Egokitzapena. Testu liburutik.

1. LH 6 SANTILLANA EGITEN JAKIN
1 www.margarigela.blogspot.com
www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Aro garaikidea Frantziako Iraultzatik gaur egun arte doa eta Espainian,
Independentzia Gerrarekin hasi zen. (1808).
Garai honetako ezaugarri nagusiak:
 Aro garaikidean fabrika handiak sortu zituzten.
 Lantegi hauetan langile asko aritzen ziren.
 Langile bizi-baldintzak oso gogorrak ziren.
6

2. LH 6 SANTILLANA EGITEN JAKIN
2 www.margarigela.blogspot.com
www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Independentzia Gerra
Napoleon Bonapartek, Frantziako enperadorea, Europan oso inperio
handia sortu zuen. Espainian bere anaia errege izendatu zuen.
1808ko maiatzaren 2an, Madrilgo herritarrak frantsesen aurka borrokatu
ziren Espainiatik botatzeko asmoarekin eta lortu zuten.
 1.812. urtean Kadizen, Espainiako lehenengo konstituzioa sinatu
zen: “ Pepa” izenekoa.
 Konstituzioan erregeen boterea mugatzen zen eta zenbait
eskubide onartzen ziren herritarrentzat, adibidez botoa emateko
eskubidea.
KADIZKO KONSTITUZIOAN, 1.812. urtean

3. LH 6 SANTILLANA EGITEN JAKIN
3 www.margarigela.blogspot.com
www.laguntza3ziklo.blogspot.com
FRANTZIAKO IRAULTZA (1789-1799)
 Frantziako Iraultzak aldaketa izugarria sortu zuen Europan.
 Frantzian hasi zen baino gero Europako beste estatuetara zabaldu
zen.
 Monarkiaren eta bere boterearen kontra borrokatu ziren.
 Herriak oso pobreak ziren, herrikoien eskubideak zapalduta zeuden
eta nekatuta zeuden injustizia handia zegoelako.
 Honen ondorioz, ideia demokratikoak zabaldu ziren, nobleziaren
pribilegioak deuseztatu ziren, giza eskubideak azaldu ziren…

4. LH 6 SANTILLANA EGITEN JAKIN
4 www.margarigela.blogspot.com
www.laguntza3ziklo.blogspot.com
INDUSTRIA IRAULTZA
 Britania Handian hasi zen XVIII mendearen bukaeran eta beste
herrialde batzuetara zabaldu zen.
 Espainian, Industria Iraultza XIX mendean gertatu zen.
 Fabrikak Katalunian eta Euskadin kokatu ziren nagusian.
EZAUGARRIAK:
 Fabrikak sortu ziren.
 Langileek makinekin egiten zuten lan.
 Lurrun-makina eta honekin batera trena eta lurrunontzia asmatu
ziren (garraioak).
 IKATZA energia –iturri bezala erabiltzen hasi zen.
 Ehungintza eta siderurgia industriak garatu ziren.
 Aldaketa ekonomiko eta sozialak gertatu ziren.
 Finantza erakundeak ere sortu ziren garai honetan.

5. LH 6 SANTILLANA EGITEN JAKIN
5 www.margarigela.blogspot.com
www.laguntza3ziklo.blogspot.com
GIZARTEA
XIX. mendeko gizartea hiru klasetan zegoen banatuta:
1. Goiko Klasea: aristokratak (nobleak) eta burgesak (fabriken
jabeak,merkatari handiak, bankariak…).
2. Erdiko klasea: merkatari eta enpresari txikiak, lur-jabe txikiak,
medikuak, abokatuak, funtzionarioak…
3. Behe-mailako klasea: baliabide ekonomiko gutxi zutenak:
nekazariak lurrik gabe, fabriketako langileak, serbitzariak…
Langileen bizi-baldintzak gogorrak ziren:
 Hamabi orduko lanaldiak ziren
 Oso soldata baxua
 Bizilekuak desegokiak…
 Sindikatuak sortu ziren.

6. LH 6 SANTILLANA EGITEN JAKIN
6 www.margarigela.blogspot.com
www.laguntza3ziklo.blogspot.com
ARTEA ETA KULTURA
 ARKITEKTURA:
Neoklasiko estiloko eraikinak (Grezia eta Erromako eraikinen antza
zuten).
Burdinez eta beiraz eraikin berriak egin zituzten.
Mendearen bukaeran modernismo estiloa agertu zen.
Antonio Gaudí nabarmendu zen
Harrizko eskulturak zeuden kaleetan: Ricardo Bellver.

7. LH 6 SANTILLANA EGITEN JAKIN
7 www.margarigela.blogspot.com
www.laguntza3ziklo.blogspot.com
 PINTURA:
XIX mendearen hasieran, GOYA izan zen artista nagusitariko bat.
Mendearen bukaeran, inpresionismo estiloa sortu zen: Joaquin Sorolla.
Kolorea da elementurik garratzitsuena.
 LITERATURA:
Antzerki lanak: JOSE ZORRILA “Don Juan Tenorio”.
Poesia: Bécquer, Jose de Espronceda (Pirataren abestia).
Idazleak: Benito Pérez Galdós, Clarín eta Emilia Pardo Bazán.
Mendearen bukaeran 98 Belaunaldiko idazleak: Pio Baroja, Unamuno,
Machado eta Valle Inclán.