Industria Iraultzari buruz egindako oso lan on bat da, hainbat aspektu desberdin daude

1. Irakaslea: Leonor Vlazquez
Ikasleak: David Angulo, Aitor Jaio,
Eric Ugalde eta Julen Iruarrizaga
Gaia: Historia, Industria Iraultza
Gela: DBH 4.D

2. INDUSTRIA IRAULTZA
AURKIBIDEA
ZERGATIK?.....................................................................................................................4
NOLA?..............................................................................................................................5
NOIZ?................................................................................................................................6
ZEINTZUK IZAN ZIREN FASEAK?..............................................................................6
INDUSTRIALIZAZIOAREN ONDORIOAK BIZTANLERIAN ETA HIRIETAN.....10
ZEINTZUK IZAN ZIREN INDUSTRIA IRAULTZA GERTATZEKO HELBURUAK?
.........................................................................................................................................11
GARRAIO IRAULTZA..................................................................................................12
KLASE GIZARTEAREN SORRERA. GOI KLASEAK...............................................14
ERDIKO KLASEEN ETA BEHE KLASEEN EGOERA..............................................14
KULTURA ALDAKETAK............................................................................................15
NAZIONALISMOA........................................................................................................15
INPERIALISMOA..........................................................................................................16
GURE ARTEAN EGINDAKO LOTURAK...................................................................17
KONPARAKETA...........................................................................................................17
GAIARI BURUZKO ARGAZKIAK..............................................................................17
DBH 4.D HISTORIA 2

3. INDUSTRIA IRAULTZA
NON?
Non eman zen?
Lehen industrializazioaren iraultza, Britainia Handian hasi izan XVIII.
mendearen amaieran, herrialde horrek ekonomia-hazkunderako aldeko
baldintzak zituelako.
-Britainia Handian nahikoa lanesku zegoen, eta merkatu zabala zegoen
produktuentzat.
-Burdin meategiak eta ikatz minerala ugaria zen. Oinarri oinarrizkoa ikatza zan,
ikatzak jartzen baitzituen lehen makinak martxan. Ikatza energi iturri
garrantzitsu izan zan.
-XVIII. mendean, Britainia Handian pentsamolde liberal berria sortu zan eta
horrez gain, asko hedatu zan. Pentsamolde liberal horrek ziren Parlamentuak
egiten zituzten legeen oinarria.
Britainia Handiak kolonia asko zituen bere mugetatik kanpo. Horrek
ehungintza aurrera atera zuen. Gehienbat, kotoiaren ehungintza. Kotoiaren
ehungintzaren ondorioz, berrikuntza teknikoak bizkorrago integratu ziran. Kotoia
kolonietatik ekartzen zuten Britainia Handira oso merke. Kotoiak, Britainia
Handiko biztanleei, hainbat lanpostu emon eutsiezan; 350.000 pertsona inguruk
jarduten zutelako kotoia iruten eta kotoizko jantziak egiten.
Makina espezializatuak egin ziren, ehungailu mekanikoa adibidez.
Kotoiak, oso garrantzi handia izan zuen. Bere eraginak hau eragin zuen: Ehun
britainiarrak, kalitate onekoak eta merkeak zirenez, munduko merkatuak
gainezka jarri zituen.
Beste alde batetik, industria siderurgikoak, XIX.
mendean, garapen handia izan zuen. Landare-
ikatzaren ordez ikatz minerala, kokea deiturikoa,
erabiltzeak labe garai modernoak eraikitzea eragin
zuen.
DBH 4.D HISTORIA 3

