýï Ï¢¢Á¢ï ¥¢ñÚ }¢éwG¼çHÈGU Ï¢ï ãG²¢§ü S¢ï HÏ¢ÚïÁ¢G à¢¢ï
Îï¶Ýï ±¢Hï |¢è ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚ Hï´ çÜU ²ïã S¢Ï¢ S¢wG¼ Ý¢ Á¢¢§Á¢G ± ãGÚ¢}¢
¥zG¥G¢H ãñ´ J

Ý¢ Á¢¢§Á¢G }¢ãGÏÏ¢¼ }¢ï´ çÎ²ï Á¢¢Ýï ±¢Hï ¼ãG¢§ÈGU ÜU¢ ãGév}¢
±ïH‹Å¢§Ý ±¢Hï çÎÝ ¥Á¢ÝÏ¢è }¢Îü ± ¥G¢ñÚ¼ ÜïU }¢¢Ï¢ñÝ Á¢¢ï
Ý¢ Á¢¢§Á¢G }¢ãGÏÏ¢¼ ÜU¢ ¼¥GËHéÜGU ÜGU¢§}¢ ã¢ï¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¥¢ÐS¢ }¢ï´ Á¢¢ï
¼ãG¢§ÈGU ÜU¢ ¼Ï¢¢-ÎH¢ ã¢ï¼¢ ãñ ÈGéU-ÜGUã¢» çÜUÚ¢}¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ çÜU ²ïã
çÚà±¼ ÜïU ãGév}¢ }¢ï´ Î¢ç¶GH ãñ §S¢ çH²ï Ý¢ Á¢¢§Á¢G ± ãGÚ¢}¢ ãñ »ïS¢ï
çx¢zGÅ HïÝ¢ ¥¢ñÚ ÎïÝ¢ Î¢ïÝ¢ï´ ãè Ý¢ Á¢¢§Á¢G ± ãGÚ¢}¢ ãñ´ ¥x¢Ú çÜUS¢è Ýï
²ïã ¼ãG¢§ÈGU çH²ï ãñ´ ¼¢ï ©S¢ ÐÚ ¼¢ñÏ¢¢ ÜïU S¢¢‰¢ S¢¢‰¢ ²ïã ¼ãG¢§ÈGU
±¢ÐS¢ ÜUÚÝ¢ |¢è H¢çÁ¢G}¢ ãñ J
Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï Ï¢ãGìLÚ¢ü§ÜGU }¢ï´ ãñ :
¥G¢çà¢ÜGU ± }¢¢’à¢êÜGU (Ý¢ Á¢¢§Á¢G }¢ãGÏÏ¢¼ }¢ï´ çx¢çÚzG¼¢Ú)
¥¢ÐS¢ }¢ï´ »ÜU ÎêS¢Úï ÜU¢ï Á¢¢ï (¼ãG¢§ÈGU) Îï¼ï ãñ´ ±¢ïã çÚà±¼ ãñ ©Ý ÜU¢ ±¢ÐS¢
ÜUÚÝ¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ ¥¢ñÚ ±¢ïã ç}¢çËÜUÄ²¼ }¢ï´ Î¢ç¶GH Ýãè´ ã¢ï¼ï J(1)
à¢Ú¢Ï¢ Ý¢ïà¢è ÜUè }¢Á¢G}}¢¼ S¢ï }¢é-¼¥GçËHÜGU
¥¢²¢¼ï ÜGéUÚ¥¢çÝ²¢ ± ¥ãG¢ÎèS¢ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢
ÜGéUÚ¥¢Ýï Ð¢ÜU }¢ï´ ¥ËH¢ã 1 §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : »ï §ü}¢¢Ý
±¢H¢ï à¢Ú¢Ï¢ ¥¢ñÚ Á¢é±¢ ¥¢ñÚ Ï¢é¼ ¥¢ñÚ
Ð¢æS¢ï Ý¢Ð¢ÜU ãè ãñ´ à¢ñ¼G¢Ýè ÜU¢}¢ ¼¢ï §Ý S¢ï
Ï¢Ó¢¼ï ÚãÝ¢ çÜU ¼é}¢ ÈGUH¢ãG Ð¢¥¢ï J(2)

¥ãG¢ÎèS¢ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ }¢ï´ |¢è à¢Ú¢Ï¢ ÐèÝï ÐÚ }¢é-¼¥GgÎ ¥GÁ¢G¢Ï¢¢ï´
ÜUè ±§üGÎï´ ±¢çÚÎ ãé§æü ãñ´ Ó¢‹Î ÜU¢ ¼ÚÁ¢}¢¢ }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ã¢ï :
ãGÎèS¢ Ý}Ï¢Ú 1 : S¢ãGèãG }¢éçSH}¢ }¢ï´ Á¢¢çÏ¢Ú 5 S¢ï }¢Ú±è
çÜU ãGéÁG¢êÚ 6 Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : ãÚ Ýà¢ï ±¢Hè Ó¢èÁ¢G
ãGÚ¢}¢ ãñ Ï¢ïà¢ÜU ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ¥GãìÎ çÜU²¢ ãñ çÜU Á¢¢ï à¢wGS¢ Ýà¢¢
çÐ²ïx¢¢ ©S¢ï “¼Gè-Ý¼éH ¶GÏ¢¢H” S¢ï çÐH¢»x¢¢ J H¢ïx¢¢ï´ Ýï ¥GÁ¢Gü ÜUè :
“¼Gè-Ý¼éH ¶GÏ¢¢H” v²¢ Ó¢èÁ¢G ãñ ? ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU : Á¢ã‹Ýç}¢²¢ï´ ÜU¢
ÐS¢èÝ¢ ²¢ ©Ý ÜU¢ ©GS¢¢Úã (çÝÓ¢¢ïÇG) J(1)
ãGÎèS¢ Ý}Ï¢Ú 2 : ç¼Úç}¢Á¢Gè Ýï ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ©G}¢Ú ¥¢ñÚ ÝS¢¢§ü ±
§ÏÝï }¢¢Á¢ã ± Î¢çÚ}¢è Ýï ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ¥G}¢í S¢ï
çÚ±¢²¼ ÜUè, çÜU ÚS¢êHéËH¢ã 6 Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : Á¢¢ï
à¢wGS¢ à¢Ú¢Ï¢ çÐ²ïx¢¢ ©S¢ ÜUè Ó¢¢HèS¢ Ú¢ïÁ¢G ÜUè Ý}¢¢Á¢G ÜGUÏ¢êH Ý ã¢ïx¢è çÈUÚ
¥x¢Ú ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚï ¼¢ï ¥ËH¢ã (1) ©S¢ ÜUè ¼¢ñÏ¢¢ ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢»x¢¢
çÈUÚ ¥x¢Ú çÐ²ï ¼¢ï Ó¢¢Hè„ Ú¢ïÁ¢G ÜUè Ý}¢¢Á¢G ÜGUÏ¢êH Ý ã¢ïx¢è §S¢ ÜïU Ï¢¢’Î
¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚï ¼¢ï ÜGUÏ¢êH ãñ çÈUÚ ¥x¢Ú çÐ²ï ¼¢ï Ó¢¢HèS¢ Ú¢ïÁ¢G ÜUè Ý}¢¢Á¢G ÜGUÏ¢êH
Ý ã¢ïx¢è §S¢ ÜïU Ï¢¢’Î ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚï ¼¢ï ¥ËH¢ã (1) ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢»x¢¢
çÈUÚ ¥x¢Ú Ó¢¢ñ‰¢è }¢¼üÏ¢¢ çÐ²ï ¼¢ï Ó¢¢HèS¢ Ú¢ïÁ¢G ÜUè Ý}¢¢Á¢G ÜGUÏ¢êH Ý ã¢ïx¢è
¥Ï¢ ¥x¢Ú ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚï ¼¢ï ¥ËH¢ã (1) ©S¢ ÜUè ¼¢ñÏ¢¢ ÜGUÏ¢êH Ýãè´
ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ ¥¢ñÚ ÝãÚï ¶GÏ¢¢H S¢ï ©S¢ï çÐH¢»x¢¢ J(2)
ãGÎèS¢ Ý}Ï¢Ú 3 : Î¢çÚ}¢è Ýï ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ¥G}¢í E S¢ï

