Children’s Voices for Human Rights Newsletter – Issue no.54

kÅj cÇikfS¡fhd
FHªijfË‹ Fuš
kiwKf ïd xJ¡fš
- lh¡l® rhªjh á‹Ah
(jiyt®, njáa FHªij cÇikfŸ ghJfh¥ò Miza«)
ehL KGtJ« cŸs ViH¥ bg‰nwhÇilna mt®fsJ FHªijfS¡F¡ fšÉ
nt©L« v‹w nfhÇ¡if xU bto¥ghf vGªJŸsJ. mt®fis¥
bghW¤jtiuÆš fšÉ v‹gJ tWik, ÉË«ò Ãiy¡F¤ jŸs¥gLjš v‹w
r§»Èia cil¥gj‰fhd fUÉahF«. j§fsJ FHªijfS¡F fšÉ
»il¡f¢ brŒa mt®fŸ bgU« âahf§fŸ brŒtj‰F¤ jahuhf
ïU¡»wh®fŸ. MW khj§fS¡F K‹ò, Õfh® khÃy¤â‹ #_Æ kht£l¤ij¢
nr®ªj #h#h v‹w gH§Fo k¡fŸ t£lhu¤âš, thœÉl ghy¥ gÆ‰á¤ â£l«
(M®ãá) v‹w gÆ‰á Kfh« elªJ bfh©oUªj ïl¤â‰F njáa FHªij
cÇikfŸ ghJfh¥ò Miza¤â‹ (v‹áãáM®) FG x‹W br‹¿UªjJ.
r®t á¡õh mãah‹ â£l¤â‹ Ñœ mªj Kfh« V‰ghL brŒa¥g£oUªjJ.
mªj bghJ Érhuiz Ãfœ¢áÆš, cŸq® ïisP®fŸ k‰W« á‰ùuh£á
cW¥ãd®fË‹ g§nf‰òl‹ r_f ßâahf k¡fis¤ âu£L»w xU Kid¥ò
Ä¡f â£l« v¥go Rkh® 400 gH§Fo áWÄfS¡F M®t¤ij V‰gL¤âaJ
v‹gij m¿aKoªjJ. mªj¢ áWÄfŸ mj‰F K‹ gŸË¡Tl¤â‰F¢
br‹w¿ahjt®fŸ. ï¥nghJ M®ãá KfhÄš g§nf‰f jahuhf ïUªjh®fŸ.
Mdhš, murh§f¤â‹ V‰gh£oš 50 FHªijfS¡F k£Lnk ïl« ïUªjJ.
gH§Fo r_f¤âd®, 14 taij milªj bg© FHªijfŸ všnyhU« mªj
gÆ‰á¥ ghy¤ â£l¤âš ïizªJ gÆštJ vd Koî brŒjd®. VbdÅš,
mt®fS¡F 15 taJ M»É£lhš, â£l¤â‹ Ñœ fšÉ bgWtj‰fhd thŒ¥ig
mt®fŸ ïHªJÉLth®fŸ. Ãfœ¢á Koªj ãwF v‹áãáM® FGÉd®
òw¥g£ld®. 2 »nyh Û£l® öu¤âš mt®fis áy gH§Fo¥ bg©fŸ jL¤â
ÃW¤âdh®fŸ. j§fSila FHªijfŸ 10« tF¥ò tiuahtJ go¡f nt©L«
v‹W jh§fŸ ÉU«òtjhf bjÇÉ¤jd®. Mdhš j§fSila t£lhu¤âš 5«
tF¥ò¡F nkš cŸs gŸËfŸ vJî« »ilahJ v‹wd®. mjdhš j§fŸ
FHªijfŸ, Rkh® 16 ».Û elªJ br‹W m§FŸs gŸËÆš go¡f
nt©oÆU¡»wJ v‹W T¿d®. mªj¥ gŸËÆY« 8« tF¥ò tiu k£Lnk
cŸsJ. mªj¥ bg©fËl« v‹áãáM® FGÉd®, “Ú§fŸ V‹ ïªj¥
ãu¢ridia bghJ ÉrhuizÆš vG¥gÉšiy,” v‹W nf£ld®. mj‰F
mªj¥ bg©fŸ xU nfÈahd bjhÅîl‹, “ïij eh§fŸjh‹
mâfhÇfS¡F brhšy nt©Lkh? mt®fS¡nf v§fŸ FHªijfS« 10«
Focus
CHILDREN’S VOICES
for Human Rights
2009
54

tF¥ò tiuÆY« mj‰F nkY« go¡f nt©L«
v‹gJ bjÇahjh,” v‹W nf£ld®. ïJ gH§Fo
bg‰nwh®fS¡F j§fŸ FHªijfË‹ fšÉÆ‹
m¡fiwÆšiy F¿¥ghf bg© FHªijfŸ gŸË
brštij mt®fŸ ÉU«gÉšiy v‹w tH¡fkhd
fU¤ijcil¡»wJ.