4. INDUSTRIA IRAULTZA
ZERGATIK?
Industrial iraultza hainbat arrazoiengatik hasi zan. Horrez gain, faktore
batzuk ere izan zituen.
Arrazoiak aztertzen badoguz, argi dago arrazoi garrantzitsuena edo
industrializazioa gertatzea eragin zuen arrazoi garrantzitsuena hau dala:
Etengabeko aldaketa-prozesua abiarazi zan Europan; teknika, energia-iturri eta
lan antolaketako forma berriak erabiltzearen ondorioz, izugarrizko hazkundea
izan zen ondasunen ekoizpen mekanizatuan. Azken finean, ekonomia- eta
gizarte-aldaketa horrengatik gertatu zan.
Orain faktoreak azalduko dodaz. Lehenengo eta behin, XVIII. mendearen
amaierako demografia-iraultza dago. Dakigunez, XVIII. mendera arte, Europako
biztanleria geldo geldo haz izan; horren zergaitia da, jaiotza tasa altua zala,
baina heriotza tasa altua zan ere bai, horregatik ez zan biztanleria hazten.
Baina XVIII. Mendearen bigarren erditik aurrera, jaiotza-tasa altua izaten
jarraitu zan oraindik, baina heriotza-tasa asko murriztu zan lehen txertoak sortu
zituztelako, baztangaren aurkakoa alegia.
Biztanleria azkar has izan, fenomeno horri, demografia-iraultza esaten zaio.
Faktore hau oso garrantzitsua izan zan Europako ekonomiaren
aurrerapenerako. Kontsumoak gora egin zuen eta teknologia garatu behar izan
zen, ondasunen eskaintza areagotzeko.
XVIII. mendeko nekazaritza-hedapena
Biztanleria, goraka zioan heinean, elikagaiek gora egin zuten etengabe.
Horregatik, lehen sektorean, ekonomia aldaketak gertatu ziran.
-Nekazaritzako teknikak hobeto ziran. Lugorriaren ordez, lurzorua ez pobretzea
lortu zuten txandaketa eginez. 1750.urtean egurrezko goldea burdinazkoarekin
aldatu zuten. Ureztatze sistemak ere hobetu ziren.
Horretaz aparte, makina berriak sortu ziren, ekoizpena arinago egiteko eta
ongarri kimikoak erabiltzen hasi ziren.
DBH 4.D HISTORIA 4

5. INDUSTRIA IRAULTZA
-Abeltzaintza erabat eraldatu zan. Laborantza-lurretako zati bat abereentzako
bazka ekoizteko erabili ziran. Estabulazioa eratu zen, abereen kopuruak gora
egin zuelako.
-Nekazaritza egiturak aldatu ziren. Iraultza liberalen ondorioz, lurraren jabetza-
eredua aldatu egin zan. Lurrak jabetza pribatuak bihurtu ziren.
Faktore hoiengatik, nekazaritza
errendimendua %90-a igo zan.
NOLA?
Industrializazioaren barruan, fabrika eta mekanizazio sartu ahal
daikeguz.
XVIII. mendera arte, manufakturak eskulangile-lantegi txikietan egiten ziren.
Herri bakoitzak horrelako lantegi txikiak zituzten, jendea manufakturaz
hornitzeko.
Eskulangileen lana, lana eskuz egitea zan. Ez zuten makinarik erabiltzen,
bakarrik, beharrezkoak ziren lanabes gutxi batzuk. Langileek ez zuten ordutegi
finkorik.
XVIII. mendearen amaieratik, lantegiak desagertzen hasi ziran eta
fabrikak sortu ziran. Fabriketan, langileek makinak erabiltzen hasi ziran lan
egiteko.
Fabrikak sortu eta berehala, lehen makinak sortzen hasi ziran. Makina horien
energia-iturri garrantzitsuenak, lurruna eta ikatz minerala ziren. 1769an James
Wattek lehen lurrun-makina asmatu zuen.
Fabriken sorrerak bi ondorio ekarri zituen. Alde batetik, industria-jarduerak leku
jakin batzuetan kontzentratu ziran. Beste batetik, lanaren antolaketa aldatu egin
DBH 4.D HISTORIA 5

