4. H4: Het legaliteitsbeginsel
Fundamenten van een rechtsstaat
1. grondrechten
2. scheiding der machten (trias politica)
3. legaliteitsbeginsel
De overheid mag alleen beperkingen opleggen aan de vrijheid van
burgers als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd en voor
iedereen gelden.
5. H4: Het legaliteitsbeginsel
Zonder rechtsregels: chaos
• berechten van overtredingen en misdrijven
• goedkeuring van medicijnen
• conflicten met werkgever
• vogelziekte: ophokplicht
• regels bij echtscheiding
• informatie op voedingsartikelen
6. H4: Het legaliteitsbeginsel
Rechtsorde
1. geheel van rechtsregels en rechtsbeginselen
2. manier waarop het recht is georganiseerd
Rechtsstaat
• Specifieke soort van staatsvorm die aan bepaalde
eisen voldoet.
vb. Iran
• wel rechtsorde
• geen rechtsstaat
7. H4: Het legaliteitsbeginsel
Vraag bij dit hoofdstuk:
Hoe zit de rechtsorde in Nederland in elkaar ?
Drie aspecten van rechtsorde:
1. rechtsregels
2. Indelng van rechtsregels
3. organisatie van de rechtelijke macht
8. H4: Het legaliteitsbeginsel
In dit hoofdstuk:
4.1 Soorten regels 45
4.2 Rechtsgebieden 46
4.3 De organisatie van het recht 47
9. H4: Het legaliteitsbeginsel
In dit hoofdstuk:
4.1 Soorten regels 45
4.2 Rechtsgebieden 46
4.3 De organisatie van het recht 47
10. H4: Het legaliteitsbeginsel
4.1 Soorten regels
Rechtsregels
Gedragsregels die wettelijk door de overheid zijn
vastgelegd.
>> beoordeling wat legaal of illegaal is
2 redenen om rechtsregels op te stellen:
doelmatigheid > chaos voorkomen
zedelijk bewustzijn > wat vinden we goed en wat slecht ?
11. H4: Het legaliteitsbeginsel
4.1 Soorten regels
Sociale regels
Gedragsregels die aangeven welk gedrag wenselijk (niet wettelijk
vastgelegd).
Morele regels
Gedragsregels die gedrag beoordelen van in termen van goed en kwaad
(niet wettelijk vastgelegd).
Rechtsregels
Gedragsregels die aangeven wat wettelijk mag en niet mag (wettelijk
vastgelegd).
Soms vallen deze drie soorten regels samen.
vb. verbod om iemand te vermoorden
12. H4: Het legaliteitsbeginsel
4.1 Soorten regels
Sociale regels
Gedragsregels die aangeven welk gedrag wenselijk is (niet wettelijk
vastgelegd).
Morele regels
Gedragsregels die gedrag beoordelen in termen van goed en kwaad (niet
wettelijk vastgelegd).
Rechtsregels
Gedragsregels die aangeven wat wettelijk mag en niet mag (wettelijk
vastgelegd).
Soms botsen deze drie soorten regels.
13. H4: Het legaliteitsbeginsel
4.1 Soorten regels
Bron 13 – pagina 45
Oefening 11 – pagina 36
Rosa Parks
http://www.youtube.com/watch?v=C4OTdlXN66Y
14. H4: Het legaliteitsbeginsel
4.1 Soorten regels
1. Sociale regels
2. Morele regels
3. Rechtsregels
Soms vallen deze drie soorten regels.
Mensen hebben een gevoel van rechtvaardigheid.
Soms botsen deze drie soorten regels.
Mensen hebben een gevoel van onrechtvaardigheid.
De drie soorten regels veranderen in de tijd.
Waarden en normen veranderen in de tijd.
15. H4: Het legaliteitsbeginsel
4.1 Soorten regels
Soms botsen deze drie soorten regels
Wat is dan het belangrijkste ?
Niet alle rechtsregels zijn moreel de juiste regels.
Sommige morele regels zijn niet juridisch afdwingbaar.
Drie soorten regels veranderen in de tijd.
Soms gaan rechtsregels in tegen gevoel rechtvaardigheid.
Als rechtsregels overeenstemmen met morele regels:
>>> mensen houden zich er eerder aan.
17. H4: Het legaliteitsbeginsel
In dit hoofdstuk:
4.1 Soorten regels 45
4.2 Rechtsgebieden 46
4.3 De organisatie van het recht 47
18. H4: Het legaliteitsbeginsel
4.2 Rechtsgebieden
Publiekrecht
Regelt alle relaties tussen burgers en overheid.
Privaatrecht
Regelt alle relaties tussen burgers onderling.
20. H4: Het legaliteitsbeginsel
Privaatrecht
(ook: burgerlijk recht of civiel recht)
• vastgelegd in Burgerlijk Wetboek
regelt:
betrekkingen tussen burgers onderling
“horizontale relaties”
rechtsbetrekkingen die voortvloeien uit de eigen vrije wil om met
elkaar te handelen of samen te werken.
23. H4: Het legaliteitsbeginsel
Privaatrecht
vermogensrecht
zaken die te maken hebben met iemands vermogen en in geld
zijn uit te drukken
overeenkomsten
koopovereenkomst
huurovereenkomst
arbeidsovereenkomst
erfenis - testament
26. H4: Het legaliteitsbeginsel
Publiekrecht
regelt:
inrichting van de staat
relatie tussen burgers en de overheid
“verticale relaties”
Het publieke belang komt steeds aan de orde:
Zaken die de overheid zo belangrijk vindt dat ze niet aan de
eigen vrije keuze van de burgers wordt overgelaten.
leerplicht
belastingplicht
zorg voor volksgezondheid
34. H4: Het legaliteitsbeginsel
4.3 De organisatie van het recht
Rechtelijke macht
Hele juridische organisatie van de rechtspraak
1 Hoge Raad
5 Gerechtshoven
19 Rechtbanken
35. H4: Het legaliteitsbeginsel
4.3 De organisatie van het recht
Rechtelijke macht
Hele juridische organisatie van de rechtspraak
Hoge Raad in cassatie
Gerechtshof in hoger beroep
Rechtbank rechtzaak
