अब्लक घोडे सुवार

¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú A-1
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGïx¢¢ }¢ñ´
çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©S¢ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J
çÜU¼¢Ï¢ ÐÉGÝï ÜUè Îé¥G¢
¥…G : à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜUG¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çÝ²ï Î¢’±¼ï §SH¢}¢è, ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜUG¢çÎÚè Ú-…G±è
ÎèÝè çÜU¼¢Ï¢ ²¢ §SH¢}¢è „Ï¢ÜUG ÐÉGÝï „ï ÐãHï …ñGH }¢ïæ Îè ãé§ü Îé¥G¢ ÐÉG Hèç…²ï
…¢ï ÜéUÀ ÐÉGïæx¢ï ²¢Î Úãïx¢¢ J Îé¥G¢ ²ïã ãñ :
¼Ú…}¢¢ : »ï ¥ËH¢ã ! ã}¢ ÐÚ §GË}¢ ± çãGv}¢¼ ÜUï ÎÚ±¢…Gï ¶¢ïH Îï ¥¢ñÚ ã}¢ ÐÚ ¥ÐÝè
ÚãG}¢¼ Ý¢ç…GH ÈUGÚ}¢¢ ! »ï ¥G-…G}¢¼ ¥¢ñÚ Ï¢é…Géx¢èü ±¢Hï J
Ý¢ïÅ : ¥Ã±H ¥¢ç¶GÚ »ÜU »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ à¢ÚèÈUG ÐÉG Hèç…²ï J
¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú
²ïã çÚ„¢H¢ (¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú)
à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜGU¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çÝ²ï Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ãG…GÚ¼ ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜGU¢çÎÚè Ú-…G±è Ýï ©Îêü …GÏ¢¢Ý }¢ïæ ¼ãGÚèÚ
ÈGUÚ}¢¢²¢ ãñ J
}¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (Î¢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï §„ çÚ„¢Hï ÜU¢ï çã‹Îè ÚS}¢éH ¶G¼G }¢ïæ ¼Ú¼èÏ¢ Îï ÜUÚ
Ðïà¢ çÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ „ï à¢¢»¥G ÜUÚ±¢²¢ ãñ J §„ }¢ïæ ¥x¢Ú çÜU„è …x¢ã ÜU}¢è Ï¢ïà¢è
Ð¢»æ ¼¢ï }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ ÜU¢ï (Ï¢ …GÚè¥G» }¢v¼êÏ¢ ²¢ §ü-}¢ï§H) }¢éœ¢GH¥G ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ „±¢Ï¢ ÜU}¢¢§²ï J
Ú¢çÏ¢¼G¢ : }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (Î¢’±¼ï §SH¢}¢è)
}¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢
ç„HïvÅïÇ ã¢©„, ¥çHÈGU ÜUè }¢çS…Î ÜUï „¢}¢Ýï, ¼èÝ ÎÚ±¢…G¢,
¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î-1, x¢é…Ú¢¼
MO. 9374031409
E-mail : translationmaktabhind@dawateislami.net
¼G¢çHÏ¢ï x¢G}¢ï }¢ÎèÝ¢
± Ï¢ÜUGè¥G
± }¢çxGÈUGÚ¼
13 à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢ 1428 çã.

¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 1
à¢ñ¼G¢Ý H¢¶ S¢éS¼è çÎH¢» ²ïã çÚ„¢H¢ (48 S¢ÈGUãG¢¼) ¥¢ç¶GÚ
¼ÜU ÐÉG HèçÁ¢²ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU }¢é-¼¥GçËHÜGU
ÜU¢ÈGUè }¢¢’Hê}¢¢¼ ç}¢Hï´x¢è J
ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼
S¢ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢, Ú¢ãG¼ï ÜGUËÏ¢¢ï S¢èÝ¢, S¢¢çãGÏ¢ï }¢é¥Gœ¢GÚ ÐS¢èÝ¢
ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ¥G¢çÈGUÄ²¼ çÝà¢¢Ý ãñ : “»ï H¢ïx¢¢ï !
Ï¢ïà¢ÜU Ï¢Ú¢ïÁ¢Gï çÜGU²¢}¢¼ §S¢ ÜUè Îãìà¢¼¢ï´ ¥¢ñÚ çãGS¢¢Ï¢ çÜU¼¢Ï¢ S¢ï Á¢ËÎ
ÝÁ¢¢¼ Ð¢Ýï ±¢H¢ à¢wGS¢ ±¢ïã ã¢ïx¢¢ çÁ¢S¢ Ýï ¼é}¢ }¢ï´ S¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Îé‹²¢ ÜïU
¥‹ÎÚ Ï¢ ÜUS¢Ú¼ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGï ã¢ï´x¢ï J”
¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çÄ²ÎéÝ¢ ¥ãG}¢Î çÏ¢Ý §SãG¢ÜGU ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : }¢ïÚ¢ |¢¢§ü Ï¢¢ ±éÁ¢êÎï x¢GéÚÏ¢¼ çÚÁ¢G¢» §H¢ãè ÜUè çÝÄ²¼ S¢ï ãÚ
S¢¢H Ï¢-ÜGUÚã §üGÎ }¢ï´ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè çÜU²¢ ÜUÚ¼¢ ‰¢¢ J ©S¢ ÜïU §ç‹¼ÜGU¢H
¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú


ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ ÎS¢ ÚãG}¢¼ï´ |¢ïÁ¢¼¢ ãñ J
ÜïU Ï¢¢’Î }¢ñ´ Ýï »ÜU wG±¢Ï¢ Îï¶¢ çÜU çÜGU²¢}¢¼ Ï¢ÚÐ¢ ã¢ï x¢§ü ãñ ¥¢ñÚ
H¢ïx¢ ¥ÐÝè ¥ÐÝè ÜGUÏ¢í¢ï´ S¢ï çÝÜUH ¥¢» ãñ´, ²ÜU¢²ÜU }¢ïÚ¢ }¢ãGêü}¢ |¢¢§ü
»ÜU ¥ÏHÜGU (²¢’Ýè Î¢ï Úæx¢ï çÓ¢¼ÜéUÏ¢íï) Í¢¢ïÇGï ÐÚ S¢é±¢Ú ÝÁ¢GÚ ¥¢²¢,
©S¢ ÜïU S¢¢‰¢ ¥¢ñÚ |¢è Ï¢ãé¼ S¢¢Úï Í¢¢ïÇGï ‰¢ï J }¢ñ´ Ýï ÐêÀ¢ :
²¢’Ýè »ï }¢ïÚï |¢¢§ü ! ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ¥¢Ð
ÜïU S¢¢‰¢ v²¢ }¢é¥G¢-}¢H¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ? ÜUãÝï Hx¢¢ : ¥ËH¢ã Ýï
}¢éÛ¢ï Ï¢wGà¢ çÎ²¢ J ÐêÀ¢ : çÜUS¢ ¥G}¢H ÜïU S¢Ï¢Ï¢ ? ÜUã¢ : »ÜU çÎÝ
çÜUS¢è x¢GÚèÏ¢ Ï¢éçÉG²¢ ÜU¢ï Ï¢ çÝÄ²¼ï S¢±¢Ï¢ }¢ñ´ Ýï »ÜU çÎÚã}¢ çÎ²¢
‰¢¢ ±¢ïãè ÜU¢}¢ ¥¢ x¢²¢ J ÐêÀ¢ : ²ïã Í¢¢ïÇGï ÜñUS¢ï ãñ´ ? Ï¢¢ïH¢ : ²ïã S¢Ï¢
}¢ïÚè Ï¢-ÜGUÚã §üGÎ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢çÝ²¢æ ãñ´ ¥¢ñÚ çÁ¢S¢ ÐÚ }¢ñ´ S¢é±¢Ú ãêæ
²ïã }¢ïÚè S¢Ï¢ S¢ï ÐãHè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ãñ J }¢ñ´ Ýï ÐêÀ¢ : ¥Ï¢ ÜUã¢æ ÜU¢
¥GÁG}¢ ãñ ? ÜUã¢ : Á¢‹Ý¼ ÜU¢ J ²ïã ÜUã ÜUÚ }¢ïÚè ÝÁ¢GÚ S¢ï ¥¢ïÛ¢H ã¢ï
x¢²¢ J ¥ËH¢ã ÜUè ©Ý ÐÚ ÚãG}¢¼ ã¢ï
¥¢ñÚ ©Ý ÜïU S¢ÎÜGïU ã}¢¢Úè Ï¢ï çãGS¢¢Ï¢ }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï J
“¥ËH¢ã” ÜïU Ó¢¢Ú ãGéMÈGU ÜUè çÝSÏ¢¼
S¢ï Ó¢¢Ú ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢
1 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï ÜU¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU Á¢¢Ý±Ú ÜïU ãÚ Ï¢¢H ÜïU
Ï¢ÎHï }¢ï´ »ÜU ÝïÜUè ç}¢H¼è ãñ 2
çÁ¢S¢ Ýï ¶Géà¢ çÎHè S¢ï ¼G¢çHÏ¢ï S¢±¢Ï¢ ã¢ï ÜUÚ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè, ¼¢ï ±¢ïã

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï à¢wGS¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉGÝ¢ |¢êH x¢²¢ ±¢ïã
Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ |¢êH x¢²¢ J
¥¢-¼à¢ï Á¢ã‹Ý}¢ S¢ï çãGÁ¢¢Ï¢ (²¢’Ýè Ú¢ïÜU) ã¢ï Á¢¢»x¢è
3 »ï ÈGU¢ç¼G}¢¢ ! ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU
Ð¢S¢ }¢¢ñÁ¢êÎ Úã¢ï v²êæ çÜU §S¢ ÜïU wG¢êÝ ÜU¢ ÐãH¢ ÜGU¼GÚ¢ çx¢Úïx¢¢ ¼é}ã¢Úï S¢¢Úï
x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ÜUÚ çÎ²ï Á¢¢»æx¢ï
4 çÁ¢S¢ à¢wGS¢ }¢ï´ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ÜUè ±éS¥G¼ ã¢ï çÈUÚ |¢è ±¢ïã ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ý
ÜUÚï ¼¢ï ±¢ïã ã}¢¢Úè §üGÎx¢¢ã ÜïU ÜGUÚèÏ¢ Ý ¥¢» J
v²¢ ÜGUÁ¢Gü Hï ÜUÚ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝè ã¢ïx¢è ?v²¢ ÜGUÁ¢Gü Hï ÜUÚ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝè ã¢ïx¢è ?v²¢ ÜGUÁ¢Gü Hï ÜUÚ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝè ã¢ïx¢è ?v²¢ ÜGUÁ¢Gü Hï ÜUÚ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝè ã¢ïx¢è ?v²¢ ÜGUÁ¢Gü Hï ÜUÚ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝè ã¢ïx¢è ?
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! Á¢¢ï H¢ïx¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè §çS¼¼G¢¥G¼
(²¢’Ýè ¼G¢ÜGU¼) Ú¶Ýï ÜïU Ï¢¢ ±éÁ¢êÎ ¥ÐÝè ±¢çÁ¢Ï¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ¥Î¢ Ýãè´
ÜUÚ¼ï, ©Ý ÜïU çH²ï H}ãG» çÈGUçRUÄ²¢ ãñ, ¥Ã±H ²ïãè ¶GS¢¢Ú¢ (²¢’Ýè
ÝévGS¢¢Ý) v²¢ ÜU}¢ ‰¢¢ çÜU ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ý ÜUÚÝï S¢ï §¼Ýï Ï¢ÇGï S¢±¢Ï¢ S¢ï }¢ãGM}¢
ã¢ï x¢» }¢Á¢GèÎ ²ïã çÜU ±¢ïã x¢éÝ¢ãx¢¢Ú ¥¢ñÚ Á¢ã‹Ý}¢ ÜïU ãGÜGUÎ¢Ú |¢è ãñ´ J
ÈGU¼¢±¢ ¥}Á¢çÎÄ²¢ çÁ¢ËÎ 3 S¢ÈGUãG¢ 315 ÐÚ ãñ : “¥x¢Ú çÜUS¢è ÐÚ
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ ¥¢ñÚ ©S¢ ±vG¼ ©S¢ ÜïU Ð¢S¢ LÐñ Ýãè´ ãñ´ ¼¢ï ÜGUÁ¢Gü Hï ÜUÚ
²¢ ÜU¢ï§ü Ó¢èÁ¢G ÈGUÚ¢ïwG¼ ÜUÚ ÜïU ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚï J”
ÐéH çS¢Ú¢¼G ÜUè S¢é±¢ÚèÐéH çS¢Ú¢¼G ÜUè S¢é±¢ÚèÐéH çS¢Ú¢¼G ÜUè S¢é±¢ÚèÐéH çS¢Ú¢¼G ÜUè S¢é±¢ÚèÐéH çS¢Ú¢¼G ÜUè S¢é±¢Úè
S¢ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢Á¢Î¢Ú, çÏ¢ §ÁGÝï ÐÚ±Ú Îx¢¢Ú Î¢ï ¥G¢H}¢
ÜïU }¢¢çHÜU¢ï }¢éwG¼¢Ú, à¢ã‹à¢¢ãï ¥Ï¢Ú¢Ú ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï
¶GéàÏ¢êÎ¢Ú ãñ : §‹S¢¢Ý Ï¢-ÜGUÚã §üGÎ ÜïU çÎÝ ÜU¢ï§ü »ïS¢è ÝïÜUè Ýãè´ ÜUÚ¼¢ Á¢¢ï ¥ËH¢ã
ÜU¢ï wG¢êÝ Ï¢ã¢Ýï S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ Œ²¢Úè ã¢ï, ²ïã ÜGéUÚÏ¢¢Ýè çÜGU²¢}¢¼ }¢ï´ ¥ÐÝï S¢è´x¢¢ï´

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU Ð¢S¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï
Ð¢ÜU Ý ÐÉG¢ ¼ãGÜGUèÜGU ±¢ïã Ï¢Î Ï¢wG¼ ã¢ï x¢²¢ J
Ï¢¢H¢ï´ ¥¢ñÚ ¶éÚ¢ï´ ÜïU S¢¢‰¢ ¥¢»x¢è ¥¢ñÚ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ wG¢êÝ Á¢G}¢èÝ ÐÚ çx¢ÚÝï S¢ï ÐãHï
¥ËH¢ã ÜïU ã¢æ ÜGUÏ¢êH ã¢ï Á¢¢¼¢ ãñ J çHã¢Á¢G¢ ¶Géà¢ çÎHè S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ¢ï J
}¢éãGçvGÜGUÜGïU¥GHH§yGH¢ÜGU,¶G¢ç¼}¢éH}¢éãGçgS¢èÝ,
ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ à¢ñ¶G¥GÏÎéHãGÜGU}¢éãGçgS¢ÎïãH±è ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : ÜGéUÚÏ¢¢Ýè, ¥ÐÝï ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU ÝïçÜU²¢ï´ ÜïU ÐËHï }¢ï´ Ú¶è Á¢¢»x¢è çÁ¢S¢ S¢ï
ÝïçÜU²¢ï´ ÜU¢ ÐHÇG¢ |¢¢Úè ã¢ïx¢¢ J ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çÄ²ÎéÝ¢
¥GËH¢}¢¢ ¥GHè ÜGU¢Úè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : çÈUÚ ©S¢ ÜïU çH²ï S¢é±¢Úè
Ï¢Ýïx¢è çÁ¢S¢ ÜïU Á¢GÚè»G ²ïã à¢wGS¢ Ï¢ ¥¢S¢¢Ýè ÐéH çS¢Ú¢¼G S¢ï x¢éÁ¢GÚïx¢¢ ¥¢ñÚ ©S¢
(Á¢¢Ý±Ú) ÜU¢ ãÚ ©GÁG± }¢¢çHÜU (²¢’Ýè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ðïà¢ ÜUÚÝï ±¢Hï) ÜïU ãÚ ©GÁG±
(ÜïU çH²ï Á¢ã‹Ý}¢ S¢ï ¥¢Á¢G¢Îè) ÜU¢ çÈGUÎ²¢ Ï¢Ýïx¢¢ J
( , ç}¢Ú¥¢¼, çÁ¢. 2, S¢. 375)
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢¢H Ý¢wG¢éÝ Ý ÜU¢Åï´ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢¢H Ý¢wG¢éÝ Ý ÜU¢Åï´ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢¢H Ý¢wG¢éÝ Ý ÜU¢Åï´ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢¢H Ý¢wG¢éÝ Ý ÜU¢Åï´ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢¢H Ý¢wG¢éÝ Ý ÜU¢Åï´
}¢éÈGUçSS¢Úï à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãGÁ¢GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú
¶G¢Ý »ÜU ãGÎèS¢ï Ð¢ÜU (Á¢Ï¢ ¥G-à¢Ú¢ ¥¢ Á¢¢» ¥¢ñÚ ¼é}¢ }¢ï´ S¢ï
ÜU¢ï§ü ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝ¢ Ó¢¢ãï ¼¢ï ¥ÐÝï Ï¢¢H ± ¶¢H ÜU¢ï çÏ¢ËÜéUH ã¢‰¢ Ý Hx¢¢») ÜïU
¼ãGì¼ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “²¢’Ýè Á¢¢ï ¥}¢èÚ ±éÁ¢êÏ¢Ý ²¢ ÈGUÜGUèÚ ÝzGHÝ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢
§Ú¢Î¢ ÜUÚï ±¢ïã ÁG¢éH çãGÁÁ¢ç¼H ãGÚ¢}¢ ÜU¢ Ó¢¢æÎ Îï¶Ýï S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï
¼ÜU Ý¢¶GéÝ Ï¢¢H ¥¢ñÚ (¥ÐÝï Ï¢ÎÝ ÜUè) }¢éÎ¢üÚ ¶¢H ±x¢GñÚ¢ Ý ÜU¢Åï Ý ÜUÅ±¢»
¼¢çÜU ãG¢çÁ¢²¢ï´ S¢ï ÜGUÎÚï (²¢’Ýè ‰¢¢ïÇGè) }¢éà¢¢-Ï¢ã¼ ã¢ï Á¢¢» çÜU ±¢ïã H¢ïx¢
»ãGÚ¢}¢ }¢ï´ ãGÁ¢¢}¢¼ Ýãè´ ÜUÚ¢ S¢ÜU¼ï ¥¢ñÚ ¼¢çÜU ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ãÚ Ï¢¢H, Ý¢¶GéÝ

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢ S¢éÏãG ¥¢ñÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢
à¢¢}¢ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¢ ©S¢ï çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ }¢ïÚè à¢ÈGU¢¥G¼ ç}¢Hïx¢è J
(ÜïU çH²ï Á¢ã‹Ý}¢ S¢ï ¥¢Á¢G¢Îè) ÜU¢ çÈGUÎ²¢ Ï¢Ý Á¢¢» J ²ïã ãGév}¢
§çS¼ãGìÏ¢¢Ï¢è ãñ ±éÁ¢êÏ¢è Ýãè´ (²¢’Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ Ýãè´, }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ ¥¢ñÚ ãGœ¢H
§}ÜU¢Ý }¢éS¼ãGÏ¢ ÐÚ |¢è ¥G}¢H ÜUÚÝ¢ Ó¢¢çã²ï ¥HÏ¢œ¢¢ çÜUS¢è Ýï Ï¢¢H ²¢
Ý¢¶GéÝ ÜU¢Å çH²ï ¼¢ï x¢éÝ¢ã |¢è Ýãè´ ¥¢ñÚ »ïS¢¢ ÜUÚÝï S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ ¶GHH
|¢è Ýãè´ ¥¢¼¢, ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÎéLS¼ ã¢ï Á¢¢¼è ãñ) çHã¢Á¢G¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢Hï ÜU¢
ãGÁ¢¢}¢¼ Ý ÜUÚ¢Ý¢ Ï¢ïã¼Ú ãñ H¢çÁ¢G}¢ Ýãè´ J §S¢ S¢ï }¢¢’Hê}¢ ãé±¢ çÜU
¥ÓÀ¢ï´ ÜUè }¢éà¢¢-Ï¢ã¼ (²¢’Ýè ÝvGH) |¢è ¥ÓÀè ãñ J”
x¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýèx¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýèx¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýèx¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýèx¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
}¢ézG¼è S¢¢çãGÏ¢ }¢Á¢GèÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “Ï¢çËÜU Á¢¢ï
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ý ÜUÚ S¢ÜïU ±¢ïã |¢è §S¢ ¥G-à¢Úã (²¢’Ýè ÁG¢éH çãGÁÁ¢ç¼H
ãGÚ¢}¢ ÜïU §çÏ¼Î¢§ü ÎS¢ ¥Ä²¢}¢) }¢ï´ ãGÁ¢¢}¢¼ Ý ÜUÚ¢», Ï¢-ÜGUÚã §üGÎ ÜïU
çÎÝ Ï¢¢’Îï Ý}¢¢Á¢Gï §üGÎ ãGÁ¢¢}¢¼ ÜUÚ¢» ¼¢ï (ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢)
S¢±¢Ï¢ Ð¢»x¢¢ J” (ç}¢Ú¥¢¼éH }¢Ý¢Á¢èãG, çÁ¢. 2, S¢. 370)
}¢éS¼ãGÏ¢ ÜU¢}¢ ÜïU çH²ï x¢éÝ¢ã ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè}¢éS¼ãGÏ¢ ÜU¢}¢ ÜïU çH²ï x¢éÝ¢ã ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè}¢éS¼ãGÏ¢ ÜU¢}¢ ÜïU çH²ï x¢éÝ¢ã ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè}¢éS¼ãGÏ¢ ÜU¢}¢ ÜïU çH²ï x¢éÝ¢ã ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè}¢éS¼ãGÏ¢ ÜU¢}¢ ÜïU çH²ï x¢éÝ¢ã ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´´´´´
²¢Î Úãï ! Ó¢¢HèS¢ çÎÝ ÜïU ¥‹ÎÚ ¥‹ÎÚ Ý¢¶GéÝ ¼Ú¢à¢Ý¢,
Ï¢x¢GH¢ï´ ¥¢ñÚ Ý¢ÈGU ÜïU ÝèÓ¢ï ÜïU Ï¢¢H S¢¢ÈGU ÜUÚÝ¢ Á¢GMÚè ãñ 40 çÎÝ
S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ¼¢¶GèÚ x¢éÝ¢ã ãñ Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼
§}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ }¢éÁ¢çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼ }¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢
¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ²ïã (²¢’Ýè ÁG¢éH
çãGÁÁ¢¢ ÜïU §çÏ¼Î¢§ü ÎS¢ çÎÝ }¢ï´ Ý¢¶GéÝ ±x¢GñÚ¢ Ý ÜU¢ÅÝï ÜU¢) ãGév}¢
çS¢ÈGUü §çS¼ãGìÏ¢¢Ï¢è ãñ, ÜUÚï ¼¢ï Ï¢ïã¼Ú ãñ Ý ÜUÚï ¼¢ï }¢éÁ¢G¢-²ÜGU¢ Ýãè´, Ý §S¢