r¤âZf® khÃy¤â‹ jh©nlthlh kht£l«
e¡riy£LfŸ elkh£l¤jhY« fhtšJiwÆd®
KfhÄ£oU¥gjhY« mikâ FiyªJ¥ nghÆU¡»w
gFâahF«. mªj t£lhu¤J k¡fŸ j§fS¡F cÇa
mo¥gil trâfis¥ ga‹gL¤JtJ Tl m§nf
fodkhdjhf M¡f¥g£oU¡»wJ. flªj 6
khj§fËš, R¡kh t£lhu¤ij¢ nr®ªj Rkh® 6
á‰ùuh£áfŸ mªj »uhk§fis¢ nr®ªj
FHªijfis v‹áãáM® k‰W« áy v‹ÍX-¡fŸ
cjÉíl‹ cŸq® gŸË¡Tl§fËš nr®¤jd.
ï ª j » u h k § f i s ¢ n r ® ª j F H ª i j f Ÿ
gŸËfS¡F¢ bršY« brŒâ mU»š cŸs
t£lhu§fS¡F« guÉaJ. gH§FoÆdiu¢ nr®ªj
bg‰nwh® gyU«, jh§fŸ mDgÉ¤J tªj
Jau§fS¡F ïWâ Koî f£l j§fsJ
FHªijfS¡F fšÉ nt©L« v‹W fUâdh®fŸ.
j§fsJ jiybaG¤J j§fnshL nghf£L«,
j§fŸ FHªijfŸ mij mDgÉ¡f nt©lh«
v‹W Ãid¤jh®fŸ. ïnjnghš âÇòuh, mÞ[h«,
khÃy§fËš j§fsJ ïl§fËÈUªJ btËnaw
ne®ªJ, Ãthuz Kfh«fËš j§f it¡f¥
g£LŸst®fS« j§fsJ FHªijfS¡F fšÉ
njit vd mG¤jkhf¡ nfhU»wh®fŸ. kÂ¥ó®
khÃy¤âY«, v¢IÉ-vŒ£Þ ghâ¥ò cŸs
FHªijfS« Tl fšÉ bgw ÉU«ò»wh®fŸ.
uh#ÞjhÅš ïUªJ F#uh¤J¡F«, xÇrhÉÈUªJ
M ª â u h î ¡ F « , k A h u h Z o u h É È U ª J
F#uh¤J¡F«, ÕfhÇÈUªJ K«ig¡F« ïl«
bga®ªJ br‹W gšntW ntiyfËš <Lg£LŸs
FHªij¤ bjhÊyhs®fŸ cŸsd®. mt®fis¢
br‹wila¡ Toa âw‹ ekJ fšÉ mik¥ò¡F
ï U ¡ F k h d h š , ï ª j ¡ F H ª i j f Ÿ
bjhÊyhs®fshf kh¿ÆU¡f kh£lh®fŸ v‹gJ
bjÇatªjJ. ïªj t£lhu§fËš el¤j¥g£l
mid¤J bghJ ÉrhuizfËY«, Û£f¥g£l
FHªijfŸ j§fS¡F fšÉ nt©L« v‹nw Fuš
vG¥ãdh®fŸ. j§fSila gŸË¡ fšÉ¡fhf
mt®fŸ fLikahf nghuhl nt©oÆU¡»wJ
v‹gij v‹áãáM® FGÉd® ÉrhÇ¤J
m¿ªjd®. ViHfŸ j§fsJ thœ¡if Ãiyia
kh‰¿¡bfhŸs nt©L« v‹whš mJ fšÉahš
k£Lnk rh¤âakhF« v‹gJ bjËî.
r_f be¿Kiw ïšyhik:
cjthj cŸf£lik¥ò:
fšÉ njit v‹w nfhÇ¡if mâfÇ¤J tU»‹w
nghâY« Vuhskhd FHªijfŸ gŸËfËš
g Æ y h j t ® f s h f n t ï U ¡ » w h ® f Ÿ . ï J
Ku©ghlhf njh‹¿dhY«, ïj‰fhd fhuz§fŸ
btË¥gilahdJ. Kjyhtjhf FHªij ciH¥ò
Kiwia rKjha« r»¤J¡ bfhŸ»wJ. fšÉia
cWâ¥gL¤J»w r_f be¿Kiw v‹gJ« ïšiy.
