Wikipediatik Industria Iraultza XVIII. mendearen bukaeran eta XIX. mendearen hasieran Britainia Handian sortu eta mundu osora zabaldu zen aldaketa teknologiko, sozioekonomiko eta kulturala izan zen. Horri esker, industrian eta makinerian oinarritutako ekonomiak eskulan tradizionalaren lekua hartu zuen. Oihal-industrian zein altzairua ekoizteko tekniketan hasita, kanalen nahiz errepideen (eta, geroago, burdinbideen) sorkuntzak eta hobekuntzak produktu berrien salerosketa erraza eta azkarra ahalbidetu zuten. Hasiera batean ikatzez hornitutako lurrun makinek zein oihal industriako mekanizazioak ekoizpen ahalmena handitu zuten. Metal hutsezko makineriak eta lanabesek beste industriak mekanizatzeko prozesua erraztu zuten XIX. mendeko lehen bi hamarkadetan. Carnagie altzairu ola, Ohio Industria Iraultzaren garaia zehazterakoan historialariak ez datoz bat. Eric Hobsbawmen arabera, 1780ko hamarkadan sortu eta 1830ekoan edo 1840koan "lehertu" zen. T. S. Ashtonek, aldiz, 1760 eta 1830 bitartean gauzatu zela dio. Mendebaldeko Europara eta Ipar Amerikara hedatu zen XIX. mendean zehar, eta, hortik, mundu osora. Gizartearen gaineko eragina egundokoa izan zen, eta askotan Neolitoko Iraultzarekin alderatzen da. 1850 inguruan Bigarren Industria Iraultza deritzona sortu zen, etapa honetan, elektrizitateak eta petroleoak, ikatzaren legua hartu zuten energia iturri bezala, elektrizitatearen aurkipenaren eta aplikazioekin batra teknologiaen garapen izugarria egon zen lurrunontzien eta burdinbideen garapenak ekonomia eta teknologia bultzatu ahala. Geroago, XIX. mendearen bukaeran, barne errekuntzako motorraren eta argindarraren sorkuntza zirela eta, garapen ekonomiko eta teknologiko hori sakondu egin zen.

1. INDUSTRIA IRAULTZA

2. • Biztanle gehienek soldata
txikiak: bizirauteko
beharrezkoa bakarrik
• Prezio altuak
• Produktuen urritasuna
produktibitate urriagatik
• Biztanleen %80-90
nekazariak,
produktibitate gutxikoak
Iraultza aurreko industria
Industrializarioaren aurreko ekonomiak
Ume nekazariak. Vladimir
Makovsky

3. Iraultza aurreko industria
Industrializarioaren aurreko ekonomiak
Errenta
baxua
%80 oinarrizko
produktuetan
gastatu behar
Aurrezteko
aukerarik ez
Uzta txarrek
gosete/gabeziak
eragin
Pobreen
matxinadak,
prezioak
jaisteko
• Dirudunek, soldataren %70 lasai
gastatzeko
• Morroiak, neskameak…

4. Iraultza aurreko industria
Industrializarioaren aurreko ekonomiak
Diru gutxi >
Aurreztea
zaila
Bankurik ez
dirua
gordetzeko
Kapitalik ez
enpresetan
inbertitzeko
Enpresarik
ez
Produktibitate
txikia
Aberastasuna lurretan
bakarrik neurtu

5. • Nekazaritza
• Demografia
• Energia iturriak
• Garraioak
• Merkatua
1 Industrializazioa sustatu zuten faktoreak

6. • Elikagai ekoizpena eta
nekazaritza emankortasuna
handitu
– Tresna berriak
– Norfolk Sistema
– Alor irekiak (openfields)
1.1 Nekazaritza iraultza
•Tomatea
•Piperra
•Kalabaza
•Kalabazina
•Espinaka
•Letxuga
•Belarra
•Artoa
•Brokolia
•Tipula
•Azenarioa
•Erremolatxa
•Arbia
•Baratzuria
•Ilarrak
•Patata
•Babarruna
•Dilistak
Lekalea Sustraiduna
Berdura
Azienda
landareak