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU Ð¢S¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU Ý ÐÉG¢ ©S¢ Ýï Á¢ÈGU¢ ÜUè J
ÜU¢ï ãGév}¢ ©GÎêHè (²¢’Ýè Ý¢ ÈGUÚ}¢¢Ýè) ÜUã S¢ÜU¼ï ãñ´, Ý ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´
ÝvGS¢ (²¢’Ýè ¶G¢}¢è) ¥¢Ýï ÜUè ÜU¢ï§ü ±Á¢ã, Ï¢çËÜU ¥x¢Ú çÜUS¢è à¢wGS¢
Ýï 31 çÎÝ S¢ï çÜUS¢è ©GÁ¢íG ÜïU S¢Ï¢Ï¢ wG±¢ã çÏ¢H¢ ©GÁ¢íG Ý¢¶GéÝ Ý ¼Ú¢à¢ï
ã¢ï´ çÜU Ó¢¢æÎ çÁ¢GH çãGÁÁ¢¢ ÜU¢ ã¢ï x¢²¢ ¼¢ï ±¢ïã ¥x¢Ó¢ïü ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢
§Ú¢Î¢ Ú¶¼¢ ã¢ï §S¢ }¢éS¼ãGÏ¢ ÐÚ ¥G}¢H Ýãè´ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ çÜU ¥Ï¢
ÎS¢±è´ ¼ÜU Ú¶ïx¢¢ ¼¢ï Ý¢¶GéÝ ¼Úà±¢» ãé» §v¼¢HèS¢±¢æ çÎÝ ã¢ï
Á¢¢»x¢¢ ¥¢ñÚ Ó¢¢HèS¢ çÎÝ S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ Ý Ï¢Ý±¢Ý¢ x¢éÝ¢ã ãñ J ÈGïU’Hï
}¢éS¼ãGÏ¢ ÜïU çH²ï x¢éÝ¢ã Ýãè´ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ J
(}¢éHwG¶GS¢ ¥Á¢G ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 353, 354)
ÜGéÜGéÜGéÜGéÜGéUUUUUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïÝï ÜïU çH²ï çÜU¼Ý¢ }¢¢H ã¢ïÝ¢ Ó¢¢çã²ïÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïÝï ÜïU çH²ï çÜU¼Ý¢ }¢¢H ã¢ïÝ¢ Ó¢¢çã²ïÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïÝï ÜïU çH²ï çÜU¼Ý¢ }¢¢H ã¢ïÝ¢ Ó¢¢çã²ïÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïÝï ÜïU çH²ï çÜU¼Ý¢ }¢¢H ã¢ïÝ¢ Ó¢¢çã²ïÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïÝï ÜïU çH²ï çÜU¼Ý¢ }¢¢H ã¢ïÝ¢ Ó¢¢çã²ï
ãÚ Ï¢¢çHx¢G, }¢éÜGUè}¢, }¢éS¢Ë}¢¢Ý }¢Îü ± ¥G¢ñÚ¼, }¢¢çHÜïU çÝS¢¢Ï¢ ÐÚ
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ J }¢¢çHÜïU çÝS¢¢Ï¢ ã¢ïÝï S¢ï }¢éÚ¢Î
²ïã ãñ çÜU ©S¢ à¢wGS¢ ÜïU Ð¢S¢ S¢¢ÉGï Ï¢¢±Ý ¼¢ïHï Ó¢¢æÎè ²¢ ©¼Ýè }¢¢çHÄ²¼
ÜUè ÚÜGU}¢ ²¢ ©¼Ýè }¢¢çHÄ²¼ ÜU¢ ç¼Á¢¢Ú¼ ÜU¢ }¢¢H ²¢ ©¼Ýè }¢¢çHÄ²¼
ÜU¢ ãG¢Á¢¼ï ¥çSHÄ²¢ ÜïU §GH¢±¢ S¢¢}¢¢Ý ã¢ï ¥¢ñÚ ©S¢ ÐÚ ¥ËH¢ã
²¢ Ï¢‹Î¢ï´ ÜU¢ §¼Ý¢ ÜGUÁ¢G¢ü Ý ã¢ï çÁ¢S¢ï ¥Î¢ ÜUÚ ÜïU çÁ¢GRU ÜUÎ¢ü çÝS¢¢Ï¢ Ï¢¢ÜGUè
Ý Úãï J ÈGéU-ÜGUã¢» çÜUÚ¢}¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ ãG¢Á¢¼ï ¥çSHÄ²¢
(²¢’Ýè Á¢GMçÚÄ²¢¼ï çÁ¢G‹Îx¢è) S¢ï }¢éÚ¢Î ±¢ïã Ó¢èÁ¢Gïæ ãñ´ çÁ¢Ý ÜUè ©G}¢ê}¢Ý §‹S¢¢Ý
ÜU¢ï Á¢GMÚ¼ ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ §Ý ÜïU çÏ¢x¢GñÚ x¢é-Á¢GÚï ¥±ÜGU¢¼ }¢ï´ à¢ÎèÎ ¼æx¢è
± Îéà±¢Úè }¢ãGS¢êS¢ ã¢ï¼è ãñ Á¢ñS¢ï ÚãÝï ÜU¢ Í¢Ú, ÐãÝÝï ÜïU ÜUÐÇGï, S¢é±¢Úè,
§GË}¢ï ÎèÝ S¢ï }¢é-¼¥GçËHÜGU çÜU¼¢Ï¢ï´, ¥¢ñÚ Ðïà¢ï S¢ï }¢é-¼¥GçËHÜGU ¥¢ñÁ¢G¢Ú

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGïx¢¢ }¢ñ´ çÜGU²¢}¢¼
ÜïU çÎÝ ©S¢ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J
±x¢GñÚ¢ J ¥x¢Ú “ãG¢Á¢¼ï ¥çSHÄ²¢” ÜUè ¼¢’ÚèÈGU
Ðïà¢ï ÝÁ¢GÚ Ú¶è Á¢¢» ¼¢ï Ï¢wG¢êÏ¢è }¢¢’Hê}¢ ã¢ïx¢¢ çÜU “ã}¢¢Úï Í¢Ú¢ï´ }¢ï´ Ï¢ï
à¢é}¢¢Ú Ó¢èÁ¢Gï´” »ïS¢è ãñ´ çÜU Á¢¢ï ãG¢Á¢¼ï ¥çSHÄ²¢ }¢ï´ Î¢ç¶GH Ýãè´
Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ¥x¢Ú §Ý ÜUè ÜGUè}¢¼ “S¢¢ÉGï Ï¢¢±Ý ¼¢ïH¢ Ó¢¢æÎè” ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú
ÐãéæÓ¢ x¢§ü ¼¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢è J }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼,
§}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ }¢éÁ¢çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼ }¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢
¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý S¢ï S¢é±¢H çÜU²¢ x¢²¢ çÜU “¥x¢Ú
Á¢GñÎ ÜïU Ð¢S¢ }¢ÜU¢Ýï S¢éÜêUÝ¼ (²¢’Ýè çÚã¢§à¢è }¢ÜU¢Ý) ÜïU §GH¢±¢ Î¢ï
»ÜU ¥¢ñÚ (²¢’Ýè }¢Á¢GèÎ) ã¢ï´ ¼¢ï ©S¢ ÐÚ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢è ²¢
Ýãè´ ?” ¥H Á¢±¢Ï¢ : ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ, Á¢Ï¢ çÜU ±¢ïã }¢ÜU¢Ý ¼‹ã¢ ²¢ §S¢
ÜïU ¥¢ñÚ }¢¢H S¢ï ãG¢Á¢¼ï ¥çSHÄ²¢ S¢ï Á¢G¢§Î ã¢ï, ç}¢H ÜUÚ ÀŒÐÝ LÐñ
(²¢’Ýè §¼Ýè }¢¢çHÄ²¼ çÜU Á¢¢ï S¢¢ÉGï Ï¢¢±Ý ¼¢ïHï Ó¢¢æÎè ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ã¢ï)
ÜUè ÜGUè}¢¼ ÜU¢ï ÐãéæÓ¢ï, ¥x¢Ó¢ïü §Ý }¢ÜU¢Ý¢ï´ ÜU¢ï çÜUÚ¢» ÐÚ Ó¢H¢¼¢ ã¢ï
²¢ ¶G¢Hè ÐÇGï ã¢ï´ ²¢ S¢¢Îè Á¢G}¢èÝ ã¢ï Ï¢çËÜU (¥x¢Ú) }¢ÜU¢Ýï S¢éÜêUÝ¼
§¼Ý¢ Ï¢ÇG¢ ãñ çÜU ©S¢ ÜU¢ »ÜU çãGSS¢¢ ©S¢ (à¢wGS¢) ÜïU Á¢¢ÇGï (²¢’Ýè
S¢Îèü ¥¢ñÚ) x¢Ú}¢è (Î¢ïÝ¢ï´) ÜUè S¢éÜêUÝ¼ (çÚã¢§à¢) ÜïU çH²ï ÜU¢ÈGUè ã¢ï
¥¢ñÚ ÎêS¢Ú¢ çãGSS¢¢ ãG¢Á¢¼ S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ã¢ï, ¥¢ñÚ §S¢ (ÎêS¢Úï çãGSS¢ï) ÜUè
ÜGUè}¢¼ ¼‹ã¢ ²¢ §S¢è çÜGUS}¢ ÜïU (ãG¢Á¢¼ï ¥çSHÄ²¢) S¢ï Á¢G¢§Î }¢¢H S¢ï
ç}¢H ÜUÚ çÝS¢¢Ï¢ ¼ÜU ÐãéæÓ¢ï, Á¢Ï¢ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ J
(ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 361)

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÜUè ÜUS¢Ú¼ ÜUÚ¢ï Ï¢ïà¢ÜU ²ïã ¼é}ã¢Úï
çH²ï ¼Gã¢Ú¼ ãñ J
±vG¼ ÜïU ¥‹ÎÚ à¢Ú¢§¼G Ð¢» x¢» ¼¢ï ãè±vG¼ ÜïU ¥‹ÎÚ à¢Ú¢§¼G Ð¢» x¢» ¼¢ï ãè±vG¼ ÜïU ¥‹ÎÚ à¢Ú¢§¼G Ð¢» x¢» ¼¢ï ãè±vG¼ ÜïU ¥‹ÎÚ à¢Ú¢§¼G Ð¢» x¢» ¼¢ï ãè±vG¼ ÜïU ¥‹ÎÚ à¢Ú¢§¼G Ð¢» x¢» ¼¢ï ãè
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢èÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢èÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢èÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢èÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢è
}¢¢H ¥¢ñÚ Îèx¢Ú à¢Ú¢§¼G ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ¥Ä²¢}¢ (²¢’Ýè 10
ÁG¢éH çãGÁÁ¢ç¼H ãGÚ¢}¢ ÜUè S¢éÏãGï S¢¢çÎÜGU S¢ï Hï ÜUÚ 12 ÁG¢éH
çãGÁÁ¢ç¼H ãGÚ¢}¢ ÜïU x¢GéMÏ¢ï ¥¢zG¼¢Ï¢ ¼ÜU) }¢ï´ Ð¢» Á¢¢»æ Á¢|¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢è J §S¢ ÜU¢ }¢S¥H¢ Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãé» S¢ÎLàà¢Úè¥Gã,
Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è ¥}¢Á¢Î ¥GHè
¥¢’Á¢G}¢è “Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼” }¢ï´ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ²ïã
Á¢GMÚ Ýãè´ çÜU ÎS¢±è´ ãè ÜU¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ Ç¢Hï, §S¢ ÜïU çH²ï
x¢é‹Á¢¢§à¢ ãñ çÜU ÐêÚï ±vG¼ }¢ï´ Á¢Ï¢ Ó¢¢ãï ÜUÚï çHã¢Á¢G¢ ¥x¢Ú §çÏ¼Î¢»
±vG¼ }¢ï´ (10 ÁG¢éH çãGÁÁ¢¢ ÜUè S¢éÏãG) §S¢ ÜU¢ ¥ãìH Ý ‰¢¢ ±éÁ¢êÏ¢ ÜïU
à¢Ú¢§¼G Ýãè´ Ð¢» Á¢¢¼ï ‰¢ï ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚ ±vG¼ }¢ï´ (²¢’Ýè 12 ÁG¢éH
çãGÁÁ¢¢ ÜU¢ï x¢GéMÏ¢ï ¥¢zG¼¢Ï¢ S¢ï ÐãHï) ¥ãìH ã¢ï x¢²¢ ²¢’Ýè ±éÁ¢êÏ¢ ÜïU
à¢Ú¢§¼G Ð¢» x¢» ¼¢ï ©S¢ ÐÚ ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ ¥x¢Ú §çÏ¼Î¢» ±vG¼
}¢ï´ ±¢çÁ¢Ï¢ ‰¢è ¥¢ñÚ ¥|¢è (ÜGéUÚÏ¢¢Ýè) ÜUè Ýãè´ ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚ ±vG¼ }¢ï´
à¢Ú¢§¼G Á¢¢¼ï Úãï ¼¢ï (ÜGéUÚÏ¢¢Ýè) ±¢çÁ¢Ï¢ Ý Úãè J
“ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ” ÜïU Ï¢¢Úã ãGéMÈGU ÜUè çÝSÏ¢¼ S¢ï
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU 12 }¢-ÎÝè ÈêUH
 1 Ï¢¢’Á¢G H¢ïx¢ ÐêÚï Í¢Ú ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï çS¢ÈGUü »ÜU Ï¢ÜUÚ¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ý ÜUÚ¼ï ãñ´

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ¼é}¢ Á¢ã¢æ |¢è ã¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ ÐÉG¢ï çÜU ¼é}ã¢Ú¢ ÎéMÎ
}¢éÛ¢ ¼ÜU ÐãéæÓ¢¼¢ ãñ J
ãG¢H¢æ çÜU Ï¢¢’Á¢G ¥±ÜGU¢¼ Í¢Ú ÜïU ÜU§ü ¥zGÚ¢Î S¢¢çãGÏ¢ï çÝS¢¢Ï¢ ã¢ï¼ï
ãñ´ ¥¢ñÚ §S¢ çÏ¢Ý¢ ÐÚ ©Ý S¢¢Ú¢ï´ ÐÚ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ï¼è ãñ ©Ý
S¢Ï¢ ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï ¥Hx¢ ¥Hx¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè Á¢¢» J »ÜU Ï¢ÜUÚ¢
Á¢¢ï S¢Ï¢ ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï çÜU²¢ x¢²¢ çÜUS¢è ÜU¢ |¢è ±¢çÁ¢Ï¢ ¥Î¢ Ý
ãé±¢ çÜU Ï¢ÜUÚï }¢ï´ »ÜU S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ çãGSS¢ï Ýãè´ ã¢ï S¢ÜU¼ï çÜUS¢è
»ÜU ¼Gñ à¢éÎ¢ ÈGUÎü ãè ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï Ï¢ÜUÚ¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ý ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ J
2 x¢¢² (|¢ï´S¢) ¥¢ñÚ ªæÅ }¢ï´ S¢¢¼ ÜGéUÚÏ¢¢çÝ²¢æ ã¢ï S¢ÜU¼è ãñ´ J
3 Ý¢ Ï¢¢çHx¢G ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï ¥x¢Ó¢ïü ±¢çÁ¢Ï¢ Ýãè´ }¢x¢Ú ÜUÚ ÎïÝ¢ Ï¢ïã¼Ú
ãñ (¥¢ñÚ §Á¢¢Á¢G¼ |¢è Á¢GMÚè Ýãè´) J Ï¢¢çHx¢G ¥¢ñH¢Î ²¢ Á¢G¢ñÁ¢¢ ÜUè
¼GÚÈGU S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝ¢ Ó¢¢ãï ¼¢ï ©Ý S¢ï §Á¢¢Á¢G¼ ¼GHÏ¢ ÜUÚï ¥x¢Ú
©Ý S¢ï §Á¢¢Á¢G¼ çH²ï çÏ¢x¢GñÚ ÜUÚ Îè ¼¢ï ©Ý ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï ±¢çÁ¢Ï¢ ¥Î¢
Ýãè´ ã¢ïx¢¢ J ( , Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 428) §Á¢¢Á¢G¼
Î¢ï ¼GÚãG S¢ï ã¢ï¼è ãñ : (1) S¢Ú¢-ãG¼Ý }¢-S¢HÝ §Ý }¢ï´ S¢ï ÜU¢ï§ü ±¢Á¢GïãG
¼G¢ñÚ ÐÚ ÜUã Îï çÜU }¢ïÚè ¼GÚÈGU S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ Î¢ï (2) ÎH¢-H¼Ý
(UNDER STOOD) }¢-S¢HÝ ²ïã ¥ÐÝè Á¢G¢ñÁ¢¢ ²¢ ¥¢ñH¢Î ÜUè
¼GÚÈGU S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©‹ãï´ §S¢ ÜU¢ §GË}¢ ãñ ¥¢ñÚ ±¢ïã Ú¢Á¢Gè
ãñ´ J (ÈGU¼¢±¢ ¥ãHï S¢é‹Ý¼ x¢GñÚ }¢yGÏ¢ê¥G¢)
 4 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ±vG¼ }¢ï´ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝ¢ ãè H¢çÁ¢G}¢ ãñ ÜU¢ï§ü ÎêS¢Úè
Ó¢èÁ¢G §S¢ ÜïU ÜGU¢§}¢ }¢ÜGU¢}¢ Ýãè´ ã¢ï S¢ÜU¼è }¢-S¢HÝ Ï¢Á¢¢» ÜGéUÚÏ¢¢Ýè

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ S¢¢ï ÚãG}¢¼ï´ Ý¢çÁ¢GH ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ J
ÜïU Ï¢ÜUÚ¢ ²¢ ©S¢ ÜUè ÜGUè}¢¼ S¢-ÎÜGU¢ (¶GñÚ¢¼) ÜUÚ Îè Á¢¢» ²ïã
Ý¢ÜU¢ÈGUè ãñ J ( , Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 335)
5 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU Á¢¢Ý±Ú ÜUè ©G}¢í : “ªæÅ” Ð¢æÓ¢ S¢¢H ÜU¢, x¢¢² Î¢ï
S¢¢H ÜUè, Ï¢ÜUÚ¢ (§S¢ }¢ï´ Ï¢ÜUÚè, Îé}Ï¢¢, Îé}Ï¢è, ¥¢ñÚ |¢ïÇG (ÝÚ ±
}¢¢Î¢) Î¢ïÝ¢ï´ à¢¢ç}¢H ãñæ) »ÜU S¢¢H ÜU¢ J §S¢ S¢ï ÜU}¢ ©G}¢í ã¢ï ¼¢ï
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Á¢¢§Á¢G Ýãè´, çÁ¢G²¢Î¢ ã¢ï ¼¢ï Á¢¢§Á¢G Ï¢çËÜU ¥zGÁ¢GH ãñ J ã¢æ
Îé}Ï¢¢ ²¢ |¢ïÇG ÜU¢ À }¢ãèÝï ÜU¢ Ï¢ÓÓ¢¢ ¥x¢Ú §¼Ý¢ Ï¢ÇG¢ ã¢ï çÜU ÎêÚ
S¢ï Îï¶Ýï }¢ï´ S¢¢H |¢Ú ÜU¢ }¢¢’Hê}¢ ã¢ï¼¢ ã¢ï ¼¢ï ©S¢ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
Á¢¢§Á¢G ãñ J ²¢Î Úç¶²ï ! }¢éyGHÜGUÝ À }¢¢ã ÜïU
Îé}Ï¢ï ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Á¢¢§Á¢G Ýãè´, §S¢ ÜU¢ §¼Ý¢ ÈGUÚÏ¢¢ (²¢’Ýè ¼x¢ÇG¢)
¥¢ñÚ ÜGUÎ ¥¢±Ú ã¢ïÝ¢ Á¢GMÚè ãñ çÜU ÎêÚ S¢ï Îï¶Ýï }¢ï´ S¢¢H |¢Ú ÜU¢
Hx¢ï J ¥x¢Ú 6 }¢¢ã Ï¢çËÜU S¢¢H }¢ï´ »ÜU çÎÝ |¢è ÜU}¢ ©G}¢í ÜU¢ Îé}Ï¢ï
²¢ |¢ïÇG ÜU¢ Ï¢ÓÓ¢¢ ÎêÚ S¢ï Îï¶Ýï }¢ï´ S¢¢H |¢Ú ÜU¢ Ýãè´ Hx¢¼¢ ¼¢ï ©S¢
ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ýãè´ ã¢ïx¢è J
6 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ Á¢¢Ý±Ú Ï¢ï »ïGÏ¢ ã¢ïÝ¢ Á¢GMÚè ãñ ¥x¢Ú ‰¢¢ïÇG¢ S¢¢ »ïGÏ¢ ã¢ï
(}¢-S¢HÝ ÜU¢Ý }¢ï´ Ó¢èÚ¢ ²¢ S¢êÚ¢¶G ã¢ï) ¼¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢vMã ã¢ïx¢è ¥¢ñÚ
çÁ¢G²¢Î¢ »ïGÏ¢ ã¢ï ¼¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ýãè´ ã¢ïx¢è J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 340)
»ïGÏ¢Î¢Ú Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÜUè ¼zGS¢èH çÁ¢Ý ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ýãè´ ã¢ï¼è
 7 »ïS¢¢ Ð¢x¢H Á¢¢Ý±Ú Á¢¢ï Ó¢Ú¼¢ Ý ã¢ï, §¼Ý¢ ÜU}¢Á¢G¢ïÚ çÜU ãça²¢ï´ }¢ï´
}¢xGÁ¢G Ý Úã¢, (§S¢ ÜUè ¥GH¢}¢¼ ²ïã ãñ çÜU ±¢ïã ÎéÏ¢Hï ÐÝ ÜUè ±Á¢ã S¢ï
¶ÇG¢ Ý ã¢ï S¢ÜïU) ¥‹{¢ ²¢ »ïS¢¢ ÜU¢Ý¢ çÁ¢S¢ ÜU¢ ÜU¢Ý¢ ÐÝ Á¢G¢çãÚ ã¢ï,