ViH¡ FHªijfŸ ntiy¡F¢ brštJ v‹gJ
r®trhjhuzkhf vL¤J¡ bfhŸs¥gL»wJ.
FHªijfŸ gŸË¡F btËna ïU¡»wh®fŸ
v‹gJ mâ®¢áianah, Mntr¤ijnah V‰gL¤j
jtW»wJ. brhšy¥nghdhš, Vuhskhd
FHªijfŸ gŸËfS¡F btËna ïU¥gJ«
V n j D « x U n t i y Æ š < L g L t J «
Ãaha¥gL¤j¥gL»wJ. ïªj¡ FHªijfŸ ViHfŸ
v ‹ g j h š m t ® f Ÿ n t i y ¡ F ¢ b r š y
nt©oÆU¡»wJ, mt®fsJ FL«g§fŸ
cÆ®thH ïªj¡ FHªijfË‹ tUkhdK«
n j i t ¥ g L » w J v ‹ g j h f É s ¡ f «
mË¡f¥gL»wJ.
gŸËfŸ cŸË£l ekJ fšÉKiw
bkh¤jKnk Kjš jiyKiwahf
fšÉ gÆy tUgt®fS¡F V‰w
tifÆš totik¡f¥glÉšiy.
vL¤J¡fh£lhf, jÅah®
gŸËfSl‹ ngh£o¥nghl nt©L«
v‹w ntf¤âš muR¥ gŸËfËš
ViH¡ FHªijfŸ ÓUil mÂa
f£lha¥gL¤j¥gL»wJ.
gy FHªijfŸ gŸË¥go¥ig bjhlu Koahkš
ghâÆš btËnaWtj‰F fhuz« nghJkhd
gŸËfŸ, MáÇa®fŸ, cŸf£Lkhd« ngh‹wit
ïšyhjJjh‹. FHªijfis gŸËfËš
nr®¥gj‰fhd ïa¡f§fŸ, gŸËfËš nr®¥gJ
F¿¤j ÉÊ¥òz®î â£l§fŸ vd elªJ
bfh©oUªjhY« Tl, njitia <Lf£l¡Toa
msÉ‰F mtáakhd cŸf£Lkhd§fis
V‰gL¤Jtj‰fhd bghU¤jkhd Ka‰áfŸ vJî«
ïšiy. x›bthU f£l¤âY« »il¡f¡Toa
nghâa cŸf£Lkhd trâfŸ, gŸËfËš gÆY«
FHªijfË‹ v©Â¡if ïu©L¡F« ïilna
tYthd bjhl®ò ïU¡»wJ. x‹wh« tF¥ãš
2kÅj cÇikfS¡fhd FHªijfË‹ Fuš

nr®¡f¥gL« FHªij g¤jh« tF¥ò tiu go¤J
Ko¡F« vd vâ®gh®¡f¥gLtâšiy. fšÉ
m i k ¥ ã š V i H ¡ F H ª i j f Ÿ É y ¡ »
it¡f¥g£oU¡»wh®fŸ v‹gJ mt®fis ïªj
mik¥ãÈUªnj btËna jŸStjhf ïU¡»wJ.
gŸËfËš ïUªJ btËnaW»wt®fŸ v‹gt®fŸ
c©ikÆšbtËna‰w¥gL»wt®fns.
n k Y « , c W â a h d f š É Ã W t d § f i s
V ‰ g L ¤ J t j ‰ F g â y h f j ‰ n g h i j a
f £ L k h d § f i s í « e i l K i w f i s í «
tY¥gL¤Jtj‰F khwhf, r®t á¡õh mãah‹
â£l¤â‹ _ykhf Jiz¤â£l§fŸ v‹w bgaÇš
ï i z m i k ¥ ò f i s n a m u R V ‰ g L ¤ â ¡
bfh©oU¡»wJ. xU â£l¤â‹ ju« v¥go
mik»wJ v‹gJ, F¿¥ã£l neu¤âš â£l¤â‰F
bghW¥ghf cŸs mâfhÇfË‹ Koîfis¥
bghW¤jjhfnt ïU¡»wJ. giHa mâfhÇfS¡F
gâyhf òâa mâfhÇfŸ tU»wnghJ â£l«
brašgL¤j¥gLtâY« kh‰w« V‰gL»wJ.
