1. ЛЕКЦ№8-9
ÌÀÑÒÅРҺѺ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀËÒ
Õèчýýëèéí èíäåêñ: ВА308
Íîîãäîõ êðåäèò: 3
Ñóäëàõ ìýðãýæèë: ÑÌ – 4, НББ-4

2. ÑÝÄÂÈÉÍ ÀÃÓÓËÃÀ
1.
Òºñºâëºëòèéí òóõàé îéëãîëò
2. Ìàñòåð òºñºâ áîëîâñðóóëàëò

3. ҺѺÂ˺ËÒÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ

Áàéãóóëëàãûí
çîðèëãî,
çîðèëòóóäûã
òîäîðõîéëæ, ãàäààä õ¿ èí ç¿éëñ, äîòîîä íººö áîëîëöîîã
ñóäëàí ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð çîðèëãî, çîðèëòûã
õýðýãæ¿¿ëýõ
“ìºðèéí
õºòºëáºð”
áîëîâñðóóëàõûã
óäèðäëàãûí òºëºâëºëò ãýäýã. Õàðèí òºñºâëºëò íü
óäèðäëàãûí
òºëºâëºñºí
àæëûí
ñàíõ¿¿ãèéí
¿ð
ä¿í, íºëººëëèéã õýìæèõ õýðýãë¿¿ð áîëäîã.

Òºñºâ ãýæ òîäîðõîé õóãàöààíä ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí áóñàä
íººö¿¿äèéã õýðõýí îëæ áýëòãýí, ò¿¿íèéã þóíä
çàðöóóëàõûã òîîí õýìæèãäýõ¿¿íýýð èëýðõèéëñýí
äýëãýðýíã¿é òºëºâëºãºº þì.

4. ҺѺÂ˺ËÒÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ

Òºñºâ áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã òºñºâëºëò
ãýõ áºãººä áàéãóóëëàãûí òºñºâëºëò íü äàðààõ à
õîëáîãäîëòîé áàéäàã.
1.
2.
3.
4.
Òºëºâëºëòèéí à õîëáîãäîëòîé.
Áàéãóóëëàãûí íýãæ õýñýã, õ¿ì¿¿ñèéí àæëûí
óÿëäàà
õîëáîî,
õàìòûí
àæèëëàãààã
ñàéæðóóëäàã.
ͺºöèéã îíîâ òîé õóâààðèëàõàä à õîëáîãäîëòîé.
Àæëûí ã¿éöýòãýëèéã ¿íýëæ, õÿíàëò òàâèõàä
à õîëáîãäîëòîé.

5. ҺѺÂ˺ËÒÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ

Òºñâèéí òºðºë. Óäèðäëàãûí òºëºâëºëòºä õýä õýäýí
òºðëèéí òºñºâ àøèãëàãääàã. Ìàñòåð òºñºâ ãýæ òîäîðõîé
õóãàöààí
äàõü
áàéãóóëëàãûí
áîðëóóëàëò,
¿éëäâýðëýë,
õóäàëäàí
àâàëò, ñàíõ¿¿æèëò çýðýã á¿õ ¿éë àæèëëàãààã
õàìàðñàí íýãäñýí òºñºâ þì. Ìàñòåð òºñºâ íü áîðëóóëàëòûí
òºñºâ, ¿éë àæèëëàãààíû òºñºâ, ìºíãºí ã¿éëãýýíèé òºñºâ
ãýñýí õýñã¿¿äýýñ á¿ðääýã.

6. ҺѺÂ˺ËÒÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ

Òºñºâëºñºí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí íü òîäîðõîé
õóãàöààíä òºëºâëºñºí àæëûã õýðýãæ¿¿ëñíèé
äàðàà áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë, ¿éë
àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í, ìºíãºí ã¿éëãýý ÿìàð
áàéäàëòàé áîëîõûã õàðóóëñàí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí
áºãººä òºñºâëºñºí îðëîãûí òàéëàí, òºñºâëºñºí
áàëàíñ, òºñºâëºñºí ìºíãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíãààñ
á¿ðäýíý.