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU Ð¢S¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU Ý ÐÉGï ¼¢ï ±¢ïã H¢ïx¢¢ï´ }¢ï´ S¢ï ÜU‹Á¢êS¢ ¼ÚèÝ à¢wGS¢ ãñ J
»ïS¢¢ Ï¢è}¢¢Ú çÁ¢S¢ ÜUè Ï¢è}¢¢Úè Á¢G¢çãÚ ã¢ï, (²¢’Ýè Á¢¢ï Ï¢è}¢¢Úè ÜUè
±Á¢ã S¢ï Ó¢¢Ú¢ Ý ¶¢») »ïS¢¢ Hæx¢ÇG¢ Á¢¢ï ¶GéÎ ¥ÐÝï Ð¢©æ S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ý
x¢¢ã ¼ÜU Ý Á¢¢ S¢ÜïU, çÁ¢S¢ ÜïU ÐñÎ¢§à¢è ÜU¢Ý Ý ã¢ï´ ²¢ »ÜU ÜU¢Ý Ý
ã¢ï, ±ãGà¢è (²¢’Ýè Á¢æx¢Hè) Á¢¢Ý±Ú Á¢ñS¢ï ÝèHx¢¢², Á¢æx¢Hè Ï¢ÜUÚ¢
²¢ ¶Gé‹S¢¢ Á¢¢Ý±Ú (²¢’Ýè çÁ¢S¢ }¢ï´ ÝÚ ± }¢¢Î¢ Î¢ïÝ¢ï´ ÜUè ¥GH¢}¢¼ï´ ã¢ï´)
²¢ Á¢ËH¢H¢ Á¢¢ï çS¢ÈGUü x¢GHèÁ¢G ¶¢¼¢ ã¢ï J ²¢ çÁ¢S¢ ÜU¢ »ÜU Ð¢©æ
ÜU¢Å çH²¢ x¢²¢ ã¢ï, ÜU¢Ý, Îé}¢ ²¢ Ó¢vÜUè »ÜU ç¼ã¢§ü (1/3) S¢ï
çÁ¢G²¢Î¢ ÜUÅï ãé» ã¢ï´ Ý¢ÜU ÜUÅè ãé§ü ã¢ï, Î¢æ¼ Ý ã¢ï´ (²¢’Ýè Û¢ÇG x¢»
ã¢ï´), ‰¢Ý ÜUÅï ãé» ã¢ï´, ²¢ ¶GéàÜU ã¢ï´ §Ý S¢Ï¢ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ý¢
Á¢¢§Á¢G ãñ J Ï¢ÜUÚè }¢ï´ »ÜU ‰¢Ý ÜU¢ ¶GéàÜU ã¢ïÝ¢ ¥¢ñÚ x¢¢², |¢ï´S¢ }¢ï´
Î¢ï ÜU¢ ¶GéàÜU ã¢ïÝ¢, “Ý¢ Á¢¢§Á¢G” ã¢ïÝï ÜïU çH²ï ÜU¢ÈGUè ãñ J
( , Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 340, 341)
8 çÁ¢S¢ ÜïU ÐñÎ¢§à¢è S¢è´x¢ Ý ã¢ï´ ©S¢ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Á¢¢§Á¢G ãñ J ¥¢ñÚ
¥x¢Ú S¢è´x¢ ‰¢ï }¢x¢Ú ÅêÅ x¢», ¥x¢Ú Á¢ÇG S¢}¢ï¼ ÅêÅï ãñ´ ¼¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
Ý ã¢ïx¢è ¥¢ñÚ çS¢ÈGUü ªÐÚ S¢ï ÅêÅï ãñ´ Á¢ÇG S¢H¢}¢¼ ãñ ¼¢ï ã¢ï Á¢¢»x¢è J
9 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ¼ï ±vG¼ Á¢¢Ý±Ú ©ÀH¢ ÜêUÎ¢ çÁ¢S¢ ÜUè ±Á¢ã S¢ï »ïGÏ¢
ÐñÎ¢ ã¢ï x¢²¢ ²ïã »ïGÏ¢ }¢éçÁ¢GÚ Ýãè´ ²¢’Ýè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ã¢ï Á¢¢»x¢è ¥¢ñÚ
¥x¢Ú ©ÀHÝï ÜêUÎÝï S¢ï »ïGÏ¢ ÐñÎ¢ ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ ±¢ïã ÀêÅ ÜUÚ |¢¢x¢
x¢²¢ ¥¢ñÚ ÈGU¢ñÚÝ ÐÜUÇG ÜUÚ H¢²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ Á¢GÏãG ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢
Á¢Ï¢ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ã¢ï Á¢¢»x¢è J
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 342, )

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ©S¢ à¢wGS¢ ÜUè Ý¢ÜU ¶G¢ÜU ¥¢HêÎ ã¢ï çÁ¢S¢ ÜïU Ð¢S¢ }¢ïÚ¢
çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU Ý ÐÉGï J
10Ï¢ïã¼Ú ²ïã ãñ çÜU ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ¥ÐÝï ã¢‰¢ S¢ï ÜUÚï Á¢Ï¢ çÜU
¥ÓÀè ¼GÚãG Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ Á¢¢Ý¼¢ ã¢ï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ¥ÓÀè ¼GÚãG Ý
Á¢¢Ý¼¢ ã¢ï ¼¢ï ÎêS¢Úï ÜU¢ï Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÜU¢ ãGév}¢ Îï }¢x¢Ú §S¢ S¢êÚ¼
}¢ï´ Ï¢ïã¼Ú ²ïã ãñ çÜU ±vG¼ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±ã¢æ ãG¢çÁ¢GÚ ã¢ï J
11ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¥¢ñÚ ©S¢ ÜïU ÐïÅ }¢ï´ S¢ï çÁ¢G‹Î¢ Ï¢ÓÓ¢¢ çÝÜUH¢ ¼¢ï ©S¢ï
|¢è Á¢GÏãG ÜUÚ Îï ¥¢ñÚ ©S¢ï (²¢’Ýè Ï¢ÓÓ¢ï ÜU¢ x¢¢ïà¼) ¶¢²¢ Á¢¢ S¢ÜU¼¢
ãñ ¥¢ñÚ }¢Ú¢ ãé±¢ Ï¢ÓÓ¢¢ ã¢ï ¼¢ï ©S¢ï ÈïU´ÜU Îï çÜU }¢éÎ¢üÚ ãñ (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼,
çÁ¢. 3, S¢. 348) (ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ ©S¢ }¢Úï ãé» Ï¢ÓÓ¢ï ÜUè }¢¢æ ÜU¢
x¢¢ïà¼ ¶¢ S¢ÜU¼ï ãñ´)
12ÎêS¢Úï S¢ï Á¢GÏãG ÜUÚ±¢²¢ ¥¢ñÚ ¶GéÎ ¥ÐÝ¢ ã¢‰¢ |¢è ÀéÚè ÐÚ Ú¶
çÎ²¢ çÜU Î¢ïÝ¢ï´ Ýï ç}¢H ÜUÚ Á¢GÏãG çÜU²¢ ¼¢ï Î¢ïÝ¢ï´ ÐÚ çÏ¢çS}¢ËH¢ã
ÜUãÝ¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ J »ÜU Ýï |¢è Á¢¢Ý Ï¢êÛ¢ ÜUÚ À¢ïÇG Îè ²¢ ²ïã
¶G²¢H ÜUÚ ÜïU À¢ïÇG Îè çÜU ÎêS¢Úï Ýï ÜUã Hè }¢éÛ¢ï ÜUãÝï ÜUè v²¢
Á¢GMÚ¼, Î¢ïÝ¢ï´ S¢êÚ¼¢ï´ }¢ï´ Á¢¢Ý±Ú ãGH¢H Ý ãé±¢ J
Á¢GÏãG }¢ï´ çÜU¼Ýè Úx¢ï´ ÜUÅÝè Ó¢¢çã»æ ?Á¢GÏãG }¢ï´ çÜU¼Ýè Úx¢ï´ ÜUÅÝè Ó¢¢çã»æ ?Á¢GÏãG }¢ï´ çÜU¼Ýè Úx¢ï´ ÜUÅÝè Ó¢¢çã»æ ?Á¢GÏãG }¢ï´ çÜU¼Ýè Úx¢ï´ ÜUÅÝè Ó¢¢çã»æ ?Á¢GÏãG }¢ï´ çÜU¼Ýè Úx¢ï´ ÜUÅÝè Ó¢¢çã»æ ?
S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
}¢ézG¼è ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : Á¢¢ï Úx¢ï´
Á¢GÏãG }¢ï´ ÜU¢Åè Á¢¢¼è ãñ´ ±¢ïã Ó¢¢Ú ãñ´ J ãGéËÜGêU}¢ ²ïã ±¢ïã ãñ çÁ¢S¢ }¢ï´
S¢¢æS¢ ¥¢¼è Á¢¢¼è ãñ, }¢éÚè §S¢ S¢ï ¶¢Ý¢ Ð¢Ýè ©¼Ú¼¢ ãñ §Ý Î¢ïÝ¢ï´

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ Î¢ï S¢¢ï Ï¢¢Ú ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¢
©S¢ ÜïU Î¢ï S¢¢ï S¢¢H ÜïU x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ã¢ï´x¢ï J
ÜïU ¥x¢GH Ï¢x¢GH ¥¢ñÚ Î¢ï Úx¢ï´ ãñ´ çÁ¢Ý }¢ï´ wG¢êÝ ÜUè Ú±¢Ýè ãñ §Ý ÜU¢ï ±-ÎÁ¢ñÝ
ÜUã¼ï ãñ´ J Á¢GÏãG ÜUè Ó¢¢Ú Úx¢¢ï´ }¢ï´ S¢ï ¼èÝ ÜU¢ ÜUÅ Á¢¢Ý¢ ÜU¢ÈGUè ãñ ²¢’Ýè §S¢
S¢êÚ¼ }¢ï´ |¢è Á¢¢Ý±Ú ãGH¢H ã¢ï Á¢¢»x¢¢ çÜU ¥vS¢Ú ÜïU çH²ï ±¢ïãè ãGév}¢ ãñ
Á¢¢ï ÜéUH ÜïU çH²ï ãñ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú Ó¢¢Ú¢ï´ }¢ï´ S¢ï ãÚ »ÜU ÜU¢ ¥vS¢Ú çãGSS¢¢ ÜUÅ
Á¢¢»x¢¢ Á¢Ï¢ |¢è ãGH¢H ã¢ï Á¢¢»x¢¢ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ¥¢{è ¥¢{è ãÚ Úx¢ ÜUÅ x¢§ü
¥¢ñÚ ¥¢{è Ï¢¢ÜGUè ãñ ¼¢ï ãGH¢H Ýãè´ J
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢ËÎ : 3, S¢. 312, 313)
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢
(Ó¢¢ãï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ã¢ï ²¢ ±ñS¢ï ãè Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ ã¢ï) S¢é‹Ý¼ ²ïã
Ó¢Hè ¥¢ Úãè ãñ çÜU Á¢GÏãG ÜUÚÝï ±¢H¢ ¥¢ñÚ Á¢¢Ý±Ú Î¢ïÝ¢ï´ çÜGUÏH¢
M ã¢ï´, ã}¢¢Úï ¥GH¢ÜGïU (²¢’Ýè Ð¢ÜU ± çã‹Î) }¢ï´ çÜGUÏH¢ }¢x¢GçÚÏ¢
(WEST) }¢ï´ ãñ, §S¢ çH²ï S¢Úï Á¢GÏ¢èãG¢ (²¢’Ýè Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ S¢Ú)
Á¢éÝêÏ¢ (SOUTH) ÜUè ¼GÚÈGU ã¢ïÝ¢ Ó¢¢çã²ï ¼¢çÜU Á¢¢Ý±Ú Ï¢¢»æ
(²¢’Ýè ©HÅï) ÐãHê HñÅ¢ ã¢ï, ¥¢ñÚ ©S¢ ÜUè ÐèÆ }¢à¢çÚÜGU (EAST)
ÜUè ¼GÚÈGU ã¢ï ¼¢çÜU ©S¢ ÜU¢ }¢éæã çÜGUÏHï ÜUè ¼GÚÈGU ã¢ï Á¢¢», ¥¢ñÚ
Á¢GÏãG ÜUÚÝï ±¢H¢ ¥ÐÝ¢ Î¢²¢æ (²¢’Ýè S¢è{¢) Ð¢©æ Á¢¢Ý±Ú ÜUè
x¢ÚÎÝ ÜïU Î¢»æ (²¢’Ýè S¢è{ï) çãGSS¢ï (²¢’Ýè x¢ÚÎÝ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ÐãHê)
ÐÚ Ú¶ï ¥¢ñÚ Á¢GÏãG ÜUÚï ¥¢ñÚ ¶GéÎ ¥ÐÝ¢ ²¢ Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ }¢éæã çÜGUÏHï
ÜUè ¼GÚÈGU ÜUÚÝ¢ ¼ÜüU çÜU²¢ ¼¢ï }¢vMã ãñ J
(ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 216, 217)

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG¢ï ¥ËH¢ã ¼é}¢ ÐÚ
ÚãG}¢¼ |¢ïÁ¢ïx¢¢ J
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ Á¢¢Ý±Ú Á¢GÏãG ÜUÚÝï S¢ï ÐãHï ²ïã Îé¥G¢ ÐÉGè Á¢¢»
3
¥¢ñÚ Á¢¢Ý±Ú ÜUè x¢ÚÎÝ ÜïU
ÜGUÚèÏ¢ ÐãHê ÐÚ ¥ÐÝ¢ S¢è{¢ Ð¢©æ Ú¶ ÜUÚ 4
ÐÉG ÜUÚ ¼ïÁ¢G ÀéÚè S¢ï Á¢ËÎ Á¢GÏãG ÜUÚ ÎèçÁ¢²ï J ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ¥ÐÝè ¼GÚÈGU S¢ï ã¢ï ¼¢ï
Á¢GÏãG ÜïU Ï¢¢’Î ²ïã Îé¥G¢ ÐçÉG²ï :
5
¥x¢Ú ÎêS¢Úï ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚï´ ¼¢ï ÜïU Ï¢Á¢¢» ÜUã ÜUÚ ©S¢
ÜU¢ Ý¢}¢ HèçÁ¢²ï J (Ï¢ ±vG¼ï Á¢GÏãG ÐïÅ ÐÚ Í¢éÅÝ¢ ²¢ Ð¢©æ Ý Úç¶²ï çÜU §S¢
¼GÚãG Ï¢¢’Á¢G ¥±ÜGU¢¼ wG¢êÝ ÜïU §GH¢±¢ çx¢GÁ¢G¢ |¢è çÝÜUHÝï Hx¢¼è ãñ)
}¢-ÎÝè §çË¼Á¢¢ : ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ Îï¶ ÜUÚ Îé¥G¢ ÐÉG¼ï ±vG¼ çÚS¢¢Hï ÐÚ
Ý¢Ð¢ÜU wG¢êÝ Ý Hx¢Ýï Ð¢» §S¢ ÜU¢ ¶G²¢H ÈGUÚ}¢¢§²ï J
1 : ¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : }¢ñ´ Ýï ¥ÐÝ¢ }¢éæã ©S¢ ÜUè ¼GÚÈGU çÜU²¢ çÁ¢S¢ Ýï ¥¢S}¢¢Ý
± Á¢G}¢èÝ Ï¢Ý¢» »ÜU ©S¢è ÜU¢ ã¢ï ÜUÚ ¥¢ñÚ }¢ñ´ }¢éçàÚÜU¢ï´ }¢ï´ Ýãè´ J 2 :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : Ï¢ïà¢ÜU }¢ïÚè Ý}¢¢Á¢G ¥¢ñÚ }¢ïÚè ÜGéUÚÏ¢¢çÝ²¢æ ¥¢ñÚ }¢ïÚ¢ Á¢èÝ¢ ¥¢ñÚ
}¢ïÚ¢ }¢ÚÝ¢ S¢Ï¢ ¥ËH¢ã ÜïU çH²ï ãñ Á¢¢ï ÚÏ¢ S¢¢Úï Á¢ã¢Ý ÜU¢ 3 : ©S¢ ÜU¢
ÜU¢ï§ü à¢ÚèÜU Ýãè´ }¢éÛ¢ï ²ïãè ãGév}¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢ñ´ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ }¢ï´ ãêæ J 4 : »ï ¥ËH¢ã ( ) ¼ïÚï
ãè çH²ï ¥¢ñÚ ¼ïÚè Îè ãé§ü ¼¢ñÈGUèÜGU S¢ï, ¥ËH¢ã ÜïU Ý¢}¢ S¢ï à¢éM¥G ¥ËH¢ã S¢Ï¢ S¢ï Ï¢ÇG¢
ãñ J 5 : »ï ¥ËH¢ã ( ) ¼ê }¢éÛ¢ S¢ï (§S¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ï) ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ Á¢ñS¢ï ¼êÝï ¥ÐÝï
¶GHèH §Ï¢í¢ãè}¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï ãGÏ¢èÏ¢ }¢éãG}}¢Î S¢ï ÜGUÏ¢êH
ÈGUÚ}¢¢§ü J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 352)
12

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÜUS¢Ú¼ S¢ï ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¢ï Ï¢ïà¢ÜU ¼é}ã¢Ú¢ }¢éÛ¢
ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉGÝ¢ ¼é}ã¢Úï x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜïU çH²ï }¢çxGÈGUÚ¼ ãñ J
Ï¢ÜUÚè Á¢‹Ý¼è Á¢¢Ý±Ú ãñÏ¢ÜUÚè Á¢‹Ý¼è Á¢¢Ý±Ú ãñÏ¢ÜUÚè Á¢‹Ý¼è Á¢¢Ý±Ú ãñÏ¢ÜUÚè Á¢‹Ý¼è Á¢¢Ý±Ú ãñÏ¢ÜUÚè Á¢‹Ý¼è Á¢¢Ý±Ú ãñ
Ï¢ÜUÚè ÜUè §GÁGÁ¢G¼ ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ §S¢ S¢ï ç}¢^è Û¢¢ÇG¢ï v²êæ çÜU
±¢ïã Á¢‹Ý¼è Á¢¢Ý±Ú ãñ J
Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUè ¥ÐèHÁ¢¢Ý±Ú¢ï´ ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUè ¥ÐèHÁ¢¢Ý±Ú¢ï´ ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUè ¥ÐèHÁ¢¢Ý±Ú¢ï´ ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUè ¥ÐèHÁ¢¢Ý±Ú¢ï´ ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUè ¥ÐèH
x¢¢² ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ï çx¢Ú¢Ýï S¢ï ÐãHï ãè çÜGUÏHï ÜU¢ ¼¥GÄ²éÝ ÜUÚ
çH²¢ Á¢¢», çHÅ¢Ýï ÜïU Ï¢¢’Î çÏ¢H ¶GéS¢êS¢ Ð‰¢ÚèHè Á¢G}¢èÝ ÐÚ Í¢S¢èÅ
ÜUÚ çÜGUÏH¢ L¶G ÜUÚÝ¢ Ï¢ï Á¢GÏ¢¢Ý Á¢¢Ý±Ú ÜïU çH²ï S¢wG¼ ¥çÁ¢GÄ²¼ ÜU¢
Ï¢¢§GS¢ ãñ J Á¢GÏãG ÜUÚÝï }¢ï´ §¼Ý¢ Ý ÜU¢Åï´ çÜU ÀéÚè x¢ÚÎÝ ÜïU }¢¢ïãÚï (ãaè)
¼ÜU ÐãéæÓ¢ Á¢¢» çÜU ²ïã Ï¢ï ±Á¢ã ÜUè ¼vHèÈGU ãñ çÈUÚ Á¢Ï¢ ¼ÜU Á¢¢Ý±Ú
}¢éÜU}}¢H ¼G¢ñÚ ÐÚ Æ‹Ç¢ Ý ã¢ï Á¢¢» Ý ©S¢ ÜïU Ð¢©æ ÜU¢Åï´ Ý ¶¢H ©¼¢Úï´,
Á¢GÏãG ÜUÚ HïÝï ÜïU Ï¢¢’Î Á¢Ï¢ ¼ÜU MãG Ý çÝÜUH Á¢¢» ÀéÚè ÜUÅï ãé» x¢Hï
ÐÚ }¢S¢ (TOUCH) ÜUÚï´ Ý ãè ã¢‰¢ J Ï¢¢’Á¢G ÜGUSS¢¢Ï¢ Á¢ËÎ “Æ‹Çè”
ÜUÚÝï ÜïU çH²ï Á¢GÏãG ÜïU Ï¢¢’Î ¼ÇGÐ¼è x¢¢² ÜUè x¢ÚÎÝ ÜUè çÁ¢G‹Î¢ ¶¢H
©{ïÇG ÜUÚ ÀéÚè Í¢¢ï´Ð ÜUÚ çÎH ÜUè Úx¢ï´ ÜU¢Å¼ï ãñ´, §S¢è ¼GÚãG Ï¢ÜUÚï ÜU¢ï
Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÜïU ÈGU¢ñÚÝ Ï¢¢’Î Ï¢ïÓ¢¢Úï ÜUè x¢ÚÎÝ Ó¢Å¶G¢ Îï¼ï ãñ´, Ï¢ï Á¢GÏ¢¢Ý¢ï´
ÐÚ §S¢ ¼GÚãG ÜïU }¢Á¢G¢çH}¢ Ý çÜU²ï Á¢¢»æ J çÁ¢S¢ S¢ï Ï¢Ý ÐÇGï ©S¢ ÜïU çH²ï
Á¢GMÚè ãñ çÜU Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï çÏ¢H¢ ±Á¢ã §üÁ¢G¢ ÐãéæÓ¢¢Ýï ±¢Hï ÜU¢ï Ú¢ïÜïU J
¥x¢Ú Ï¢¢ ±éÁ¢êÎï ÜGéUÎÚ¼ Ýãè´ Ú¢ïÜïUx¢¢ ¼¢ï ¶GéÎ |¢è x¢éÝãx¢¢Ú ¥¢ñÚ Á¢ã‹Ý}¢
ÜU¢ ãGÜGUÎ¢Ú ã¢ïx¢¢ J Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH
}¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢yGÏ¢ê¥G¢ 1197 S¢ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “Ï¢ã¢Úï