6. INDUSTRIA IRAULTZA
zan; langile bakoitza ekoizpen prozesuko ataza bakar batean espezializatu zen;
bertan, ordetu finkoa eta makinak jarritako erritmoan jardun behar zela esaten
zan.
Normala zenez, produktibitateak gora egin zuen. Beraz ekoizpen kostuek
behera egin eben eta produktuen prezioak jaitsi egin ziran.
NOIZ?
Industria iraultzaren datak ez dagoz zehaztuta. Batzuk, 1780ko
hamarkadan sortu zela diote eta 1830 edo 1840an amaitu zelan diote; beste
batzuk hori gezurra dala esan arren.
Industria iraultza momentu horretan hasi zan, hainbat
aldaketa gertatu ziralako momentu haietan. Bata
biztanleria haztea da, bestea, biztanleriaren ondorioz,
nekazaritza hedatzea eta azkenik, ekonomia
pentsamoldea aldatzea.
ZEINTZUK IZAN ZIREN FASEAK?
Industria iraultzaren fase nagusiak bi izan ziran.
1-Lehen Industria Iraultza
2-Bigarren Industria Iraultza
Puntu honetan, fase bien ezaugarriak, bilakaerak… azalduko dodaz.
Hurrengo gauza guztiak jakiteko parentesi artekoa ezinbestekoa(1- Lehen
industria iraultza:
XVIII. mendean hasi zan eta honen hasierak zergaiti batzuk daukaz.
Hasieran, biztanleria geldo-geldo hasi zan, jaiotza tasa altua zalako eta heriotza
tasa ere altua zalako. Baina XVIII. mendeko bigarren erditik aurrera, jaiotza
DBH 4.D HISTORIA 6

7. INDUSTRIA IRAULTZA
tasa altua izaten jarraitu zuen baina heriotza tasa asko murriztu zan. Zergatik?
Lehen txertoak sortu zituztelako.
Orduan, biztanleria azkar igo zen; horri demografia iraultza esanen jako.
Europako kontsumoak gora egin zuen. Teknologia garatu behar izan zen.
Apurka-apurka, denbora aurrera joan ahala, nekazaritza-hedapena sortu zan.
Bertan hainbat aspektu hobetu ziren biztanleriaren onerako. Nekazari-exodoa
gertatu zan.
Gauza garrantzitsuenetako bat, pentsamolde berria garatu zala da.
Pentsamolde berri honetan, liberalismo ekonomikoaren ideologia hedatu zan.
Liberalismoak, ekonomia-hazkundea ekimen pribatuak eragiten zutela zioen.
Baina denbora aurrera joan ahala, enpresariek gero eta produktu hobe eta
merkeagoak ekoizteko, teknologia berrikuntzak behar zituzten. Ondorioz, joera
handiagoa zuten inbertitzeko, berrikuntzak erabiltzeko, industria-arriskuak
hartzeko eta etekinak bilatzeko. Hortaz, lana bertute pertsonaltzat hartzen hasi
zan.)
1-Lehen industria-iraultza(1780-1860)
Hau izan zen industrializazioak izan zuen lehenengo fasea. Fase hau,
fabrika eta mekanizazioarekin hasi zan 1780. urtean.
Manufakturak eskulangile-lantegi txikietan egiten ziren; baina lanak eskuz
egiten zituzten inolako makinarik gabe. Lanabes gutxi batzuk baino ez.
Langileen ordutegia ez zan finkoa.
Lantegiak apurka apurka desagertzen hasi ziren eta fabrikak sortzen hasi
ziren.
Energia-iturriak: Ikatz minerala erreta ekoitzia.
Ondorioz, 1769an James Wattek lehen lurrun
makina asmatu zuen.
Ondorioak hainbat izan ziren, baina
horietatik bi izan ziren garrantzitsuenak. Bata
industria jarduerak leku jakin batzuetan
kontzentratu zirala. Bestetik, lanaren antolaketa
aldatu zan; ordutegi finkoa jarri zen eta makinak
jarritako erritmoan jardun behar zuen.
DBH 4.D HISTORIA 7

