1. 1
INTRODUCIÓN Á INMUNOLOXÍA
• A inmunoloxía é a rama da bioloxía encargada de estudar os mecanismos de defensa
cos que contan os seres vivos
• Tódolos seres vivos posúen mecanismos de defensa para protexerse, non só doutros
organismos, senón tamén de substancias estrañas que poden invadir o seu medio
interno.
• Nos animais este sistema defensivo chámase sistema inmune (S.I.) e a súa misión é
producir a inmunidade do individuo fronte aos xérmenes
• Podemos definir a inmunidade como a capacidade dun organismo de diferenciar as
estructuras propias das alleas mediante o seu sistema inmune, co fin da súa defensa
• Os animais desenvolveron ao longo da evolución unha serie de mecanismos de defensa
ou barreiras defensivas
MECANISMOS DE DEFENSA.
BARREIRAS DEFENSIVAS:
Cando un microbio ou substancia estraña trata de introducirse no corpo dun animal ten
que superar tres barreiras ou niveis defensivos:
• Primeira barreira:
• A pel (e as secrecións das superficies mucosas) que actúan como unha barreira:
• mecánica, debido á súa estrutura
• química, debido as secrecións que produce
• e biolóxica debido á microflora que contén
• Se o microbio invade os tecidos, actívase a
• Segunda barreira ou resposta celular inespecífica,
• cando as células afectadas reaccionan producindo sustancias antimicrobianas
(como o interferón), e outras (como a histamina), que desencadean unha
reacción inflamatoria co obxectivo de favorecer a chegada á zona afectada de
fagocitos que se encargarán de dixerir ó microbio
• Se os mecanismos de defensa anteriores non bastan para controlar a infección,
actívase unha
• Terceira barreira (sistema de defensa específico),
• na que o organismo pon en marcha a resposta inmunitaria
• para que os linfocitos produzan anticorpos que provocan a destrución do
microbio (resposta humoral),
• ou ben o ataquen directamente (resposta celular)
Os mecanismos de defensa poden ser:
• Mecanismos inespecíficos cando actúan sempre igual independentemente do axente
invasor. Este mecanismos poden actuar como:
• Defensas pasivas: Son as barreiras externas como a pel, as mucosas, etc.
(primeira barreira)
• Defensas activas: A resposta inflamatoria e as células fagocitarias (segunda
barreira)
• Mecanismos específicos: cando a resposta ven determinada pola natureza do antíxeno
e é específica del. Desta resposta encárganse as células especializadas (linfocitos) do
S.I. (terceira barreira).
2. 2
MECANISMOS DE DEFENSA NATURAL E INESPECÍFICOS
• A pel e as mucosas, como primeira barreira defensiva son bastante efectivas,
impedindo a entrada dos microorganismos no noso corpo, pero no caso de feridas ou
lesións na pel é preciso poñer en marcha a
• segunda barreira:
• Resposta inflamatoria
• Cando as células da pel se lesionan segregan, entre outras, substancias
como a histamina e as prostaglandinas que provocan:
1. a inflamación: distensión dos capilares, para que chegue máis
sangue á zona e con ela máis células fagocitarias
2. aumento de temperatura na zona: isto produce un aumento do
metabolismo local que favorece a acción dos fagocitos ao tempo
que prexudica o desenvolvemento das bacterias
• Células fagocitarias:
• Son glóbulos brancos especializados na fagocitose.
• Os fagocitos son:
• Os granulocitos:
• Tamén se lles pode chamar micrófagos
• Son os primeiros en chegar á zona
• Podemos distinguir tres tipos segundo o colorante que os
tinxe:
• Eosinófilos, con colorantes ácidos
• Neutrófilos, con colorantes neutros. Son os máis
• Basófilos, con colorantes básicos. Segregan máis
histamina
• Os macrófagos:
• Son de maior tamaño que os anteriores e proceden da
maduración dos monocitos
• Outros mecanismos inespecíficos:
• Sistema de complemento:
• Actúa contra bacterias e virus membranosos. Amplifica o traballo dos
anticorpos
• Está formado por 20 proteínas (globulinas) circulantes, presentes no
sangue e no líquido intercelular en forma inactiva
• Estas proteínas actúan en cascada,
• cando un anticorpo se une a unha destas 20 proteínas prodúcese
a súa activación, esta proteína activa outra, e esta a outra, etc.
• como resultado destas reaccións en cascada prodúcese a rotura
das bacterias invasoras.
• Interferón:
• É unha glicoproteína, eficaz contra os virus
• Cando unha célula é atacada por un virus, libera o interferón
• O interferón únese ás células circundantes inducíndoas a sintetizar
proteínas antivirais.
• Tamén se une ós linfocitos activando a resposta do sistema inmune
3. 3
MECANISMOS DE DEFENSA ESPECÍFICOS
a) ORGANIZACIÓN DO SISTEMA INMUNE
ÓRGANOS E TECIDOS LINFOIDES:
• Os órganos e tecidos linfoides están distribuídos por todo o corpo e o seu conxunto
coñécese como sistema retículo-endotelial.
