Presentatie door Drs. Inge Verbeek, kinderarts - fellow sociale pediatrie bij Maxima Medisch Centrum, gegeven op het KNMG Limburg Symposium 'Forensische Geneeskunde' op 21 juni 2018.

1. Kindermishandeling
Inge Verbeek
Kinderarts – fellow sociale pediatrie
Maxima Medisch Centrum

2. Doelen
• Definitie en cijfers van kindermishandeling (KM)
• Kindermishandeling kunnen signaleren
• Weten hoe te handelen bij vermoeden
• Kennis hebben van betrokken instanties bij diagnostiek en
hulpverlening rondom kindermishandeling

3. Kindermishandeling
Definitie & Cijfers

4. Definitie
Elke vorm van geweldpleging of verwaarlozing
op fysiek, psychisch of seksueel gebied
door toedoen of nalaten van personen
met wie het kind in een afhankelijkheidsrelatie staat,
waardoor schade voor het kind ontstaat of later zou kunnen ontstaan.
Wolzak, A. (2011). 'Kindermishandeling : signaleren en handelen :
basisinformatie voor mensen die werken met kinderen'. Utrecht:
Nederlands Jeugdinstituut (NJi)

5. Vormen
Augeo

6. Cijfers.. Prevalentie
De prevalentie van kindermishandeling is:
A. 5 per 1000 kinderen
B. 10 per 1000 kinderen
C. 35 per 1000 kinderen
D. 50 per 1000 kinderen
Ter vergelijking:
- Prevalentie astma in huisartsenpraktijk = 35 per 1000 kinderen
Incidentie = 120.000 kinderen/jaar = 1 kind per schoolklas
Nationale Prevalentiestudie NPM-2010, Alink, 2010

7. Cijfers.. Mortaliteit
Per jaar overlijden in Nederland … kinderen aan de gevolgen van
kindermishandeling
A. 10 – 20
B. 20 – 40
C. 40 – 60
D. 60 – 80

8. Cijfers.. Huiselijk geweld
Jaarlijks zijn er in Nederland … kinderen getuige van huiselijk geweld
A. 100 kinderen
B. 1000 kinderen
C. 10.000 kinderen
D. 100.000 kinderen

9. Kindermishandeling
Signalering

10. Signaleren = moeilijk
• (Bijna) geen enkel gedrag of lichamelijke afwijking vormt HET bewijs
van kindermishandeling
• Afwezigheid van afwijkend gedrag of letsel betekent NIET dat er
niets gebeurd is
• De context is zeer bepalend:
• Anamnese
• Risicofactoren
• Ontwikkelingsniveau
• Leeftijd

11. Risicofactoren kind
• Ongewenst of tegenvallend kind
• Huilbaby
• Kind met (meervoudige) handicap
• Kind met ontwikkelings- of gedragsprobleem (ADHD, autisme, ODD)
• Prematuur of dysmatuur geboren kind
• Adoptiekind, pleegkind of stiefkind
• Groot gezin van drie of meer kinderen
• Kind dat eerder mishandeld is
www.knmg.nl

12. Risicofactoren ouders
• Mishandeling van een eerder kind
• Mishandeling of verwaarlozing in eigen verleden
• Persoonlijkheidsstoornis
• Verslavingsproblematiek
• (Lichte) verstandelijke handicap
• Ontkenning ernst kindermishandeling
• Verbaal of lichamelijk relationeel geweld
• Tienerouderschap en/of alleenstaand ouderschap
• Afhoudend jegens gezondheidszorg en hulpverlening (no-show’s)
• Chronische ziekte met extra belasting voor kind en gezin
www.knmg.nl

13. Risicofactoren omgeving
• Achterstandswijken
• Financiële problemen (armoede), werkeloosheid
• Lage opleiding, gebrek aan perspectief
• Weinig steun van familie en omgeving (isolement)
• Nieuwe migranten, illegalen
www.knmg.nl

14. Verdachte anamnese?
• Geen, wisselende of vage verklaring voor het letsel
• Ouders geven een ander kind de schuld
• Geen getuigen
• Delay of inadequate maatregelen
• Verklaring letsel niet passend of niet passend bij ontwikkeling kind:
– bv. zuigeling met blauwe plekken
• Bekend bij hulpverlening - Veilig Thuis – RvKB
Medisch handboek kindermishandeling. Van de Putte et al. 2013.