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG¼¢ ãñ ¥ËH¢ã
©S¢ ÜïU çH²ï »ÜU ÜGUèÚ¢¼G ¥Á¢í çH¶¼¢ ¥¢ñÚ ÜGUèÚ¢¼G ©ãGéÎ Ðã¢ÇG çÁ¢¼Ý¢ ãñ J
à¢Úè¥G¼” çÁ¢ËÎ 3 S¢ÈGUãG¢ 660 ÐÚ ãñ : “Á¢¢Ý±Ú ÐÚ Á¢GéË}¢ ÜUÚÝ¢
çÁ¢G}}¢è ÜU¢çÈGUÚ ÐÚ (¥Ï¢ Îé‹²¢ }¢ï´ S¢Ï¢ ÜU¢çÈGUÚ ãGÏ¢èü ãñ´) Á¢GéË}¢ ÜUÚÝï S¢ï
çÁ¢G²¢Î¢ Ï¢éÚ¢ ãñ ¥¢ñÚ çÁ¢G}}¢è ÐÚ Á¢GéË}¢ ÜUÚÝ¢ }¢éçSH}¢ ÐÚ Á¢GéË}¢ ÜUÚÝï
S¢ï |¢è Ï¢éÚ¢ ãñ v²êæ çÜU Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ ÜU¢ï§ü }¢é§üGÝ ± }¢ÎÎx¢¢Ú ¥ËH¢ã
ÜïU çS¢±¢ Ýãè´ §S¢ x¢GÚèÏ¢ ÜU¢ï §S¢ Á¢GéË}¢ S¢ï ÜU¢ñÝ Ï¢Ó¢¢» !”
}¢ÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î }¢ÁGHê}¢ Á¢¢Ý±Ú }¢éS¢ËH¼G ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ}¢ÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î }¢ÁGHê}¢ Á¢¢Ý±Ú }¢éS¢ËH¼G ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ}¢ÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î }¢ÁGHê}¢ Á¢¢Ý±Ú }¢éS¢ËH¼G ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ}¢ÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î }¢ÁGHê}¢ Á¢¢Ý±Ú }¢éS¢ËH¼G ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ}¢ÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î }¢ÁGHê}¢ Á¢¢Ý±Ú }¢éS¢ËH¼G ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ
Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î MãG çÝÜUHÝï S¢ï ÜGUÏH ÀéçÚ²¢æ Ó¢H¢ ÜUÚ Ï¢ï
Á¢GÏ¢¢Ý Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÜU¢ï çÏ¢H¢ ±Á¢ã ¼vHèÈGU ÎïÝï ±¢H¢ï´ ÜU¢ï ÇÚ Á¢¢Ý¢ Ó¢¢çã²ï
ÜUãè´ }¢ÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î ¥GÁ¢G¢Ï¢ ÜïU çH²ï ²ïãè Á¢¢Ý±Ú }¢éS¢ËH¼G Ý ÜUÚ çÎ²¢
Á¢¢» J Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè
}¢yGÏ¢ê¥G¢ 1012 S¢ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ Hï Á¢¢Ýï
±¢Hï ¥¢’}¢¢H” çÁ¢ËÎ 2 S¢ÈGUãG¢ 323 ¼¢ 324 ÐÚ ãñ : §‹S¢¢Ý Ýï Ý¢ãGÜGU
çÜUS¢è Ó¢¢ñÐ¢» ÜU¢ï }¢¢Ú¢ ²¢ ©S¢ï |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Ú¶¢ ²¢ ©S¢ S¢ï ¼G¢ÜGU¼
S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ÜU¢}¢ çH²¢ ¼¢ï çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©S¢ S¢ï ©S¢è ÜUè ç}¢SH
Ï¢ÎH¢ çH²¢ Á¢¢»x¢¢ Á¢¢ï §S¢ Ýï Á¢¢Ý±Ú ÐÚ Á¢GéË}¢ çÜU²¢ ²¢ ©S¢ï |¢êÜU¢
Ú¶¢ J §S¢ ÐÚ ÎÁ¢ïü Á¢GñH ãGÎèS¢ï Ð¢ÜU ÎH¢H¼ ÜUÚ¼è ãñ J Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï
ÚãG}¢¼ï ¥G¢H}¢, ÝêÚï }¢éÁ¢SS¢}¢ Ýï Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ »ÜU
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï §S¢ ãG¢H }¢ï´ Îï¶¢ çÜU ±¢ïã HÅÜUè ãé§ü ãñ ¥¢ñÚ »ÜU
çÏ¢ËHè ©S¢ ÜïU Ó¢ïãÚï ¥¢ñÚ S¢èÝï ÜU¢ï Ý¢ïÓ¢ Úãè ãñ ¥¢ñÚ ©S¢ï ±ñS¢ï ãè ¥GÁ¢G¢Ï¢
16

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï çÜU¼¢Ï¢ }¢ï´ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU çH¶¢ ¼¢ï Á¢Ï¢
¼ÜU }¢ïÚ¢ Ý¢}¢ ©S¢ }¢ï´ Úãïx¢¢ çÈGUçÚà¼ï ©S¢ ÜïU çH²ï §çS¼xGÈGU¢Ú ÜUÚ¼ï Úãï´x¢ï J
Îï Úãè ãñ Á¢ñS¢ï ©S¢ (¥G¢ñÚ¼) Ýï Îé‹²¢ }¢ï´ ÜGñUÎ ÜUÚ ÜïU ¥¢ñÚ |¢êÜU¢ Ú¶ ÜUÚ ©S¢ï
¼vHèÈGU Îè ‰¢è J §S¢ çÚ±¢²¼ ÜU¢ ãGév}¢ ¼}¢¢}¢ Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÜïU ãGÜGU }¢ï´
¥G¢}¢ ãñ J
ÜUÚ Hï ¼¢ñÏ¢¢ ÚÏ¢ ÜUè ÚãG}¢¼ ãñ Ï¢ÇGè
ÜGUÏ¢í }¢ï´ ±ÚÝ¢ S¢Á¢G¢ ã¢ïx¢è ÜUÇGè
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ±vG¼ ¼}¢¢à¢¢ Îï¶Ý¢ ÜñUS¢¢ ?ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ±vG¼ ¼}¢¢à¢¢ Îï¶Ý¢ ÜñUS¢¢ ?ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ±vG¼ ¼}¢¢à¢¢ Îï¶Ý¢ ÜñUS¢¢ ?ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ±vG¼ ¼}¢¢à¢¢ Îï¶Ý¢ ÜñUS¢¢ ?ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ±vG¼ ¼}¢¢à¢¢ Îï¶Ý¢ ÜñUS¢¢ ?
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ Á¢¢Ý±Ú ¥ÐÝï ã¢‰¢ S¢ï Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ ¥zGÁ¢GH ¥¢ñÚ
Ï¢ ±vG¼ï Á¢GÏãG Ï¢ çÝÄ²¼ï S¢±¢Ï¢ï ¥¢ç¶GÚ¼ ±ã¢æ ãG¢çÁ¢GÚ ÚãÝ¢ |¢è ¥zGÁ¢GH J
}¢x¢Ú §SH¢}¢è Ï¢ãÝ çS¢ÈGUü ©S¢è S¢êÚ¼ }¢ï´ ±ã¢æ ¶ÇGè ã¢ï S¢ÜU¼è ãñ Á¢Ï¢ çÜU
Ï¢ï ÐÎüx¢è ÜUè ÜU¢ï§ü S¢êÚ¼ Ý ã¢ï }¢-S¢HÝ ¥ÐÝï Í¢Ú ÜUè Ó¢¢Ú Îè±¢Úè ã¢ï,
Á¢G¢Ï¢ïãG (²¢’Ýè Á¢GÏãG ÜUÚÝï ±¢H¢) }¢ãGÚ}¢ ã¢ï ¥¢ñÚ ãG¢çÁ¢GÚèÝ }¢ï´ |¢è ÜU¢ï§ü Ý¢
}¢ãGÚ}¢ Ý ã¢ï J ã¢æ x¢GñÚ }¢ãGÚ}¢ Ý¢ Ï¢¢çHx¢G HÇGÜU¢ }¢¢ñÁ¢êÎ ã¢ï ¼¢ï ãGÚÁ¢ Ýãè´ J
}¢ãGìÁ¢G ãGÁGÁ¢Gï ÝzGS¢ (²¢’Ýè }¢Á¢G¢ HïÝï) ÜUè ¶G¢ç¼GÚ Á¢GÏãG ã¢ïÝï ±¢Hï Á¢¢Ý±Ú ÜïU
çx¢Îü Í¢ïÚ¢ Ç¢HÝ¢, ©S¢ ÜïU çÓ¢ËH¢Ýï ¥¢ñÚ ¼ÇGÐÝï ÈUÇGÜUÝï S¢ï HéyGÈGU ¥‹Î¢ïÁ¢G
ã¢ïÝ¢, ãæS¢Ý¢, ÜGUãìÜGUãï Ï¢éH‹Î ÜUÚÝ¢ ¥¢ñÚ ©S¢ ÜU¢ ¼}¢¢à¢¢ Ï¢Ý¢Ý¢ S¢Ú¢S¢Ú
x¢GzGH¼ ÜUè ¥GH¢}¢¼ ãñ J Á¢GÏãG ÜUÚ¼ï ±vG¼ ²¢ ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ã¢ï Úãè ã¢ï ©S¢

ÜïU Ð¢S¢ ãG¢çÁ¢GÚ Úã¼ï ±vG¼ ¥Î¢» S¢é‹Ý¼ ÜUè çÝÄ²¼ ã¢ïÝè Ó¢¢çã²ï ¥¢ñÚ
S¢¢‰¢ ãè ²ïã |¢è çÝÄ²¼ ÜUÚï çÜU }¢ñ´ çÁ¢S¢ ¼GÚãG ¥¢Á¢ Ú¢ãï ¶GéÎ¢ }¢ï´ Á¢¢Ý±Ú
ÜGéUÚÏ¢¢Ý ÜUÚ Úã¢ ãêæ, Ï¢ ±vG¼ï Á¢GMÚ¼ ¥ÐÝè Á¢¢Ý |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ý
ÜUÚ Îêæx¢¢ J ÝèÁ¢G ²ïã |¢è çÝÄ²¼ ã¢ï çÜU Á¢¢Ý±Ú Á¢GÏãG ÜUÚ ÜïU ¥ÐÝï ÝzGS¢ï
¥}}¢¢Ú¢ ÜU¢ï |¢è Á¢GÏãG ÜUÚ Úã¢ ãêæ ¥¢ñÚ ¥¢²‹Î¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ S¢ï Ï¢Ó¢êæx¢¢ J Á¢GÏãG
ã¢ïÝï ±¢Hï Á¢¢Ý±Ú ÐÚ ÚãGì}¢ ¶¢» ¥¢ñÚ x¢G¢ñÚ ÜUÚï çÜU ¥x¢Ú §S¢ ÜUè Á¢x¢ã
}¢éÛ¢ï Á¢GÏãG çÜU²¢ Á¢¢ Úã¢ ã¢ï¼¢ ¥¢ñÚ H¢ïx¢ ¼}¢¢à¢¢ Ï¢Ý¢¼ï ¥¢ñÚ Ï¢ÓÓ¢ï
¼¢çH²¢æ Ï¢Á¢¢¼ï ã¢ï¼ï ¼¢ï }¢ïÚè v²¢ ÜñUçÈGUÄ²¼ ã¢ï¼è !
Á¢GÏ¢èãG¢ ÜU¢ï ¥¢Ú¢}¢ ÐãéæÓ¢¢§²ïÁ¢GÏ¢èãG¢ ÜU¢ï ¥¢Ú¢}¢ ÐãéæÓ¢¢§²ïÁ¢GÏ¢èãG¢ ÜU¢ï ¥¢Ú¢}¢ ÐãéæÓ¢¢§²ïÁ¢GÏ¢èãG¢ ÜU¢ï ¥¢Ú¢}¢ ÐãéæÓ¢¢§²ïÁ¢GÏ¢èãG¢ ÜU¢ï ¥¢Ú¢}¢ ÐãéæÓ¢¢§²ï
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çÄ²ÎéÝ¢ à¢g¢Î çÏ¢Ý ¥¢ñS¢ S¢ï çÚ±¢²¼ ãñ
çÜU S¢çÄ²ÎéH }¢éÚ-S¢HèÝ, ¶G¢-¼}¢é‹ÝçÏ¢Ä²èÝ, Á¢Ý¢Ï¢ï ÚãGì}¢¼éçËHH
¥G¢-H}¢èÝ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ãÚ
Ó¢èÁ¢G ÜïU S¢¢‰¢ ÝïÜUè ÜUÚÝï ÜU¢ ãGév}¢ çÎ²¢ ãñ, çHã¢Á¢G¢ Á¢Ï¢ ¼é}¢ çÜUS¢è ÜU¢ï
ÜGUyH ÜUÚ¢ï ¼¢ï ¥ãGìS¢Ý (²¢’Ýè Ï¢ãé¼ ¥ÓÀï) ¼GÚèÜGïU S¢ï ÜGUyH ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ Á¢Ï¢
¼é}¢ Á¢GÏãG ÜUÚ¢ï ¼¢ï ¥ãGìS¢Ý (²¢’Ýè wG¢êÏ¢ ©G}Î¢) ¼GÚèÜGïU S¢ï Á¢GÏãG ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ ¼é}¢
¥ÐÝè ÀéÚè ÜU¢ï ¥ÓÀè ¼GÚãG ¼ïÁ¢G ÜUÚ çH²¢ ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ Á¢GÏ¢èãG¢ ÜU¢ï ¥¢Ú¢}¢
çÎ²¢ ÜUÚ¢ï J Ï¢ ±vG¼ï Á¢GÏãG çÚÁ¢G¢» §H¢ãè
ÜUè çÝÄ²¼ S¢ï Á¢¢Ý±Ú ÐÚ ÚãGì}¢ ¶¢Ý¢ ÜU¢Úï S¢±¢Ï¢ ãñ Á¢ñS¢¢ çÜU »ÜU
S¢ãG¢Ï¢è Ýï Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚS¢¢H¼ }¢ï´ ¥GÁ¢Gü ÜUè : ²¢ ÚS¢êHËH¢ã
! }¢éÛ¢ï Ï¢ÜUÚè Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÐÚ ÚãGì}¢ ¥¢¼¢ ãñ J
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¥x¢Ú ©S¢ ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUÚ¢ïx¢ï ¥ËH¢ã |¢è ¼é}¢ ÐÚ

Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ |¢êH x¢²¢ J
ÚãGì}¢ ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ J”
Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Á¢GÏãG Ý ÜUÚï´Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Á¢GÏãG Ý ÜUÚï´Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Á¢GÏãG Ý ÜUÚï´Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Á¢GÏãG Ý ÜUÚï´Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Á¢GÏãG Ý ÜUÚï´
S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è
¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ÜGéUÚÏ¢¢Ýè S¢ï ÐãHï
©S¢ï Ó¢¢Ú¢ Ð¢Ýè Îï Îï´ ²¢’Ýè |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Á¢GÏãG Ý ÜUÚï´ ¥¢ñÚ »ÜU ÜïU S¢¢}¢Ýï
ÎêS¢Úï ÜU¢ï Ý Á¢GÏãG ÜUÚï´ ¥¢ñÚ ÐãHï S¢ï ÀéÚè ¼ïÁ¢G ÜUÚ Hï´ »ïS¢¢ Ý ã¢ï çÜU
Á¢¢Ý±Ú çx¢Ú¢Ýï ÜïU Ï¢¢’Î ©S¢ ÜïU S¢¢}¢Ýï ÀéÚè ¼ïÁ¢G ÜUè Á¢¢» J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼,
çÁ¢ËÎ : 3, S¢. 352) ²ã¢æ »ÜU ¥GÁ¢èÏ¢¢ï x¢GÚèÏ¢ çãGÜU¢²¼ }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ã¢ï
Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê Á¢¢’ÈGUÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : »ÜU
Ï¢¢Ú }¢ñ´ Ýï Á¢GÏãG ÜïU çH²ï Ï¢ÜUÚè çHÅ¢§ü §¼Ýï }¢ï´ }¢àãêÚ Ï¢éÁ¢Géx¢ü ãGÁ¢GÚ¼ï
S¢çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ä²êÏ¢ S¢çwG¼²¢Ýè §{Ú ¥¢ çÝÜUHï, }¢ñ´ Ýï ÀéÚè
Á¢G}¢èÝ ÐÚ Ç¢H Îè ¥¢ñÚ x¢ézG¼-x¢ê }¢ï´ }¢àxG¢êH ãé±¢, ÎÚè´ ¥SÝ¢ Ï¢ÜUÚè Ýï
Îè±¢Ú ÜUè Á¢ÇG }¢ï´ ¥ÐÝï ¶éÚ¢ï´ S¢ï »ÜU x¢ÉG¢ ¶¢ïÎ¢ ¥¢ñÚ Ð¢©æ S¢ï ÀéÚè ©S¢
}¢ï´ {ÜïUH Îè ¥¢ñÚ ©S¢ ÐÚ ç}¢^è Ç¢H Îè ! ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ä²êÏ¢
S¢çwG¼²¢Ýè ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï : ¥Úï Îï¶¢ï ¼¢ï S¢ãè ! Ï¢ÜUÚè Ýï
²ïã v²¢ çÜU²¢ ! ²ïã Îï¶ ÜUÚ }¢ñ´ Ýï ÐéwG¼¢ ¥GÁG}¢ ÜUÚ çH²¢ çÜU ¥Ï¢ ÜU|¢è
|¢è çÜUS¢è Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï ¥ÐÝï ã¢‰¢ S¢ï Á¢GÏãG Ýãè´ ÜUMæx¢¢ J
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! §S¢ çãGÜU¢²¼ S¢ï ²ïã }¢éÚ¢Î
Ýãè´ çÜU Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ ÜU¢ï§ü x¢GH¼G ÜU¢}¢ ãñ J Ï¢S¢ §S¢ ¼GÚãG ÜïU ±¢çÜGU¥G¢¼

Ï¢éÁ¢Géx¢¢ïZ ÜïU x¢G-H-Ï¢» ãG¢H ÐÚ }¢ÏÝè ã¢ï¼ï ãñ´ J ±ÚÝ¢ }¢S¥H¢ ²ïãè ãñ çÜU
¥ÐÝï ã¢‰¢ S¢ï Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ S¢é‹Ý¼ ãñ J
Ï¢ÜUÚè ÀéÚè ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶ Úãè ‰¢èÏ¢ÜUÚè ÀéÚè ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶ Úãè ‰¢èÏ¢ÜUÚè ÀéÚè ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶ Úãè ‰¢èÏ¢ÜUÚè ÀéÚè ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶ Úãè ‰¢èÏ¢ÜUÚè ÀéÚè ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶ Úãè ‰¢è
S¢ÚÜU¢Úï ¥Ï¢Î ÜGUÚ¢Ú, à¢¢ÈGïU»G Ú¢ïÁ¢Gï à¢é}¢¢Ú, çÏ¢ §ÁGÝï ÐÚ±Ú
Îx¢¢Ú Î¢ï ¥G¢H}¢ ÜïU }¢¢çHÜU¢ï }¢éwG¼¢Ú »ÜU ¥¢Î}¢è
ÜïU ÜGUÚèÏ¢ S¢ï x¢éÁ¢GÚï, ±¢ïã Ï¢ÜUÚè ÜUè x¢ÚÎÝ ÐÚ Ð¢©æ Ú¶ ÜUÚ ÀéÚè ¼ïÁ¢G
ÜUÚ Úã¢ ‰¢¢ ¥¢ñÚ Ï¢ÜUÚè ©S¢ ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶ Úãè ‰¢è, ¥¢Ð
Ýï ©S¢ S¢ï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “v²¢ ¼é}¢ ÐãHï »ïS¢¢
Ýãè´ ÜUÚ S¢ÜU¼ï ‰¢ï ? v²¢ ¼é}¢ §S¢ï ÜU§ü }¢¢ñ¼ï´ }¢¢ÚÝ¢ Ó¢¢ã¼ï ã¢ï ? §S¢ï
çHÅ¢Ýï S¢ï ÐãHï ¥ÐÝè ÀéÚè ¼ïÁ¢G v²êæ Ý ÜUÚ Hè ?”
Á¢GÏãG ÜïU çH²ï Å¢æx¢ }¢¼ Í¢S¢èÅ¢ï !Á¢GÏãG ÜïU çH²ï Å¢æx¢ }¢¼ Í¢S¢èÅ¢ï !Á¢GÏãG ÜïU çH²ï Å¢æx¢ }¢¼ Í¢S¢èÅ¢ï !Á¢GÏãG ÜïU çH²ï Å¢æx¢ }¢¼ Í¢S¢èÅ¢ï !Á¢GÏãG ÜïU çH²ï Å¢æx¢ }¢¼ Í¢S¢èÅ¢ï !
¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çÄ²ÎéÝ¢ ÈGU¢MÜGïU ¥¢’Á¢G}¢
Ýï »ÜU à¢wGS¢ ÜU¢ï Îï¶¢ Á¢¢ï Ï¢ÜUÚè ÜU¢ï Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÜïU
çH²ï ©S¢ï Å¢æx¢ S¢ï ÐÜUÇG ÜUÚ Í¢S¢èÅ Úã¢ ãñ, ¥¢Ð Ýï
§à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¼ïÚï çH²ï ¶GÚ¢Ï¢è ã¢ï, §S¢ï }¢¢ñ¼ ÜUè ¼GÚÈGU ¥ÓÀï
¥‹Î¢Á¢G }¢ï´ Hï ÜUÚ Á¢¢ J