cjhuzkhf, fšÉÆ‹ ju¤â‰F« MáÇa®
gÆ‰áÆ‹ ju¤â‰F« K¡»a¤Jt« mË¥gJ
v ‹ g j ‰ F g â y h f g Ÿ Ë f Ë È U ª J
btËna¿at®fis Û©L« bfh©LtUjš
mšyJ mâf tF¥giwfis f£Ljš v‹gJ ngh‹w
brašfS¡nf K¡»a¤Jt« mË¡f¥gLtjhf
mªj kh‰w« Ãfœ»wJ. ï›thwhf brayh¡f¥gL«
â£l§fis Kiwahf ÃWtd¥gL¤jhjj‹
Éisthf â£l§fŸ bjhl®tâš K£L¡f£il
V‰gL»wJ.
gŸËfŸ cŸË£l ekJ fšÉKiw bkh¤jKnk
Kjš jiyKiwahf fšÉ gÆy tUgt®fS¡F V‰w
tifÆš totik¡f¥glÉšiy. vL¤J¡fh£lhf,
jÅah® gŸËfSl‹ ngh£o¥nghl nt©L« v‹w
ntf¤âš muR¥ gŸËfËš ViH¡ FHªijfŸ
ÓUil mÂa f£lha¥gL¤j¥gL»wJ. ÓUil
th§f ïayhj FHªijfŸ gŸË¡F tu
mDkâ¡f¥gLtâšiy, ï›thwhf mt®fŸ
btËna‰w¥gL»wh®fŸ. jÄœeh£oš eilbg‰w
v‹áãáM® bghJ ÉrhuizÆš, xU FHªij
jdJ ÓUil kiHÆš eidªJÉ£ljhš, ÓUil
ïšyhkš gŸË¡F¢ bršy neÇ£lJ v‹gJ«,
mj‰fhf mtis MáÇa®fŸ mtkâ¤jnghJ,
mij jh§f Koahjtshf mtŸ m‹W khiyna
j‰bfhiy brŒJbfh©lhŸ v‹gJ« bjÇa tªjJ.
ïªj F¿¥ã£l r«gt« bjhl®ghf xU gugu¥ig
V‰gL¤JtJ mšy ekJ neh¡f«. ÓUil
mÂahjj‰fhf j©o¡f¥gLtJ Tl FHªijÆ‹
Kjš jiyKiw khzh¡f®fŸ:
kdâš bjhl®ªJ gŸË¡F¢ brštjh nt©lhkh
v ‹ » w m s É ‰ F M H k h d j h ¡ f ¤ i j
V‰gL¤J»wJ v‹gij R£o¡fh£Ltnj ekJ
neh¡f«.
mnjnghš, xU FHªijahš ãw¥ò¢ rh‹¿jiHnah,
gŸË khWjš rh‹¿jiHnah jh¡fš brŒa
Koahkš ngh»wnghJ mjdhY« Tl gŸËia
É£L Ã‰f neÇL»wJ. m¥go elªj xU r«gt¤âš,
xU gŸËÆ‹ jiyik MáÇa® FHªij¡F gŸË
khWjš rh‹¿jœ tH§»dh®. mâš mt® Úy Ãw
ikahš ifbaG¤â£L bfhL¤jh®. Mdhš,
mL¤j¥ gŸËÆš mªj¢ rh‹¿jiH V‰W¡ bfhŸs
kW¤jh®fŸ. jiyikaháÇaÇ‹ ifbaG¤J g¢ir
ikÆšjh‹ ïU¡f nt©L« v‹wh®fŸ. ïªj
ãu¢rid F¿¤J gŸË Ã®thf¤Jl‹ ngr¡Toa
NHš cUthdnghJ, mªj¡ FHªij Xuh©L
gŸË¥go¥ig ïHªJ, gŸËÆÈUªJ« Ã‰F« Ãiy
V‰g£oUªjJ. y£r¡fz¡fhd FHªijfŸ ãw¥ò¢
rh‹¿jœ ju Koahkš nghtjhnyna gŸËfËš nru
Koahkš ngh»wJ.
