Espainia XIX. mendean

1. BEHIN-BEHINEKO GOBERNUA (1868-1870) MONARKIA (1871-1872) LEHEN ERREPUBLIKA (1873)
1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874
SERRANO ETA PRIM JENERALEN
GOBERNUA
AMADEO I.a SAVOIAKOA
ERREPUBLIKA FEDERALA
ERREPUBLIKA UNITARIOA
SERRANO JENERALAREN
GOBERNUA
- Iraileko iraultza:
Gloriosa.
Isabel II.aren
erreinaldiaren
amaiera.
- Gizonen sufragio
unibertsalaren
bidezko
hauteskundeak.
- Espainiako
ontzidiaren
altxamendua
Cádizen (Topete
almirantea).
- Alcoleako Gudua
(Kordoba):
- Elisabet II.aren
aldeko tropak,
galtzaile.
- Erregina
Parisen
erbesteratu.
- Behin-Behineko
gobernua
eratu.
- Junta
iraultzaileak
desegin.
- Konstituzio
demokratikoa.
- Matxinada
errepublikanoak.
- Muga-zergen
erreforma.
- Gorte
konstituziogileak
hautatzeko
hauteskundeak.
- Konstituzio berria
aldarrikatu.
- Serrano jenerala
erregeorde
izendatu.
- Prim, ministroen
kontseilu
presidente.
- Armadak
errepublikanoen
altxamendua
erreprimitu.
- Lehen
Internazionalaren
LNE Espainiako
sekzioa eratu.
- Gorte
konstituziogileek
Amadeo I.a
Espainiako errege
izendatu.
- Prim jenerala
erail Madrilen.
- Amadeo I.a erregealdiaren
hasiera.
- Amadeo I.a Madrilen sartu.
- Gobernua eratu, Serrano
jenerala buru.
- Sagasta Gobernazio
ministroak LNEko Espainiako
sekzioa desegin.
- Meatzeen Legea.
- Matxinada federalistak.
- Amadeo I.aren aurkako
atentatu-saioa Madrilen.
- Amadeo Savoiakoak
abdikatu.
- Gorte konstituziogileak
hautatzeko hauteskundeak:
errepublikanoak garaile.
- Lehen Errepublika
aldarrikatu.
- Konstituzio federalaren
proiektua.
- Pi i Margall botere
betearazleko presidente.
- Greba iraultzailea Alcoyn.
- Mugimendu Kantonalista
(Cartagenako kantoiaren
aldarrikapena).
- Nicolás Salmerón botere
betearazleko presidente.
- Altxamendu kantonalak
Espainia osoan.
- Emilio Castelar botere
betearazleko presidente.
- Pavia jeneralaren
altxamendua (estatu-kolpea).
- Serrano jeneralak
Internazionala desegin.
- Cartagenako kantoiaren
altxamendu mendean hartu.
- Bilboko setioa amaitu
(karlistek inguratu zuten).
- Sandhursteko Adierazpena,
Alfontso XIII.aren alde.
- Martínez Camposen
altxamendua Sagunton:
Berrezarkuntza hasi zen.
BIGARREN KARLISTADA (1872-1876)
HAMAR URTEETAKO GERRA KUBAN