7. • Tresna berriak
– Jethro Tullen ereiteko makina
– Rotherham goldea
– Eulzteko makina
• Labore berriak
– Patata
– Artoa
• Ongarriak
• Hazien aukeraketa
1 Industrializazioa bultzatu zuten faktoreak
1.1 Nekazaritza iraultza

8. • Erdi Arotik, nekazaritza soro
irekiak nagusi (Openfield)
– Labore txandaketa
– Biziraupeneko nekazaritza
1 Industrializazioa bultzatu zuten faktoreak
1.1 Nekazaritza iraultza

9. • Elikagaien prezioak gora > jabe
handiek produkzioa handitu
nahi
• Enclosureak: lursail itxiak
• Lurrei aprobetxamendu hobea
atera
• Produktibitatea igotzea
helburu
1 Industrializazioa bultzatu zuten faktoreak
1.1 Nekazaritza iraultza: Openfieldetik enclosurera

10. • 1760tik 1840ra Ingalaterrako
Parlamentuak lurra hesitzeko
legeak
• Lurjabe txiki asko lurrik gabe
geratu
• Merkatuko nekazaritzaren
hasiera
1 Industrializazioa bultzatu zuten faktoreak
1.1 Nekazaritza iraultza: Openfieldetik enclosurera

11. Medikuntza
/higienean
aurrerapenak
Elikadura
hobetzea
Eztanda
demografikoa
1 Industrializazioa bultzatu zuten faktoreak
1.2 Eztanda demografikoa

12. 0
5
10
15
20
25
30
35
1800 1900
Britainia Handiko hazkunde naturala 1800-1900
Jaiotza tasa Heriotza tasa Hazkunde naturala
1 Industrializazioa bultzatu zuten faktoreak
1.2 Eztanda demografikoa

13. 1 Industrializazioa bultzatu zuten faktoreak
1.3 Energia iturri berriak
• Energia hidraulikoa,
industrializazioaren aintzindari
– Uraren indarrez paladun gurpila
mugitu
– Gurpilaren ardatzaren mugimendua
aprobetxatu

14. 1 Industrializazioa bultzatu zuten faktoreak
1.3 Energia iturri berriak
• James Wattek lurrun makina asmatu (1769)
– Ikatz-errekuntzak eraginda
– Denetako makinetan eta garraiobideetan iraultza

15. 1 Industrializazioa bultzatu zuten faktoreak
1.4 Garraiobideetako iraultza
• XVIII. mendearen erdialdetik aurrera, garraiobideak asko hobetu
ziren Ingalaterran
o Ubideak
o Bideak
o Lurrunontzia
o Trena + trenbide sarea

16. Nekazariek lanak uzten zienean
oihalgintzan lan egin
Nekazariak oihalgintzako lan tresnen jabe
Produktuak hurbileko merkatuan
merkatariekin adostutako prezioan trukatu
Nekazaria produkzioaren autonomia
galtzen joan:
Merkatariak nekazaria lehengaiz (kotoia)
hornitu
Merkatariak epeak ezarri
Merkatariak prezioak ezarri
Nekazariak lehengaia jaso, produktua
entregatu eta soldata jaso
Merkataria landa inguruko “enpresari”
XVIII. Mendeko azken hamarkadetan,
merkatariek kapitala pilatuta
Langileak baserrietan produzitzen izan
beharrean, makinak eta langileak lokaletan
lanean merkatariarentzat
Domestic system Putting out system Factory system
2 Industria mota berriak
1 Lantegi sistema

17. Urtea Antolamendua Energia Lekua Produkzioa Banaketa
1750 Etxeko sistema Gizakia
Animalia
Hidraulikoa
Landa eremua Txikia Herriko
merkatua
1850 Fabrikako sistema Hidraulikoa
Lurrun-makina
Hiria Handia Estatuko eta
nazioarteko
merkatua
Etxeko industriatik fabrikara
2 Industria mota berriak
1 Lantegi sistema