c©ikÆš, Vuhskhd FHªijfŸ gŸËfS¡F
b t Ë n a ï U ¡ » w h ® f Ÿ v ‹ g i j r ª i j ¥
bghUshjhu« jd¡F rhjfkhf ga‹gL¤â¡
bfhŸ»wJ. gŸËfËÈUªJ ghâÆš Éy»a
FHªijfS¡fhd ghij x£Lbkh¤jkhf _l¥g£L
ÉL»wJ. F¿¥ghf, Kiwrhuh¤ JiwfËš cŸs
ÃWtd§fŸ gÆ‰áa‰w bjhÊyhs®fisna
ehL»w ÃiyÆš ïJ Äf¤ÔÉukhf el¡»wJ.
m ¤ j i f a Ã W t d § f Ÿ F H ª i j ¤
bjhÊyhs®fisna ehL»‹wd. Vbd‹whš
mt®fS¡F Fiwthd TÈ¡ bfhL¤jhšnghJ«,
Ú©l neu« mt®fis ntiy th§fî« Koí«. ekJ
eh£oš ÃfœªJ bfh©oU¡F« òy« bga®jš,
FHªijfŸ fl¤j¥gLjš, FHªij¤ bjhÊyhs®
Kiw M»a fijfis c‰W¡ ftÅ¤jhš ïij
cWâahf¢ brhšy Koí«.
FHªijfË‹ fšÉ cÇik v‹gJ ngu¤â‰F
m¥gh‰g£lJ v‹W Miza« fUJ»wJ. 18
taJ¡F c£g£l FHªijfŸ midtU¡F«
gŸËfS¡fhd thŒ¥ò cWâ¥gL¤j¥gl nt©L«.
mt®fŸ KG neu Kiwahd fšÉ thŒ¥ig bgw
nt©L«, khwhf Z¥£L KiwÆš mt®fŸ
nr®¡f¥gl¡ TlhJ. kfhuhZouh, âšÈ, k¤âa
ãunjr«, c¤âu ãunjr« M»a khÃy§fËš Z¥£
Kiw gŸËfŸ cŸsd. mt‰¿š FHªijfŸ fhiy
FHªij¤ bjhÊyhsU¡fhd rªij »uh¡»:
KGneu Kiwahd gŸËfŸ:

ru¡ifí« nghynt ïJî« xU â£lt£lkhd
ru¡fhf tobtL¤âU¡»wJ. rªijÆš v¥go
Ef®nth® v‹ngh® j§fS¡F f£L¥ghoahfhj
bghUŸfisTl th§»¥nghl Ãid¡»wh®fnsh
mnjnghš “ãuh©L” bgaUŸs fšÉ¢ ru¡if
th§Ftj‰F tho¡ifahs®fŸ Kaš»wh®fŸ.
É‰gid¡F« ÉÃnahf¤â‰Fkhd ru¡fhf, th§f
t¡FŸst®fS¡F k£Lnk »il¡»w ru¡fhf
fšÉ kh¿¡bfh©oU¡»wJ.
jÅah® gŸËfŸ t®¤jf ÃWtd§fŸ nghš
brašgl C¡FÉ¥gJ Óuhd fšÉ tH§Fjš v‹w
bfhŸifiana Ó®Fiy¡»wJ. VbdÅš gz«
bfhL¡f¡ Toat®fS¡F k£Lnk mJ nrit
b r Œ » w J . M f n t , t Ê a ‰ w t ® f S «
Xu§f£lg£lt®fS« mt®fshfnt fšÉ¡
f£lik¥ãÈUªJ btËna ïU¡F« Ãiy¡F
jŸs¥gL»wh®fŸ. ïij Kiw¥gL¤j jt¿dhš
mâf Kjä£oš r¥is brŒa ViH FHªijfŸ
nkY« nkY« btËna ïU¡F« Ãiyiana
cUth¡Fth®fŸ. mj‹ _y« eh£o‹ t®¡f
ntWghLfŸ â£lt£lkhdjhf M¡f¥gL«.
gz¡fhu®fS« ViHfS« xUnghJ« rªâ¤J¡
bfhŸs KoahJ. mt®fS¡F ïilnaahd
ïilbtË nkY« nkY« mâfÇ¡fnt brŒí«. ïJ
xU kiwKf ïd xJ¡fš Kiwahfnt brašg£L¡
bfh©oU¡F«. midtU¡Fkhd bfhŸiffŸ,
rk¤Jt¤ij ts®¤jš, r_f Úâia ts®¤jš,
midtiuí« cŸsl¡»a #dehaf¤ij
f£lik¤jš v‹w gŸËfS¡fhd mo¥gil
nfh£gh£ilna ïJm¥g£lkhf ÛW»wJ.