8. INDUSTRIA IRAULTZA
Normala zenez, produktibitateak gora egin zuen. Horregatik, ekoizpen kostuek
behera egin zuten eta produktuen prezioak jaitsi ziren.
Industrializazioaren lehen zati hau Britainia Handian hasi zan XVIII. mendearen
amaieran.
Nahikoa lanesku zegoen eta produktuentzat merkatu zabala ere. Burdin
eta ikatz meategi mineral ugari zituzten bertan. Ikatza, oso garrantzitsua izan
zan, lehen makinak martxan jartzen zituen eta.
Pentsamolde liberal berria hedatu zen.
Puntako sektoreak landu ziren. Garrantzi gehien eukina zuena, kotoiaren
ehungintza izan zan, 350.000 pertsona inguruk egiten zutelako bere inguruan
lan. Kotoiaren lana errazteko, ehungailu mekanikoak sortu ziran.
Kotoiaren ehungintza alde batera utzirik, industria siderurgikoa ikusiko dogu.
Industria siderurgikoak garapen handia izan zuen XIX. mendearen erdialdean.
Siderurgiak, labe garai modernoak eraikitzea eragin zuen eta hori ikatz
mineralaren ondorioz zebilen.
2-Bigarren industria iraultza.
Fase honetan, industria handiaren sorrera gertatu zan. Hiru aspektu
garrantzitsu garatu ziren fase edo etapa honetan. Bata, industria berriak eta
industri potentzia berriak eta industria potentzia berriak; bestea, enpresa
handiaren eta banka modernoaren sorrera eta azkena, ekoizpen-sistema
berriak sortu direla.
Hasteko lehenengo aspektua azalduko dot. 1780. urtetik aurrera, energi-
iturri berriak probatu iren ; elektrizitatea eta petrolioa alegia. Bi energi-iturri
hauek industria-jarduera guztietan erabiltzen ziren. Lehenengo fasean
ehungintzak izan zuen nagusitasuna galdu egin zuen etapa hontan.
-Sektore siderurgikoan, Bessemer labearen asmakuntzak izugarrizko prozesua
abiarazi zuen. Ondorioz, bertan garatzen zen altzairu
hori, armagintzan eta ontzigintzan erabili zen.
-Elektrizitatea ekoizteko eta banatzeko, elektrizitate-
industria sortu zan.
DBH 4.D HISTORIA 8

9. INDUSTRIA IRAULTZA
-Kimika industria ere sortu zan. Bertan, zenbait lehengai(petrolioa, kautxua…)
erabiltzen ziran produktu berriak sortzeko: botikak, produktu sintetikoak…
Garraioak aldaketa garrantzitsua izan zuen, automobilak eta hegazkinak
gehiago erabiltzen hasi ziran, energia-iturri baten ondorioz, Petrolioa.
Britainia Handian industria modernoak nagusitasuna galdu zuen eta Estatu
Batuetan eta Alemanian garatu ziren gehien.
Orain, enpresa handien eta banka modernoen sorrera azalduko dot.
Lehenengotan, enpresa gehienak txikiak ziren. Industrializazio prozesuak
aurrera egin ahala, fabrikak gero eta handiagoak ziren eta familia enpresek
arazoak izaten zituzten lortutako irabaziekin makina berriak erosteko edo ta
langile gehiago kontratatzeko. Ondorioz, sozietate anonimoak sortu ziren.
Sozietate horietan, enpresak behar duen kapitala akzioetan banatzen da.
Langileek, akzio sortak erosi eta enpresako bazkide bihurtzen dira.
Bankuak ekonomiaren funtsezko elementu bihurtu ziren.
Ekoizpen sistema berrietara jotzen badogu, ikus daikegu hainbat gauza
garrantzitsu sortu edo egin zirela.
Zergatik sortu ziran ekoizpen sistema berriak? Ekoizpena handitzeko, XIX.
mendearen amaieran, lan sistema berriak jarri ebezan martxan.
Bi dagoz.
1) Taylor ingeniariak, taylorismo izeneko sistema asmatu eban. Lana ataza
laburretan banatu zan eta ataza bakoitzaren iraupena zehaztasunez
kronometratzeko. Langileek eginiko lanaren arabera jasotzen zuten soldata.
2) Henry Ford enpresaburuak serieko ekoizpena (fordismoa) hedatu zuen.
Produktuak langile batetik bestera joaten ziren muntaketa kate baten bidez;
horrela ez zegoen hutsarterik. Langile bakoitzak egindako
produktuen kopuruak gora egin zuen. Horren ondorioz,
prezioak jaitsi egin ziren eta jende gehiagok izan zuen
industria produktuak kontsumitzeko aukera.
Hala ere, enpresa kontzentrazioko prozesua gertatu zen. Horien artean
forma desberdinak zeuden:
DBH 4.D HISTORIA 9