Òºñºâëºñºí
ñàíõ¿¿ãèéí
òàéëàíã
òºñºâëºëòèéí ýöýñò èõýâ ëýí áýëòãýäýã.
ìàñòåð

7. ҺѺÂ˺ËÒÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ

Õºðºíãº
îðóóëàëòûí
òºñºâ ãýæ
áàðèëãà
áàéãóóëàìæ
õóäàëäàí
àâàõ,
òîíîã
òºõººðºìæ, òåõíèê òåõíîëîãè øèíý ëýõ, øèíý
á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäààíä ãàðãàõ çýðýã õºðºíãº
îðóóëàëòûã õèéñíýýð áèé áîëîõ èðýýä¿éí
îðëîãî, øààðäàãäàõ íººö, õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿ð
àøãèéã õàðóóëñàí òºñºâ þì.

Ñàíõ¿¿ãèéí òºñºâ ãýæ áàéãóóëëàãà ñàíõ¿¿ãèéí
íººöèéã áàíêíû çýýë àâàõ, õóâüöàà áîëîí ºðèéí
áè èã ãàðãàõ çýðýã ÿìàð àðãà
çàìààð îëæ
áýëòãýí, ò¿¿íèé ýðã¿¿ëýí òºëºëò áîëîí õ¿¿ãèéí
òºëáºðèéã õýðõýí õèéõèéã õàðóóëñàí òºñºâ þì.

8. ҺѺÂ˺ËÒÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ

Õºäºë㺺íã¿é áóþó ñòàòèê òºñºâ ãýæ ¿éë
àæèëëàãààíû òîäîðõîé íýã ë ò¿âøèíä ãàðâàë çîõèõ
îðëîãî, çàðäëûí õýìæýýã õàðóóëñàí òºñºâ þì.

Óÿí õàòàí òºñºâ ãýæ ¿éë àæèëëàãààíû õýä õýäýí
ò¿âøèíä áóþó õ¿ èí àäàë àøèãëàëòûí ÿíç á¿ðèéí
ò¿âøèíä ãàðâàë çîõèõ îðëîãî, çàðäëûí õýìæýýã
õàðóóëñàí òºñºâ þì.

9. ҺѺÂ˺ËÒÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ

Òºñâèéí õàìðàõ õóãàöàà. Õàðüöàíãóé óðò
õóãàöààã õàìàðäàã òºñºâ íü õºðºí㺠îðóóëàëòûí
òºñºâ áºãººä 30-40 æèëèéí õóãàöààã õàìðàíà.
Ó èð íü õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãààíû
öèêë óðò õóãàöààòàé áàéäàã.

Ìàñòåð òºñâèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä áîëîõ
áîðëóóëàëòûí òºñºâ, ¿éë àæèëëàãààíû òºñºâ, ìºíãºí
ã¿éëãýýíèé òºñºâ çýðýã íü èõýâ ëýí æèëèéí
õóãàöààã õàìàðäàã áºãººä óëèðëààð íü çàäëàí
áîëîâñðóóëáàë òîõèðîìæòîé áàéäàã.

10. ҺѺÂ˺ËÒÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ
Òºñºâ çîõèîõ ¿å øàò.
 Òîìîîõîí êîðïîðàöèóäûí òóðøëàãààñ òºñºâ çîõèîëòûã:

1)
2)
3)
4)
5)
Òºñºâ õàìðàõ õóãàöààíû çîðèëãî, çîðèëò, òºñºâ
çîõèîëòûí áîäëîãûã ãàðãàõ
Áýëòãýë áóþó ýõíèé çîõèîëò õèéõ
Äýýä ò¿âøèíä õýëýëöýõ
Òºñâèéã óÿëäóóëàõ áà çàñâàð òîäîòãîë õèéõ
Ýöýñëýí áàòëàõ ãýæ ¿å øàòóóäààð õèéæ áîëíî.

11. Áîðëóóëàëòûí
òºñºâ
ÁÎÐËÓÓËÀËÒÛÍ
Óðò õóãàöààíû áîðëóóëàëòûí
ïðîãíîç
ҪѪÂ
ͺºöèéí ¿ëäýãäëèéí
òºñºâ
¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ
ҪѪÂ
¯éëäâýðëýëèéí
òºñºâ
Øóóä ìàòåðèàëûí
çàðäëûí òºñºâ
Øóóä õºäºëìºðèéí
çàðäëûí òºñºâ
¯éëäâýðëýëèéí
íýìýãäýë çàðäëûí
òºñºâ
¯éë àæèëëàãààíû
çàðäëûí òºñºâ
̪ÍÃªÍ ÕªÐªÍÃÈÉÍ ÒªÑªÂ
̺íãºí õºðºíãèéí
òºñºâ
ҪѪÂËªÑªÍ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ
ÒÀÉËÀÍ
Òºñºâëºñºí
îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí
òàéëàí
Òºñºâëºñºí áàëàíñ
Õºðºí㺠îðóóëàëòûí
òºñºâ
Òºñºâëºñºí ìºíãºí
ã¿éëãýýíèé òàéëàí
Ìàñòåð òºñâèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã, òýäãýýðèéí
óÿëäàà õîëáîî