ïªj¥ ã‹dÂÆšjh‹ midtiuí« cŸsl¡»a
# d e h a f « v ‹ g j ‰ f h d N H i y
c U t h ¡ F t â È U ª J ã Ç ¡ f K o a h j
mik¥òfshfî« Fok¡fË‹ âw‹fis
ts®¥gj‰fhd mik¥òfshfî« fšÉ ÃWtd§fŸ
brašgLtJ v‹gJ K¡»a¤Jt« bgW»wJ.
FHªijfŸ mtut® t£lhu¤ânyna cŸs
gŸËfËš nr®tJ, mid¤J mUfhik¥
gŸËfËY« rkkhd ju« guhkÇ¡f¥gLtJ
M»ait cWâ¥gL¤j¥gL« NHÈš, Fok¡fŸ
j‹ik v‹gJ cUth¡f¥gL»wJ. m¤jifa
N H È š m t ® f Ÿ b t W « E f ® n t h u h f
ïU¡fkh£lh®fŸ. k‰wt®fnshL nr®ªJ, t®¡f
ntWghLfË‹¿ mUfhik¥ gŸËfËš go¡»w
thŒ¥ò v‹gJ FHªijfis xUtnuhL xUt®
fyªJ gHFtj‰fhd thŒ¥ig V‰gL¤J»wJ.
M¡f¥ó®tkhf áªâ¥gj‰F« m¿it¤ njlî«
mt®fis C¡FÉ¡»wJ.
mUfhik¥ gŸËfŸ:
8 kÂ Kjš gfš 1 kÂ tiu gÆš»wh®fŸ.
ï¥go¥g£l Z¥£ Kiw FHªijfË‹ cÇikfis
ÛWtjhf ïU¡»wJ. VbdÅš mJ mt®fŸ
ciH¥ò r¡ânahL nrU«go jŸËÉL»wJ. fšÉ
Únuh£l¤âš bjhlu Koahkš jL¡»wJ.
jÅah® gŸËfŸ t®¤jf
ÃWtd§fŸ nghš brašgl
C¡FÉ¥gJ Óuhd fšÉ tH§Fjš
v‹w bfhŸifiana Ó®Fiy¡»wJ.
VbdÅš gz« bfhL¡f¡
Toat®fS¡F k£Lnk mJ nrit
brŒ»wJ.
x›bthU f£l¤âY« fšÉ gÆštj‹ juK«,
mj‰fhf brŒa¥gL« KjäLfË‹ juK« mj‰F
mL¤jL¤j f£l§fËš fšÉ gÆštj‹ ju¤âš
ãuâgÈ¡»‹wd. bjhl¡f¥ gŸË ÃiyÆš
»il¡»w gyådkhd fšÉ, ca®Ãiy k£l¤âyhd
fšÉÆš jh¡f« brY¤J»wJ. mnjnghš
ca®k£l¤âš cŸs gyåd« bjhl¡f¡ fšÉÆš
ãuâgÈ¡»wJ. ïªj KiwÆš fšÉ mik¥ã‰F
c Ÿ n s n a f š É ¡ f h d c Ç a K j ä L f Ÿ
brŒa¥gLtJ v‹gJ el¡fhkš ngh»wJ. fšÉÆ‹
x›bthU f£lK« K¡»akhdJjh‹. gŸË¡F
Kªija fšÉ, bjhl¡f¡ fšÉ ïilÃiy¡ fšÉ,
ca®Ãiy¡ fšÉ f£lK« vd všyh¡f£l§fS«
K¡»akhditna. mªjªj fhy¤â‰F V‰w
fšÉia, gŸËfËÈUªJ ghâÆš Éy»a
FHªijfŸ bgw¤j¡f tifÆš cÇa ÉâfŸ
cUth¡f¥gl nt©L«.