çÚ±¢²¼ ÜUè, çÜU ãGéÁG¢êÚ 6 Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ±¢çHÎñÝ
ÜUè Ý¢ ÈGUÚ}¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢H¢ ¥¢ñÚ Á¢é±¢ ¶ïHÝï ±¢H¢ ¥¢ñÚ »ãGS¢¢Ý Á¢¼¢Ýï
±¢H¢ ¥¢ñÚ à¢Ú¢Ï¢ ÜUè }¢éÎ¢-±}¢¼ ÜUÚÝï ±¢H¢ Á¢‹Ý¼ }¢ï´ Î¢ç¶GH Ý
ã¢ïx¢¢ J(1)
ãGÎèS¢ Ý}Ï¢Ú 4 : §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ýï ¥Ï¢ê ©}¢¢}¢¢ 5 S¢ï
çÚ±¢²¼ ÜUè, çÜU ÚS¢êHéËH¢ã 6 Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢
çÜU : ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ : ÜGUS¢}¢ ãñ }¢ïÚè §GÁGÁ¢G¼ ÜUè ! }¢ïÚ¢ Á¢¢ï
Ï¢‹Î¢ à¢Ú¢Ï¢ ÜU¢ »ÜU Í¢êæÅ |¢è çÐ²ïx¢¢ }¢ñ´ ©S¢ ÜU¢ï §¼Ýè ãè ÐèÐ çÐH¢ªæx¢¢
¥¢ñÚ Á¢¢ï Ï¢‹Î¢ }¢ïÚï ¶G¢ñÈGU S¢ï ©S¢ï À¢ïÇGïx¢¢ }¢ñ´ ©S¢ ÜU¢ï ãG¢ñÁ¢Gï ÜGéUÎìS¢ S¢ï
çÐH¢ªæx¢¢ J(2)
(Ï¢ ãG±¢H¢ Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 2, S¢. 385, 386)
²¢Î Úãï ! à¢Ú¢Ï¢ ÐèÝï ÜU¢ Á¢é}¢ü S¢¢çÏ¢¼ ã¢ïÝï ÜUè S¢êÚ¼ }¢ï´ §S¢
ÜUè S¢Á¢G¢ Ï¢¼G¢ñÚï ãGÎ 80 ÜU¢ïÇGï ãñ´ Á¢¢ï çÜU ¼}¢¢}¢ à¢Ú¢§¼G Ð¢§ü Á¢¢Ýï ÜUè
S¢êÚ¼ }¢ï´ }¢éÁ¢çÚ}¢ ÜU¢ï }¢¢Úï Á¢¢¼ï ãñ´ çÁ¢S¢ ÜUè ¼zGS¢èH ÜéU¼éÏ¢ï çÈGUvGã }¢ï´
}¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ÜUè Á¢¢ S¢ÜU¼è ãñ J(3)
çÁ¢GÝ¢ ± Î±¢-§G²ï çÁ¢GÝ¢ ÜUè }¢Á¢G}}¢¼ }¢ï´
¥¢²¢¼ï ÜGéUÚ¥¢çÝ²¢ ± ¥ãG¢ÎèS¢ï ¼GçÄ²Ï¢¢
¥ËH¢ã 1 ÜGéUÚ¥¢Ýï Ð¢ÜU }¢ï´ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
3 ...... à¢Ú¢Ï¢ Ý¢ïà¢è ÜUè }¢Á¢G}}¢¼ S¢ï }¢é-¼¥GçËHÜGU }¢Á¢GèÎ }¢¢’Hê}¢¢¼ ãG¢çS¢H ÜUÚÝï
ÜïU çH²ï çÜU¼¢Ï¢ “Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢ËÎ 2 çãGSS¢¢ 9” (}¢yGÏ¢ê¥G¢ }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH
}¢ÎèÝ¢) ÜU¢ }¢é¼G¢-H¥G¢ ÈGUÚ}¢¢»æ J

¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
Ï¢ÎÜU¢Úè ÜïU Ð¢S¢ Ý Á¢¢¥¢ï Ï¢ïà¢ÜU ±¢ïã
Ï¢ï ãG²¢§ü ãñ ¥¢ñÚ Ï¢ãé¼ ãè Ï¢éÚè Ú¢ã J
»ÜU ¥¢ñÚ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ §à¢¢üÎï ¶GéÎ¢ ±‹Îè ã¢ï¼¢ ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ ±¢ïã
Á¢¢ï ¥ËH¢ã ÜïU S¢¢‰¢ çÜUS¢è ÎêS¢Úï }¢¢’Ï¢êÎ
ÜU¢ï Ýãè´ ÐêÁ¢¼ï ¥¢ñÚ ©S¢ Á¢¢Ý ÜU¢ï çÁ¢S¢
ÜUè ¥ËH¢ã Ýï ãGéÚ}¢¼ Ú¶è Ý¢ãGÜGU Ýãè´
}¢¢Ú¼ï ¥¢ñÚ Ï¢ÎÜU¢Úè Ýãè´ ÜUÚ¼ï ¥¢ñÚ Á¢¢ï
²ïã ÜU¢}¢ ÜUÚï ±¢ïã S¢Á¢G¢ Ð¢»x¢¢ Ï¢ÉG¢²¢
Á¢¢»x¢¢ ©S¢ ÐÚ ¥GÁ¢G¢Ï¢ çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ
¥¢ñÚ ã}¢ïà¢¢ ©S¢ }¢ï´ çÁ¢GËH¼ S¢ï Úãïx¢¢ J
x¢GñÚ à¢¢Îè à¢éÎ¢ ¥zGÚ¢Î ÜïU çH²ï çÁ¢GÝ¢ ÜUè S¢Á¢G¢ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´
¥ËH¢ã 1 §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : Á¢¢ï
¥G¢ñÚ¼ Ï¢ÎÜU¢Ú ã¢ï ¥¢ñÚ Á¢¢ï }¢Îü ¼¢ï ©Ý
}¢ï´ ãÚ »ÜU ÜU¢ï S¢¢ï ÜU¢ïÇGï Hx¢¢¥¢ï ¥¢ñÚ
¼é}ãï´ ©Ý ÐÚ ¼S¢ü Ý ¥¢» ¥ËH¢ã ÜïU
ÎèÝ }¢ï´ ¥x¢Ú ¼é}¢ §ü}¢¢Ý H¢¼ï ã¢ï
¥ËH¢ã ¥¢ñÚ çÐÀHï çÎÝ ÐÚ ¥¢ñÚ
Ó¢¢çã²ï çÜU ©Ý ÜUè S¢Á¢G¢ ÜïU ±vG¼
}¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ »ÜU x¢éÚ¢ñã ãG¢çÁ¢GÚ ã¢ï J
(1)
(2)
(3)