10. INDUSTRIA IRAULTZA
Kartela: Jarduera bereko enpresen elkartea da.
Holdinga: Enpresa bakar batek kontrolaturiko enpresen korporazioa da.
Trusta: Zenbait enpresaren elkartze boluntarioa da.
INDUSTRIALIZAZIOAREN ONDORIOAK BIZTANLERIAN
ETA HIRIETAN
Hainbat aspektu dagoz garatzeko.
Lehenengotik hasten bagara, ikusiko dogu XIX. mendean egon zan
demografia hazkunde bizkortu. Hau aztertzen badogu hainbat gauza esan
daikeguz. Halanola, biztanleria hazkundea areagotu egin zala inoiz izandako
erritmoan: Europak 400 milloi biztanle baino gehiago zituen 1900ean. Hau da,
munduko biztanleriaren %24,7.
Zenbaki horien zergatia argia hauek biak izan ziren:
1) Heriotza tasaren bat bateko jaitsiera. Medikuntza aurrerapenen eta
etengabeko higiene zein elikadura hobekuntzen ondorioz gertatu zen hori.
Ospitale gehiago ere eraiki ziren. Horregatik bizi itxaropen 35 urtetatik 50
urtetara igo zen.
2) Bigarren kausa ugalkortasuna areagotzea izan zan. Ekonomia aukera
hobeak izatearen ondorioz, bikoteak gazteago ezkondu eta haur gehiago izaten
zituzten.
Orain hirietaranzko migrazioei egingo diet erreferentzia.
Ekoizpen gehienak hirietan kontzentratzen zen normala zenez. Nekazari asko
hirietara joaten ziren eta horri nekazari exodoa esaten jako. XIX. mendean,
urbanizazio prozesu bizia gertatu zen Europan. Hirien kopuruak gora egin zuen
tamainarekin batera.
Hiri asko fabriken inguruan hazi ziren esaterako Manchester eta
Liverpool.
DBH 4.D HISTORIA 10

11. INDUSTRIA IRAULTZA
Nekazarien migrazioa bizkorra izan zan. Pobreenak kalitate txarreko
etxebizitzetan pilatzen ziren, hirigunean eta fabriken ondoan, zerbitzu publikorik
barik eta kutsatutako ingurunean.
Auzo berriak eraiki ziren. Bertan, kalitate oneko etxeak, kale antolatuak eta
mota guztietako zerbitzuak jarri ziren. Auzo berri horiei zabalgune esaten jaken.
Europarrek migrazioak egin zituzten beste kontinente batzuetara.
Hiriek ezin izan eben nekazari exodo guztia hartu. 1800etik 1924ra bitartea,
Europako 60 miloi biztanlek beste kontinente batzuetara emigratu behar izan
eben.
Migrazio transozeaniko horrek boladaka getatu ziren. 1870. urterarte
britainiarrek eta eskandinaviarrek emigratu zuten gehien.
Gehienak Ameriketara joan ziren. Herrialde horrek emigranteen %60a hartu
zuen. Beste emigranteak Australia eta Zelanda Berrira joan ziren.
ZEINTZUK IZAN ZIREN INDUSTRIA IRAULTZA
GERTATZEKO HELBURUAK?
Nortzuk bultzatu zuten?...
Nik galdera hau langile mugimenduarekin lotu dot.
Langile mugimenduak hastapen batz uk zituen. Lehenengo eta behin
langile mugimendua zer dan esango dot; Soldatapeko langileek beren lan eta
politika egoera hobetzeko ekintza kolektiboen multzoa da.
Hasieran, bizi eta lan baldintza txarren aurka protestatzeko, zenbait
langilek makinak suntsitzen zituzten, langileen egoeraren erruduntzat hartzen
zituztelako. Mugimedu horri ludismo deritzo. Industria Iraultza langileek bultzatu
zuten. Ez zeuden ados euren egoerarekin.
Britainia Handian Elkartzeko Eskubidea egin zen 1824an.
Bertatik, langile elkarteak sortzen hasi ziran, hau da sindikatuak.
Langileen presio tresna nagusienak grebak ziren. Lan baldintza
hobeak eskatzen zituzten: Lanaldia murriztea, haur lana
desagerraraztea… . Sufragio unibertsala ere eskatzen zuten,
garai hartan langileek ez zuten boto eskubiderik eta.
DBH 4.D HISTORIA 11