18. Makinaberriei
esker Produktibitatea igo
Kostuak murriztu
Prezioak murriztu
2 Industria mota berriak
2 Kotoigintza

19. 2 Industria mota berriak
Kotoigintza
•XVII. Mendearen bukaeran, Indiako kotoia Ingalaterran hedatu (higienikoagoa eta goxoagoa bertako zuntzak
baino)
•Anezka hegalaria > irute makina > ehungailu mekanikoa
•Ekoizpena handitu > tindu eta zuritzaileak behar: industria kimikoa
Metalurgia
•Burdina, lehengai berria
•Labe garaien sorrera, koke ikatza erabiliz
•Bessemer bihurgailua: burdinetik altzairura
•Metalurgiaren (industria jarduerarako makinak egitea) sorrera.
Meatzaritza
•Lurrun makina eta burdingintzarako ikatza eta burdina behar
•Meatzaritza garatu
•Errailen eta bagineten erabileza edonolako meatzeetan
•Europan “paisaia beltzak” sortu (Asturias, Gales, Euskadi)

20. • XIX. mendean, industrializazioa Britainia Handitik
Europara
• Mende hasieran, eraldaketa ekonomikoa Frantzia eta
Belgikan: ikatza
• 1850etik aurrera, Alemanian: ikatz eta burdin
meategiak, banku korporazio handiak, burdingintza
eta kimikagintza
• Italia eta Espainian beranduago. Garapen
osatugabea: gune industrializatuak eta nekazaritza
guneak tartekatuta
• Ekialdeko Europan, Austria-Hungaria eta Errusiako
eremu jakin batzuetan
• Munduan: AEB eta Japonian
3 Industrializazioaren hedapena

21. Ekimen askea
eta industria
askatasuna
behar
Produktibitatea
handitzeko
Kostuak
murrizteko
Berrikuntzak
egiteko
Kapital
beharra
Lantegiak
eraikitzeko
Trenbide
sareak
egiteko
Meategiak
irekitzeko
4 Antolaketa ekonomiko berria: kapitalismoa

22. 4 Antolaketa ekonomiko berria: kapitalismoa
Industriari
maileguak
Bankua
Aurrezki
pribatua
Akzio
erosketa
Industriaren
finantzaketa

23. 4 Antolaketa ekonomiko berria: kapitalismoa

24. • Jabetza pribatua: kapitala jartzen
duenarena
• Proletalgoak bere lan indarra
saltzen du soldata truke
• Ekimen askea eta Estatuaren esku
hartzerik eza, etekinak handitzeko
Sistema ekonomikoa: kapitalismoa
• Interes partikularra, garapen
ekonomikoaren eragile
• Eskaria eta eskaintzaren oreka:
“esku ikusezina”
• Lehia askea, esparru onena
• Estatuak parte hartu ez: “Laissez
faire, laissez passer”
• Salgaien zirkulazio askea
(librekanbismoa)
Teoria ekonomikoa: liberalismoa
4 Antolaketa ekonomiko berria:
kapitalismoa

25. • Landa inguruan jendea soberan
• Hirietan lan eskaintza
• Lantegien inguruan langileak
metatu: hiriko gizartea
5 Ondorio demografikoa: urbanizazioa
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Herrialdeak
Hirietan bizi zen populazioaren
ehunekoa
Europa 1800 Frantzia 1900 Brit. Handia 1900

26. – Langileak langile auzoetan finkatu.
– Plagintzarik gabe lantegitik hurbil
sortutako auzoak
– Azpiegiturarik ez
– Hornidurarik ez
– Etxebizitza txikiak
• Hiriak azkar handitzearen
ondorioa: segregazioa
– Hiriek hazi egin behar: harresiak
eraitsi
– Burgesiak alde zaharretik etorbide
erosoetara alde egin. Egoitza
auzoak: bulegoak, dendak,
etxebizitzak...
5 Ondorio demografikoa: urbanizazioa

27. Burgesia
•Kapital eta ondasunen jabeak
•Bankariak, enpresaburuak, merkatariak...
•Eliteko klasea
Proletalgoa
•Lantegietako langileak
•Ez ondasunik, ez kapitalik: soldata truke lan egin
•Lan baldintzak: soldata txarrak, lanaldi luzeak (12-13 ordu), arriskuak...
Klase ertaina
•Beranduago (XIX. mendearen erdialdera) agertu
•Jabetza handirik ez
•Profesional liberalek osatua: medikuak, abokatuak, arkitektoak, ingeniariak... + funtzionarioak, banku
enplegatuak...
6 Industria gizartea