²¢Î Úãï ! Á¢Ï¢ çÜU à¢¢Îè à¢éÎ¢ ¥zGÚ¢Î S¢ï §S¢ Á¢é}¢ïü ÜGUÏ¢èãG ÜïU
¼ãGvGÜGéUÜGU ÜUè S¢êÚ¼ }¢ï´ Á¢Ï¢ çÜU ãÚ ¼GÚãG S¢ï ²ÜGUèÝ ± S¢éÏ¢ê¼ ã¢ï ¥¢ñÚ
Á¢GMÚè à¢Ú¢§¼G Ð¢§ü Á¢¢»æ ¼¢ï §S¢ ÜUè S¢Á¢G¢ Ï¢¼G¢ñÚï ãGÎ ÚÁ}¢ (S¢æx¢S¢¢Ú
ÜUÚÝ¢) ãñ çÁ¢S¢ ÜUè ¼zGS¢èH ÜéU¼éÏ¢ï ¥ãG¢ÎèS¢ ± çÈGUvGã }¢ï´ }¢éH¢-ãGÁ¢G¢
ÜUè Á¢¢ S¢ÜU¼è ãñ J
¥Ï¢ê Î¢±êÎ ÜUè ãGÎèS¢ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ }¢ï´ ãñ : ÚS¢êHéËH¢ã
6 Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ :
Á¢Ï¢ Ï¢‹Î¢ çÁ¢GÝ¢ ÜUÚ¼¢ ãñ ¼¢ï ©S¢
S¢ï §ü}¢¢Ý çÝÜUH Á¢¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©S¢ ÐÚ Ï¢¢ÎH ÜUè ¼GÚãG Úã¼¢ ãñ çÈUÚ Á¢Ï¢
±¢ïã §S¢ ãG-Ú-ÜU¼ ÜU¢ï À¢ïÇG¼¢ ãñ ¼¢ï ©S¢ ÜU¢ §ü}¢¢Ý H¢ñÅ ¥¢¼¢ ãñ J(1)
}¢éSÝÎï §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î çÏ¢Ý ãG}Ï¢H }¢ï´ ãñ :
¼ÚÁ¢}¢¢ : ¼èÝ çÜGUS}¢ ÜïU H¢ïx¢ ±¢ïã ãñ´ çÁ¢Ý S¢ï çÜGU²¢}¢¼
ÜïU çÎÝ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜUH¢}¢ Ýãè´ ÈGUÚ}¢¢»x¢¢, Ý ©Ý ÜUè ¼GÚÈGU ÝÁ¢GÚ
ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ ¥¢ñÚ Ý ©Ý ÜU¢ï Ð¢ÜU ÜUÚïx¢¢ ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU çH²ï ÎÎüÝ¢ÜU ¥GÁ¢G¢Ï¢
ãñ J Ï¢êÉG¢ Á¢G¢Ýè, Û¢êÅ¢ Ï¢¢Îà¢¢ã ¥¢ñÚ §G²¢H Î¢Ú ¼ÜUÏÏ¢éÚ ÜUÚÝï ±¢H¢ J(2)
§}¢¢}¢ }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý ¥ãG}¢Î Á¢GãÏ¢è I ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : çÁ¢GÝ¢ÜU¢Ú H¢ïx¢¢ï´ ÜU¢ï à¢}¢üx¢¢ã¢ï´ ÜïU S¢¢‰¢ Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ HÅÜU¢²¢
Á¢¢»x¢¢ ¥¢ñÚ H¢ïãï ÜïU x¢éÁ¢G¢ïZ ÜïU S¢¢‰¢ }¢¢Ú¢ Á¢¢»x¢¢ J Á¢Ï¢ ±¢ïã §S¢ S¢Á¢G¢