eh£oš cŸs bgU«ghyhd jÅah® gŸËfŸ
_ y j d n f h £ g h £ o ‹ m o ¥ g i l Æ n y n a
tÊel¤j¥gL»‹wd. á¿jhfnth, bgÇjhfnth,
bt‰¿fukhfnth jLkh¿¡bfh©nlh mit
t®¤jf ÃWtd§fshfnt brašgL»‹wd. gy
g ¤ j h © L f S ¡ F K ‹ ò F H ª i j f Ë ‹
fšÉ¤njitia Ãiwnt‰Wtj‰fhf v‹nw
bjhl§f¥g£l mw¡f£lisfshY« fUiz
mik¥òfshY« el¤j¥gL»‹w, muR Ãâ
cjÉnahL brašgL»‹w jÅah® gŸËfË‹
ÃiyÆÈUªJ ïJ khWg£l fh£áahF«. ï‹iwa
rªij V‰gh£oš, fšÉia Éiy bfhL¤J th§f¡
Toa FHªijfS¡F k£Lnk fšÉ¢ nrit
tH§f¥gL»wJ. ntW vªj xU É‰gid¢
É‰gid¢ ru¡fhF« fšÉ:

FHªijfŸ j§fsJ cldo NHšfËÈUªJ Éy»,
g w ª j r K j h a ¤ j h Y « m j ‹ E £ g k h d
mik¥òfshY« bjÇÉ¡f¥gL»w c©ik
ÃiyfS¡F mt®fis ï£L¢ brš»wJ.
ï›thwhf, midtU¡F« fšÉ¡fhd thŒ¥ig
tH§F»w mUfhik¥ gŸËfËš rk¤Jt¤ij
neh¡»a Kjyo vL¤J it¡f¥gL»wJ. r_f -
g © g h £ L k u ò r h ® ª j ï i l b t Ë f i s
ïiz¥gj‰fhd Kjyoahf mJ mik»wJ.
vªjÉj jÅ¥g£l nj®î khWghLfS« m§nf
btË¥gLtâšiy. ï¤jifa NHÈš vªj
t®¡f¤ij¢ nr®ªjt®fshdhY«, fyh¢rhu¥
ã‹dÂia¢ nr®ªjt®fshdhY« ïnjngh‹w
fšÉiaFHªijfŸehL»wh®fŸ.
fšÉ v‹gJ bghJ¢brh¤jhf,
midtiuí« cŸsl¡Ftjhf,
vtiuí« ghFghL brŒahjjhf
rkkhdjhf, rkÚâ cŸsjhf
mika nt©L«.
m i d ¤ J ¡ F H ª i j f Ë ‹ c Ç i k f i s
ghJfh¥gj‰fhd nritfis muR tH§»ahf
nt©L« v‹gijna ïJ R£o¡fh£L»wJ. fšÉ,
cŸf£Lkhd«, MáÇa®fŸ k‰W« ïju trâfis
bghW¤j tiuÆš xU gŸË v‹gj‰fhd
KGikahd ju msîfŸ cUth¡f¥gl nt©L«
mit cWâ¥gL¤j¥glî« nt©L«. fšÉ
cÇik¡F mo¥gilahd c¤juthj« jUtjhf
muR cUbtL¡»wnghJ, gŸËfS« x›bthU
FHªijí« gŸËÆš nr®tij cWâ¥gL¤Jtâš
jÅah® gŸËfS« g§fË¡F«. murh§f¤jhš
el¤j¥gL« gŸËfS¡F« jÅah® gŸËfS¡F«
ïilna cŸs gŸs§fis Ãu¥òtâY« mt‰¿‹
ju¤ij ca®¤JtâY« muR g§fË¡F«.
