Industria Iraultza

1. Industria-Iraultza (I)
A partir del siglo XVIII se inicia en Europa un proceso de cambio económico llamado la revolución
industrial.Este cambio producirá la desaparición de la sociedad tradicional basada en lo rural y controlada
por la nobleza y la aparición de la sociedad moderna,basada en la industria y en el control de otra clase
social,la burguesía.Es el origen de nuestra sociedad actual.
No solo fue un cambio económico sino que provocó la
transformación de la vida de una época:clases sociales,
demografía,mentalidad,costumbres…
El origen se encuentra en la Inglaterra de mediados del
siglo XVIII, donde por vez primera se empiezan a
utilizar nuevasfuentes de energía y nuevas
máquinascomo la de la foto, que producen una gran
mejora en la productividad industrial.
Fue el inicio de la industrialización.
XVIII. mendean Europan hasi zen
Industria Iraultza.
Iraultza honek aldaketa ekonomikoa ekarri zuen: nekazaritzan
oinarritzen eta nobleziaren menpe zegoen gizarte tradizionala
gizarte moderno batean bihurtu zen, industrian oinarritzen zen eta
burgesiak kontrolatzen zuen
Industria-Iraultza izenarekin ezagututako aldaketa ekonomiko
handia izan zen mundu garaikidean.Nekazari-gizarte batetik
industrial eta hiritar gizarte batera pasatzea suposatu zuen,
kapitalismoa eta burgesiaren boterea finkatu zituen eta
proletalgoaren agerpena eragin zuen.
Industria-Iraultza Ingalaterran jaio zen XVIII. mendearen azken herenean eta XIX. mendean
zehar Europara, Estatu Batuetara eta Japoniara hedatu zen.
Aldaketa ekonomikoa piztu zuten faktoreak hurrengoak izan ziren:
 XVIII. mendean hasi zen nekazari-iraultza (36. gaia ikusi).

2. Nekazari holandarrek eta batez ere ingelesek eman zituzten lehen pausuak:
 1701ean,JethroTullek landatze mekanikoa eta soroen luberritze sakonaren erabilera
sartu zuen.
 Laborantzen txandakatzea (lugorrien lagatzea).
 Patata bezalako produktu berrien hedatzea.
 Hazien aukeraketa ekoizpena hobetzeko.
 Zaldiek tiratutako gari-jotzeko makinen eta ereitekomakinen erabilpena.
 Merkataritzatik eta landatik zetozen ondasunen eskuragarritasuna, zeintzuk makinismoaren
garapena bultzatzeko erabili zirenak, hau da, makinen bitarteko industria-ekoizpena garatzeko.
 XVIII. mendearen bigarren erdian hasitako iraultza demografikoa, elikadura hobeago bati eta
medikuntzaren aurrerakuntzei esker. Migrazio-mugimendu garrantzitsuak eragin zituen, landatik
hirira eta Europatik Amerika eta itsasozbestaldeko koloniatarantz.Gainera,bi ondorio
garrantzitsu izan zituen:
o Produktu industrialen kontsumitzaileen kopurua handitu zuen (eskariaren handitzea),
zeinek ekoizpena bizitu zuen.
o Industriarentzat eskulan ugari eta merkearen agerpena: proletalgoa.
Berrikuntza teknikoak
Industria-Iraultzarekin artisau-tailerra desagertu zen, fabrika agertuz, lan- egoitza handia, non kate-
produkzioa langileek erabilitako makinen bidez burutzen zen.
 Lurrun-makinak lantegietako makinen engranajeak mugitzeko energia-iturri berri baten
erabilpena baimendu zuen.Horren asmatzailea James Watt (1736-1819) izan zen, 1769an
patentatu egin zuelarik.
 Industria-Iraultzaren aitzindari izan zen ehungintzari dagokionez(36.gaia ikusi) produkzio-
gaitasuna makina berriei esker bikoiztu zen, zeintzuen artean garrantzitsuenak honakoak diren:
o Kayren anezka hegalaria, esku-makinen errendimendua biderkatu zuena kotoi-
industrian.
o Cropmtonen Mule-jenny iruntzailea, indarra hidraulikoa erabiliziruntzen zuena.
o Cartwrighten ehungailu mekanikoa,lurrun-indarrak eragina.
 Nekazaritzari dagokionez,berrikuntza garrantzitsuenetarikoa sega-makina mekanikoa izan zen,
horrekin bi gizonek hogei segalariren lana burutu zezaketelarik,nekazaritza-lanaren ekoizpena
handituz.
 Metalurgian, Darbyk kokezko ikatzaren erabilpena sartu zuen, Cortek burdinaren laminazio-
sistema asmatu zuen etaBessemerrek burdinatik altzairurako bihurgailua.
Garraiobideen iraultza
George Stephensonek (1815) lurrun-trena asmatzeak martxan zegoen prozesu industrialaren garrantzia
areagotu zuen.
Garraiobideen iraultza bi arrazoiengatik etorri zen: alde batetik, lurrun-makina trenbide eta nabigazioari
aplikatzearen ondorioz; eta bestetik, altzairugintzaren teknika berriak trenbideentzako errailen
fabrikazioan, zein itsasontzien altzairuzko kroskoen fabrikazioan, aplikatzeagatik.