12. ÌÀÑÒÅРҺѺ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀËÒ.
Áîðëóóëàëòûí òºñºâ: Áîðëóóëàëòûí òºñºâ íü èðýõ îíä
áîðëóóëàõààð òºëºâëºñºí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðºë, òîî
õýìæýý, õóäàëäàõ ¿íý áîëîí áîðëóóëàëòûí îðëîãûí
õýìæýýã õàðóóëñàí òºñºâ þì.
 Áîðëóóëàëòûí òºñºâ íü ìàñòåð òºñâèéí “àìèí ñ¿íñ” íü
áºãººä áóñàä á¿õ òºñºâ áîðëóóëàëòûí òºñ⺺ñ
õàìààðàëòàé õèéãääýã. Èéìä áîðëóóëàëòûí òºñâèéã õýð
¿íäýñëýëòýé õèéñíýýñ ìàñòåð òºñâèéí ýöñèéí ¿ð ä¿í
øóóä õàìààðíà.
 Áîðëóóëàëòûí òºñâèéã ¿íäýñëýëòýé ãàðãàõûí òóëä
êîìïàíèé ¿éëäâýðëýæ áóé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëòèéí
ïðîãíîçûã ñàéòàð õèéõ íü óõàë.


13. ÌÀÑÒÅРҺѺ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀËÒ.

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëòèéí ïðîãíîçûã ãàðãàõäàà
äàðààõ õ¿ èí ç¿éëñèéã õàðãàëçàí ¿çýõ
õýðýãòýé. ¯¿íä:
ªìíºõ îíóóäûí áîðëóóëàëòûí òîî ìýäýýëýë
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàõ çýýëèéí íºõöºë áàéäàë, ñóäàëãàà
Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí áîäëîãî, òóõàéëáàë, ñàíãèéí áîëîí ìºíãºíèé
áîäëîãûí ººð ëºëò, òºëºâ áàéäàë
¯íäýñíèé íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿íäýñíèé îðëîãî, àæèë
ýðõëýëò, èíôëÿöè çýðýã ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿íäñýí
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí ººð ëºëò, òºëºâ áàéäàë
Ñàëáàðûí ºðñºë人íèé ò¿âøèí, ºðñºëäºã èéí ñóäàëãàà
Áàéãóóëëàãûí ìàðêåòèíãèéí ñòðàòåãè, ò¿¿íèé íºëººëºë
Çàõ çýýëèéí õóâü îðîëöîî ãýõ ìýò.

14. ÌÀÑÒÅРҺѺ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀËÒ.
¯éë
àæèëëàãààíû
òºñºâ.
Áîðëóóëàëòûí
òºñºâ
õèéãäñýíèé äàðàà èðýõ îíû áîðëóóëàëòûã õàíãàõûí òóëä
áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà õýðõýí ÿâàãäàõûã
õàðóóëñàí îëîí òîîíû òºñºâ áîëîâñðóóëäàã òýäãýýðèéã
åðºíõèéä íü ¿éë àæèëëàãààíû òºñºâ ãýäýã.
 Áàéãóóëëàãûí ýðõýëäýã ¿éë àæèëëàãààíû èãëýëýýñ
õàìààð ¿éë àæèëëàãààíû òºñâèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã
ººð ººð áîëäîã.


15. ÌÀÑÒÅРҺѺ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀËÒ.
¯éëäâýðëýë ýðõýëäýã áàéãóóëëàãûí õóâüä
áîðëóóëàëòûã õàíãàõûí òóëä õè íýýí õýìæýýíèé
á¿òýýãäýõ¿¿í
¿éëäâýðëýõ
øààðäëàãàòàéã
õàðóóëñàí ¿éëäâýðëýëèéí òºñºâ áîëîâñðóóëäàã.
 ¯éëäâýðëýëèéí
òºñâèéã áîëîâñðóóëñíû äàðàà
òºëºâëºñºí
¿éëäâýðëýëèéã
ÿâóóëàõàä
øààðäàãäàõ
øóóä
ìàòåðèàë,
øóóä
õºäºëìºð, ¿éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäëûí òºñâèéã
ãàðãàäàã.
 Ìºí ¿éë àæèëëàãààíû çàðäëûí áóþó áîðëóóëàëòûí
áà óäèðäëàãûí çàðäëûí òºñºâ õèéãäýíý.