15. Verdacht onderzoek?
• Oude letsels zonder verklaring
• Onduidelijke cq ongebruikelijke verwondingen
• Recidiverende verwondingen
• Hoofdpijn, buikpijn
• UWI, soa, fluor
• Failure to thrive
• Ontwikkelingsachterstand
Medisch handboek kindermishandeling. Van de Putte et al. 2013.
Extra nadenken bij:
Hematomen - kneuzingen
Fracturen
Brandwonden
Bijtwonden
Abusive head trauma

16. Hematomen
NVK richtlijn Blauwe plekken 2016

17. Blauwe plekken quiz
Nee - Mongolenvlekken Nee – Erythema nodosum

18. Blauwe plekken quiz
Verdacht –
Maar toch hemofilie
Ja – Bijtwond volwassene

19. Fracturen
• Fractuur is bij fysieke mishandeling in 20% van de gevallen de
eerste presentatie
• 50% van deze kinderen heeft multipele fracturen!
• Fracturen <1 jaar: Verdacht!
• 25-56% ten gevolge van mishandeling
• m.n. femur (35%), humerus (29 %), schedel (16%)
• Ribfractuur <3 jaar: Zeer verdacht!
• 95% kans op toegebracht letsel

20. Hulpmiddel
• Soort letsel?
• Plaats?
• Uiterlijke kenmerken?
• Tijd?
• Oorzaak?
• Veroorzaker meegekomen?
• Anderen aanwezig?
• Maatregelen genomen?
• Oude letsels?
Medisch handboek kindermishandeling. Van de Putte et al. 2013.

21. We zien het allemaal (niet)!
• KNO: gescheurd trommelvlies - uitgebreide cariës
• Chirurg: spiraalfractuur femur - brandwond
• Huisarts: frequente bezoeken gezin - slechte verzorging
• SEH-arts: volwassenen met kinderen thuis (‘kind-check’)
• Gynaecoloog: middelengebruik zwangere
• Oogarts: retinale bloedingen
• Jeugdarts: afbuigende groeicurve
Enz… Enz.. Enzovoort…
Medisch handboek kindermishandeling. Van de Putte et al. 2013.

22. Kindermishandeling
Als je het ziet…

23. Meldcode KNMG
• Arts:
Verplicht doorlopen bij
verdenking mishandeling
• Ook voor jeugdzorg, scholen,
kinderopvang, politie, justitie.
• Najaar 2018 aanpassing

24. Zelf hulp organiseren
• Via gemeente
• Via GGZ
• Intensieve thuiszorg
• ‘Eén gezin, één plan’
• Contacten huisarts – school – CB
• Let op:
– Intensief traject
– Verantwoordelijkheden afspreken: wie is de regisseur?
• Bij twijfel altijd overleg Veilig Thuis!

25. Veilig Thuis
Vrijwillig kader
• Ouders meewerken
• Voorliggend veld
• VT controleert of
stelt casemanager
in
www.knmg.artsennet.nl
Aangifte politie
• Ernstige situatie
• Onderzoek in
strafrecht is
gewenst
• Vaak samen met
onderzoek RvKB
Melding RvKB
• Ernstige situatie
• Onderzoek en
uitspraak
kinderrechter
• Gedwongen hulp
• Maatregel:
– (V)OTS
– Voogdij

26. Juridische perikelen
• Wees zo transparant mogelijk naar ouders
• Houd rekening met gezagsverhouding:
– Wie heeft gezag?
– Wie beslist?
• Beroepsgeheim – conflict van plichten
• Dossiervorming; zo nauwkeurig mogelijk
www.knmg.artsennet.nl
Gezinsvoogd ≠ voogd

27. Kindermishandeling
Conclusie