}¢w¶è ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUÚÝ¢ Ï¢¢§GS¢ï }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï x¢²¢}¢w¶è ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUÚÝ¢ Ï¢¢§GS¢ï }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï x¢²¢}¢w¶è ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUÚÝ¢ Ï¢¢§GS¢ï }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï x¢²¢}¢w¶è ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUÚÝ¢ Ï¢¢§GS¢ï }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï x¢²¢}¢w¶è ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUÚÝ¢ Ï¢¢§GS¢ï }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï x¢²¢
çÜUS¢è Ýï wG±¢Ï¢ }¢ï´ ãGéÁÁ¢¼éH §SH¢}¢ ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢
}¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý }¢éãG}}¢Î x¢GÁ¢G¢Hè ÜU¢ï Îï¶ ÜUÚ
ÐêÀ¢ : ²¢’Ýè ¥ËH¢ã Ýï ¥¢Ð ÜïU S¢¢‰¢ v²¢
}¢é¥G¢-}¢H¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ? Á¢±¢Ï¢ çÎ²¢ : ¥ËH¢ã Ýï }¢éÛ¢ï Ï¢wGà¢ çÎ²¢,
ÐêÀ¢ : }¢çxGÈGUÚ¼ ÜU¢ v²¢ S¢Ï¢Ï¢ Ï¢Ý¢ ? ÈGUÚ}¢¢²¢ : »ÜU }¢w¶è çS¢²¢ãè
(INK) ÐèÝï ÜïU çH²ï }¢ïÚï ÜGUH}¢ ÐÚ Ï¢ñÆ x¢§ü, }¢ñ´ çH¶Ýï S¢ï LÜU x¢²¢ ²ã¢æ
¼ÜU çÜU ±¢ïã ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï ÜUÚ ©ÇG x¢§ü J
}¢w¶è ÜU¢ï }¢¢ÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?}¢w¶è ÜU¢ï }¢¢ÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?}¢w¶è ÜU¢ï }¢¢ÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?}¢w¶è ÜU¢ï }¢¢ÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?}¢w¶è ÜU¢ï }¢¢ÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
²¢Î Úãï ! }¢çw¶²¢æ ¼æx¢ ÜUÚ¼è ã¢ï´ ¼¢ï ©Ý ÜU¢ï }¢¢ÚÝ¢ Á¢¢§Á¢G ãñ
¼¢ã}¢ Á¢Ï¢ |¢è ãGéS¢êHï ÝzG¥G ²¢ ÎzG»G Á¢GÚÚ (²¢’Ýè ÈGU¢»Î¢ ãG¢çS¢H ÜUÚÝï ²¢
ÝévGS¢¢Ý Á¢G¢§H ÜUÚÝï) ÜïU çH²ï }¢w¶è ²¢ çÜUS¢è |¢è Ï¢ï Á¢GÏ¢¢Ý ÜUè Á¢¢Ý
HïÝè ÐÇGï ¼¢ï ©S¢ ÜU¢ï ¥¢S¢¢Ý S¢ï ¥¢S¢¢Ý ¼GÚèÜGïU ÐÚ }¢¢Ú¢ Á¢¢» wG±¢ã }¢
wG±¢ã ©S¢ ÜU¢ï Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú çÁ¢G‹Î¢ ÜéUÓ¢H¼ï ÚãÝï ²¢ »ÜU ±¢Ú }¢ï´ }¢¢Ú S¢ÜU¼ï
ã¢ï´ çÈUÚ |¢è Á¢GwG}¢ ¶¢ ÜUÚ ÐÇGï ãé» ÐÚ çÏ¢H¢ Á¢GMÚ¼ Á¢GÏ¢ïZ Hx¢¢¼ï ÚãÝï ²¢
©S¢ ÜïU Ï¢ÎÝ ÜïU ÅéÜUÇGï ÅéÜUÇGï ÜUÚ ÜïU ©S¢ ÜU¢ï ¼ÇGÐ¢Ýï ±x¢GñÚ¢ S¢ï x¢éÚïÁ¢G çÜU²¢
Á¢¢» J ¥vS¢Ú Ï¢ÓÓ¢ï Ý¢Î¢Ýè ÜïU S¢Ï¢Ï¢ Ó²êæçÅ²¢ï´ ÜU¢ï ÜéUÓ¢H¼ï Úã¼ï ãñ´ ©Ý ÜU¢ï
§S¢ S¢ï Ú¢ïÜU¢ Á¢¢» J Ó²êæÅè Ï¢ãé¼ ÜU}¢Á¢G¢ïÚ ã¢ï¼è ãñ Ó¢éÅÜUè }¢ï´ ©Æ¢Ýï ²¢ ã¢‰¢
²¢ Û¢¢ÇGê S¢ï ãÅ¢Ýï S¢ï ©G}¢ê}¢Ý Á¢GwG}¢è ã¢ï Á¢¢¼è ãñ, }¢¢ñÜGU¥G ÜUè }¢éÝ¢-S¢Ï¢¼
S¢ï ©S¢ ÐÚ ÈêæUÜU }¢¢Ú ÜUÚ |¢è ÜU¢}¢ Ó¢H¢²¢ Á¢¢ S¢ÜU¼¢ ãñ J

Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ |¢êH x¢²¢ J
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ ¥GÜGUèÜGïU ÜU¢ çãGSS¢¢ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ ¥GÜGUèÜGïU ÜU¢ çãGSS¢¢ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ ¥GÜGUèÜGïU ÜU¢ çãGSS¢¢ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ ¥GÜGUèÜGïU ÜU¢ çãGSS¢¢ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ ¥GÜGUèÜGïU ÜU¢ çãGSS¢¢
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè x¢¢² ²¢ ªæÅ }¢ï´ ¥GÜGUèÜGïU ÜU¢ çãGSS¢¢ ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ J
§çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ïà¼ ±ÁGÝ ÜUÚ ÜïU§çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ïà¼ ±ÁGÝ ÜUÚ ÜïU§çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ïà¼ ±ÁGÝ ÜUÚ ÜïU§çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ïà¼ ±ÁGÝ ÜUÚ ÜïU§çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ïà¼ ±ÁGÝ ÜUÚ ÜïU
¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝ¢ ã¢ïx¢¢¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝ¢ ã¢ïx¢¢¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝ¢ ã¢ïx¢¢¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝ¢ ã¢ïx¢¢¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝ¢ ã¢ïx¢¢
¥x¢Ú çà¢ÜüU¼ }¢ï´ x¢¢² ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¼¢ï Á¢GMÚè ãñ çÜU x¢¢ïà¼ ±ÁGÝ
ÜUÚ ÜïU ¼vGS¢è}¢ çÜU²¢ Á¢¢», ¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï ¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝ¢ Á¢¢§Á¢G Ýãè´, ÜUÚï´x¢ï ¼¢ï
x¢éÝãx¢¢Ú ã¢ï´x¢ï J Ï¢¶Géà¢è »ÜU ÎêS¢Úï ÜU¢ï ÜU}¢ çÁ¢G²¢Î¢ }¢é¥G¢ÈGU ÜUÚ ÎïÝ¢ ÜU¢ÈGUè
Ýãè´ J (}¢éHwG¶GS¢ ¥Á¢G Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 335) ã¢æ ¥x¢Ú S¢Ï¢ »ÜU ãè Í¢Ú
}¢ï´ Úã¼ï ãñ´ çÜU ç}¢H ÜUÚ ãè Ï¢¢æÅï´x¢ï ¥¢ñÚ ¶¢»æx¢ï ²¢ à¢é-ÚÜU¢ ¥ÐÝ¢ ¥ÐÝ¢
çãGSS¢¢ HïÝ¢ Ýãè´ Ó¢¢ã¼ï, »ïS¢è S¢êÚ¼ }¢ï´ ±ÁGÝ ÜUÚÝï ÜUè ãG¢Á¢¼ Ýãè´ J
¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï x¢¢ïà¼ ¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝï ÜïU Î¢ï ãGèHï¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï x¢¢ïà¼ ¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝï ÜïU Î¢ï ãGèHï¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï x¢¢ïà¼ ¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝï ÜïU Î¢ï ãGèHï¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï x¢¢ïà¼ ¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝï ÜïU Î¢ï ãGèHï¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï x¢¢ïà¼ ¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝï ÜïU Î¢ï ãGèHï
¥x¢Ú à¢é-ÚÜU¢ ¥ÐÝ¢ ¥ÐÝ¢ çãGSS¢¢ Hï Á¢¢Ý¢ Ó¢¢ã¼ï ã¢ï´ ¼¢ï ±ÁGÝ
ÜUÚÝï ÜUè }¢à¢vGÜGU¼ S¢ï Ï¢Ó¢Ýï ÜïU çH²ï ²ïã Î¢ï ãGèHï ÜUÚ S¢ÜU¼ï ãñ´ : 1
Á¢GÏãG ÜïU Ï¢¢’Î §S¢ x¢¢² ÜU¢ S¢¢Ú¢ x¢¢ïà¼ »ÜU »ïS¢ï Ï¢¢çHx¢G }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ï
çãÏ¢¢ (²¢’Ýè ¼¢ïãGìÈGU¼Ý }¢¢çHÜU) ÜUÚ Îï´ Á¢¢ï ©Ý ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ à¢ÚèÜU Ý
ã¢ï ¥¢ñÚ ¥Ï¢ ±¢ïã ¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï S¢Ï¢ }¢ï´ ¼vGS¢è}¢ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ ãñ 2 ÎêS¢Ú¢
ãGèH¢ §S¢ S¢ï |¢è ¥¢S¢¢Ý ãñ Á¢ñS¢¢ çÜU ÈGéU-ÜGUã¢» çÜUÚ¢}¢
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : x¢¢ïà¼ ¼vGS¢è}¢ ÜUÚ¼ï ±vG¼ ©S¢ }¢ï´ ÜU¢ï§ü ÎêS¢Úè çÁ¢‹S¢ (}¢-S¢HÝ
ÜUHïÁ¢è }¢xGÁ¢G ±x¢GñÚ¢) à¢¢ç}¢H ÜUè Á¢¢» ¼¢ï |¢è ¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï ¼vGS¢è}¢ ÜUÚ
S¢ÜU¼ï ãñ´ J ¥x¢Ú ÜU§ü Ó¢èÁ¢Gï´ Ç¢Hè ãñ´ ¼¢ï ãÚ »ÜU }¢ï´

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU Ð¢S¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢
ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU Ý ÐÉG¢ ¼ãGÜGUèÜGU ±¢ïã Ï¢Î Ï¢wG¼ ã¢ï x¢²¢ J
S¢ï ÅéÜUÇG¢ ÅéÜUÇG¢ ÎïÝ¢ H¢çÁ¢G}¢è Ýãè´ J x¢¢ïà¼ ÜïU S¢¢‰¢ çS¢ÈGUü »ÜU Ó¢èÁ¢G ÎïÝ¢
|¢è ÜU¢ÈGUè ãñ J }¢-S¢HÝ, ç¼ËHè, ÜUHïÁ¢è, çS¢Úè Ð¢» Ç¢Hï ãñ´ ¼¢ï x¢¢ïà¼
ÜïU S¢¢‰¢ çÜUS¢è ÜU¢ï ç¼ËHè Îï Îè, çÜUS¢è ÜU¢ï ÜUHïÁ¢è ÜU¢ ÅéÜUÇG¢, çÜUS¢è
ÜU¢ï Ð¢²¢, çÜUS¢è ÜU¢ï çS¢Úè J ¥x¢Ú S¢¢Úè Ó¢èÁ¢G¢ïæ }¢ï´ S¢ï ÅéÜUÇG¢ ÅéÜUÇG¢ ÎïÝ¢
Ó¢¢ãï´ ¼Ï¢ |¢è ãGÚÁ¢ Ýãè´ J
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜïU ¼èÝ çãGSS¢ïÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜïU ¼èÝ çãGSS¢ïÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜïU ¼èÝ çãGSS¢ïÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜïU ¼èÝ çãGSS¢ïÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜïU ¼èÝ çãGSS¢ï
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ïà¼ ¶GéÎ |¢è ¶¢ S¢ÜU¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ÎêS¢Úï à¢wGS¢ x¢GÝè
(²¢’Ýè }¢¢HÎ¢Ú) ²¢ ÈGUÜGUèÚ ÜU¢ï Îï S¢ÜU¼¢ ãñ ç¶H¢ S¢ÜU¼¢ ãñ Ï¢çËÜU §S¢
}¢ï´ S¢ï ÜéUÀ ¶¢ HïÝ¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU çH²ï }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ J Ï¢ïã¼Ú ²ïã
ãñ çÜU x¢¢ïà¼ ÜïU ¼èÝ çãGSS¢ï ÜUÚï »ÜU çãGSS¢¢ ÈGéU-ÜGUÚ¢ ÜïU çH²ï ¥¢ñÚ »ÜU
çãGSS¢¢ Î¢ïS¼ ± ¥ãGÏ¢¢Ï¢ ÜïU çH²ï ¥¢ñÚ »ÜU çãGSS¢¢ ¥ÐÝï Í¢Ú ±¢H¢ï´ ÜïU
çH²ï J ¥x¢Ú S¢¢Ú¢ x¢¢ïà¼ ¶GéÎ ãè Ú¶ çH²¢ ¼Ï¢ |¢è ÜU¢ï§ü
x¢éÝ¢ã Ýãè´ J }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ¼èÝ çãGSS¢ï ÜUÚÝ¢ çS¢ÈGUü §çS¼ãGìÏ¢¢Ï¢è ¥}¢í ãñ
ÜéUÀ Á¢GMÚè Ýãè´, Ó¢¢ãï ¼¢ï S¢Ï¢ ¥ÐÝï S¢ÈGUü (²¢’Ýè §çS¼’}¢¢H) }¢ï´ ÜUÚ Hï
²¢ S¢Ï¢ ¥GÁ¢GèÁ¢G¢ï´ ÜGUÚèÏ¢¢ï´ ÜU¢ï Îï Îï, ²¢ S¢Ï¢ }¢S¢¢ÜUèÝ ÜU¢ï Ï¢¢æÅ Îï J
(ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 253)
±çS¢Ä²¼ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜU¢ }¢S¥H¢±çS¢Ä²¼ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜU¢ }¢S¥H¢±çS¢Ä²¼ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜU¢ }¢S¥H¢±çS¢Ä²¼ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜU¢ }¢S¥H¢±çS¢Ä²¼ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ïà¼ ÜU¢ }¢S¥H¢
}¢‹Ý¼ ²¢ }¢ãGêü}¢ ÜUè ±çS¢Ä²¼ ÐÚ ÜUè Á¢¢Ýï ±¢Hè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢
S¢Ï¢ x¢¢ïà¼ ÈGéU-ÜGUÚ¢ ¥¢ñÚ }¢S¢¢ÜUèÝ ÜU¢ï S¢-ÎÜGU¢ ÜUÚÝ¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ Ý ¶GéÎ
¶¢» Ý }¢¢HÎ¢Ú¢ï´ ÜU¢ï Îï J (}¢¢wG¢êÁ¢G ¥Á¢G Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 345)

À S¢é±¢H¢¼ ± Á¢±¢Ï¢¢¼À S¢é±¢H¢¼ ± Á¢±¢Ï¢¢¼À S¢é±¢H¢¼ ± Á¢±¢Ï¢¢¼À S¢é±¢H¢¼ ± Á¢±¢Ï¢¢¼À S¢é±¢H¢¼ ± Á¢±¢Ï¢¢¼
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ¥Ï¢ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è
ÜïU §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢yGÏ¢ê¥G¢ 112
S¢ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “Ó¢‹Îï ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢”
S¢ÈGUãG¢ 84 ¼¢ 88 S¢ï “À S¢é±¢H¢¼ ± Á¢±¢Ï¢¢¼” }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ã¢ï´ J
²ïã ãÚ §Î¢Úï Ï¢çËÜU ãÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜïU çH²ï }¢éÈGUèÎ ãè Ýãè´ }¢éÈGUèÎ
¼ÚèÝ ãñ´ J
Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ S¢ï §çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU çH²ï x¢¢»æ ¶GÚèÎÝ¢Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ S¢ï §çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU çH²ï x¢¢»æ ¶GÚèÎÝ¢Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ S¢ï §çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU çH²ï x¢¢»æ ¶GÚèÎÝ¢Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ S¢ï §çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU çH²ï x¢¢»æ ¶GÚèÎÝ¢Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ S¢ï §çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU çH²ï x¢¢»æ ¶GÚèÎÝ¢
„é±¢H: }¢ÁGãÏ¢è ²¢ ÈGUH¢ãGè §Î¢Úï ÜïU Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ S¢ï §çÁ¼}¢¢§üG
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU çH²ï Ï¢ïÓ¢Ýï ÜïU ±¢çS¢¼Gï x¢¢»æ ¶GÚèÎè Á¢¢ S¢ÜU¼è ãñ´
²¢ Ýãè´ ?
…±¢Ï¢: Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ ÜU¢Ú¢ïÏ¢¢Ú }¢ï´ Hx¢¢Ý¢ Á¢¢§Á¢G Ýãè´ J §S¢ ÜïU çH²ï
Ó¢‹Î¢ ÎïÝï ±¢Hï S¢ï S¢Ú¢-ãG¼Ý ²¢’Ýè S¢¢ÈGU HzGÁ¢G¢ï´ }¢ï´ §Á¢¢Á¢G¼
HïÝè Á¢GMÚè ãñ J (Á¢¢ï §S¢ ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Îï ¼¢ï çS¢ÈGUü ©S¢è ÜïU Ó¢‹Îï
ÜUè ÚÜGU}¢ Á¢¢§Á¢G ÜU¢Ú¢ïÏ¢¢Ú }¢ï´ Hx¢¢§ü Á¢¢ S¢ÜU¼è ãñ ²êæãè çÏ¢H¢
§Á¢¢Á¢G¼ï }¢¢çHÜU ©S¢ ÜïU çÎ²ï ãé» Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ ÜGUÁ¢Gü ÎïÝï ÜUè |¢è
§Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´)
xG¢é-ÚÏ¢¢ ÜU¢ï ¶¢Hï´ HïÝï ÎèçÁ¢²ïxG¢é-ÚÏ¢¢ ÜU¢ï ¶¢Hï´ HïÝï ÎèçÁ¢²ïxG¢é-ÚÏ¢¢ ÜU¢ï ¶¢Hï´ HïÝï ÎèçÁ¢²ïxG¢é-ÚÏ¢¢ ÜU¢ï ¶¢Hï´ HïÝï ÎèçÁ¢²ïxG¢é-ÚÏ¢¢ ÜU¢ï ¶¢Hï´ HïÝï ÎèçÁ¢²ï
„é±¢H: ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü à¢wGS¢ ãÚ S¢¢H x¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜU¢ï ¶¢H Îï¼¢ ã¢ï, ©S¢ ÐÚ
§ç‹ÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUÚ ÜïU ¥ÐÝï }¢ÎíS¢ï ²¢ Îèx¢Ú ÎèÝè

ÜU¢}¢¢ï´ ÜïU çH²ï ¶¢H HïÝ¢ ¥¢ñÚ x¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜU¢ï }¢ãGM}¢ ÜUÚ ÎïÝ¢
ÜñUS¢¢ ãñ ?
…±¢Ï¢: ¥x¢Ú ±¢ÜGïU§üG ÜU¢ï§ü »ïS¢¢ x¢GÚèÏ¢ }¢éS¼çãGÜGU ¥¢Î}¢è ãñ çÁ¢S¢ ÜU¢
x¢éÁ¢G¢Ú¢ ©S¢è ¶¢H ²¢ Á¢GÜU¢¼ ± çÈGU~¢G¢ ÐÚ }¢¢ñÜGêUÈGU ãñ ¼¢ï ¥Ï¢ ©S¢
ÜU¢ï ç}¢HÝï ±¢Hï §Ý ¥Gç¼GÄ²¢¼ ÜUè ¥ÐÝï §Î¢Úï ÜïU çH²ï ¼ÚÜUèÏ¢
ÜUÚ ÜïU ©S¢ x¢GÚèÏ¢ ÜU¢ï }¢ãGM}¢ ÜUÚÝï ÜUè ãÚçx¢Á¢G §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´ J
(¥¢ñÚ ¥x¢Ú ©Ý x¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜU¢ x¢éÁ¢G¢Ú¢ ¶¢H ±x¢GñÚ¢ ÐÚ }¢¢ñÜGêUÈGU Ý ã¢ï ¼¢ï
¶¢H ÜU¢ }¢¢çHÜU çÁ¢S¢ }¢S¢ÚÈGU }¢ï´ Ó¢¢ãï Îï S¢ÜU¼¢ ãñ }¢-S¢HÝ ÎèÝè
}¢ÎíS¢ï ÜU¢ï Îï Îï) }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼,
}¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : ¥x¢Ú ÜéUÀ H¢ïx¢ ¥ÐÝï ²ã¢æ ÜUè ¶¢Hï´ ãG¢Á¢¼ }¢‹Î ²¼è}¢¢ï´,
Ï¢ï±¢¥¢ïæ, ç}¢SÜUèÝ¢ï´ ÜU¢ï ÎïÝ¢ Ó¢¢ãï´ çÜU §Ý ÜUè S¢êÚ¼ï ãG¢Á¢¼ Ú±¢§ü
²ïãè ã¢ï, ©S¢ï ÜU¢ï§ü ±¢§GÁ¢G (²¢’Ýè ±¢’Á¢G ÜUãÝï ±¢H¢) ²¢ }¢ÎíS¢ï
±¢H¢ Ú¢ïÜU ÜUÚ }¢ÎíS¢ï ÜïU çH²ï Hï Hï ¼¢ï ²ïã ©S¢ ÜU¢ ÁG¢éË}¢ ã¢ïx¢¢ J
(}¢éHwG¶GS¢ ¥Á¢G ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 501)
¶¢H¢ï´ ÜïU çH²ï Ï¢ï Á¢¢ çÁ¢GÎ }¢¼ ÜUèçÁ¢²ï¶¢H¢ï´ ÜïU çH²ï Ï¢ï Á¢¢ çÁ¢GÎ }¢¼ ÜUèçÁ¢²ï¶¢H¢ï´ ÜïU çH²ï Ï¢ï Á¢¢ çÁ¢GÎ }¢¼ ÜUèçÁ¢²ï¶¢H¢ï´ ÜïU çH²ï Ï¢ï Á¢¢ çÁ¢GÎ }¢¼ ÜUèçÁ¢²ï¶¢H¢ï´ ÜïU çH²ï Ï¢ï Á¢¢ çÁ¢GÎ }¢¼ ÜUèçÁ¢²ï
„é±¢H: ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü à¢wGS¢ ¥ãHï S¢é‹Ý¼ ÜïU çÜUS¢è }¢ÎíS¢ï ²¢ çÜUS¢è x¢GÚèÏ¢
}¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ï ¶¢H ÎïÝï ÜU¢ ±¢’Î¢ ÜUÚ Ó¢éÜU¢ ã¢ï ©S¢ ÜU¢ï
Ï¢ §SÚ¢Ú ¥ÐÝï §Î¢Úï }¢-S¢HÝ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU çH²ï ¶¢H
ÎïÝï ÐÚ ¥¢}¢¢Î¢ ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?