2. BILAKAERA
POLITIKOA
IRAULTZA ETA BEHIN-BEHINEKO GOBERNUA (1868-1870) AMADEO I.aren MONARKIA (1871-1873) LEHEN ERREPUBLIKA (1873-1874)
ALTXAMENDUA BEHIN-BEHINEKO GOBERNUA - Amadeo Savoiakoa hautatu zuten errege. Tradizio
demokratikoko errege-dinastia bateko kide zen.
- Prim jenerala, Amadeoren babesle nagusia, erail egin
zuten.
- Monarkiko progresistak erregearen alde zeuden, eta
monarkia kontserbadoreak eta errepublikanoak,
berriz, aurka.
- Karlistadari eta Kubako matxinadari egin behar izan
zien aurre.
- Isolatuta, eta babes politiko eta sozialik gabe, uko
egin zion tronuari.
- Gorteek, gehiengo monarkikoa izan
arren, Errepublika aldarrikatzearen
alde bozkatu zuten.
- Hauteskundeetan, errepublikano
federalistek gehiengoa lortu zuten.
- Konstituzio federal bat idatzi zen
(1873), baina ez zen onartu.
- Presidente hauek izan ziren: Figueras,
Pi i Margall, Salmerón eta Castelar.
- Zatiketak izan ziren errepublikanoen
artean (unitarioak/federalistak eta
irekiak/intransigenteak).
- Arazoak: monarkikoen oposizio
handia, Karlistaldia eta Kubako Gerra,
eta matxinada kantonalista.
Paviaren kolpea (1874ko urtarrila)
Serranoren errepublika autoritarioa
Martínez Camposen estatu-kolpea
(1874ko abendua)
Monarkia berrezartzea.
Kausa ekonomikoak
- Finantzarioak: burtsa hondoratzea.
- Industrialak: enpresak ixtea eta
langabezia.
- Agrarioak: elikagaiak garestitzea.
Kausa politikoak
- Monarkia desegitea.
- Oposizioaren alternatiba:
Ostendeko Ituna.
- Batzarrak sortzea. Tokiko boterea bereganatu
zuten eta lehen neurri iraultzaileak hartu
zituzten.
- Isabel II.a erregina erbesteratzea.
- Behin-behineko gobernua eta gorte
konstituziogileetarako hauteskundeetarako
deialdia (sufragio unibertsalen bidez).
- 1869ko Konstituzioa demokratikoa. Monarkia
definitu zuen gobernu-forma gisa.
ARAZOAK
POLITIKOAK SOZIALAK
- Monarkia demokratikoa eta, geroago, errepublika federala babesteko adostasun politikorik ez lortzea.
- Agintari politiko berrien eraginkortasunik eta esperientziarik eza.
- Zatiketak eta liskarrak errepublikanismoaren eta koalizio monarkiko-progresistaren barruan.
- Monarkiko kontserbadoreen oposizioa, Borboiko etxekoen monarkia itzultzea nahi baitzuten.
MONARKIKOAK
- Karkistak
- Moderatuak (Alfontsotarrak)
- Progresistak ---> Alderdi Konstituzionala / Alderdi Erradikala
- Demokratak
ERREPUBLIKANOAK
- Unitarioak
- Federalistak ---> Irekiak / Intransigenteak
- Espainiako gizartean kultura demokratikorik ez.
- Erdi-mailako klaseen abstentzionismoa.
- Klase herritarren frustrazioa, Errepublikarekin espero zituzten
gizarte-erreforma handiak ez gertatzeagatik.
- Lehen Internazionalaren ideian hedapena langileen artean. Iraultza
soziala egiteko helburuak.
- Gizarte eta langile gatazkak ugaritzea.
GATAZKAK
KUBAKO GERRA KARLISTALDIA MATXINADA KANTONALAK
- Matxinada 1868an hasi zen.
- Matxinada hedatu, eta gerra kolonial bihurtu zen (Hamar
Urteetako Gerra).
- Jabe handi kreoleen sektore batek gidatutako matxinada
izan zen. Erreforma politiko eta ekonomikoak lortzeko
helburua.
- Estatu federalaren proiektua. Hartan, Kuba et Puerto Rico
Espainiako Federazioko lurraldetzat hartzen ziren.
- Karlistak berriz matxinatu ziren, 1872an, eta Bigarren
Karlistaldia hasi zen.
- Karlos VII.ak Isabel II.ak utzitako tronua bereganatu nahi
zuen.
- Gerrak 1876ra arte iraun zuen.
- Kantonamendu independenteak aldarrikatu zituzten
Espainiako zenbait eremutan.
- Klase herritarrek iraultza soziala egiteko helburua zuten.
- Mugimendu horrek aurkako errepresioak tentsioak sorrarazi
zituen errepublikanoen artean.

3. SEIURTEKO DEMOKRATIKOA (1868-1874)
SARRERA
- Zergatik ez zuten lortu Seiurtekoan proposatutako formula politikoak Espainian erregimen demokratiko bat sendotzea?
1868an Gloriosa iraultza gertatu ---> askatasun-aldi bat abiatu ---> 1869ko Konstituzioa + I. Errepublikaren aldarrikapenean gauzatu.
Modernizazio ekonomikorako ahalegina egin zen ---> Liberalismoan oinarritua: (vs Protekzionismoa).
 Merkatu-askatasuna + lehia askean oinarritutako kanpo-merkataritza.
 Lege-asmoa: industria indartu + nekazaritza modernizatu.
 Beraz, elikagai + manufakturak hobeak + merkeagoak.
Egin ziren erreformek oposizioa eragin zuten indar kontserbadoreen aldetik, eta ez zituzten klase herritarren helburuak ase.
Beraz, gizarte gatazka handiak sortu ziren, eta Errepublikak ez zuen arrakastarik izan.
HELBURUA
- Seiurteko Demokratikoaren izaera ulertzea:
o Zergatik izan zen Espainiako lehenbiziko sistema demokratikoa.
o Zer arazoen ondorioz izan zuen porrota sistema horrek.
1868ko iraultzarekin bat, garapen demokratikoko etapa bat abiatu zen Espainian.
1869ko Konstituzio (monarkikoa) eta 1873ko (errepublikanoa) izan ziren etapa horretako erreferentziak, baina 2 sistema konstituzional
horiek egonkortzeko oztopoak gaindiezinak izan ziren.
> Klase herritarrentzat gizarte eta politika aldaketak izateko itxaropenak ez ziren behar adina bete.
> Aberatsen sektoreek gero eta oposizio handiagoa egin zuten eta Borboiko etxekoen aldeko alternatiba kontserbadore bat eratu
zuten, 1874an gailendu zena.
> Gizarte gatazka handiez gain, Kubako matxinada independentista, karlisten aurkako gerra eta kantonalismoaren ondorioz,
zailago suertatu zen sistema politiko berria egonkortzea.