3. George Stephensonen tren-makina (1825eko modeloa).
Lurrun-trena eta lurrun-ontziaren erabilerak eragin garrantzitsuak izan zituen:
 Elkartruke komertzialak geroz eta urrunago zeuden eta geroz eta zabalagoak ziren merkatuekin
burutzea ahalbideratu zuen.
 Biztanleriaren mugimendu handiak erraztu zituen landa eta hirien artean, eta metropolia eta
itsasozbeste aldeko kolonien artean.
 Meatzaritza eta industria bultzatu zituen eta ondasunen inbertsioa bizitu zuen, karga-
ahalmenaren izugarrizko hazkuntzaren ondorioz.
Watten lurrun-makina.
Data garrantzitsuak
 1709 Darbyk kokezko ikatza erabiltzen du, burdina labe garai batetan urtzeko.
 1735 Kayk anezka hegalaria asmatzen du.
 1760 Ubideen eraiketa hasten da Ingalaterran.
 1767 Hargreavesek Spinning-jenny kotoi-iruntzailea asmatzen du.
 1769 Wattek bere lurrun-makina patentatzen du.
 1779 Comptonek Mule-Jenny aldizkako iruntzailea asmatzen du.
 1784 Cort-ek burdin gogorragoa lortzen duen pudelatua asmatzen du.
 1785 Cartwrightek lurrun-makina ehundegian erabiltzen du.
 1800 Voltak pila elektrikoa asmatzen du.
 1807 Fultonen Clermont lurrun-ontziak Hudson ibaia igotzen du.
 1815 Stephensonek lehen lurrun-trena eraikitzen du.
 1825 Lurrun-makina zuen lehen meatze-trena Stocton eta Darlington artean.
 1830 Lehen bidaiarien trenbidea irekitzen da Manchester eta Liverpool artean.
 1834 Morsek telegrafoa asmatzen du.McCormickek sega-makina mekanikoa patentatzen du.
 1856 Bessemerrek altzairu oso gogorra lortzea ahalbidetzen duen labea asmatzen du
Industria-Iraultza (II)
Ingalaterratik Industria-Iraultza nazio aurreratuenetara hedatu
zen, aldaketa demografiko eta sozial handiak eraginez.Burgesia

