1. DIGESTINO APARATUA
Digestinoa hartzen doguzan elikagaiak deskomposatu eta gure
organismoarentzat beharrezkoak diran mantenugai bihurtzeko aldaketen
multzoa da. digestinoadigestino aparatuan gertatzen da, eta ahoak,
faringeak, hestegorriak, urdailak eta hesteak parte hartzen dabe.
Ahoan elikagaiak mastekatu eta txuaren laguntzas tragatu egiten
dogu eta holan elikadura boloa sortzen da.
Faringean eta hestegorrian beheraelikadura boloa urdaileraino
heltzen da.
Urdailean elikadura boloa urin gastrikoakaz nahastu eta kimo
izeneko substantzia sortzen da.
Heste meharrean kimoa pankreako urinakaz,behazunagaz eta heste
urinakaz nahastu eta kiloa sortzen da. Mantenugaiak odolera
heltzen dira eta odolak gorputzeko zelula guztietara heltzen da.
Heste lodiak gure gorputzak behar ez dauzan elikagaiak gorozki
bihurtzen dira eta uzkitik urteten dira.
DIGESTINO APARATUAREN GAIXOTASUNAK
Hortz-haginetako txantxarrak hortz-haginei kalte egin deutse,
ahoko bakterioen eraginez. Prebentzinorako, gozoki askoez jatea,
otordu bakotxaren ostean haginak garbitu behar doguz eta
dentistearengana joan behar dogu.
Aerofagia hodian gasak sartzen diraneansortzen da,eta ondoeza
eragiten dauz. Aurrea hartzeko, neurriz jan behar dogu eta edari
gazdun gitxiago kontsumitu.
Beherakoa heste meharra ura eta mantenugaiak xurgatzeko gai ez
danean gertatzen da, eta, gozokiak sarri eta likidoak izaten dira.
Beherakoa daukagunean, medikuaren gana joan behar dogu, eta ur
asko eta jaki arinak hartu behar doguz: arroza eta saldak.

2. ARNASA APARATUA
Arnasa aparatua arnasbidez eta birikiz osotuta dago.
Arnasbideak.
 Sudur hobiak airea gure gorputzen sartzeko eta ateratzeko eta
hezotzea da.
 Faringea , airea ere eroaten du sudur hobietatik birikietara.
Horregatik gara gai ahotik ere arnasa hartzeko.
 Laringea faringea eta trakea lotzen dauzan hodia da. Barruan ,
ahots kordak daukaz, airea igarotean bibratu eta sortzen daben
muskulu bi.
 Trakea bronkio izeneko hodi bitan banandutako hodia da.
 Bronkioak. Birikietan, bronkiolo izeneko hodi txikiagotan
adarkatzen dira.
Birikiak. Biriki bakotxaren barruan, bronkioloen muturretan, biriki
albeolo izeneko zakutxo moduko batzuk dagoz.
ARNASA APATUAREN GAIXOTASUNAK
Gripea birus batek sortutako gaixotasun oso ohikoa da. Birus hori
errez kutsatzen da pertsona batetik bestera, eta sukarra,
muskuluetako mina eta ondoeza eragiten dauz.
Asmeabronkiolak estutu eta aireari pasatzen izten ez deutsienean
sortzen da. Bronkodilatadore izeneko botiken bidez kontrolatu
daiteke.

3. ZIRKULAZINO APARATUA
Bihotza toraxaren ezkerraldean kokatuta dago, odola gorputz
guztira bultzatzen dau. Bihotzaren hormak muskulu ehunez osatuta
dagoz, eta barrualdean hutsa dauka, lau barrunbez osotuta: aurikula
bi daukaz, bentrikulu bi. Balbula trikuspideak eskumako aurikulua
eta bentrikula bereizten dauz.
Balbula mitralak ezkerreko
bentrikulua banatzen dauz.
Odol basoak era askotako lodiera daukien hodiak dira. Lodieraren
arabera, lodienetik meheenerara, arteriak, benak eta kapilarrak
bereizten dira.
 Arteriekodola bihotzetik gorputzeko organo guztietara
zabaltzen dabe.
 Benek odola gorputzeko atal guztietatik bihotzera daroe.
 Kapilarrak oso meheak dira, eta arteriak eta zainak lotzen
dabez.
Odola Mantenugaiak eta oxigenoa garraiatzen dauz, eta hondakinak
batzen dauz. Zelulez osotuta dago.
 Plasmealikido horixka bat da, digestinoari esker sortutako
mantenugaiak garraiatzen dauz, adibidez.
Plaketek zauriak ixten.
Globulu zuriek gorputza infekzioetatik babesten dabe.
Globulu gorriek oxigenoa eta karbono dioxidoa garraiatzen dabe.