12. INDUSTRIA IRAULTZA
Langile mugimendu honetan, marxismoa eta anarkismoa sortu ziran.
Marxismoa: Karl Marxengandik dator izen hori. Gizarte industrialetan klase
arteko borroka zegoen. Konkretuki, langileen eta fabriken zein beste ekoizpen
bitartekoen artean. Marxek proposatzen zuena zan, langileek iraultza egin
behar zutela, kapitalismoa suntsitzeko eta langileei boterea emateko.
Gizarte komunista ezarriko zen, klaserik eta jabetza pribaturik gabeko gizartea.
Marxismoan, alderdi sozialistak garatu ziran 1875. urtean.
Anarkismoa: Estatuaren kontra egin zuten anarkistek. Pertsonen arteko elkarte
mota boluntarioren bat jarri nahi zuten haren ordez. Politikari uko egin zioten,
baita alderdi politikoei eta hauteskundeetan parte hartzeari ere.
XIX. mendearen erdialdeko anarkisten artean, Proudhon frantziarra eta Bakunin
eta Kropotkin errusiarrak nabarmendu ziran.
Langileen internazionalak.
Langileen Nazioarteko Elkartea(LNE) sortu zan. Elkarte hori urte gutxi batzuk
geroago desagertu zan, sozialisten eta anarkisten arteko desadostasunagatik.
1889an, zenbait buruzagi sozialistak Internazional Sozialista (II: Internazionala)
sortu zuten.
Gobernuek lan alorreko legeak egin ebezan, enpresaburuen gehiegikeriak
desagerrarazteko.
· Haurren lana debekatu zan.
· Lehen amatasun baimenak eman ebezan.
· Enpresaburuak istripu aseguruak ordaintzera behartu zituzten.
· Lanaldia 8 ordura murriztu zan.
Azken finean, langileek zeukaten helburu nagusiena, euren lan egoera hobetu
nahi zutela zan eta horretarako hainbat gauza egin behar izan zituzten.
GARRAIO IRAULTZA
Hasteko, nabigazioaren goren unea azalduko dot sakon.
Lehen garraio berrikuntzak nabigazioan izan ziren.
DBH 4.D HISTORIA 12

13. INDUSTRIA IRAULTZA
· 1807an, Fulton estatubatuarrak lurrun motorrez propultsaturiko itsasontzien
lehen linea komertziala sustatu zuen. Belaontziak alde batera utzi ziran eta
arinago zebiltzan itsasontziak ordezkatu ziran.
·1830. eta 1880. urteen artean, burdinazko kroskoak jartzen hasi ziren
itsasontzi berrietan. Propultsatzeko berriz, helizeak erabiltzen hasi ziran.
Horrenbestez, lurrun makinak oso seguruak eta bizkorrak ziren.
· Ontzidiak espezializatzen hasi ziren eta 1870ean, hotz ganberez hornituriko
itsasontzi bat heldu zen lehen aldiz Amerikako kostaldera.
Itsasoko garraioa gorantz zioan heinean, distantziak laburtu ziren eta 1869an
Suezko kanala ireki zan. Edozein herrialdek egin ahal zituen bidaiak %40
laburtu ziren.
Orain, Trenbide aroa azalduko dot. Trenbide aroak garrantzi handia izan
zuen.
Nahiz eta XVIII:mendearen amaieran errepideak hobetu egin ziren eta haietako
asko zulatu, lehorreko garraioa motela zen eta ez zan segurua. Asmakizun
batek trenbidea asmatu zuen.
Trenetan, aurrerapen nagusietako bi osagai edo asmakizunak batzen dira. Hala
nola, lurrun makina, lokomotora propultsatzeko eta bestetik, burdina, trena edo
trenentzako errailak egiteko lehengaia.
1814an Stephenson ingelesak lehen lurrun lokomotora egin zuen.
Teknologia aurrerapenei esker, trenbidea gero eta garraio bizkorragoa,
seguruagoa eta merkeagoa izan zan.
Garraio iraultzak ondorio batzuk izan zituen. Egia da,
garraio iraultzan sorturiko garraioak, seguruak, merkeak,
arinak…zirala baina gauza guzti horiek egiteak, oso
eragin handia izan zuen ekonomian eta gizartean.
· Merkataritzak hazkunde handia izan zuen, bidaien iraupena eta
garraio=kostuak murriztu zirelako.
· Munduko ekonomia espezializatu egin zen. Herrialde industrialak produktu
manufakturatuen ekoizpenean espezializatu ziren eta produktu horiek
DBH 4.D HISTORIA 13