S¢ï Ï¢Ó¢Ýï ÜïU çH²ï }¢ÎÎ ¼GHÏ¢ ÜUÚïx¢¢ ¼¢ï çÈGUçÚà¼ï ¥¢±¢Á¢G Îï´x¢ï çÜU ²ïã
¥¢±¢Á¢G ©S¢ ±vG¼ ÜUã¢æ ‰¢è Á¢Ï¢ ¼ê ãæS¢¼¢ ‰¢¢, ¶Géà¢ ã¢ï¼¢ ¥¢ñÚ
¥ÜUÇG¼¢ ‰¢¢ J Ý ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜU¢ï Îï¶¼¢ ¥¢ñÚ Ý ©S¢ ÜUè ãG²¢
ÜUÚ¼¢ ‰¢¢ J(1)
à¢Ú¢Ï¢¢ï ÜUÏ¢¢Ï¢, çÁ¢GÝ¢ ± Î±¢§G²ï çÁ¢GÝ¢ ÜUè }¢Á¢G}}¢¼
ÜU¢ Ï¢²¢Ý ÐÉG ÜUÚ Á¢GïãìÝ Ýà¢èÝ ÜUÚï´ ¥¢ñÚ wG¢éÎ §S¢ ¼GÚãG ÜUè
Ï¢éÚ¢§²¢ï´ }¢ï´ S¢ï çÜUS¢è Ï¢éÚ¢§ü }¢ï´ }¢éÏ¼H¢ ãñ´ ¼¢ï ÈGU¢ñÚÝ ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚ
HèçÁ¢²ï ¥¢ñÚ ÎêS¢Ú¢ï´ ÜU¢ï |¢è §S¢ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ï´ ¼¢ñÏ¢¢ ÜUè ¼ËÜGUèÝ
ÜUÚ ÜïU S¢é‹Ý¼¢ï´ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU çÁ¢G‹Îx¢è x¢éÁ¢G¢ÚÝï ÐÚ ¥¢}¢¢Î¢ ÜUèçÁ¢²ï J
}¢¢ÎÚ çÐÎÚ ¥¢Á¢G¢Îè ÜUè ÝéãGêS¢¼
¥¢ñÚ çÏ¢x¢ÇG¼è S¢êÚ¼ï ãG¢H
Œ²¢Úï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ¥ÐÝï Ð¢ÜUèÁ¢G¢ }¢Á¢GãÏ¢ §SH¢}¢
ÜUè çÝ¶Úè S¢é‰¢Úè ¼¢’Hè}¢¢¼ ¥¢Ð Ýï }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ÜUè, çÜU §SH¢}¢
»ÜU }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ï ¥¢ñÚ ÐêÚï }¢éçSH}¢ }¢é¥G¢-à¢Úï ÜU¢ï çÜUS¢ ÜGUÎÚ Ð¢ÜU¢ï
S¢¢ÈGU ¥¢ñÚ à¢}¢¢ïü ãG²¢ S¢ï |¢ÚÐêÚ Îï¶Ý¢ Ó¢¢ã¼¢ ãñ §S¢ ÜïU Ï¢Ú ¥GvS¢
}¢x¢GçÚÏ¢è }¢é¥G¢-à¢Úï ÜU¢ }¢¢ÎÚ çÐÎÚ ¥¢Á¢G¢Î Á¢GïãçÝÄ²¼ ÜUè çÏ¢Ý¢ ÐÚ
Á¢¢ï ãG¢H ã¢ï Úã¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢¢gè ¼ÚçvGÜGU²¢ï´ ¥¢ñÚ ¥¢S¢¢§à¢¢ï´ S¢ï HéyGÈGU
¥‹Î¢ïÁ¢G ã¢ïÝï ÜïU S¢¢‰¢ S¢¢‰¢ §‹S¢¢çÝÄ²¼ S¢ï ãGñ±¢çÝÄ²¼ ÜUè S¢}¼
Ï¢ÉGÝï ÜU¢ Á¢¢ï S¢ÈGUÚ Á¢¢Úè ± S¢¢Úè ãñ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï ÝévG¼G» ©GMÁ¢ ÜU¢ï
ÐãéæÓ¢ Ó¢éÜU¢ ãñ, ±¢ïã |¢è }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ã¢ï Ï¢Î çÜGUS}¢¼è S¢ï xH¢ïÏH¢§Á¢Gïà¢Ý

ÜïU §S¢ Î¢ñÚ }¢ï´ ã}¢¢Úè Ý¢ñ Á¢±¢Ý ÝSH |¢è ¥ÐÝè à¢}¢¢ïü ãG²¢ ÜU¢ ¶GéÎ
x¢H¢ Í¢¢ï´Å Úãè ãñ, Ý ÜU¢ï§ü S¢}¢Û¢Ýï ÜïU çH²ï ¼Ä²¢Ú ã¢ï¼¢ ãñ Ý ÜU¢ï§ü
S¢}¢Û¢¢Ýï ÜïU çH²ï ¥¢ñÚ Úãè S¢ãè ÜUS¢Ú }¢x¢GçÚÏ¢è Ý-Á¢GçÚÄ²¢¼ ÜUè
H¢ïçÚ²¢ï´ }¢ï´ ÐÚ±¢Ý Ó¢ÉGÝï ±¢Hï ±ã¢æ ÜïU Ï¢ïãêÎ¢ ÜUËÓ¢Ú ÜU¢ï }¢èçÇ²¢
¥¢ñÚ ÎêS¢Úï Á¢GÚ¢§»G §ÏH¢x¢G ÜïU ¼±SS¢é¼G S¢ï }¢Á¢GèÎ ÈGUÚ¢ïx¢G Îï ÜUÚ ÐêÚè
ÜUÚ Úãï ãñ´, ÎèÝ S¢ï ÎêÚè ÜïU Ï¢¢§GS¢ Ý-Á¢GçÚÄ²¢¼è ¥¢ñÚ ¥wGH¢ÜGUè ¼G¢ñÚ
ÐÚ ÜU}¢Á¢G¢ïÚ ± ÝãGèÈGU }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜUè çÝx¢¢ã¢ï´ }¢ï´ §SH¢}¢è ¼ãÁ¢GèÏ¢ ±
¼}¢géÝ, ÜGéUÚ¥¢Ýè Ý-Á¢GçÚÄ²¢¼ ¥¢ñÚ Ý-Ï¢±è ¼¢’Hè}¢¢¼ ÜU¢ï ÈGUÚS¢êÎ¢
ÜGUÚ¢Ú Îï ÜUÚ §Ý ÜïU Á¢GïãìÝ¢ï´ }¢ï´ x¢é}¢Ú¢ãè ÜïU Ï¢èÁ¢ ¼S¢ËS¢éH ÜïU S¢¢‰¢ Ï¢¢ï
Úãï ãñ´, Ï¢ï ãG²¢§ü ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÎÝ¢ï´ ¥¢ñÚ ¼ã±¢Ú¢ï´ ÜU¢ Ú±¢Á¢ |¢è §S¢è
çS¢çËS¢Hï ÜUè »ÜU ÜUÇGè ¥¢ñÚ §Ý }¢ï´ S¢ï »ÜU }¢àãêÚ çÎÝ çÁ¢S¢ }¢ï´ Ý¢ñ
Á¢±¢Ý HÇGÜïU HÇGçÜU²¢æ }¢S¼ ã¢ï ÜUÚ ¶éËH}¢ ¶éËH¢ ¥ãGÜU¢}¢ï
à¢Úè¥G¼ ÜUè ç¶GH¢ÈGU ±<Á¢G²¢æ ÜUÚ¼ï ãñ´ “±ïH‹Å¢§Ý Çï” ãñ J
}¢x¢GçÚÏ¢è ¥¢Á¢G¢Îè çÁ¢S¢ ÜUè ¼vGHèÎ }¢ï´ ¥GvGH S¢ï ÐñÎH ã¢ï
ÜUÚ Ï¢¢’Á¢G }¢éS¢Ë}¢¢Ý |¢¢x¢ Úãï ãñ´ §S¢ ÜU¢ ÝvGà¢¢ ¥¢ñÚ |¢²¢ÝÜU Ý¼¢§Á¢
çÁ¢GRU ÜUÚ ÎïÝ¢ Á¢GMÚè ãñ ¼¢çÜU ãGÜGUèÜGU¼ çÝx¢¢ã¢ï´ ÜïU S¢¢}¢Ýï ¥¢» ¥¢ñÚ
¥ÐÝï çÜU²ï ÐÚ ¥¢ñÚ çÁ¢Ý ÜïU ÐèÀï Hx¢ ÜUÚ ²ïã ãG¢H ã¢ï Úã¢ ãñ ©S¢
ÐÚ ¥zGS¢¢ïS¢ ± ÝÎ¢}¢¼ à¢¢²Î çÜUS¢è ÜïU çÎH }¢ï´ ÐñÎ¢ ã¢ï Á¢¢» J
¥GËH¢}¢¢ Ï¢ÎLH ÜGU¢çÎÚè ç}¢SÏ¢¢ãGè Á¢¢ï ¼G±èH
¥GS¢ïü S¢ï ²êÚ¢ïÐ ÜïU »ÜU }¢éËÜU }¢ï´ ÎèÝ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ ÜïU çH²ï }¢S¢MÈGïU
ÜU¢Ú ãñ´ ¥¢ñÚ ±ã¢æ ÜïU ãG¢H¢¼ S¢ï ¥ÓÀè ¼GÚãG ±¢çÜGUÈGU ãñ´ ¥ÐÝè çÜU¼¢Ï¢
33