• Podemos distinguir entre dous tipos de órganos:
1. Órganos linfoides primarios: Son aqueles onde se producen e maduran as
células do sistema inmune (linfocitos)
2. Órganos linfoides secundarios: Son aqueles onde se almacenan os linfocitos.
1. Os órganos linfoides primarios son: a medula ósea e o timo
• A medula ósea
• É o tecido óseo esponxoso
• Atópase situada no interior dos ósos curtos e nas cabezas dos ósos
longos
• Na medula ósea orixínanse os linfoblastos, que son as células nai dos
linfocitos
• Parte destes linfocitos maduran na medula ósea dando os
linfocitos B (sintetizan anticorpos)
• Outros linfocitos emigran ó timo para dar os linfocitos T
• O timo:
• Está situado na parte alta do tórax, na zona central próximo ó corazón
• Neste órgano maduran os linfocitos procedentes da medula ósea dando
os linfocitos T
2. Os órganos linfoides secundarios son:
• o bazo, os ganglios linfáticos, as amígdalas, o apéndice vermiforme e as placas
de Peyer na parede intestinal. De todos eles os máis importantes son o bazo e
os ganglios linfáticos.
• O bazo:
• É un órgano situado debaixo do pulmón esquerdo que
• filtra e almacena o sangue e polo tanto os linfocitos T e B
• é tamén o lugar de contacto dos linfocitos B e T cos antíxenos
• Os ganglios linfáticos:
• Están distribuídos ó longo do sistema linfático acumulándose
principalmente no pescozo, axilas e ingres.
• Os ganglios actúan como filtros de linfa
• Nos ganglios tamén se produce o contacto dos linfocitos B e T cos
antíxenos
4. 4
CÉLULAS DO SISTEMA INMUNE:
1. Linfocitos B:
• Maduran na medula ósea
• Interveñen na resposta humoral
• Son os encargados da fabricación dos anticorpos para a loita contra os
antíxenos.
• Cando entran en contacto cun antíxeno diferéncianse en dous tipos de
células:
a) células plasmáticas que fabrican os anticorpos
b) células de memoria que quedan no plasma en previsión de novos
ataques do mesmo antíxeno. Son a base das vacinas.
2. Linfocitos T:
• Maduran no timo
• Interveñen na resposta celular
• Segundo o tipo de receptor de membrana que teñen os linfocitos T podemos
establecer dúas clases: os T4 e os T8
• Hai tres tipos básicos de linfocitos T, e cada un cumpre unha misión diferente:
• Linfocitos (T4) coadxuvantes, auxiliares ou colaboradores
• A súa misión é recoñecer o antíxeno e activar (segregando
interleuquinas)
• os linfocitos B para que fabriquen o anticorpo específico
para ese antíxeno
• os outros linfocitos T para que eliminen as células
contaminadas
• Estes linfocitos son os que ataca o VIH.
• Linfocitos (T8) citotóxicos ou asasinos
• Únense ás células marcadas co antíxeno ou as células anormais
(cancros) para a súa destrución.
• Linfocitos (T8) supresores
• Encárganse de deter a acción inmune cando xa se destruíu o
axente patóxeno
CONCEPTO DE ANTÍXENO:
• Coñecemos como antíxeno todas aquelas substancias capaces de estimular a resposta
inmune.
• Tamén o podemos definir como calquera partícula ou substancia considerada estraña
polo organismo.
• Para loitar contra un antíxeno concreto os linfocitos B sintetizan un anticorpo
específico
5. 5
OS ANTICORPOS, ESTRUCTURA E FUNCIÓN
Estrutura:
• Os anticorpos ou inmunoglobulinas (Ig) son proteínas
globulares
• Están formados por catro cadeas proteica unidas entre si
por pontes disulfuro. O conxunto ten forma de Y grega.
• Das catro cadeas polipeptídicas,
• dúas son lixeiras ou L (light)
• e outras dúas pesadas ou H (heavy)
• Tanto as cadeas H como as cadeas L, presentan,
• unha parte constante, que é igual en tódalas
inmunoglobulinas,
• e outra parte variable, adaptada ó antíxeno que hai
que combater.
Función:
• A función dos anticorpos ou inmunoglobulinas é a loita contra os antíxenos para
destruílos ou bloquealos
• Os anticorpos únense ós antíxenos mediante unha reacción chamada antíxeno-
anticorpo.
• A principal característica desta reacción é a súa especificidade:
• cada anticorpo recoñece e únese a un determinado antíxeno formándose o
complexo antíxeno-anticorpo segundo o modelo de chave-pechadura
• Na reacción antíxeno-anticorpo pódense dar os seguintes casos:
• Opsonización: Os anticorpos recobren o antíxeno para que sexa recoñecido e
inxerido polas células fagocitarias
• Neutralización: Os anticorpos péganse ó antíxeno alterando algunha das súas
funcións vitais.
