Zestaw kilku opracowanych przez bielskich studentów broszurek z serii "Jak mówić...", pomagających rozwiązywać problemy z dzieć tak w domu, jak i w szkole.

1. I. Jak pomóc dzieciom by radziły sobie z własnymi uczuciami
ŹLE:
1. Zaprzeczanie uczuciom. („Nie ma się co martwić i przejmować.. Pewnie wyolbrzymiasz
całą sprawę, na pewno nie jest tak źle. No uśmiechnij się.”)
2. Odpowiedź filozoficzna. („Takie jest życie. Sprawy nie zawsze układają się tak jak tego
chcemy. Musisz się nauczyć przyjmować życie takie, jakim jest. Nic na świecie nie jest
doskonałe.”)
3. Rada. („Wiesz, co myślę? Jutro z samego rana idź do szefa i przyznaj się do błędu, potem
usiądź i dokończ rozpoczętą pracę. Jeśli zależy Ci na utrzymaniu posady, zrobisz wszystko,
by taka sytuacja się już nie powtórzyła.”)
4. Pytania. („Czy nie było oczywiste, że szef może być zły, jak tego nie zrobisz? Zdarzyło Ci
się wcześniej coś podobnego? Dlaczego mu od razu wszystkiego nie wyjaśniłeś?”)
5. Obrona drugiej osoby. (Rozumiem reakcję Twojego szefa. Żyje pewnie w ogromnym
napięciu”)
6. Żal. („Biedactwo. To jest okropne. Jest mi tak przykro, że chce mi się płakać.”)
7. Psychoanalityk-amator. („Czy nie wydawało ci się nigdy, że prawdziwym powodem
twojego zdenerwowania jest to, iż szef przypomina ci osobę twojego ojca? Jako dziecko
przypuszczalnie ogarniał cię lęk, by nie zdenerwować ojca, i kiedy szef cię zbeszczał, wróciły
znowu twoje dziecięce zahamowania. Czy mam rację?”)
8. Odpowiedź empatyczna. (Kiedy próbujesz się dostosować do nastroju drugiej osoby:
„Istotnie, to było przykre doświadczenie. Być narażonym na taki atak w obecności innych
ludzi, szczególnie po tak wielkim napięciu; to musiało być trudne do zniesienia”.)
DOBRZE:
1. Słuchaj dziecka bardzo uważnie.
2. Zaakceptuj jego uczucia słowami: „Och”, „mmm”, „rozumiem”.
3. Określ te uczucia. („Rozumiem, że jest ci przykro”)
4. Zamień pragnienia dziecka w fantazję. („Chciałabym mieć magiczną moc, aby
wyczarować dla ciebie....”)
II. Zachęcanie do współpracy
ŹLE
1. Obwinianie i oskarżanie. („Ślady twoich brudnych palców są znowu na drzwiach!
Dlaczego zawsze to robisz? Co się z tobą dzieje? Czy nigdy nie możesz zrobić czegoś
dobrze? Ile razy mam ci mówić, że masz używać klamki? Cały kłopot polega na tym, że
nigdy nie słuchasz.”)
2. Przezywanie. („Ale z ciebie flejtuch. Taki brud w pokoju. Żyjesz jak zwierzę.”)
3. Straszenie, odgrażanie się. („Jeżeli nie skończysz się ubierać, kiedy doliczę do trzech, idę
bez ciebie”.)

2. 4. Rozkazy. („Wnieś te paczki. Pospiesz się”.)
5. Wykłady i moralizowanie. („Czy sadzisz, ze to ładnie zabrać mi książkę? Widzę, że nie
zdajesz sobie sprawy, jak ważne są dobre maniery. Musisz zrozumieć, że jeżeli oczekujemy
od ludzi uprzejmości, musimy być także uprzejmi dla nich. Nie chciałbyś, aby ktoś wziął coś
od ciebie, prawda? Nie powinieneś, więc brać komuś innemu. Musimy tak postępować w
stosunku do innych, jak chcielibyśmy, aby inni postępowali z nami.”)
6. Ostrzeżenia. („Włóż sweter, bo nabawisz się przeziębienia”.)
7. Postawa męczennika.(„Czy widzisz te siwe włosy? To przez Ciebie. Wpędzisz mnie do
grobu!”.)
8. Porównania. („Dlaczego nie możesz być bardziej podobny do brata. On zawsze wykona
swoją pracę przed czasem.”)
9. Sarkazm. („Czy to twoje zadanie domowe na jutro? Czyżby twój nauczyciel znał chiński,
ja nie mogę tego przeczytać”.)
10. Proroctwa. („Bądź taki egoistą nadal. Zobaczysz, nikt nigdy nie będzie chciał się z tobą
bawić. Nie będziesz miał przyjaciół”.)
DOBRZE:
1. Opisz, co widzisz lub przedstaw problem. („Na podłodze jest trochę farby.”)
2. Udziel informacji. („Ściany nie są do pisania, do tego służy kartka.”)
3. Wyraź to słowem lub gestem. („Trampki”)
4. Porozmawiaj o swoich uczuciach, opisz, co czujesz. („Nie lubię, jak ktoś ciągnie mnie za
rękaw.”)
5. Wyraź to na piśmie. („Ratunki. Nie mogę już wytrzymać. Proszę wyczyść moją klatkę.
Dziękuję. Królik.”)
6. Zaproponuj wybór. („Chcesz jeszcze pomyśleć? Czy wolisz przedyskutować to ze mną?”)
7. Wykorzystaj elementy zabawy. („Mon Dieu! Thrampki na stole, na którym się je? Oh nie
nie, nie, Thrampki trzeba schować do szafki.”)
III. Zamiast karania
1. Wskaż, w czym dziecko mogłoby ci pomóc. („Bardzo byś mi pomógł, gdybyś przyniósł
dwie duże cytryny.”)
2. Wyraź ostry sprzeciw. („Nie lubię tego, co robisz! To przeszkadza sprzedawcy, kiedy
dzieci biegają między półkami.”)
3. Wyraź swoje uczucia i oczekiwania. („Oczekuję od ciebie, że kiedy pożyczasz narzędzia
będziesz je zwracał natychmiast i w dobrym stanie.”)
4. Pokaż dziecko, jak może naprawić zło. („Ta piła potrzebuje teraz trochę waty szklanej i
wiele wysiłku. Cienka warstwa oliwy na koniec zabezpieczy piłę na przyszłość.”)
5. Zaproponuj wybór. („Możesz pożyczać ode mnie narzędzia, jeżeli będziesz je oddawał.
Inaczej utracisz przywilej korzystania z nich. Decyduj.”)
6. Przejmij inicjatywę. (-„Skrzynka z narzędziami jest zamknięta”. –„To dobrze tymczasem
muszę widzieć, że moje narzędzia są dokładnie tam gdzie je zostawiłem.”)
7. Daj dziecko odczuć konsekwencje złego zachowania. (np. gdy dziecko zachowywało się
źle w sklepie, następnego razu matka już nie bierze go ze sobą.)
IV. Rozwiązywanie problemów:
1. Rozmowa o dziecięcych potrzebach i odczuciach.