…±¢Ï¢: »ïS¢¢ Ý ÜUÚï çÜU ²êæ ¥¢ÐS¢ }¢ï´ ¥GÎ¢±¼ ± }¢éÝ¢-ÈGUÚ¼ ÜU¢
çS¢çËS¢H¢ ã¢ïx¢¢, çÈGU¼Ý¢ï´, x¢GèÏ¢¼¢ï´, Ó¢éçxGH²¢ï´, Ï¢Î x¢é}¢¢çÝ²¢ï´,
§ËÁ¢G¢}¢ ¼Ú¢çà¢²¢ï´ ¥¢ñÚ çÎH ¥¢Á¢G¢çÚ²¢ï´ ±x¢GñÚ¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜïU ÎÚ±¢Á¢Gï
¶éHï´x¢ï J }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼,
}¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý ÈGU¼¢±¢
Ú-Á¢Gç±Ä²¢ çÁ¢ËÎ 21 S¢ÈGUãG¢ 253 ÐÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´
}¢ï´ çÏ¢H¢ ±Á¢ãï à¢Ú-§üG §çwG¼H¢ÈGU ± çÈGU¼Ý¢ ÐñÎ¢ ÜUÚÝ¢ Ý²¢Ï¢¼ï
à¢ñ¼G¢Ý ãñ J (²¢’Ýè »ïS¢ï H¢ïx¢ §S¢ }¢é¥G¢-}¢Hï }¢ï´ à¢ñ¼G¢Ý ÜïU Ý¢§Ï¢
ãñ´) ãGÎèS¢ï Ð¢ÜU }¢ï´ ãñ : “çÈGU¼Ý¢ S¢¢ï Úã¢ ãñ ©S¢ ÜïU Á¢x¢¢Ýï ±¢Hï
ÐÚ ¥ËH¢ã ÜUè H¢’Ý¼ J”
S¢é‹Ýè }¢Î¢çÚS¢ ÜUè ¶¢Hï´ }¢¼ ÜU¢çÅ²ïS¢é‹Ýè }¢Î¢çÚS¢ ÜUè ¶¢Hï´ }¢¼ ÜU¢çÅ²ïS¢é‹Ýè }¢Î¢çÚS¢ ÜUè ¶¢Hï´ }¢¼ ÜU¢çÅ²ïS¢é‹Ýè }¢Î¢çÚS¢ ÜUè ¶¢Hï´ }¢¼ ÜU¢çÅ²ïS¢é‹Ýè }¢Î¢çÚS¢ ÜUè ¶¢Hï´ }¢¼ ÜU¢çÅ²ï
„é±¢H: ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü ÜUãï çÜU }¢ñ´ ãÚ S¢¢H ÈGéUH¢æ S¢é‹Ýè §Î¢Úï ÜU¢ï ¶¢H
Îï¼¢ ãêæ J ©S¢ ÜU¢ï ²ïã S¢}¢Û¢¢Ý¢ ÜñUS¢¢ çÜU §S¢ S¢¢H ã}¢¢Úï ÎèÝè
§Î¢Úï }¢-S¢HÝ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜU¢ï ¶¢H Îï ÎèçÁ¢²ï J
…±¢Ï¢: ¥x¢Ú ±¢ïã S¢¢çãGÏ¢ çÜUS¢è »ïS¢è Á¢x¢ã ¶¢H Îï¼ï ãñ´ Á¢¢ï çÜU
©S¢ ÜU¢ S¢ãGèãG }¢S¢ÚÈGU ãñ ¼¢ï ©S¢ §Î¢Úï ÜU¢ï }¢ãGM}¢ ÜUÚ ÜïU
¥ÐÝè ¼‹Á¢Gè}¢ ÜïU çH²ï ¶¢H ãG¢çS¢H ÜUÚ HïÝ¢ ©S¢ §Î¢Úï
±¢H¢ï´ ÜïU çH²ï S¢Î}¢ï ÜU¢ Ï¢¢§GS¢ ã¢ïx¢¢, ²êæ ¥¢ÐS¢ }¢ï´ ÜUà¢èÎx¢è
ÐñÎ¢ ã¢ïx¢è çHã¢Á¢G¢ ãÚ ©S¢ ÜU¢}¢ S¢ï §çÁ¼Ý¢Ï¢ ÜUèçÁ¢²ï çÁ¢S¢

S¢ï }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ }¢ï´ Ï¢¢ã}¢ Úç‹Á¢à¢ï´ ã¢ï´ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ï ÝzGÚ¼
± ±ãGà¢¼ S¢ï Ï¢Ó¢¢Ý¢ Ï¢ãé¼ Á¢GMÚè ãñ J Á¢ñS¢¢ çÜU
ãGéÁG¢êÚï ¥ÜUÚ}¢, ÝêÚï }¢éÁ¢SS¢}¢, à¢¢ãï Ï¢Ýè ¥¢Î}¢, ÚS¢êHï
}¢éãGì¼à¢}¢ ÜU¢ §à¢¢üÎï }¢é¥GÁGÁ¢G}¢ ãñ :
²¢’Ýè wG¢éà¢ ¶GÏ¢Úè S¢éÝ¢¥¢ï ¥¢ñÚ
(H¢ïx¢¢ï´ ÜU¢ï) ÝzGÚ¼ Ý çÎH¢¥¢ï J
S¢é‹Ýè }¢ÎíS¢ï ÜU¢ï ¶¢H wG¢éÎ Îï ¥¢§²ïS¢é‹Ýè }¢ÎíS¢ï ÜU¢ï ¶¢H wG¢éÎ Îï ¥¢§²ïS¢é‹Ýè }¢ÎíS¢ï ÜU¢ï ¶¢H wG¢éÎ Îï ¥¢§²ïS¢é‹Ýè }¢ÎíS¢ï ÜU¢ï ¶¢H wG¢éÎ Îï ¥¢§²ïS¢é‹Ýè }¢ÎíS¢ï ÜU¢ï ¶¢H wG¢éÎ Îï ¥¢§²ï
„é±¢H: ¥x¢Ú ÜUãè´ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU çH²ï ¶¢H HïÝï ÐãéæÓ¢ï, ©S¢ Ýï
»ÜU ã}¢ï´ Îè ¥¢ñÚ »ÜU ¶¢H Ï¢Ó¢¢ ÜUÚ Ú¶¼ï ãé» ÜUã¢ çÜU ²ïã
¥ãHï S¢é‹Ý¼ ÜïU ÈGéUH¢æ Î¢LH ©GHê}¢ ÜU¢ï ÎïÝè ãñ J ¥¢Ð ¥¢{ï Í¢‹Åï
ÜïU Ï¢¢’Î }¢¢’Hê}¢ ÜUÚ HèçÁ¢²ï ¥x¢Ú ±¢ïã HïÝï Ý ¥¢»æ ¼¢ï ²ïã
¶¢H |¢è ¥¢Ð ãè Hï HèçÁ¢²ï J »ïS¢è S¢êÚ¼ }¢ï´ v²¢ ÜUÚÝ¢
Ó¢¢çã²ï ?
…±¢Ï¢: ²ïã Á¢GïãìÝ }¢ï´ Úãï çÜU ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢Hï´ §ÜUnè ÜUÚÝ¢ Î¢’±¼ï
§SH¢}¢è ÜU¢ “}¢vGS¢Î” Ýãè´ “Á¢GMÚ¼” ãñ J Î¢’±¼ï §SH¢}¢è
ÜU¢ »ÜU }¢vGS¢Î ÝïÜUè ÜUè Î¢’±¼ ¥G¢}¢ ÜUÚÝï ÜUè x¢GÚÁ¢G S¢ï
ÝzGÚ¼ï´ ç}¢Å¢Ý¢ ¥¢ñÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜïU çÎH¢ï´ }¢ï´ }¢ãGÏÏ¢¼¢ï´ ÜïU Ó¢Ú¢x¢G
Á¢H¢Ý¢ |¢è ãñ J ¼}¢¢}¢ S¢é‹Ýè §Î¢Úï »ÜU ¼GÚãG S¢ï Î¢’±¼ï
§SH¢}¢è ãè ÜïU §Î¢Úï ãñ´ ¥¢ñÚ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ¼}¢¢}¢ S¢é‹Ýè
§Î¢Ú¢ï´ ÜUè ¥ÐÝè ¥ÐÝè ¥¢ñÚ ¥ÐÝè S¢é‹Ý¼¢ï´ |¢Úè ¼ãGÚèÜU ãñ J
27

}¢éç}ÜUÝ¢ S¢êÚ¼ }¢ï´ ¥ÓÀè ¥ÓÀè çÝÄ²¼ï´ ÜUÚ ÜïU ¥¢Ð ¶GéÎ ©S¢
S¢é‹Ýè Î¢LH ©GHê}¢ ÜU¢ï ¶¢H ÐãéæÓ¢¢ ÎèçÁ¢²ï J §S¢ ¼GÚãG
}¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ çÎH |¢è ¶Géà¢ ÜUÚÝï ÜUè S¢¥G¢Î¼
ãG¢çS¢H ã¢ïx¢è J ¼¢Á¢Î¢Úï çÚS¢¢H¼, à¢ã‹à¢¢ãï ÝéÏ¢éÃ±¼, }¢éS¼GÈGU¢
Á¢¢Ýï ÚãG}¢¼, à¢}»G Ï¢ÁG}¢ï çãÎ¢²¼ Ýï
§à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “ÈGUÚ¢§Á¢G ÜïU Ï¢¢’Î S¢Ï¢ ¥¢’}¢¢H }¢ï´
¥ËH¢ã ÜU¢ï çÁ¢G²¢Î¢ Œ²¢Ú¢ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ çÎH wG¢éà¢
ÜUÚÝ¢ ãñ J”
¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H Ï¢ïÓ¢ Îè ¼¢ï ?¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H Ï¢ïÓ¢ Îè ¼¢ï ?¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H Ï¢ïÓ¢ Îè ¼¢ï ?¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H Ï¢ïÓ¢ Îè ¼¢ï ?¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H Ï¢ïÓ¢ Îè ¼¢ï ?
„é±¢H: çÜUS¢è Ýï ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H Ï¢ïÓ¢ ÜUÚ ÚÜGU}¢ ãG¢çS¢H ÜUÚ
Hè ¥Ï¢ ±¢ïã }¢çSÁ¢Î }¢ï´ Îï S¢ÜU¼¢ ãñ ²¢ Ýãè´ ?
…±¢Ï¢: ²ã¢æ çÝÄ²¼ ÜU¢ »’ç¼Ï¢¢Ú ãñ J ¥x¢Ú ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè
¶¢H ¥ÐÝè Á¢G¢¼ ÜïU çH²ï ÚÜGU}¢ ÜïU §G±Á¢G Ï¢ïÓ¢è ¼¢ï ²êæ Ï¢ïÓ¢Ý¢
|¢è Ý¢ Á¢¢§Á¢G ãñ ¥¢ñÚ ²ïã ÚÜGU}¢ §S¢ à¢wGS¢ ÜïU ãGÜGU }¢ï´ }¢¢Hï
¶GÏ¢èS¢ ãñ ¥¢ñÚ §S¢ ÜU¢ S¢-ÎÜGU¢ ÜUÚÝ¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ çHã¢Á¢G¢
çÜUS¢è à¢Ú-§üG ÈGUÜGUèÚ ÜU¢ï Îï Îï J ¥¢ñÚ ¼¢ñÏ¢¢ |¢è ÜUÚï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú
çÜUS¢è ÜU¢Úï ¶GñÚ ÜïU çH²ï }¢-S¢HÝ }¢çSÁ¢Î }¢ï´ ÎïÝï ãè ÜUè
çÝÄ²¼ S¢ï Ï¢ïÓ¢è ¼¢ï Ï¢ïÓ¢Ý¢ |¢è Á¢¢§Á¢G ãñ ¥¢ñÚ ¥Ï¢ }¢çSÁ¢Î }¢ï´
ÎïÝï }¢ï´ ÜU¢ï§ü ãGÚÁ¢ (|¢è) Ýãè´ J
Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ |¢êH x¢²¢ J
28

ÜUGS„¢Ï¢ ÜUï çH²ï 20 }¢-ÎÝè ÈUêH
 1 ÐãHï çÜU„è }¢¢çãÚ x¢¢ïà¼ ÈUGÚ¢ïà¢ ÜUè çÝx¢Ú¢Ýè }¢ïæ …GÏãG ±x¢ñGÚ¢ ÜU¢
ÜU¢}¢ „è¶ Hï çÜU ©„ Ý¢ ¼…çÚÏ¢¢ ÜU¢Ú ÜUï çH²ï ²ïã ÜU¢}¢ …¢§…G
Ýãèæ ç…„ ÜUè ±…ã „ï çÜU„è ÜUï …¢Ý±Ú ÜUï x¢¢ïà¼ ¥¢ñÚ ¶¢H ±x¢GñÚ¢
ÜU¢ï ©GÈUüG ± ¥G¢Î¼ (²¢’Ýè ¥G¢}¢ }¢¢’}¢êH ¥¢ñÚ ÎS¼êÚ) „ï ãÅ ÜUÚ
ÝévG„¢Ý Ðãéæ™¼¢ ã¢ï J
2 }¢¢çãÚ x¢¢ïà¼ ÈUGÚ¢ïà¢ ÜU¢ï |¢è ™¢çã²ï çÜU …ËÎ Ï¢¢…Gè ²¢ H¢ ÐÚ±¢ãè
ÜUï „Ï¢Ï¢ ¶¢H }¢ïæ ©GÈUüG ± ¥G¢Î¼ „ï …G¢§Î x¢¢ïà¼ Ý Hx¢¢ ÚãÝï Îï,
§„è ¼GÚãG ÀèÀÇïG ©¼¢ÚÝï }¢ïæ |¢è »ãGç¼²¢¼G „ï ÜU¢}¢ Hï çÜU §„ }¢ïæ
wG±¢ã }¢ wG±¢ã Ï¢¢ïÅè ¥¢ñÚ ™ÚÏ¢è Ý ™Hè …¢» J Ýè…G ¶¢§ü …¢Ýï
±¢Hè ãça²¢æ ±x¢GñÚ¢ |¢è ÈUïæÜUÝï ÜUï Ï¢…¢» ÅéÜUÇGï Ï¢Ý¢ ÜUÚ x¢¢ïà¼ ãè
}¢ïæ Ç¢H Îï ¥¢ñÚ }¢¢çãÚ x¢¢ïà¼ ÈUGÚ¢ïà¢ ÜU¢ï |¢è ©GÈUüG ± ¥G¢Î¼ „ï ãÅ
ÜUÚ x¢¢ïà¼ ²¢ ¶¢H ÜU¢ï ÝévG„¢Ý Ðãéæ™¢Ý¢ …¢§…G Ýãèæ J
 3 Ï¢-ÜUGÚã §üGÎ }¢ïæ ©G}¢ê}¢Ý Ï¢ÇGï …¢Ý±Ú ÜU¢ |¢ï…¢ ¥¢ñÚ …GÏ¢¢Ý
±x¢GñÚ¢ çÝÜU¢H ÜUÚ ç„Úè ÜU¢ Ï¢çÜUGÄ²¢ çãGS„¢ ¥¢ñÚ Ð¢» ÜUï
¶éÚ ÈïU´ÜU çÎ²ï …¢¼ï ãñæ, §„è ¼GÚãG Ï¢ÜUÚï ÜUï ç„Úè Ð¢» ÜUï |¢è
¶¢» …¢Ýï ±¢Hï Ï¢¢’…G ¥Á…G¢ wG±¢ã }¢ wG±¢ã …G¢»¥G ÜUÚ
çÎ²ï …¢¼ï ãñæ »ï„¢ Ý çÜU²¢ …¢» ¥x¢Ú ¶éGÎ ¶¢Ý¢ Ýãèæ ™¢ã¼ï
¼¢ï çÜU„è x¢GÚèÏ¢ }¢é„Ë}¢¢Ý ÜU¢ï Ï¢éH¢ ÜUÚ »ãGç¼Ú¢}¢ ÜUï „¢ƒ
Îèç…²ï çÜU §„ ¼GÚãG ÜUï ÜU¢ÈUGè ¥zGÚ¢Î §Ý çÎÝ¢ïæ x¢¢ïà¼ ¥¢ñÚ
29

™ÚÏ¢è ±x¢GñÚ¢ ÜUè ¼H¢à¢ }¢ïæ çÈUÚ Úãï ã¢ï¼ï ãñæ J Ýè…G ²ïã |¢è
²¢Î Úç¶²ï çÜU Ï¢ÇGï …¢Ý±Ú ÜUï ç„Úè Ð¢» }¢éÜU}}¢H ™}¢ÇGï
„}¢ï¼ ¥SH ¶¢H „ï …éÎ¢ ÜUÚ HïÝï ÜUè ±…ã „ï ¶¢H ÜUè
ÜUGè}¢¼ }¢ïæ ÜU}¢è ¥¢¼è ãñ J
4 ¥G¢}¢ çÎÝ¢ïæ }¢ïæ ÐêæÀ ÜU¢ x¢¢ïà¼ Îê„Úï x¢¢ïà¼ ÜUï „¢ƒ ±ÁGÝ }¢ïæ Ï¢ï™¢ …¢¼¢
ãñ …Ï¢ çÜU ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï …¢Ý±Ú ÜUè ÐêæÀ ©G}¢ê}¢Ý ¶¢H }¢ïæ ãè …¢Ýï
Îï¼ï ãñæ ©„ „ï §„ ÜU¢ x¢¢ïà¼ …G¢»¥G ã¢ï …¢¼¢ ãñ, Ï¢çËÜU Ï¢ÇGï …¢Ý±Ú
}¢ïæ „ï Ï¢¢’…G ¥±ÜUG¢¼ ¶¢H „}¢ï¼ ÐêæÀ ÜU¢Å ÜUÚ ÈïU´ÜU Îï¼ï ãñæ, ²ïã
¼GÚèÜUG¢ |¢è x¢GH¼G ãñ, §„ ¼GÚãG ÜUÚÝï „ï ¶¢H ÜUè ÜUGè}¢¼ }¢ïæ |¢è ÜU}¢è
¥¢¼è ãñ J
5 ç…Ý }¢éËÜU¢ïæ }¢ïæ ¶¢H ÜU¢}¢ }¢ïæ Hï Hè …¢¼è ãñ (}¢-„HÝ Ð¢ÜU
± çã‹Î }¢ïæ) ±ã¢æ ©GÈUüG „ï ãÅ ÜUÚ wG±¢ã }¢ wG±¢ã »ï„è …x¢ã
“ÜUÅ” Hx¢¢ ÎïÝ¢ …¢§…G Ýãèæ ç…„ „ï ¶¢H ÜUè ÜUGè}¢¼ }¢ïæ
ÜU}¢è ¥¢ …¢» J x¢¢ïà¼ ÈUGÚ¢ïà¢¢ïæ ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ç…„ ¼GÚãG ¥ÐÝï
…G¢¼è …¢Ý±Ú ÜUè ¶¢H „æ|¢¢H S¢æ|¢¢H ÜUÚ ©{ïÇG¼ï ãñæ, Îê„Ú¢ïæ
ÜUï }¢é¥G¢-}¢Hï }¢ïæ |¢è §„è ¼GÚãG ÜUÚïæ J
 6 Îé}Ï¢ï ÜUè ™vÜUè ÜUè ¶¢H ©{ïÇGÝï }¢ïæ §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ ¶G²¢H Úç¶²ï
çÜU ™ÚÏ¢è ¶¢H }¢ïæ Ï¢¢ÜUGè Ý Úãï J
 7 ÀèÀÇGï ¥¢ñÚ ™ÚÏ¢è »ÜU ¼GÚÈUG …}¥G ÜUÚ ÜUï ¥¢ç¶GÚ }¢ïæ ÀèÀÇG¢ïæ ÜUè
¥¢ÇG }¢ïæ ™ÚÏ¢è |¢è ©Æ¢ Hï …¢Ý¢ {¢ïÜU¢ ¥¢ñÚ ™¢ïÚè ãñ J ÐêÀ ÜUÚ |¢è
30