“¥¢Î¢Ï¢ï çÁ¢G‹Îx¢è” }¢ï´ çH¶¼ï ãñ´ :
¥¢Ð Á¢¢Ý¼ï ãñ´ ¼ÚvGÜGUè ²¢zG¼¢ Îé‹²¢ çÜUS¢ï ÜUã¼ï ãñ´ ?
Á¢ã¢æ à¢Ú¢Ï¢ ÐèÝ¢ ÈGïUà¢Ý ¥¢ñÚ ©}}¢éH ¶GÏ¢¢§S¢ ÜU¢ï Ï¢ÜGU¢»
çS¢¤GãG¼ ÜUè Á¢G}¢¢Ý¼ S¢}¢Û¢¢ Á¢¢» J
çÜGU}¢¢Ú Ï¢¢Á¢Gè (Á¢é±¢ ¶ïHÝ¢) ¥¢’H¢ S¢¢ïS¢¢²Åè ÜU¢ ÈGUÎü ã¢ïÝï
ÜUè S¢ÝÎ ã¢ï J
Ý¢Ó¢, ÚvGS¢, ©ÀH-ÜêUÎ, {}¢¢ Ó¢¢ïÜUÇGè à¢¢ïÚ¢ï à¢Ú }¢ï´ ãÚ Ý¢ñ
Á¢±¢Ý HÇGÜU¢ ¥¢ñÚ HÇGÜUè ¥Á¢G¶GéÎ ÚzG¼¢ ã¢ï J
}¢Á¢GãÏ¢, {}¢ü ¥¢ñÚ ÚèçHÁ¢Ý Á¢ã¢æ ¼G¢ÜGïU çÝS²¢æ }¢ï´ Ú¶è ãé§ü
ÈGUÚS¢êÎ¢ çÜU¼¢Ï¢ S¢}¢Û¢è Á¢¢» J
¼¢’Hè}¢ ÜïU Ý¢}¢ ÐÚ Á¢ã¢æ SÜêUH¢ï´ ¥¢ñÚ ÜU¢õHïÁ¢¢ï´ }¢ï´ Ï¢ï ãG²¢§ü
¥¢ñÚ Ï¢Î ¼}¢èÁ¢Gè ÜU¢ ÜU¢ï§ü ¥G}¢H Îï¶Ýï S¢ï Úã Ý Á¢¢» J
Ú¢¼ x¢» ÎïÚ ÜU¢ï H¢ñÅ¼ï ãé» ãÚ Ý¢ñ Á¢±¢Ý HÇGÜU¢ ©S¢ à¢Ï¢
ÜUè }¢Ý ÐS¢‹Î HÇGÜUè ÜU¢ï |¢è Ï¢x¢GH ÜUÚ ÜïU H¢Ýï }¢ï´ ¥¢Á¢G¢Î ã¢ï J
²¢ HÇGÜUè vHÏ¢ S¢ï H¢ñÅ¼ï ãé» S¢¢‰¢ ¥¢» ¥ÐÝï Ý¢ñ Á¢±¢Ý
Î¢ïS¼ ÜU¢ Ó¢ãÜU Ó¢ãÜU ÜUÚ Í¢Ú ±¢H¢ï´ S¢ï ¼¥G¢LÈGU ÜUÚ¢Ýï }¢ï´ ÜU¢ï§ü Ï¢¢ÜU
Ý }¢ãGS¢êS¢ ÜUÚï J
Á¢ã¢æ çS¢‹Ýï à¢éªGÚ ÜU¢ï ÐãéæÓ¢Ýï S¢ï Ðïà¼Ú ãè HÇGÜïU ¥¢ñÚ
HÇGçÜU²¢æ çÁ¢‹S¢è §çwG¼H¢¼G ÜïU çÈGU¼GÚè ¥¢ñÚ x¢GñÚ çÈGU¼GÚè ¼GÚèÜGïU
¥¢Á¢G}¢¢ Ó¢éÜïU´ J
Á¢ã¢æ à¢¢Îè çÏ¢²¢ã, ¶G¢ÝÎ¢Ý, ãG}H ¥¢ñÚ ç±H¢Î¼ ÜU¢ï ÈGUÚS¢êÎ¢
¼GÚèÜGU¢ ¥¢ñÚ çÏ¢H¢ ±Áã ÜUè Á¢GãG}¢¼ S¢}¢Û¢¢ Á¢¢» J
34

