H3: Trias politica: scheiding of evenwicht van machten ?

1. Rechtsstaat
H3: Trias politica:
scheiding of evenwicht van machten ?

3. H3: Trias politica
Vragen bij dit hoofdstuk:
 Hoe en met welk doel is de trias politica ontstaan ?
 Hoe is de trias politica in Nederland uitgewerkt ?

4. H3: Trias politica
In dit hoofdstuk:
3.1 Ontstaan en doel trias politica 38
3.2 De drie machten in Nederland 39
3.3 Samenspel van de drie machten 41
3.4 Discussie over de trias politica 43

5. H3: Trias politica
Vrouwe Justitia
opdracht 15 – pagina 32

6. H3: Trias politica
3.1 Ontstaan trias politica
Charles Montesquieu (1689 – 1755)
trias politica
• wetgevende macht
• uitvoerende macht
• rechtsprekende macht
Doel: politieke vrijheid
1748

7. H3: Trias politica
Wetgevende macht
• regering
• parlement
Taak: algemene wetten
maken, wijzigen of intrekken

8. H3: Trias politica
Uitvoerende macht
• regering (verantwoordelijk)
• ambtenaren
• uitvoerende instanties
Taak: wetten in concrete
gevallen toepassen

9. H3: Trias politica
Rechtelijke macht
• onafhankelijke rechters
Taak: bij onenigheid
over wetten oordelen
en rechtspreken

10. H3: Trias politica

11. H3: Trias politica
“Checks and balances”
Drie machten weerhouden elkaar van veroveren van
teveel macht.
• elkaar controleren
• elkaar aanvullen
• ter verantwoording roepen
• corrigeren

12. H3: Trias politica
“Checks and balances”
wetgevend macht controleert uitvoerende macht
• Tweede kamer roept minister ter verantwoording
wetgevende macht corrigeert rechtelijke macht
• rechter legt wet te ruim uit
• nieuwe verbeterde wet
rechtelijke macht corrigeert wetgevende macht
• rechter heeft geen toetsingsrecht aan grondwet
• wel toetsingsrecht aan
• Internationale verdragen
• andere Nederlandse wet

13. H3: Trias politica
Wetgevende macht
• regering
• parlement
Taak: algemene wetten
maken, wijzigen of intrekken

14. H3: Trias politica
Wetgevende macht
• regering
• parlement
Waaraan voldoet goede wet ?
• algemeen
• duidelijk
• haalbaar en uitvoerbaar
Iedereen wordt geacht de wet te kennen.

15. H3: Trias politica
Uitvoerende macht
• regering (verantwoordelijk)
• ambtenaren
• uitvoerende instanties
Taak: wetten in concrete
gevallen toepassen

16. H3: Trias politica
Uitvoerende macht
• regering (verantwoordelijk)
• ministeries
• ambtenaren
• instanties
Taken >
 wetten uitvoeren in concrete gevallen
 wetsontwerpen maken
Vierde macht > grote macht van ambtenaren
• beleidsambtenaren
• uitvoerende ambtenaren
Ministeriële verantwoordelijkheid
1.ook voor alle ambtenaren
2. Niet het staatshoofd is verantwoordelijkheid maar de minister

17. H3: Trias politica
Rechtelijke macht
• onafhankelijke rechters
• benoemd voor het leven
• nauwelijks af te zetten
• onpartijdig
• “ wraking ”
• bron 11 – pagina 42
• opdracht 16 – pagina 33

19. H3: Trias politica
Charles Montesquieu
trias politica (scheiding der machten)
• wetgevende macht
• uitvoerende macht
• rechtsprekende macht
Oefening 12-13-14

20. H3: Trias politica
3.3 Samenspel tussen de drie machten
Voorbeeld: Wet op de uitgebreide identificatieplicht
• wet sinds 1 januari 2005 van kracht
• Minister van Justitie stelt wet voor
• Doel: bevorderen van veiligheid, criminaliteitscontrole en terreurbestrijding
• Tweede Kamer neemt wet aan
• Politie voert wet uit
• boete als je geen ID kunt tonen
• wel: er moet een “redelijke noodzaak” zijn
• vraag: is kleine overtreding “redelijke noodzaak” ?
• boetefuik ?
• mogelijk: aanvechten bij rechter
• trias politica in actie

21. H3: Trias politica
3.3 Samenspel tussen de drie machten
Voorbeeld: Wet op de uitgebreide identificatieplicht
• wet sinds 1 januari 2005 van kracht
Gevolg
• identificatieplicht was bedoeld voor 12 jaar en ouder
• Na kritiek van rechters aangepast naar 14 jaar en ouder

22. H3: Trias politica
Wetten
 parlement of regering stellen wetten voor
 parlement keurt wetten goed
 regering voert wetten uit in concrete gevallen
 rechters past wetten toe bij conflicten
Rechters maken dus zelf geen wetten
- gebruiken ze alleen
- geven wel kritiek en advies
- uitspraken van rechters geven wel jurisprudentie

23. H3: Trias politica
Trias politica ter discussie (pagina 41)
Meestal de drie machten in balans, maar soms wrijving:
• rechter geeft via media kritiek op wetten en/of beleid
• kamerlid vraagt (indirect) om hogere straffen bij rechter
• uitvoerende ambtenaren proberen via Kamerleden wetten aan te passen
• rechter wil lid worden van Eerste Kamer
• rechter vraagt vriendendienst aan OvJ (bron 11 – pagina 42)

24. H3: Trias politica
Huiswerk
 Opdrachten hoofdstuk 3 maken
 1 t/m 16 (pagina 30-33)
 Begrippenlijst hoofdstuk 3 invullen (staat ook in ELO)
 opnemen in je snelhechter

25. H3: Trias politica
Stellingen
Veiligheid gaat voor het recht op privacy, daarom mag de politie zonder dat
jij dat weet jouw computer doorzoeken.
Als een zaak onder de rechter is, moeten Kamerleden en media zich
terughoudend opstellen.
De vrijheid van meningsuiting impliceert het recht om te beledigen.
Rechters laten zich te veel beïnvloeden door de publieke opinie.