Ý Hïæ çÜU “„é±¢H” ãñ ¥¢ñÚ çÏ¢H¢ ãG¢…¼ï à¢Ú-§üG „é±¢H …¢§…G
Ýãèæ J ÈUGÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈUG¢ : …¢ï à¢wG„ ãG¢…¼
ÜUï çÏ¢x¢GñÚ H¢ïx¢¢ïæ „ï „é±¢H ÜUÚ¼¢ ãñ ±¢ïã }¢éæã }¢ïæ ¥æx¢¢Úï Ç¢HÝï ±¢Hï
ÜUè ¼GÚãG ãñ J
8 Ï¢„¢ ¥±ÜUG¢¼ ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï …¢Ý±Ú }¢ïæ „ï Ï¢¢ïÅè ÜU¢ Ï¢ïã¼ÚèÝ x¢¢ïH
H¢ïƒÇG¢ ™éÐÜUï „ï Å¢ïÜUÚè }¢ïæ „ÚÜU¢ çH²¢ …¢¼¢ ãñ ²ïã „¢ÈUG „¢ÈUG
™¢ïÚè ãñ J çÏ¢H¢ §…¢…G¼ï à¢Ú-§üG }¢¢æx¢ ÜUÚ HïÝ¢ |¢è ÎéLS¼ Ýãèæ J
ÈUGÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈUG¢ ãñ : “…¢ï }¢¢H }¢ïæ §…G¢ÈUGï
ÜUï çH²ï H¢ïx¢¢ïæ „ï „é±¢H ÜUÚ¼¢ ãñ ±¢ïã ¥æx¢¢Úï }¢¢æx¢¼¢ ãñ, ¥Ï¢ ©„
ÜUè }¢Ú…Gè ãñ çÜU ¥æx¢¢Úï ÜU}¢ …}¥G ÜUÚï ²¢ ç…G²¢Î¢ J”
ã¢æ ¥x¢Ú H¢ïx¢¢ïæ }¢ïæ x¢¢ïà¼ Ï¢¢æÅ¢ …¢ Úã¢
ãñ ¥¢ñÚ x¢¢ïà¼ ÈUGÚ¢ïà¢ Ýï |¢è HïÝï ÜUï çH²ï ã¢ƒ Ï¢ÉG¢ çÎ²¢ ¼¢ï
ãGÚ… Ýãèæ J
 9 x¢¢ïà¼ ÜU¢ ãÚ ±¢ïã çãGS„¢ …¢ï ¥G¢}¢ çÎÝ¢ïæ }¢ïæ §çS¼’}¢¢H }¢ïæ çH²¢
…¢¼¢ ãñ, ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï çÎÝ¢ïæ }¢ïæ |¢è ÜU¢}¢ }¢ïæ çH²¢ …¢» J ÈUïÈUÇGï ¥¢ñÚ
™ÚÏ¢è ±x¢GñÚ¢ ÜUï ÅéÜUÇGï ÜUÚ ÜUï x¢¢ïà¼ ÜUï „¢ƒ ¼vG„è}¢ ÜUÚ ÎïÝ¢
}¢éÝ¢ç„Ï¢ ãñ, §„ ¼GÚãG ÜUè ™è…G¢ïæ ÜU¢ï ÈUïæÜU¢ Ý …¢» ¥x¢Ú ¶éGÎ ¶¢Ý¢
²¢ x¢¢ïà¼ ÜUï „¢ƒ ¼vG„è}¢ ÜUÚÝ¢ Ýãèæ ™¢ã¼ï ¼¢ï ²êæ |¢è ã¢ï „ÜU¼¢
ãñ çÜU …¢ï …GMÚ¼ }¢‹Î HïÝ¢ ™¢ãï ©„ï Ï¢éH¢ ÜUÚ Îï çÎ²¢ …¢» ²¢
çÜU„è ÜUï ãG±¢Hï ÜUÚ çÎ²¢ …¢» çÜU çÜU„è …GMÚ¼ }¢‹Î ÜU¢ï Îï Îï
Ï¢çËÜU »ãGç¼²¢¼G §„è }¢ïæ ãñ çÜU ¶éGÎ ãè çÜU„è }¢é„Ë}¢¢Ý ÜUï ãG±¢Hï ÜUÚ
31

Îèç…²ï J ²ïã }¢S¥H¢ ²¢Î Úãï çÜU x¢GñÚ }¢éçSH}¢ |¢æçx¢²¢ïæ ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ï ¶¢H
¼¢ï v²¢ »ÜU Ï¢¢ïÅè |¢è ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï x¢¢ïà¼ }¢ïæ „ï ÎïÝ¢ …¢§…G Ýãèæ J
10¥x¢Ú …¢Ý±Ú ÜUï x¢Hï }¢ïæ ÚS„è, Ýƒ, ™}¢ÇGï ÜU¢ Ð^¢, Í¢éæx¢éM, ã¢Ú
±x¢ñGÚ¢ ãñ ¼¢ï §Ý „Ï¢ ÜU¢ï ÀéÚè „ï …êæ ¼êæ ÜU¢Å ÜUÚ Ýãèæ Ï¢çËÜU ÜUG¢§GÎï
ÜUï }¢é¼G¢çÏ¢ÜUG ¶¢ïH ÜUÚ çÝÜU¢H HïÝ¢ ™¢çã²ï ¼¢çÜU Ý¢Ð¢ÜU Ý ã¢ïæ J
çÏ¢x¢GñÚ çÝÜU¢Hï …GÏãG ÜUÚÝï ÜUè „êÚ¼ }¢ïæ ²ïã ™è…Gïæ wG¢êÝ ¥¢HêÎ ã¢ï
…¢¼è ãñæ ¥¢ñÚ }¢S¥H¢ ²ïã ãñ çÜU çÏ¢H¢ ãG¢…¼ çÜU„è Ð¢ÜU ™è…G ÜU¢ï
ÜUGSÎÝ (²¢’Ýè …¢Ý Ï¢êÛ¢ ÜUÚ) Ý¢Ð¢ÜU ÜUÚÝ¢ ãGÚ¢}¢ ãñ J çÏ¢HÈUG…üG
Ý¢Ð¢ÜU ã¢ï |¢è …¢»æ ¼Ï¢ |¢è ©Ý ÜU¢ï ÈUïæÜU Ý çÎ²¢ …¢», Ð¢ÜU ÜUÚ
ÜUï ¶éGÎ §çS¼’}¢¢H }¢ïæ H¢»æ ²¢ çÜU„è }¢é„Ë}¢¢Ý ÜU¢ï Îï Îïæ J ²¢Î
Úç¶²ï ! ¼ÁG²è»G }¢¢H (²¢’Ýè }¢¢H …G¢»¥G ÜUÚÝ¢) ãGÚ¢}¢ ãñ J
 11 ÀéÚè ÈïUÚÝï „ï ÜUGÏH …¢Ý±Ú ÜUï x¢Hï ÜUè ¶¢H Ý}¢ü ÜUÚÝï ÜUï çH²ï
¥x¢Ú Ð¢ÜU Ð¢Ýè ÜUï Ï¢Ú¼Ý }¢ïæ Ý¢Ð¢ÜU wG¢êÝ ±¢H¢ ã¢ƒ Ç¢H ÜUÚ
™éËHê |¢Ú¢ ¼¢ï ™éËHê ÜU¢ ¥¢ñÚ ©„ Ï¢Ú¼Ý ÜU¢ ¼}¢¢}¢ Ð¢Ýè Ý¢Ð¢ÜU
ã¢ï x¢²¢ J ¥Ï¢ ²ïã Ð¢Ýè x¢Hï ÐÚ }¢¼ Ç¢çH²ï J §„ ÜU¢ ¥¢„¢Ý „¢
ãGH ²ïã ãñ çÜU ç…Ý ÜU¢ …¢Ý±Ú ãñ ©„è „ï ÜUçã²ï ±¢ïã Ð¢ÜU „¢ÈUG
Ð¢Ýè ÜU¢ çx¢H¢„ |¢Ú ÜUÚ ¥ÐÝï ã¢ƒ „ï …¢Ý±Ú ÜUï x¢Hï ÐÚ Ç¢çH²ï
}¢x¢Ú ²ïã »ãGç¼²¢¼G ÜUè …¢» çÜU çx¢H¢„ „ï Ð¢Ýè Ç¢HÝï ²¢ çÀÇGÜUÝï
ÜUï Î¢ñÚ¢Ý Ï¢è™ }¢ïæ Ý ÜU¢ï§ü ¥ÐÝ¢ wG¢êÝ ¥¢HêÎ ã¢ƒ Ç¢çH²ï Ý ãè Ð¢Ýè
±¢Hï x¢Hï ÐÚ wG¢êÝ ±¢H¢ ã¢ƒ }¢Hï ²ïã Ï¢¢¼ ç„ÈUüG ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï çH²ï
¶G¢„ Ýãèæ, …Ï¢ |¢è …GÏãG ÜUÚïæ §„ ÜU¢ ¶G²¢H Úç¶²ï J
32

12…GÏãG ÜUï Ï¢¢’Î wG¢êÝ ¥¢HêÎ ÀéÚè ¥¢ñÚ ©„è wG¢êÝ „ï çHƒÇGï ãé» ã¢ƒ
{¢ïÝï ÜUï çH²ï Ð¢Ýè ÜUè Ï¢¢ËÅè }¢ïæ Ç¢H ÎïÝï „ï ÀéÚè ¥¢ñÚ ã¢ƒ Ð¢ÜU
Ýãèæ ã¢ï¼ï ©ËÅ¢ Ï¢¢ËÅè ÜU¢ „¢Ú¢ Ð¢Ýè |¢è Ý¢Ð¢ÜU ã¢ï …¢¼¢ ãñ J
¥vS¢Ú §„è ¼GÚãG ÜUï Ý¢Ð¢ÜU Ð¢Ýè „ï ¶¢H ©{ïÇGÝï }¢ïæ |¢è }¢ÎÎ Hè
…¢¼è ãñ ¥¢ñÚ ²ïãè Ð¢Ýè x¢¢ïà¼ ÜUï ¥‹ÎMÝè çãGS„ï }¢ïæ …}¥G à¢éÎ¢
wG¢êÝ {¢ïÝï ÜUï çH²ï |¢è Ï¢ã¢²¢ …¢¼¢ ãñ x¢¢ïà¼ ÜUï ¥‹ÎÚ ÜU¢ wG¢êÝ Ð¢ÜU
ã¢ï¼¢ ãñ }¢x¢Ú Ý¢Ð¢ÜU Ð¢Ýè Ï¢ã¢Ýï ÜUï „Ï¢Ï¢ ²ïã ÝévG„¢Ý ã¢ï¼¢ ãñ çÜU
²ïã Ý¢Ð¢ÜU Ð¢Ýè …ã¢æ …ã¢æ „ï x¢é…GÚ¼¢ ãñ x¢¢ïà¼ ÜUï Ð¢ÜU çãGS„ï ÜU¢ï
|¢è Ý¢Ð¢ÜU ÜUÚ¼¢ ™H¢ …¢¼¢ ãñ J »ï„¢ }¢¼ ÜUèç…²ï J
13 ¥…èÚ x¢¢ïà¼ ÈUGÚ¢ïà¢ ÜUï çH²ï ²ïã …GMÚè ãñ çÜU Ï¢-ÜUGÚã §üGÎ
ÜUï ©GÈUüG ± ¥G¢Î¼ (²¢’Ýè ÎS¼êÚ) ÜUï }¢é¼G¢çÏ¢ÜUG ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï
x¢¢ïà¼ ÜUè Ï¢¢ïçÅ²¢æ Ï¢Ý¢ ÜUÚ Îï J Ï¢¢’…G ÜUGS„¢Ï¢ …ËÎ Ï¢¢…Gè ÜUï
„Ï¢Ï¢ x¢¢ïà¼ ÜUï Ï¢ÇGï Ï¢ÇGï ÅéÜUÇGï Ï¢Ý¢¼ï, ÝçH²¢æ |¢è „ãGèãG „ï
¼¢ïÇG ÜUÚ Ýãèæ Îï¼ï ¥¢ñÚ ç„Úè Ð¢» |¢è „¢çÏ¢¼ À¢ïÇG ÜUÚ ™H
Îï¼ï ãñæ, »ï„¢ Ý çÜU²¢ ÜUÚïæ J §„ ¼GÚãG ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ±¢Ýï ±¢Hï
„wG¼ ¥¢…G}¢¢§à¢ }¢ïæ ¥¢ …¢¼ï ãñæ ¥¢ñÚ Ï¢„¢ ¥±ÜUG¢¼ ç„Úè Ð¢»
±x¢GñÚ¢ ÈUïæÜUÝï ÐÇG …¢¼ï ãñæ J Ï¢¢’…G H¢ïx¢ „Ï¢í ÜUÚÝï ÜUï Ï¢…¢»
ÜUGS„¢Ï¢ ÜU¢ï Ï¢éÚï Ï¢éÚï ¥ËÜUG¢Ï¢ ¥¢ñÚ x¢¢çH²¢ïæ „ï Ý±¢…G¼ï ¥¢ñÚ
wG¢êÏ¢ x¢éÝ¢ã¢ïæ |¢Úè Ï¢¢¼ïæ ÜUÚ¼ï ãñæ J ã¢æ, §…¢Ú¢ ÜUÚ¼ï ±vG¼ ÜUGS„¢Ï¢
Ýï ÜUã çÎ²¢ ã¢ï çÜU ç„Úè Ð¢» Ï¢Ý¢ ÜUÚ Ýãèæ Îêæx¢¢ ¼¢ï ¥Ï¢
„¢çÏ¢¼ À¢ïÇGÝï }¢ïæ ÜU¢ï§ü ãGÚ… Ýãèæ J
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÜUè ÜUS¢Ú¼ ÜUÚ¢ï Ï¢ïà¢ÜU ²ïã ¼é}ã¢Úï
çH²ï ¼Gã¢Ú¼ ãñ J
33

14Ï¢¢’…G ÜUGS„¢Ï¢ çãG„ü ÜUï „Ï¢Ï¢ Ï¢ãé¼ ç…G²¢Î¢ …¢Ý±Ú “Ï¢éÜU” ÜUÚ
Hï¼ï ãñæ ¥¢ñÚ »ÜU …x¢ã ÀéÚè ÈUïÚ ÜUÚ Îê„Úè …x¢ã ™Hï …¢¼ï ãñæ, çÈUÚ
©{Ú x¢H¢ ÜU¢Å ÜUÚ ÐãHè …x¢ã ±¢Ð„ ¥¢ ÜUÚ ¶¢H ©{ïÇGÝï
Hx¢¼ï ãñæ ¥¢ñÚ ¥Ï¢ Îê„Úè …x¢ã ±¢Hï “§ç‹¼…G¢Ú” ÜUè ¥¢x¢ }¢ïæ
„éHx¢¼ï ãñæ J §„ ¼GÚãG H¢ïx¢ Ï¢ãé¼ ¼vHèÈGU }¢ïæ ¥¢¼ï, Ï¢¢¼ïæ Ï¢Ý¢¼ï,
ÜUGS„¢Ï¢ ÜU¢ï Ï¢éÚ¢ |¢H¢ ÜUã¼ï ãñæ ¥¢ñÚ çÈUÚ ÜU§ü x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜUï ÎÚ±¢…Gï
¶éH¼ï ãñæ J ÜUGS„¢Ï¢¢ïæ ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ÜU¢}¢ ©¼Ý¢ ãè Hïæ ç…¼Ý¢
„HèÜUGï ÜUï „¢ƒ ÜUÚ „ÜUïæ ¥¢ñÚ çÜU„è ÜU¢ï çà¢ÜU¢²¼ ÜU¢ }¢¢ñÜUG¥G Ý
ç}¢Hï J
15ÜUGS„¢Ï¢ ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU x¢¢ïà¼ Ï¢Ý¢¼ï ±vG¼ ãGÚ¢}¢ ¥Á…G¢ …éÎ¢ ÜUÚ
ÜUï ÈUïæÜU Îï J ç…„ï x¢¢ïà¼ ¶¢Ý¢ ã¢ï ©„ ÐÚ …GÏ¢èãG¢ ÜUè ãGÚ¢}¢ ™è…G¢ïæ
ÜUè à¢Ý¢wG¼ ÈUG…üG ¥¢ñÚ }¢vMãï ¼ãGÚè}¢è ¥Á…G¢ ÜUè Ðã™¢Ý ±¢ç…Ï¢
ãñ ¼¢çÜU x¢éÝ¢ã¢ïæ |¢Úè ™è…ïæG Ý ¶¢ Ç¢Hï J (x¢¢ïà¼ ÜUï Ý ¶¢» …¢Ýï ±¢Hï
¥Á…G¢ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ¥¢x¢ï ¥¢ Úã¢ ãñ)
16x¢¢ïà¼ ÈUGÚ¢ïà¢ ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï çÎÝ¢ïæ }¢ïæ Ðñ„ï ÜU}¢¢Ýï ÜUè
çãG„ü ÜUï „Ï¢Ï¢ à¢Úè¥G¼ ÜUè ç¶GH¢ÈUG ±…Gèü ÜUÚ¼ï ãé» 100 …¢Ý±Ú
x¢GH¼ „H¼G ÜU¢Å ÜUÚ ¥ÐÝè ¥¢ç¶GÚ¼ Î¢± ÐÚ Hx¢¢Ýï ÜUï Ï¢…¢»
à¢Úè¥G¼ ÜUï }¢é¼G¢çÏ¢ÜUG Ï¢ïà¢ÜU ç„ÈUüG »ÜU ãè …¢Ý±Ú ÜU¢Åï,
Î¢ïÝ¢ïæ …ã¢Ý¢ïæ }¢ïæ §„ ÜUè wG¢êÏ¢ Ï¢-Ú-ÜU¼ïæ Ð¢»x¢¢ çÜU Ðñ„¢ïæ ÜUï H¢H™
}¢ïæ …ËÎ Ï¢¢…Gè ÜUè ±…ã „ï §„ ÜU¢}¢ }¢ïæ Ï¢„¢ ¥±ÜUG¢¼ Ï¢ãé¼ „¢Úï
x¢éÝ¢ã ÜUÚÝï ÐÇG …¢¼ï ãñæ J
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ¼é}¢ Á¢ã¢æ |¢è ã¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ ÐÉG¢ï çÜU ¼é}ã¢Ú¢ ÎéMÎ
}¢éÛ¢ ¼ÜU ÐãéæÓ¢¼¢ ãñ J
34