Á¢ã¢æ }¢Îü ãÚ Ú¢¼ ¥G¢ñÚ¼ï´ Ï¢ÎH¼ï ¥¢ñÚ ¥G¢ñÚ¼ ãÚ à¢Ï¢ Ý²¢
Ï¢¢õ² ÈGíï‹Ç }¢é‹¼¶GÏ¢ ÜUÚÝï }¢ï´ ¥¢Á¢G¢Î ã¢ï J
§SÜGU¢¼Gï ãG}H ¥¢ñÚ ¥¢ñH¢Îï çÁ¢GÝ¢ ÜUè ÐÚ±çÚà¢ ÜïU Á¢é}H¢
§ç‹¼Á¢G¢}¢¢¼ ãGéÜêU}¢¼ ¥ÐÝ¢ çÁ¢G}}¢¢ S¢}¢Û¢ï J
Á¢ã¢æ }¢Î¢ïZ ÜU¢ï }¢Î¢ïZ ÜïU S¢¢‰¢ ¥¢ñÚ ¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜU¢ï ¥G¢ñÚ¼¢ï´ ÜïU S¢¢‰¢
ã}¢-çÁ¢‹S¢è ÜUè ¥¢Á¢G¢Îè ãè Ýãè´ Ï¢çËÜU ÜGU¢ÝêÝè ¼ãGzGÈGéUÁ¢G |¢è ãG¢çS¢H
ã¢ï J
Á¢ã¢æ §‹S¢¢Ýè ¥wGH¢ÜGU ÜU¢ }¢ï’²¢Ú §¼Ý¢ çx¢Ú Á¢¢» çÜU Ï¢êÉGï
Ï¢êçÉG²¢æ ¥¢ñH¢Î S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ÜéUœ¢ï çÏ¢çËH²¢ï´ ÜU¢ï ÈGUÚ}¢¢æ Ï¢ÚÎ¢Ú S¢}¢Û¢Ýï
Hx¢ï´ J
Á¢ã¢æ »ïS¢ï ±¢çÜGU¥G¢¼ ¥G¢}¢ ã¢ï´ çÜU }¢é-¼¥GgÎ ¥¢ñH¢Î Ú¶Ýï
ÜïU Ï¢¢ ±éÁ¢êÎ }¢¢æ ²¢ Ï¢¢Ð ¼‹ã¢ »çÇG²¢æ Úx¢ÇG Úx¢ÇG ÜUÚ }¢Ú Á¢¢», Á¢Ï¢
H¢à¢ S¢ï ¼¥GzGÈGéUÝ ©Æï ¼¢ï ÐÇG¢ïçS¢²¢ï´ ÜïU Á¢GÚè»G ¥¢ñH¢Î ÜU¢ï ©S¢ ÜUè
}¢¢ñ¼ ÜU¢ §GË}¢ ã¢ï J
²ïã ãñ ¼ÚvGÜGUè ²¢zG¼¢ Îé‹²¢ ÜUè ¥¢Á¢G¢Îè ¥¢ñÚ ¼ÚvGÜGUè ÜU¢
}¢éwG¼S¢Ú ¶G¢ÜU¢ J(1)
x¢G¢ñÚ ÜUèçÁ¢²ï ! §S¢ çÜGUS}¢ ÜïU ¥¢Á¢G¢Î }¢é¥G¢-à¢Úï ¥¢ñÚ §S¢
}¢ï´ Á¢Ý}¢ HïÝè ±¢Hè Ï¢éÚ¢§²¢ï´ S¢ï }¢éçSH}¢ }¢é¥G¢-à¢Ú¢ v²êæ }¢ãGM}¢ ãñ
§S¢ çÈGURU }¢ï´ }¢x¢GçÚÏ¢è }¢éÈGUçvÜUÚèÝ ¥¢ñÚ §SH¢}¢ Îéà}¢Ý ÜGéUÃ±¼ï´ ãÚ
H}ãG¢ }¢S¢MÈGU Úã¼è ãñ´ ¥¢ñÚ “±ïH‹Å¢§Ý Çï” Á¢ñS¢ï çÎÝ¢ï´ ÜïU Ý¢}¢ ÐÚ
¥ÐÝè §Ý ¶GéÚ¢ÈGU¢¼ S¢ï }¢éçSH}¢ Îé‹²¢ ÜU¢ï |¢è M à¢Ý¢S¢ ÜUÚ¢Ý¢
35
1...... }¢é¶G-¼-S¢ÚÝ ¥Á¢G : ¥¢Î¢Ï¢ï çÁ¢G‹Îx¢è, „. 35 J

Ó¢¢ã¼è ãñ´ ¥¢ñÚ Á¢¢Ý¼è ãñ´ çÜU }¢¢ñÁ¢êÎ¢ ãG¢H¢¼ }¢ï´ ¥vS¢Ú }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÎèÝ
S¢ï ¥¢ñÚ ÎèÝè ¼¢’Hè}¢¢¼ S¢ï ÎêÚ ãñ´ ¥¢ñÚ ÝzGS¢¢ï à¢ñ¼G¢Ý ÜïU }¢RU¢ï ÈGUÚïÏ¢
}¢ï´ Ï¢ ¥¢S¢¢Ýè }¢éÏ¼H¢ ã¢ï Á¢¢¼ï ãñ´ §S¢ çH²ï »ÜU çÎÝ ÜUè ãGÎ ¼ÜU ãè
S¢ãè Á¢Ï¢ ã}¢¢Úè ¼GÚãG çÁ¢g¼ ± HÁGÁ¢G¼ ÜïU Ýà¢ï }¢ï´ }¢Îã¢ïà¢ ã¢ï ÜUÚ Ï¢ï
ãG²¢§ü ± Ï¢ï ÐÎüx¢è ¥¢ñÚ ±¢ïã |¢è S¢Úï ¥G¢}¢ ÜUÚï´x¢ï ¼¢ï çÈUÚ §S¢ H¼ S¢ï
ÐèÀ¢ ÀéÇG¢Ý¢ §Ý ÜïU çH²ï }¢éçàÜUH ã¢ï Á¢¢»x¢¢ ¥¢ñÚ ¥¢çãS¼¢ ¥¢çãS¼¢
²ïã Ï¢éÚ¢§²¢æ §Ý ÜïU }¢é¥G¢-à¢Úï }¢ï´ |¢è Á¢ÇG ÐÜUÇG Hï´x¢è ¥¢ñÚ Îè}¢ÜU ÜUè
¼GÚãG §S¢ï Ó¢¢Å¼è Úãï´x¢è Ó¢êæçÜU ÎèÝè ± MãG¢Ýè Ð¢ÜUèÁ¢Gx¢è S¢ï M à¢Ý¢S¢
ÜUÚ¢Ýï ±¢Hï ©G-H}¢¢» ãGÜGU Á¢¢ï §Ý ÜïU }¢é¥G¢çHÁ¢ |¢è ãñ´ ¥¢ñÚ ÚãÏ¢Ú |¢è
§Ý S¢ï ¼¢ï ÐãHï ãè ÜGU¢ñ}¢ ÎêÚ ãñ §S¢ çH²ï §Ý ÜU¢ S¢}¢Û¢¢Ýï ÜU¢ §Ý ÐÚ
¥S¢Ú ¼¢ï ÜU}¢ ãè ã¢ï¼¢ ãñ §Ý Ï¢ï ãG²¢§²¢ï´ ÜïU Ï¢¢§GS¢ §Ý S¢ï }¢Á¢GèÎ ÎêÚ
ã¢ï ÜUÚ §Ý ÜUè Ï¢-ÚÜU¢¼ S¢ï }¢Á¢GèÎ }¢ãGM}¢ ã¢ï Á¢¢»x¢è çÈUÚ §S¢ H¢
§GH¢Á¢ }¢ÚÁ¢G ÜU¢ §GH¢Á¢ §Ý ÜïU Ï¢S¢ }¢ï´ Ý Úãïx¢¢ Ï¢Î çÜGUS}¢¼è S¢ï ÜU¢ÈGUè
ãGÎ ¼ÜU ±¢ïã ¥ÐÝï §S¢ Ý¢Ð¢ÜU }¢‹S¢êÏ¢ï }¢ï´ ÜU¢}²¢Ï¢ çÎ¶¢§ü Îï¼ï ãñ´ J
à¢}¢¢ïü ãG²¢ ÜïU ÐñÜUÚ, ÝçÏ¢²¢ï´ ÜïU S¢Ú±Ú
6 ÜU¢ ÜUçH}¢¢ ÐÉGÝï ±¢Hï }¢ïÚï Œ²¢Úï §SH¢}¢è
|¢¢§²¢ï ! ²¢Î Ú¶¢ï ! ãGÜGUèÜGUè ¼ÚvGÜGUè §Ý ²êÚ¢ïçÐ²Ý wG¢éÚ¢ÈGU¢¼
}¢ï´ Ýãè´ Ï¢çËÜU §SH¢}¢è Ï¢-ÚÜU¢¼ }¢ï´ ãñ J
}¢x¢GçÚÏ¢è }¢é¥G¢-à¢Úï ÜUè }¢¢ÎÚ çÐÎÚ ¥¢Á¢G¢Îè ÜUè ²ïã Û¢çËÜU²¢æ
§S¢ çH²ï ÝvGH ÜUè ãñ´ ¼¢çÜU Á¢¢ï H¢ïx¢ ²ïã ÜUã ÜUÚ S¢}¢Û¢¢Ýï ±¢H¢ï´ S¢ï
Á¢¢Ý ÀéÇG¢ Hï¼ï ãñ´ çÜU “‰¢¢ïÇG¢ Ï¢ãé¼ ¼¢ï Ó¢H¼¢ ãñ, ¼ã±¢Ú ãè ¼¢ï ãñ,
36