4. ODOL ZIRKULAZINOA
Odol zirkulazioa zirkuitu bereiztu biren bidez egiten da: zirkulazio txikia
edo birikietakoa deitzen jako zirkulazio bati, eta zirkulazio nagusia edo
orokorra,barriz, besteari.
Zirkulazio txikia edo birikietakoa bihotzetik birikietara doa eta
bihotzera itzultzen da. Eskumako bentrikulutik karbono dioxidoz
betetako odola biriki arteriaren bidez atera eta birikietara heltzen
da.
Biriki benen bidez, eskerreko aurikulura heltzen da gero eskerreko
bentrikulura doa hortik aurrera zirkulazio nagusia hasten da.
Zirkulazio nagusia edoorokorra bihotzetik heste organoetara doa,
eta bihotzera itzultzen da. Eskerreko bentrikulutik odol oxigenatuak
aorta arteriaren bidez urtetendau, eta gorputzeko organo guztietan
banatzen da, oxigenoa eta mantenugaiak izteko eta karbono
dioxidoa eta hondakinak jasoteko. Substantzias betetako odola
bihotzeko eskumako aurikulura itzultzen da, kaba benen bidez.
Eskumako aurikulutik eskumako bentrikulura doa eta, hortik,
zirkulazio txikira.
ZIRKULAZINO APATUAREN GAIXOTASUNAK
Tronbosiaodeleantronbo izeneko pikor bat eratu eta arteria bat edo
bena bat ixten dauanean gertatzen da. Obesitateak eta erreteko
ohiturak gaixotasun hau izateko arriskua ugaritzen dabe.
Miokardio infartua oxigenorik ezak eraginda bihotzaren zati bateko
zelulak hiltean oinarritzen dangaixatasuna bat da. Bihotzekoa dieta
orekatu baten eta jarduera fisikoaren bidez ekidin daiteke.
Arteriosklerosia arterien barruan gantzak metatzen diralako
arteriak gogortzean sortzen da eta, horren ondorioz, tronbosiak eta
infartuak izateko arriskua ugaritzen da. Ariketa fisikoa egitea,
neurriz jatea, koipe gutxi hartzea eta ez erretea dira egokienak.

5. GERNU SISTEMEA
Gorputzak, karbono dioxidoa botatzen dau eta, gernu sistemeak
gure zelulek sortutako hondakin ez-gaseosoak egozten dauz.
Kuntzurrunek, ureterrek, gernu maskuriak eta uretreak osotzen
dabe gernu sistemea.
Kuntzurrunakbaba formako organo bi dira, eta kaxa toraxikoaren
azpian
dagoz,
bizkarrazurraren
alde
banatan.
Kuntzurrunetatikigarotendanodola iragaztea da horren eginkizuna,
organizmoarentzat toxikoak diran hondakinak erauzteko.
Ureterrak gernua kuntzurrunetatik hartu eta gernu maskurira
eroaten daben hodi bi dira.
Gernu maskuria zaku formako organo giartzu bat da, eta zakuan
gordeta egoten da gernua, uretratik kanporatu arte.
Uretra hodiaren bidez, gernu maskurian gordetako gernua
kanporatu egiten da.
IRAITZ APARATUEN GAIXOTASUNAK
Zistitisagrnu maskuriaren infekzinoa da eta sukarra eta pixa
egiterrakoen mina eragiten dauz.
Kuntnzurrunetako harriakgrnuandisolbatubako substantzietatik
sortzen diran masa solidoak dira. Kuntzurrunetakokolikoak eragin
daikiez, hau da, harriek pixari pasatzen izten ez deutsielako. Ura
edatea komani da.
Kuntzurrunetakogitxiegitasunaodola iragazteko gaitasuna galtzen
dabenean
sortzen
da.
Kuntzurrunek
huts
egiten
dabeneantrasplantea behar da.

6. IZERDI GURINAK
Izerdi guruinen bidez, horreetatik hur dagozan kapilarretako
substantzia toxikoak ezabatzen dira. Horretarako izerdia sortzen
dabe, poroen bidez egosten da.
Izerdi guruinen esker, gorputzaren temperaturea kontrolatzen da.
Horregaitik, bero handia egiten dauanean gehiago izerditzen gara,
izerdiaren lurrunaz freskatzeko.