4. aberastearekin batera, soldatapeko langile asko auzo
industrialetan pilatu ziren, askotan egoera penagarrietan.
Industria-Iraultzaren zabalkuntza
Ingalaterra garapen industrialaren eredu bilakatu zen gainerako
nazioentzat, lehenbizi europar potentzientzat eta Estatu
Batuentzat, eta gero mundu osoarentzat. Nazio bakoitzak bere
egoerari moldatuz gauzatu zuen Industria-Iraultza. XIX.
mendearen hasieran hurrengoek hasi zuten industrializazioa:
 Belgika, bere garapenari frantziar okupazioaren ondoren
sarturiko legedi liberalak lagundu ziolarik (1792).
 Frantzia, non burgesiaren boterea Luis Felipe
Orleansekoaren erregealdian (1830-1848) eta Bigarren
Inperioan (1852-1870) zehar sendotu zen.
 Alemania, Zollverein edo Prusiak estatu ezberdinen artean
bultzatu zuen aduana-batasunari esker (1834).
 Herbehereak, ehungintza, salmenta eta finantzen gune
garrantzitsua mendeetan zehar.
 Suitza, ehungintzan, erlojugintzan eta bankan tradizio
luzearekin.
Mediterraneoko Europan eta Errusian industrializazioa berandu
eta mugapen gehiagorekin hasi zen.
Grebalariak Le Creusotko (Frantzia) harrikatz- eta metalurgia-
gunean.
Aldaketa demografikoak
XIX. mende osoan zehar, ekonomi hazkundeaoinarri bezalabalio izanzionbeste fenomeno batekin batera eman zen: europar
biztanleriaren igoera etengabea, aurreko urtean hasitako iraultza demografikoaren jarraipena zena.
 Ingalaterran, aldaketa ekonomikoensorlekuan, biztanleria sei miloi etaerditik1750ean,hamalaumilioira pasatu zen
1831n.
 Gainerako Europan, hazkunde demografikoa %50ekoa izan zen 1730 eta XVIII. mendeko amaierarenartean, eta
mendean zehar bizkortu egin zen, 1800. urtean 187miloi inguru izatetik, 266ra pasatuz 1850ean ,eta 400 milioietara
1900. urtean.
Populazio-hazkuntza horren arrazoi garrantzitsuenak hurrengoak izan ziren:
 Nekazaritza-ekoizpenarenigoera indartsua, gosearen mehatxua txikituzuelarik.

5.  Bizi-baldintzenhobetzea, ohitura higieniko berrien sartzearekin.
 Medikuntzaren aurrerapen handiak, gaixotasunen eragina era izugarrian jaitsi arazi zuelarik, eta honekinbatera,
hilkortasun-tasa.
Leherketa demografikoakhirien hazkuntza ikusgarria eragin zuen,hemen biltzenzirelarik industria-, merkataritza- eta kreditu-
jarduerak.
Kapitalismoa eta gizartea
Industria-Iraultzakkapitalismoarengaraipena sistema ekonomiko gisa suposatu zuen, feudalismotik oinordetutako Antzinako
erregimeneko ekonomia tradizionalaren gain.
Sozietate anonimoak eta bankuak izan ziren ondasunak eskuratzeaz arduratu ziren instituzioak, enpresek lehengaiak eta
makinak erosi, lantegien instalazioak eraiki eta langile askoren soldatak ordain zitzaten.
Kapitalismoaren garapenakprozesu ugari eragin zituen:
 Kate-ekoizpena, arrazionalizazio industrialarenondorioa, lantegienekoizpenaren azkartasuna eta tamaina
handitzeko.
 Kontzentrazio industriala, ikatz-meatze edolehengaien ekoizle zirengunegeografikoengandikhurbil.
 Kontzentrazio ekonomikoa, 1870etikaurrera, antzeko ekoizpenetan jarduten zuten industriaguztienbatasunaren
bidez. Horrela agertuzirentrust edo kartelak.
Kapitalismoak gizartea bi klasetan banatu zuen:
 Kapitalista edo burgesak, berenenpresakzuzendu edohauetandiruainbertitzenzuten etekin baten truke.
 Langileak edo proletalgoa, lantegienondoan azaldu zirenauzoetanpilatuakzeudeneta lanegunluzeetan zehar lan
egin behar zuten soldata eskasak lortuz.
Data garrantzitsuak
 1735 Kayekanezka hegalaria asmatzen du.
 1760 Ubideeneraikuntzahasten da Ingalaterran.
 1769 Wattekbere lurrun-makina patentatzen du.
 1776 Adam SmithekNazioen aberastasunaren arrazoia eta izaera argitaratzen du.
 1798 MalthusekBiztanlegoaren hasierari buruzko entsegua argitaratzendu.
 1800 Voltakpilaelektrikoa asmatzen du.
 1805 Gasa erabiltzen da ingelesindustriaren argiztapenerako.
 1807 Fultongo Clermont lurrun-ontziakHudson ibaia igotzen du.

6.  1815 Stephensoneklehenlurrunezko tren-makinaeraikitzen du.
 1825 Lurrun-makina duen lehen meatze-trena Stockton eta Darlingtonartean.
 1830 Bidaiarientzat egindako lehentrenbidea inauguratzenda Manchester eta Liverpoolen artean.
 1834 Morsek telegrafoaasmatzendu. Alemaniako estatuakZollvereinen batzen dira.
 1856 Bessemerrek oso altzairu iraunkorra lortu dezakeen labeaasmatzen du.