3. 2. Streszczenie punktu widzenia dziecka.
3. Rozmowa o twoich potrzebach i odczuciach.
4. Zachęcenie dziecka do wspólnej „burzy mózgów”
5. Wypisanie wszystkich pomysłów bez oceniania ich
5. Zadecydowanie, który pomysł wam się podoba, który nie, a który planujecie
wprowadzić w życie.
V. Zachęcanie do samodzielności
1. Pozwól dziecku dokonać wyboru. („Co ci bardziej odpowiada? Ćwiczenie przed czy po
południu?”)
2. Okaż szacunek dla dziecięcych zmagań. („Wiązanie sznurowadeł wymaga dużej
zręczności palców”)
3. Nie zadawaj zbyt wielu pytań. („Cześć, cieszę się, że już jesteś.”)
4. Nie śpiesz się z dawaniem odpowiedzi. („To interesujące pytanie. Jak myślisz?”)
5. Zachęć dziecko do korzystania z cudzych doświadczeń. („Sprawdzimy u dentysty i
dowiemy się, co on myśli o żuciu gumy.”)
6. Nie odbieraj nadziei. („A więc zamierzasz wystąpić w głównej roli. To dopiero będzie
przygoda.”)
VI. Pochwały
1. Opisz, co widzisz. („Widzę czystą podłogę, pościelone łóżko, książki równo ułożone na
półce.”)
2. Opisz, co czujesz. („Przyjemnie wejść do takiego pokoju!”)
3. Podsumuj godne pochwały zachowanie dziecka. („Uporządkowałeś ołówki, kredki, pióra
i ułożyłeś w oddzielnych pudełkach. To się nazywa porządek!”)
VII. Uwalnianie dzieci od grania ról
1. Wykorzystaj okazję pokazania dziecku, że nie jest tym, za kogo się uważa. (Niedbały.
„Dostałeś tę zabawkę, gdy miałeś trzy latka i wygląda nadal jak nowa”)
2. Stwórz sytuację, w której dziecko spojrzy na siebie inaczej. (Łakomy. „Tommy, podziel
proszę tą czekoladę tak, aby każdy otrzymał równą część”)
3. Pozwól dziecko „podsłuchać”, gdy mówi się o nim pozytywnie. (Beksa. „Mamo
powinnaś była widzieć swojego wnuka, kiedy otrzymywał dzisiaj zastrzyk. Zwyczajnie podał
ramię i prowadził rozmowę z doktorem. A te zastrzyki mogły przecież boleć”)
4. Zademonstruj zachowanie godne naśladowania. („Aż się boję zabrać do sprzątania, taki
tu bałagan. Już wiem. Zamiast wykonać całą pracę od razu, zrobię to partiami”)
5. W szczególnych momentach bądź dla dziecka skarbnicą wiedzy.
(Niewygimnastykowana. „Kiedy miałaś cztery latka, byłaś pierwszym dzieckiem w naszym
bloku, które jeździło na rowerze z dwoma kołami. Przypuszczam, że nauczycielka nigdy nie
widziała cię stojącej na głowie”)
6. Kiedy dziecko postępuje według starych nawyków, wyraź swoje uczucia lub swoje
oczekiwania. (Nieporządny. „Jestem niezadowolony, widząc szyny nowego pociągu
porozrzucane i pogięte. Chcę żebyć je włożył do pudełka, jeżeli nie bawisz się nimi”)

4. VIII. Problem seksu i narkotyków
1. Wykorzystuj codzienne sytuacje do nawiązywania rozmowy:
• słuchając radia,
• oglądając telewizję,
• czytając czasopismo,
• oglądając film,
• czytając codzienną gazetę,
• słuchając muzyki.