14. INDUSTRIA IRAULTZA
esportatzeari ekin zioten. Koloniek, berriz, lehengaiak saltzen zizkieten
herrialde industrialei.
· Garraio berriek beste herrialde eta kontinente batzuetara emigratzea erraztu
zuen.
KLASE GIZARTEAREN SORRERA. GOI KLASEAK.
Goi klasekoek zera eskatzen zuten: “Legearen aurrean, berdintasuna;
benetan, desberdintasuna”. Industria gizarte berriaren oinarria lege
berdintasuna zen. Gizaseme guztiek, kargu publikoetan jardun ahal zuten
merituen arabera eta ez familia jatorriaren arabera. Gizarte talde desberdinen
artean, oso ekonomia alde handia zegoen. Biztanleria gizarte klaseetan banatu
zan.
Europako aristokratek nolabaiteko nagusitasuna galdu eben. Aristokrata
gehienek, ez zuten enpresa espiriturik eta ez zuten inbertitzen jakin.
Burgesiak gorakada handia izan zuen. Burgesia industria gizarte berriaren
klase boteretsua bihurtu zan.
ERDIKO KLASEEN ETA BEHE KLASEEN EGOERA
Ekonomia eta gizarte garapenaren ondorioz, erdi mailako klase zabala
sortu zan, hau da, burgesia txikia. Erdiko klasea talde heterogeneoa zen:
Lantegietako eskulangileek, ,merkatari txikiak, administrazioko eta armadako
erdi mailako karguak, landako jabeak, irakasleak… .
Langile klasea proletariotza zan. Soldata kaskarrak zeuden, batez ere
emakumeek. Lanaldi gehienak 12 ordutik gorakoak ziran. Haurren lana familia
mantentzeko beharrezko zan.
Garai hartan, Europako biztanle gehienak nekazaritzatik bizi ziren.
· Nekazari gehienak jabe txikiak ziren. Makinak eta laborantza teknika berriak
erabiltzen zituzten beren lurretan.
DBH 4.D HISTORIA 14

15. INDUSTRIA IRAULTZA
· Jornalariak, soldata edo jornal kaskarra kobratzen zuten langileak ziran eta
haien bizimodua oso gogorra zan.
· Askok jopu izateari utzi zioten.
KULTURA ALDAKETAK
Garai honetan, errealismoaren garaia iritsi zan. Bertan garai hartako egoera
marrazten zan. Errealismoa pinturan eta literaturan zan nagusi.
Ezaugarriak:
· Behaketa gaitasuna zan artistaren ezaugarri garrantzitsuenetako bat.
· Objektiboak izateko eta errealitatea den moduan adierazteko gogoa izatea.
· Beren garaiko gaiak lantzea eta eguneroko bizitzako eszenak adieraztea.
Gizarte alfabetatuagoa zegoen. Ekonomia jarduerak konplikatu egin
ziran, gaitasun maila handiagoko langileak prestatu behar ziran.
Gobernuek, lehen hezkuntzako ikastetxe publikoak sortu zituzten. Gizonek
irakurtzen eta idazten ikasi eben. Akademiak eta museoak sortu ziren.
Prentsa modernoak garatu zan; garaiko konstituzio politikoetan adierazteko eta
inprimatzeko askatasunak aitortzeak eman zuen horretarako aukera.
Amaitzeko, ohitura berriak sortu ziran. Hala nola, tertuliak, kirola, udaldiak… .
NAZIONALISMOA
Zer da nazio bat? Nazio esaten zaio toki berean jaiotako eta monarka
beraren agindupean zeuden pertsonen taldeari. XIX. mendean, nazio terminoak
adiera politikoa hartu zuen.
Nazionalismoak bi ikusmolde zituen:
· Alemaniako erromantikoek nazioaren kultura
ikusmoldea defendatu zuten. Kultura, hizkuntza eta
historia komunak zituen, eta horrenbestez, estatu
subirano gisa antolatzeko eskubidea zuen.
DBH 4.D HISTORIA 15