»ÜU ãè çÎÝ ÜUè ¼¢ï Ï¢¢¼ ãñ, ã}¢ ÜU¢ñÝ S¢ï Ð¢ÜU¢ï S¢¢ÈGU ãñ´” §S¢ ¼GÚãG
ÜïU Ï¢ïÏ¢¢ÜUè ¥¢ñÚ Ý¢ §‹S¢¢ÈGUè ÜïU S¢¢‰¢ Á¢é}Hï ¥Î¢ ÜUÚÝï ±¢H¢ï´ ÜUè
¥¢æ¶ï´ ¶éHï´ ¥¢ñÚ ±¢ïã S¢‹Á¢è-Îx¢è ÜïU S¢¢‰¢ S¢¢ïÓ¢Ýï ÐÚ }¢Á¢Ï¢êÚ ã¢ï
Á¢¢»æ çÜU ÎèÝ S¢ï }¢ãGÏÏ¢¼ ¥¢ñÚ §S¢ ÜïU ¥ãGÜU¢}¢ ¥¢ñÚ }¢éS¼GÈGU¢
6 ÜïU çÎ²ï ãé» çÝÁ¢G¢}¢ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU çÁ¢G‹Îx¢è x¢éÁ¢G¢ÚÝï
S¢ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚÝï ±¢H¢ ¼GÏ¢ÜGU¢ §Ý ÜïU |¢Hï ÜUè Ï¢¢¼ ÜUÚ Úã¢ ãñ ¥x¢Ú
±¢ïã ¥¢Á¢ ãæS¢ ãæS¢ ÜUÚ x¢éÝ¢ã ÜUÚï´x¢ï ¼¢ï ÜUH §Ý ÜUè ¥¢ñH¢Î ²¢
¥¢ñH¢Î ÜUè ¥¢ñH¢Î §Ý }¢S¢¢§Ï¢ ¥¢ñÚ x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜUè ÝéãGêS¢¼ ÜUè çÏ¢Ý¢ ÐÚ
Îé‹²¢ }¢ï´ |¢è ¥¢ÈGU¢¼ ÜU¢ çà¢ÜU¢Ú ã¢ïx¢è ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚ¼ ÜUè ¼Ï¢¢ãè §S¢
ÐÚ }¢Á¢GèÎ ã¢ïx¢è J
Œ²¢Úï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ¥¢Ð S¢ï §¼Ýè x¢éÁ¢G¢çÚà¢ ¥¢ç¶GÚ }¢ï´
Á¢GMÚ ÜUMæx¢¢ çÜU x¢GñÚ }¢éçSH}¢ ¼¢ï ã}¢¢Úï ÝçÏ¢Ä²ï }¢éÜUÚü}¢ ± }¢éãGì¼à¢}¢
6 ÜUè ¼¢ñãèÝ ÜïU ÎÚ Ðñ ã¢ï´ ¥¢ñÚ ¥¢» çÎÝ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´
ÜïU çÎH¢ï´ ÜU¢ï ¼¢ñãèÝ ¥¢}¢ïÁ¢G ¶G¢ÜU¢ï´ S¢ï ÀHÝè ÜUÚï´ ¥¢ñÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý Á¢¢ï
²ïã Ý¢’Ú¢ Hx¢¢¼ï ãñ´ çÜU S¢ÚÜU¢Ú ÜïU Ý¢}¢ ÐÚ Á¢¢Ý |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ý ãñ ¥¢ñÚ
ãÚ Ï¢ï ¥ÎÏ¢ ÜUè Ï¢ï ¥-ÎÏ¢è ¥¢ñÚ à¢Ú¢Ú¼ ÐÚ S¢Ú¢Ð¢ »ãGç¼Á¢¢Á¢ ã¢ï¼ï
ãñ´ ¥¢ñÚ ãGÜGUèÜGU¼Ý ¥¢ñÚ §ü}¢¢ÝÝ »ï„¢ ã¢ïÝ¢ |¢è ™¢çã²ï çÜU ã}¢¢Úè
¥GÜGUèÎ¼¢ï´ ¥¢ñÚ }¢ãGÏÏ¢¼¢ï´ ÜU¢ }¢ÜüUÁ¢G ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢ 6
ÜUè Á¢G¢¼ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ ãñ §Ý ÜUè }¢éÏ¢¢ÚÜU ÐéÚÝêÚ ãS¼è S¢ï }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ï
Á¢ÁGÏ¢¢¼è ±¢Ï¢S¼x¢è ãñ ¥¢ñÚ §Ý S¢ï ±¢ïã ¥ÐÝï }¢¢æ Ï¢¢Ð ¥¢ñH¢Î Ï¢çËÜU
¥ÐÝè Á¢¢Ý S¢ï |¢è çÁ¢G²¢Î¢ }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¼ï ãñ´ ¥¢ñÚ §S¢ ÜU¢ ãGév}¢ ãGÎèS¢
à¢ÚèÈGU }¢ï´ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ï çÎ²¢ |¢è x¢²¢ ãñ ¼¢ï Á¢¢Ý S¢ï Ï¢ÉG ÜUÚ ¥GÁ¢GèÁ¢G