• Aglutinación: Os anticorpos rodean varios unidades de antíxeno provocando a
formación de agregados microbianos que acaban sedimentando
• Os anticorpos tamén poden activar o sistema de complemento ou loitar por si mesmos
causando a lise de células estrañas
MECANISMOS DA RESPOSTA INMUNITARIA.
• Podemos distinguir dous tipos de resposta inmune
• A resposta inmune primaria, nun primeiro contacto co antíxeno.
• O S.I. ten que poñer en marcha a resposta inmunitaria desde cero. É
moi lenta.
• A resposta inmune secundaria, nun segundo contacto co antíxeno.
• O S.I. xa conta con células de memoria preparadas para actuar e polo
tanto é máis rápida
6. 6
• Na resposta inmune podemos diferenciar dous tipos de inmunidade: a inmunidade
celular e a inmunidade humoral
• Inmunidade celular:
• na inmunidade celular actúan as células fagocitarias, e os linfocitos T
que destrúen os microorganismos.
• Inmunidade humoral:
• na inmunidade humoral o organismo produce anticorpos en resposta á
presencia dun antíxeno
Cooperación celular:
• Cando un antíxeno entra nun organismo, atravesando as primeiras barreiras, ponse en
marcha a resposta inmunitaria na que interveñen tódalas células do S.I. que cooperan
entre si para a defensa do organismo. Basicamente o que acontece é:
• Os macrófagos detectan un antíxeno e fagocítano e posteriormente presentan
fragmentos do antíxeno ós linfocitos T que poden destruír directamente as
células infectadas ou facilitar o desenvolvemento dos linfocitos B para a
síntese dos anticorpos específicos para ese antíxeno.
• Con máis detalle:
7. 7
1. Os macrófagos detectan un antíxeno e fagocítano e posteriormente presentan
fragmentos do antíxeno ós linfocitos T4
2. Os linfocitos T4 ou TH (auxiliares ou “helpers”) informa:
• Ós linfocitos B para que sinteticen os anticorpos específicos e
• Ós linfocitos T citotóxicos ou asasinos para que destrúan as células
atacadas polos anticorpos ou as marcadas polos antíxenos
3. Finalmente entrarán en acción os Linfocitos supresores para deter o proceso
cando xa estea destruído o antíxeno.
• Algúns linfocitos TH, TC e linfocitos B quedan durante anos como células de memoria
dispostos a provocar unha resposta secundaria ante o mesmo axente patóxeno. Nesta
característica baséanse as vacinas
Hipótese da selección clonal:
• Esta hipótese postula que:
• tódalas células formadoras de anticorpos son xeneticamente idénticas.
• O organismo posúe moitas células inmunoloxicamente activas e cada unha delas
só pode formar un único anticorpo, que se coñece como clon
• cada clon ten un número baixo de células se non está presente o antíxeno,
• pero no momento en que aparece o antíxeno, estas células, multiplícanse
activamente aumentando considerablemente o seu número para loitar contra o
antíxeno.
A INMUNOESTIMULACIÓN: VACINAS E SOROS
• A indución artificial da inmunidade fronte a unha enfermidade coñécese como
inmunización e pode ser: activa ou pasiva
Inmunización activa: Vacinas.
• Unha vacina é un preparado artificial que contén o microorganismo patóxeno morto ou
atenuado (ou a súa toxina) para que cando sexa inxectada no organismo estimule a
fabricación de anticorpos e células de memoria, conseguindo inmunidade permanente
fronte ao axente patóxeno.
• As vacinas utilízanse como medida de prevención da enfermidade
• O descubrimento da vacinas debémosllo a Jenner en 1796
• Jenner observou, entre os gandeiros británicos, que as persoas que muxían as
vacas e que, polo tanto, estaban en contacto coas vexigas (viruela) vacinas,
estaban libres desta enfermidade ou padecían só unha variedade moi benigna.
Utilizando este material inoculou a primeira vacina da historia a un neno.
Inmunización pasiva: Soros.
• O soro é un preparado artificial que contén anticorpos específicos contra unha
determinada enfermidade.
8. 8
• Neste caso o sistema inmune do organismo non se activa polo que non se fabrican
células de memoria.
• Os soros úsase como medida curativa cando o individuo ten unha enfermidade e
necesita anticorpos para combatela.
ALTERACIÓNS DO SISTEMA INMUNITARIO
• A hipersensibilidade: As alerxias
• É un estado inmunitario que fai que o organismo responda de forma esaxerada a
substancias que xeralmente son inofensivas
• Esta resposta pode ser: Inmediata ou retardada como no caso da proba da
tuberculina
• Autoinmunidade:
• Enfermidade na que o sistema inmune perde a capacidade para diferenciar o
propio do estraño, reaccionando coa fabricación de anticorpos contra
elementos do propio organismo.
• exemplos: artrite reumatoide, esclerose múltiple, psoríase.
• Transplantes de órganos:
• O rexeitamento a un transplante é unha resposta inmunitaria
A SIDA
• Síndrome da inmunodeficiencia adquirida
• O VIH ataca os linfocitos T4.