17Ï¢¢’…G x¢¢ïà¼ ÈUGÚ¢ïà¢ Ï¢ï™Ýï ÜUï Ï¢ÇGï (¥¢ñÚ À¢ïÅï) …¢Ý±Ú ÜUè ¶¢H
©¼¢Ú HïÝï ÜUï Ï¢¢’Î x¢¢ïà¼ ÜUï ¥‹ÎÚ }¢¢ñ…êÎ çÎH }¢ïæ ÜUÅ Hx¢¢ ÜUÚ
©„ }¢ïæ ²¢ wG¢êÝ ÜUè Ï¢ÇGè Ý„ }¢ïæ Ð¢§Ð ÜUï …GÚè»G Ð¢Ýè ™ÉG¢¼ï ãñæ §„
¼GÚãG ÜUÚÝï „ï x¢¢ïà¼ ÜU¢ ±ÁGÝ Ï¢ÉG …¢¼¢ ãñ J §„ ¼GÚãG ÜU¢ x¢¢ïà¼ {¢ïÜUï
„ï Ï¢ï™Ý¢ |¢è ãGÚ¢}¢ ¥¢ñÚ …ã‹Ý}¢ }¢ïæ Hï …¢Ýï ±¢H¢ ÜU¢}¢ ãñ J Ï¢¢’…G
}¢éx¢Gèü ÜU¢ x¢¢ïà¼ Ï¢ï™Ýï ±¢Hï …GÏãG ÜUï Ï¢¢’Î }¢éx¢Gèü ÜUï ÐÚ ©¼¢Ú ÜUÚ ÐïÅ
ÜUè „ÈGU¢§ü ÜUÚ ÜUï ç„ÈGUü çÎH ©„ }¢ïæ Hx¢¢ ÚãÝï Îï¼ï ¥¢ñÚ ©„ }¢éx¢Gèü ÜU¢ï
¼vGÚèÏ¢Ý 15 ç}¢ÝÅ ÜUï çH²ï Ð¢Ýè }¢ïæ Ç¢H Îï¼ï ãñæ, §„ ¼GÚãG §„ ÜUï
x¢¢ïà¼ ÜU¢ ±ÁGÝ ¼vGÚèÏ¢Ý 150 x¢í¢}¢ Ï¢ÉG …¢¼¢ ãñ J …GÏãG à¢éÎ¢ ÜU}¢…G¢ïÚ
Ï¢ÜUÚï ÜUï Æ‹Ç¢ ã¢ïÝï ÜUï Ï¢¢’Î ©„ ÜUè Ï¢¢ïæx¢ ÜUï …GÚè»G x¢¢ïà¼ }¢ïæ }¢éæã „ï
ã±¢ |¢Ú ÜUÚ x¢¢ïà¼ ÜU¢ï ÈéUH¢ Îï¼ï ãñæ, x¢¢ãÜU x¢¢ïà¼ Hï ÜUÚ Í¢Ú Ðãéæ™¼¢
ãñ ¼¢ï ã±¢ çÝÜUH ™éÜUè ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ x¢¢ïà¼ ÜUè ¼ã ±¢Hè ãça²¢æ Úã
…¢¼è ãñæ J ²ïã |¢è „Ú¢„Ú {¢ïÜU¢ ãñ, çÏ¢H ¶éG„ê„ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUï çÎÝ¢ïæ }¢ïæ
±ÁGÝ „ï Ï¢ï™ï …¢Ýï ±¢Hï ç…G‹Î¢ Ï¢ÜUÚ¢ïæ ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ï Ï¢ï„Ý (²¢’Ýè ™Ýï ÜU¢
¥¢Å¢) ç¶H¢ ÜUÚ ªÐÚ wG¢êÏ¢ Ð¢Ýè ±x¢GñÚ¢ çÐH¢ ÜUÚ ©Ý ÜU¢ ±ÁGÝ Ï¢ÉG¢
çÎ²¢ …¢¼¢ ãñ, »ï„ï …¢Ý±Ú |¢è ²êæ {¢ïÜUï „ï Ï¢ï™Ý¢ x¢éÝ¢ã ãñ J ²¢Î
Úç¶²ï ! ãGÚ¢}¢ ÜU}¢¢§ü }¢ïæ ÜU¢ï§ü |¢H¢§ü Ýãèæ J ÈUGÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈUG¢
: ç…„ Ýï ãGÚ¢}¢ ÜU¢ »ÜU HévG}¢¢ ¶¢²¢ ©„ ÜUè
™¢Hè„ çÎÝ ÜUè Ý}¢¢…Gïæ ÜUGÏ¢êH Ýãèæ ÜUè …¢»æx¢è ¥¢ñÚ ©„ ÜUè Îé¥G¢ ™¢Hè„
çÎÝ ¼ÜU Ý¢ }¢vGÏ¢êH ã¢ïx¢è J
}¢…GèÎ »ÜU çÚ±¢²¼ }¢ïæ ãñ : “§‹„¢Ý ÜUï ÐïÅ }¢ïæ …Ï¢ ãGÚ¢}¢ ÜU¢
HévG}¢¢ ÐÇG¼¢ ãñ, …G}¢èÝ ± ¥¢S}¢¢Ý ÜU¢ ãÚ çÈUGçÚà¼¢ ©„ ÐÚ ©„
±vG¼ ¼ÜU H¢’Ý¼ ÜUÚ¼¢ ãñ …Ï¢ ¼ÜU çÜU ±¢ïã ãGÚ¢}¢ HévG}¢¢ ©„ ÜUï ÐïÅ
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ S¢¢ï ÚãG}¢¼ï´ Ý¢çÁ¢GH ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ J
35

}¢ïæ Úãï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú §„è ãG¢H¼ }¢ïæ }¢Ú x¢²¢ ¼¢ï ©„ ÜU¢ çÆÜU¢Ý¢
…ã‹Ý}¢ ã¢ïx¢¢ J”
18ÎéLS¼ ÜU¢}¢ ÜUÚÝï }¢ïæ ²ÜUGèÝÝ ±vG¼ ç…G²¢Î¢ „ÈUüG ã¢ïx¢¢, §„ ÐÚ ã¢ï
„ÜU¼¢ ãñ ã}¢Ðïà¢¢ ¥zGÚ¢Î }¢…G¢ÜUG |¢è ©ÇG¢»æ }¢x¢Ú §„ ÐÚ „Ï¢í
ÜUèç…²ï, ¶GÏ¢ÚÎ¢Ú ! ÜUãèæ à¢ñ¼G¢Ý HÇG¢§ü ç|¢ÇG¢§ü }¢ïæ ©HÛ¢¢ ÜUÚ
x¢éÝ¢ã¢ïæ }¢ïæ Ý ÈUæ„¢ Îï !
19x¢¢ïà¼ ÜU¢ …¢ï çãGS„¢ x¢¢ïÏ¢Ú ²¢ …GÏãG ÜUï ±vG¼ çÝÜUHï ãé» wG¢êÝ
±¢H¢ ã¢ï …¢», ©„ ÜU¢ï …éÎ¢ Úç¶²ï ¥¢ñÚ x¢¢ïà¼ ÜUï }¢¢çHÜU
ÜU¢ï Ï¢¼¢ Îèç…²ï ¼¢çÜU ±¢ïã ©„ï ¥Hx¢ „ï Ð¢ÜU ÜUÚ „ÜUï J
ÐÜU¢Ýï }¢ïæ ¥x¢Ú »ÜU |¢è Ý¢Ð¢ÜU Ï¢¢ïÅè Ç¢H Îè ¼¢ï ±¢ïã ÐêÚè
Îïx¢ ÜU¢ ÜUG¢ïÚ}¢¢ ²¢ çÏ¢Ú²¢Ýè Ý¢Ð¢ÜU ÜUÚ Îïx¢è ¥¢ñÚ ©„ ÜU¢
¶¢Ý¢ ãGÚ¢}¢ ã¢ï …¢»x¢¢ J (²¢Î Úãï ! …GÏãG ÜUï Ï¢¢’Î x¢ÚÎÝ ÜUï ÜUÅï
ãé» çãGS„ï ÐÚ Ï¢™¢ ãé±¢ wG¢êÝ ¥¢ñÚ x¢¢ïà¼ ÜUï ¥‹ÎÚ }¢-„HÝ ÐïÅ
}¢ïæ ²¢ À¢ïÅè À¢ïÅè Úx¢¢ïæ }¢ïæ …¢ï wG¢êÝ Úã …¢¼¢ ãñ ±¢ïã Ýè…G çÎH,
ÜUHï…è ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ wG¢êÝ Ð¢ÜU ã¢ï¼¢ ãñ J ã¢æ Î}¢ï }¢SÈGUêãG ²¢’Ýè
…GÏãG ÜUï ±vG¼ …¢ï wG¢êÝ Ï¢ã ÜUÚ çÝÜUH ™éÜU¢ ±¢ïã ¥x¢Ú ÜUÅï ãé»
x¢Hï ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ï Hx¢ x¢²¢ ¼¢ï Ý¢Ð¢ÜU ÜUÚ Îïx¢¢ J)
20…¢Ý±Ú ÜU¢ÅÝï ¥¢ñÚ ÜUÅ±¢Ýï ±¢Hï ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ¥¢Ð„ }¢ïæ ©Á¢Ú¼
¼Gñ ÜUÚ Hïæ v²êæ çÜU }¢S¥H¢ ²ïã ãñ çÜU …ã¢æ ÎH¢-H¼Ý (UNDER
STOOD) ²¢’Ýè ¥GH¢}¢¼ „ï }¢¢’Hê}¢ ã¢ï, ²¢ „Ú¢-ãG¼Ý (²¢’Ýè
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU Ð¢S¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU Ý ÐÉGï ¼¢ï ±¢ïã H¢ïx¢¢ï´ }¢ï´ S¢ï ÜU‹Á¢êS¢ ¼ÚèÝ à¢wGS¢ ãñ J
36

¶éËH}¢ ¶éËH¢, …G¢çãÚÝ) ©Á¢Ú¼ „¢çÏ¢¼ ã¢ï ±ã¢æ ¼Gñ ÜUÚÝ¢
±¢ç…Ï¢ ãñ J »ï„ï }¢¢ñÜUG¥G ÐÚ ¼Gñ ÜUÚÝï ÜUï Ï¢…¢» §„ ¼GÚãG ÜUã
ÎïÝ¢ : ÜU¢}¢ ÐÚ ¥¢ …¢¥¢ï Îï¶ Hïæx¢ï, …¢ï }¢éÝ¢ç„Ï¢ ã¢ïx¢¢ Îï Îïæx¢ï,
¶éGà¢ ÜUÚ Îïæx¢ï, ¶G™èü ç}¢Hïx¢è ±x¢GñÚ¢ ¥ËÈUG¢…G ÜUGyG¥GÝ Ý¢ÜU¢ÈUGè
ãñæ J çÏ¢x¢GñÚ ¼Gñ çÜU²ï ©Á¢Ú¼ HïÝ¢ ÎïÝ¢ x¢éÝ¢ã ãñ, ¼Gñ à¢éÎ¢ „ï …G¢§Î
¼GHÏ¢ ÜUÚÝ¢ |¢è }¢}Ýê¥G ãñ J ã¢æ …ã¢æ »ï„¢ }¢é¥G¢-}¢H¢ ã¢ï çÜU
ÜU¢}¢ ÜUÚ±¢Ýï ±¢Hï Ýï ÜUã¢ : ÜUéÀ Ýãèæ Îêæx¢¢, ©„ Ýï ÜUã çÎ²¢ :
ÜUéÀ Ýãèæ Hêæx¢¢ J ¥¢ñÚ çÈUÚ ÜU¢}¢ ÜUÚ±¢Ýï ±¢Hï Ýï ¥ÐÝè }¢Ú…Gè
„ï Îï çÎ²¢ ¼¢ï §„ HïÝ ÎïÝ }¢ïæ ÜU¢ï§ü ãGÚ… Ýãèæ J
x¢¢ïà¼ ÜUï 22 ¥Á…G¢ …¢ï Ýãèæ ¶¢» …¢¼ï
ÈUGñ…G¢Ýï „é‹Ý¼ ç…ËÎ ¥Ã±H ªÐÚ „ï „ÈUGãG¢ 405 ¼¢ 408
ÐÚ ãñ : }¢ïÚï ¥¢ÜUG¢ ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý
ÈUGÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãGH¢H …¢Ý±Ú ÜïU „Ï¢ ¥Á…G¢
ãGH¢H ãñæ }¢x¢Ú Ï¢¢’…G çÜU ãGÚ¢}¢ ²¢ }¢}Ýê¥G ²¢ }¢vMã ãñæ 1
Úx¢¢ïæ ÜU¢ wG¢êÝ 2 çÐœ¢¢ 3 ÈUéÜUÝ¢ (²¢’Ýè }¢„¢Ý¢) 4,5
¥GH¢}¢¢¼ï }¢¢Î¢ ± ÝÚ 6 Ï¢ñ…Gï (²¢’Ýè ÜUÐêÚï) 7 x¢GéÎêÎ 8
ãGÚ¢}¢ }¢xG…G 9 x¢ÚÎÝ ÜUï Î¢ï Ðnï çÜU à¢¢Ý¢ïæ ¼ÜU ô¶™ï ã¢ï¼ï ãñæ
10 ç…x¢Ú (²¢’Ýè ÜUHï…è) ÜU¢ wG¢êÝ 11 ç¼ËHè ÜU¢ wG¢êÝ
12 x¢¢ïà¼ ÜU¢ wG¢êÝ çÜU Ï¢¢’Îï …GÏãG x¢¢ïà¼ }¢ïæ „ï çÝÜUH¼¢ ãñ
13 çÎH ÜU¢ wG¢êÝ 14 çÐ¼ ²¢’Ýè ±¢ïã …GÎü Ð¢Ýè çÜU
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ©S¢ à¢wGS¢ ÜUè Ý¢ÜU ¶G¢ÜU ¥¢HêÎ ã¢ï çÁ¢S¢ ÜïU Ð¢S¢ }¢ïÚ¢
çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU Ý ÐÉGï J
37

çÐœ¢ï }¢ïæ ã¢ï¼¢ ãñ 15 Ý¢ÜU ÜUè ÚyG¢êÏ¢¼ çÜU |¢ïÇG }¢ïæ ¥vS¢Ú ã¢ï¼è
ãñ 16 Ð¢¶G¢Ýï ÜU¢ }¢ÜUG¢}¢ 17 ¥¢ïÛ¢ÇGè 18 ¥¢æ¼ïæ 19
ÝéyGÈUG¢1
20 ±¢ïã ÝéyGÈUG¢ çÜU wG¢êÝ ã¢ï x¢²¢ 21 ±¢ïã (ÝéyGÈUG¢)
çÜU x¢¢ïà¼ ÜU¢ H¢ïƒÇG¢ ã¢ï x¢²¢ 22 ±¢ïã çÜU (ÝéyGÈUG¢) ÐêÚ¢
…¢Ý±Ú Ï¢Ý x¢²¢ ¥¢ñÚ }¢éÎ¢ü çÝÜUH¢ ²¢ Ï¢ï …GÏãG }¢Ú x¢²¢ J
(ÈUG¼¢±¢ Ú-…Gç±Ä²¢ ç…. 20 „. 240, 241)
„}¢Û¢Î¢Ú ÜUGS„¢Ï¢ Ï¢¢’…G }¢}Ýê¥G¢ ™è…Gïæ çÝÜU¢H çÎ²¢ ÜUÚ¼ï ãñæ
}¢x¢Ú Ï¢¢’…G }¢ïæ §Ý ÜU¢ï |¢è }¢¢’Hê}¢¢¼ Ýãèæ ã¢ï¼èæ ²¢ Ï¢ï »ãGç¼²¢¼Gè Ï¢Ú¼¼ï
ãñæ J çHã¢…G¢ ¥¢… ÜUH ©G}¢ê}¢Ý H¢ §GË}¢è ÜUè ±…ã „ï …¢ï ™è…Gïæ „¢HÝ }¢ïæ
ÐÜU¢§ü ¥¢ñÚ ¶¢§ü …¢¼è ãñæ ©Ý }¢ïæ „ï ™‹Î ÜUè çÝà¢¢Ý Îïãè ÜUÚÝï ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢
ÜUÚ¼¢ ãêæ J
wG¢êÝwG¢êÝwG¢êÝwG¢êÝwG¢êÝ
…GÏãG ÜUï ±vG¼ …¢ï wG¢êÝ çÝÜUH¼¢ ãñ ©„ ÜU¢ï “Î}¢ï }¢SÈGUêãG” ÜUã¼ï
ãñæ J ²ïã Ý¢Ð¢ÜU ã¢ï¼¢ ãñ §„ ÜU¢ ¶¢Ý¢ ãGÚ¢}¢ ãñ J Ï¢¢’Îï …GÏãG …¢ï wG¢êÝ x¢¢ïà¼
}¢ïæ Úã …¢¼¢ ãñ }¢-„HÝ x¢ÚÎÝ ÜUï ÜUÅï ãé» çãGS„ï ÐÚ, çÎH ÜUï ¥‹ÎÚ,
ÜUHï…è ¥¢ñÚ ç¼ËHè }¢ïæ ¥¢ñÚ x¢¢ïà¼ ÜUï ¥‹ÎÚ ÜUè À¢ïÅè À¢ïÅè Úx¢¢ïæ }¢ïæ ²ïã
¥x¢™ïü Ý¢Ð¢ÜU Ýãèæ }¢x¢Ú §S¢ wG¢êÝ ÜU¢ |¢è ¶¢Ý¢ }¢}Ýê¥G ãñ J çHã¢…G¢ ÐÜU¢Ýï
„ï ÐãHï „ÈGU¢§ü ÜUÚ Hèç…²ï J x¢¢ïà¼ }¢ïæ ÜU§ü …x¢ã À¢ïÅè À¢ïÅè Úx¢¢ïæ }¢ïæ wG¢êÝ
ã¢ï¼¢ ãñ ©Ý ÜUè çÝx¢ã Î¢à¼ ÜU¢ÈUGè }¢éçàÜUH ãñ, ÐÜUÝï ÜUï Ï¢¢’Î ±¢ïã Úx¢ïæ
1 }¢Ýè
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ Î¢ï S¢¢ï Ï¢¢Ú ÎéMÎï Ð¢ÜU
ÐÉG¢ ©S¢ ÜïU Î¢ï S¢¢ï S¢¢H ÜïU x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ã¢ï´x¢ï J
38

ÜU¢Hè Ç¢ïÚè ÜUè ¼GÚãG ã¢ï …¢¼è ãñæ J ¶G¢„ ÜUÚ |¢ï…ï, ç„Úè Ð¢» ¥¢ñÚ }¢éx¢Gèü ÜUè
Ú¢Ý ¥¢ñÚ ÐÚ ÜUï x¢¢ïà¼ ±x¢GñÚ¢ }¢ïæ Ï¢¢ÚèÜU ÜU¢Hè Ç¢ïçÚ²¢æ Îï¶è …¢¼è ãñæ ¶¢¼ï ±vG¼
§Ý ÜU¢ï çÝÜU¢H çÎ²¢ ÜUÚïæ J }¢éx¢Gèü ÜU¢ çÎH |¢è „¢çÏ¢¼ Ý ÐÜU¢§²ï, H}Ï¢¢§ü
}¢ïæ ™¢Ú ™èÚï ÜUÚ ÜUï §„ ÜU¢ wG¢êÝ ÐãHï ¥ÓÀè ¼GÚãG „¢ÈUG ÜUÚ Hèç…²ï J
ãGÚ¢}¢ }¢xG…GãGÚ¢}¢ }¢xG…GãGÚ¢}¢ }¢xG…GãGÚ¢}¢ }¢xG…GãGÚ¢}¢ }¢xG…G
²ïã „ÈUGïÎ Ç¢ïÚï ÜUè ¼GÚãG ã¢ï¼¢ ãñ …¢ï çÜU |¢ï…ï „ï à¢éM¥G ã¢ï ÜUÚ
x¢ÚÎÝ ÜUï ¥‹ÎÚ „ï x¢é…GÚ¼¢ ãé±¢ ÐêÚè ÚèÉG ÜUè ãaè }¢ïæ ¥¢ç¶GÚ ¼ÜU …¢¼¢
ãñ J }¢¢çãÚ ÜUGS„¢Ï¢ x¢ÚÎÝ ¥¢ñÚ ÚèÉG ÜUè ãaè ÜUï Ï¢è™ „ï Î¢ï ÐÚÜU¢Hï ²¢’Ýè
Î¢ï ÅéÜUÇGï ÜUÚ ÜUï ãGÚ¢}¢ }¢xG…G çÝÜU¢H ÜUÚ ÈUïæÜU Îï¼ï ãñæ J }¢x¢Ú Ï¢¢Úã¢ Ï¢ï
»ãGç¼²¢¼Gè ÜUè ±…ã „ï ƒ¢ïÇG¢ Ï¢ãé¼ Úã …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ „¢HÝ ²¢ çÏ¢Ú²¢Ýè
±x¢GñÚ¢ }¢ïæ ÐÜU |¢è …¢¼¢ ãñ J ™éÝ¢‹™ï x¢ÚÎÝ, ™¢æÐ ¥¢ñÚ ÜU}¢Ú ÜU¢ x¢¢ïà¼ {¢ï¼ï
±vG¼ ãGÚ¢}¢ }¢xG…G ¼H¢à¢ ÜUÚ ÜUï çÝÜU¢H çÎ²¢ ÜUÚïæ J ²ïã }¢éx¢Gèü ¥¢ñÚ Îèx¢Ú
ÐçÚ‹Î¢ïæ ÜUè x¢ÚÎÝ ¥¢ñÚ ÚèÉG ÜUè ãaè }¢ïæ |¢è ã¢ï¼¢ ãñ, ÐÜU¢Ýï „ï ÜUGÏH §„
ÜU¢ï çÝÜU¢HÝ¢ Ï¢ãé¼ }¢éçàÜUH ãñ çHã¢…G¢ ¶¢¼ï ±vG¼ çÝÜU¢H ÎïÝ¢ ™¢çã²ï J
ÐnïÐnïÐnïÐnïÐnï
x¢ÚÎÝ ÜUè }¢…GÏ¢ê¼Gè ÜUï çH²ï §„ ÜUè Î¢ïÝ¢ïæ ¼GÚÈUG ÐèHï Úæx¢ ÜUï Î¢ï
H}Ï¢ï H}Ï¢ï Ðnï ÜU‹{¢ïæ ¼ÜU ç¶™ï ãé» ã¢ï¼ï ãñæ J §Ý Ðn¢ï´ ÜU¢ ¶¢Ý¢ }¢}Ýê¥G
ãñ J x¢¢² ¥¢ñÚ Ï¢ÜUÚè ÜUï ¼¢ï ¥¢„¢Ýè „ï Ý…GÚ ¥¢ …¢¼ï ãñæ }¢x¢Ú }¢éx¢Gèü ¥¢ñÚ
ÐçÚ‹Î¢ïæ ÜUè x¢ÚÎÝ ÜUï Ðnï Ï¢ ¥¢„¢Ýè Ý…GÚ Ýãèæ ¥¢¼ï, ¶¢¼ï ±vG¼ ÉêæÇ ÜUÚ
²¢ çÜU„è …¢ÝÝï ±¢Hï „ï ÐêÀ ÜUÚ çÝÜU¢H Îèç…²ï J
xG¢éGÎêÎxG¢éGÎêÎxG¢éGÎêÎxG¢éGÎêÎxG¢éGÎêÎ
x¢ÚÎÝ ÐÚ, ãGËÜUG }¢ïæ ¥¢ñÚ Ï¢¢’…G …x¢ã ™ÚÏ¢è ±x¢GñÚ¢ }¢ïæ À¢ïÅè
Ï¢ÇGè ÜUãèæ „é¶üG ¥¢ñÚ ÜUãèæ }¢çÅ²¢Hï Úæx¢ ÜUè x¢¢ïH x¢¢ïH x¢¢æÆïæ ã¢ï¼è ãñæ §Ý
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG¢ï ¥ËH¢ã ¼é}¢ ÐÚ
ÚãG}¢¼ |¢ïÁ¢ïx¢¢ J
39

अब्लक घोडे सुवार

अब्लक घोडे सुवार

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (18)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

More from Ilyas Qadri Ziaee

More from Ilyas Qadri Ziaee (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (6)

अब्लक घोडे सुवार