16. ÌÀÑÒÅРҺѺ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀËÒ.

¯éë èëãýý
ýðõýëñýí
áàéãóóëëàãûí
õóâüä
õýðýãëýã äýä ¿ç¿¿ëýõýýð òºëºâëºñºí ¿éë èëãýýã
õàíãàõûí òóëä ÿìàð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõûã
õàðóóëñàí òºñâ¿¿äèéã áîëîâñðóóëíà.

Õóäàëäààíû áàéãóóëëàãûí õóâüä á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë
¿éë èëãýý áèé áîëãîõã¿é òóë øóóä ìàòåðèàë, øóóä
õºäºëìºð, ¿éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäàë ãýñýí
¿éëäâýðëýëèéí çàðäëóóäûí òºñºâ áàéõã¿é, õàðèí
òºëºâëºñºí áàðàà áîðëóóëàëòûã õàíãàõ áàðàà õóäàëäàí
àâàëòûí
òºñâèéã
áîëîâñðóóëàõûí
õàìò
¿éë
àæèëëàãààíû çàðäëûí òºñºâ íü íýëýýä äýëãýðýíã¿é
áàéäëààð õèéãäýíý.

17. ÌÀÑÒÅРҺѺ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀËÒ.

̺íãºí ã¿éëãýýíèé òºñºâ. Áîðëóóëàëòûí áîëîí ¿éë
àæèëëàãààíû òºñâèéã áîëîâñðóóëñíû äàðàà ìºíãºí
ã¿éëãýýíèé òºñâèéã áîëîâñðóóëíà. ̺íãºí ã¿éëãýýíèé
òºñºâ íü òºëºâëºñºí áîðëóóëàëòààñ õýäèé õýìæýýíèé
ìºíãºí îðëîãî îëæ, òóõàéí æèëèéí ¿éë àæèëëàãààíä áîëîí
õºðºí㺠îðóóëàëòàä õè íýýí õýìæýýíèé ìºí㺠çàðöóóëàõ
øààðäëàãàòàéã õàðóóëäàã.

Ò¿¿í ëýí ìºíãºí ã¿éëãýýíèé òºñºâ íü ñàð óëèðàë á¿ðèéí
ìºíãºí
õºðºíãèéí
èë¿¿äýë
ýñâýë
äóòàãäëûã
òîäîðõîéëæ, ìºíãºí õºðºíãèéí äóòàãäàë ¿¿ñýõ òîõèîëäîëä
ò¿¿íèéã õýðõýí ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ, õ¿¿ãèéí òºëáºðèéí
õàìò õýäèéä ÿàæ ýðã¿¿ëýí òºëºõèéã õàðóóëñàí
ñàíõ¿¿ãèéí òºñâèéã ººðòºº áàãòààäàã.

18. ÌÀÑÒÅРҺѺ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀËÒ.

Òºñºâëºñºí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí. Ìàñòåð òºñâèéí
á¿ðýëäýõ¿¿í òºñâ¿¿äèéã áîëîâñðóóëñíû äàðàà
òýäãýýð òºñâèéã ¿íäýñëýí òºñâèéí õóãàöààíû ýöýñ
äýõü ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í, ñàíõ¿¿ãèéí
áàéäàë, ìºíãºí ã¿éëãýýã óðüä èëàí õàðàõ
çîðèëãîîð
òºñºâëºñºí
îðëîãî,
¿ð
ä¿íãèéí
òàéëàí, ìºíãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíã áýëòãýäýã.

19. ÀØÈÃËÀÕ ÌÀÒÅÐÈÀË
1.
2.
3.
Ö. Áàÿíìºíõ “Çàðäàë, óäèðäëàãûí íÿãòëàí
áîäîõ á¿ðòãýë” (II äýâòýð) ÓÁ õîò 2009 îí
Ä. Ìîëîìæàìö “Óäèðäëàãûí á¿ðòãýë” ÓÁ
õîò 1999 îí
Õóäàëäàà ¿éëäâýðëýëèéí äýýä
ñóðãóóëü “Óäèðäëàãûí á¿ðòãýë” ÓÁ õîò
2005 îí