16. INDUSTRIA IRAULTZA
· Frantziako teorialariek nazioaren politika ikusmoldea proposatzen zuten.
Pertsona multzo batek borondatez erabakitzen du nazio bat sortzea.
INPERIALISMOA
Zer da inperialismoa?
Inperialismo terminoaren bidez, adierazten da herrialde batek beste
herrialde batzuk mendean hartu dituela.
Konkistatzen duen lurraldea metropolioa deritzo eta konkistatutako lurraldeak
koloniak.
Espainia eta Portugal izan ziren inperio garrantzitsuenak.
XIX. mendeko hedapena azkarra eta erabatekoa izan
zan. 1800.urtean munduko lurraldeen %35 Europaren
eta Estatu Batuen mende zeuden. 1914an %84an jarri
zen. Europa munduaren jabe zan momentu haietan.
FAKTOREAK:
· Ekonomia faktoreak: Oso garrantzitsuak izan ziren faktore hauek. Koloniak
aduana zergarik gabeko merkatu bihurtu ziren. Herrialde kolonizatzaileak
kapitalak inbertitzeko eremuak egin zituzten herri lanak eraikiz eta hobetuz.
· Politika faktoreak: Itsasoko eta lehorreko ibilbide garrantzitsuenak
kontrolatzeko, potentziek zenbait toki estrategiko konkistatu zituzten. Prestigioa
handitu nahi izan zuten eta nazio harrotasuna indartu nahi izan zuten.
· Demografia faktoreak: Biztanleek emigratu egin zuten kolonietara, ondorioz,
metropolioetan langabezia eta ezinegona arindu zan.
· Ideologia faktoreak: Ideologia arrazistek indar handia izan zuten. Zuriei,
herrialdeak menderatzeko eskubidea ematen zieten. Herriak zibilizatu nahi
zituzten. Jakin min zientifikoak konkistak bultzatu egin zituzten. Esan daikeguna
da, emigratzaileek, esploratzaileek eta misiolariek transmititu zutela Europako
zibilizazioa Europako mugetatik kanpo.
DBH 4.D HISTORIA 16

17. INDUSTRIA IRAULTZA
GURE ARTEAN EGINDAKO LOTURAK
Nik beste erlazio bat egin dot baina ez dakit egia izango dan ala ez.
Industrializazioa Frantziako Iraultzarekin lotu dot, Napoleonen inperioarekin
alegia. Napoleonek, Britainia Handiaren kontra blokeo kontinentala ezarri zuen.
Zergatik? Britainia Handia merkataritza oso garatuta zuelako. Eta Napoleoni ez
zitzaion komeni Britainia Handia merkataritza iturri ona izatea. Uste dot,
Napoleonek blokeo kontinentala jarri zuenean Britainia Handia industria
garatzen ari zala.
Britainia Handiak, kotoiaren ehungintza asko landu zuen bere mugetatik at
zituen kolonietatik ekarrita. Hori Napoleoni ez zitzaion komeni eta orduan,
blokeo kontinentala ezarri zion Britainia Handiari.
KONPARAKETA
Gure herrietako fabrikak, herritik kanpo dagoz. Ez dagoz herri barruan
sartuta. Poligono industrialetan egon ohi dira. Gure ustez, ez dauka zer ikusirik
antzinako industriak gaur egungoarekin. Dana desberdina da.
GAIARI BURUZKO ARGAZKIAK
DBH 4.D HISTORIA 17

18. INDUSTRIA IRAULTZA
ARGAZKI GEHIAGO:
DBH 4.D HISTORIA 18