ãS¼è ¥ËH¢ã ÜïU }¢ãGÏ¢êÏ¢ 6 ÜUè à¢¢Ý }¢ï´ ¥ÎÝ¢
¼¢ñãèÝ Ï¢ÚÎ¢à¼ Ý ÜUÚ S¢ÜUÝ¢ çÏ¢H¢ à¢éÏ¢¢ ©Ý ÜïU §ü}¢¢Ý ÜU¢ ¼ÜGU¢Á¢G¢
ãñ }¢x¢Ú §S¢ ÐãHê ÐÚ ¼¢ï x¢G¢ñÚ ÜUèçÁ¢²ï çÜU ¥¢Á¢ ÜïU }¢éS¢Ë}¢¢Ý çÏ¢H
¶GéS¢êS¢ ã}¢¢Úï Ý¢ñ Á¢±¢Ý §‹ãè´ x¢GñÚ }¢éçSH}¢¢ï´ ÜïU §üÁ¢¢Î ÜUÎ¢ü x¢éÝ¢ã¢ï´ S¢ï
|¢ÚÐêÚ ÚS}¢¢ï Ú±¢Á¢ ¥¢ñÚ çÎÝ¢ï´, ¼ã±¢Ú¢ï´ ÜïU Ý¢Ð¢ÜU ±¢Ú¢ï´ ÜU¢ çà¢ÜU¢Ú
ã¢ï Á¢¢»æ …ñ„¢ çÜU ±ïH‹Å¢§Ý Çï ¥¢ñÚ §S¢ çÎÝ ã¢ïÝï ±¢Hï x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜUè
}¢Á¢G}}¢¼ ÐÚ ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï ãGÎèS¢ ¥¢ñÚ ¥GvGHï S¢ãGèãG ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ï´ ªÐÚ
ÜU¢ÈGUè ¼zGS¢èH Ï¢²¢Ý ÜUè x¢§ü çÜU §S¢ Ú¢ïÁ¢G Ï¢Î çÝx¢¢ãè Ï¢ï ÐÎüx¢è Ý¢
Á¢¢§Á¢G ¼ãG¢§ÈGU ÜU¢ HñÝ ÎñÝ ¥¢ñÚ à¢Ú¢Ï¢¢ï ÜUÏ¢¢Ï¢, çÁ¢GÝ¢ ± çH±¢¼G¼
¥¢ñÚ §S¢ ÜïU Î±¢-§üG ãÚ çÜGUS}¢ ÜUè Ï¢éÚ¢§²¢æ ¥G¢}¢ ã¢ï¼è ãñ´ ¥¢ñÚ
}¢éS¢Ë}¢¢Ý |¢è §S¢ }¢ï´ }¢éÏ¼H¢ ã¢ï¼ï Á¢¢ Úãï ãñ´ J §S¢ çH²ï ¶GéÎ¢Ú¢ ã¢ïà¢
ÜUÚï´ çÜU à¢ñ¼G¢Ý ÜïU ¥¢H»-ÜU¢Ú¢ï´ ÜïU ÝvGà¢ï ÜGUÎ}¢ ÐÚ Ó¢HÝ¢ Á¢ã‹Ý}¢
ÜUè Ú¢ã ãñ çHã¢Á¢G¢ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ S¢ï ÇÚ¼ï ãé» ©S¢ ÜïU }¢ãGÏ¢êÏ¢ S¢ï
à¢}¢ü ÜUÚ¼ï ãé» §S¢ çÎÝ ¥¢ñÚ §S¢ ÜïU §GH¢±¢ çÁ¢G‹Îx¢è |¢Ú Ï¢ï ãG²¢§ü Ï¢ï
ÐÎüx¢è çÈGUSÜGU¢ï ÈGéUÁ¢êÚ S¢ï ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚ HèçÁ¢²ï ¥¢ñÚ ¥¢ç²‹Î¢ à¢Úè¥G¼ ÜïU
¥ãGÜU¢}¢¢¼ ÜUè Ð¢Ï¢‹Îè S¢é‰¢Úè §SH¢}¢è çÁ¢G‹Îx¢è x¢éÁ¢G¢ÚÝï ÜU¢ ÐéwG¼¢
¥GÁG}¢ ÜUÚ HèçÁ¢²ï J
¥ËH¢ã ÜUÚï çÎH }¢ï´ ©¼Ú Á¢¢» }¢ïÚè Ï¢¢¼
¥Ï¢éH ãGS¢Ý ÈGéUÁ¢GñH ÚÁ¢G¢ ¥H ÜGU¢çÎÚè ¥H ¥Gœ¢G¢Úè

S¢ÈGUãG¢©G‹±¢Ý ©G‹±¢ÝS¢ÈGUãG¢
4
13
18
21
24
Ï¢Î ¥G-}¢Hè Üï U¥SÏ¢¢Ï¢ ¥¢ñÚ çÈGU¼GÚè
ÜU}¢…G¢ïçÚ²¢æ
±ïH‹Å¢§Ý Çï ÜU¢ ÐS¢ }¢‹Á¢GÚ ¥¢ñÚ
§S¢ çÎÝ ÜU¢ï }¢Ý¢Ýï ÜU¢ ¥‹Î¢Á¢G
}¢Á¢G}}¢¼ ¥¢²¢¼ï ÜGéUÚ¥¢çÝ²¢ S¢ï
}¢Á¢G}}¢¼ ¥ãG¢ÎèS¢ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ S¢ï
x¢¢Ýï Ï¢¢Á¢ï ¥¢ñÚ }¢êS¢èÜGUè ÜUè }¢Á¢G}}¢¼
ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï ãGÎèS¢ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ï´
Ý¢ Á¢¢§Á¢G }¢ãGÏÏ¢¼ }¢ï´ çÎ²ï Á¢¢Ýï ±¢Hï
¼ãG¢§ÈGU ÜU¢ ãGév}¢
à¢Ú¢Ï¢ Ý¢ïà¢è ÜUè }¢Á¢G}}¢¼ S¢ï
}¢é-¼¥GçËHÜGU ¥¢²¢¼ï ÜGéUÚ¥¢çÝ²¢ ±
¥ãG¢ÎèS¢ï }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢
çÁ¢GÝ¢ ± Î±¢-§G²ï çÁ¢GÝ¢ ÜUè }¢Á¢G}}¢¼ }¢ï´
¥¢²¢¼ï ÜGéUÚ¥¢çÝ²¢ ± ¥ãG¢ÎèS¢ï ¼GçÄ²Ï¢¢
}¢¢ÎÚ çÐÎÚ ¥¢Á¢G¢Îè ÜUè ÝéãGêS¢¼ ¥¢ñÚ
çÏ¢x¢ÇG¼è S¢êÚ¼ï ãG¢H
27
27
29
32
39
ÈGïUãçÚS¢

Valentine day in the light of Quran and Hadith (hindi)

Valentine day in the light of Quran and Hadith (hindi)

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (18)

More from Ashar Attari

More from Ashar Attari (14)

Valentine day in the light of Quran and Hadith (hindi)