Ãiwthf:
FHªijfË‹ fšÉ cÇikia cWâ¥gL¤Jtâš
bt‰¿ »£l nt©Lkhdhš, muR Ã®thf¤â‰F
c£g£l, mj‰F m¥gh‰g£l mid¤J r¡âfS«
fšÉ ÃWtd§fS« KG kdnjhL Ka‰áfis
nk‰bfh©lhšjh‹ Koí«. ïâš midtU¡Fnk
g§»U¡»wJ. eh£o‹ x›bthU FHªij¡F« fšÉ
tH§FtJ v‹gJ xU cWâ¥ghlhf, y£áa
bt¿ahf khw nt©L«. brhšy¥nghdhš, ïJ
bjhl®ghf mid¤J fšÉ ÃWtd§fS« g§fË¡f
nt©L« v‹gj‰fhd xU x¥gªjnk Tl ïU¡f
nt©L«. mªj x¥gªj¤ij cUth¡Ftj‰F«
cWâ¥gh£nlhL ïU¥gj‰F« xU nghuh£l«
eilbgw nt©L«. mªj¥ nghuh£l« bt‰¿bgw
nt©Lbk‹whš, ï‹W JuâZltrkhf fšÉ¢
n r i t t H § F t â š C L U É É £ l r ª i j
jUk¤ijí« yhgneh¡f¤ijí« Û¿¢brašgL»w
bfhŸif cWâ¤njit Ã¢rakhf ïJ x‹W«
vËjhd fhÇaÄšiy. Mdhš ïªj Éthj«
bjhl®ªJ el¡f nt©L« mj‹ _y« ïªâahÉš
midtU¡F« fšÉ v‹gij edth¡Ftâš
g§nf‰»w v©z« x›bthUtU¡F« cUthf
nt©L«. ïªj y£áa« bjËthf ïU¡F«nghJ,
ï‹iwa Ãiyikfis m¥gona ghJfh¥gij
Ãaha¥gL¤J»w És¡f§fŸjh‹ ï¥nghJ
ju¥gL»‹wd v‹gJ bjËthF«. ï‹iwa
Ãiyikia m¥gona guhkÇ¥gJ v‹gJ
FHªijfis fšÉ cÇikia kW¡»w brany
MF« v‹gJ« bjËthf¥òÇí«. ïj‰F khwhf
v‹d Éiy bfhL¤J« FHªijfË‹ cÇikfis
g h J f h ¤ â l n t © L « v ‹ g J
òÇªJbfhŸs¥gLkhdhš mªj cÇikfis
F H ª i j f Ÿ m D g É ¥ g J v ‹ g i j
eilKiw¥gL¤JtJ v¥go v‹gj‰F Ô®îfŸ
ãw¡F«.
fšÉ v‹gJ bghJ¢brh¤jhf, midtiuí«
cŸsl¡Ftjhf, vtiuí« ghFghL brŒahjjhf
rkkhdjhf, rkÚâ cŸsjhf mika nt©L«.
m u r h § f ¤ j h š c ¤ j u t h j ¥ g L ¤ j ¥ g £ l
thŒ¥ghfî«, cÇikahfî« ïJ ïU¡f nt©L«.
muR jdJ bghW¥òfis¡ iffGîtj‰fhf¢
brhš»w fhuz§fŸ V‰W¡bfhŸs¥gL»w xU
Éthjkhf kh¿tU»w ï‹iwa NHÈš, ïªâa
m u r i k ¥ ò r h r d ¤ â š b g h ¿ ¡ f ¥ g £ L Ÿ s
#dehaf«, Úâ, rk¤Jt« M»a‰¿‹ kh©òfis
v â b u h È ¤ â L « t i f Æ š c Ç i k f Ë ‹
m o ¥ g i l Æ y h d b j h i y n e h ¡ » i d
K ‹ d u § » ‰ F ¤ b j h l ® ¢ á a h f ¡
bfh©Ltunt©oa xUmtáa« ïU¡»wJ.
- Combat Law, May Aug 2009

FHªijfis¡ifÉ£l'rhkh‹ak¡fŸ'g£b#£
n j ® j š b t ‰ ¿ F ¿ ¤ J ï ‹ D «
b g U i k a o ¤ J ¡ b f h © o U ¡ » w I ¡ » a
K‰ngh¡F¡ T£lÂÆ‹ ïu©lhtJ muá‹
Kjš g£b#£, ïªâa¡ FHªijfis ïu©L
Éj§fËš ifÉ£oU¡»wJ. Kjyhtjhf, fšÉ
bjhl®ghd áy m§Ñfhu§fis¤ jÉ®¤J
FHªijfS¡fhd òâa â£lnkh, TLjš Ãâ
xJ¡ÑLfnsh vJî« ïªj g£b#£oš ïšiy.
ïu©lhtjhf, 18 taJ¡F¡ Fiwthd 45 nfho
FHªijfŸ cŸgl, x›bthU ïªâaÇ‹ jiyÆY«
òâjhf %.3,500 fl‹ Rikia ïªj g£b#£
V‰W»wJ, mªj¢ Rik mâfÇ¤J¡bfh©nl
ngh»wJ.
flªj g¤J M©Lfshf FHªijfË‹ cÇik
v‹w f©nzh£l¤âš k¤âa khÃy muRfË‹
g£b#£Lfis MuhŒªJ tU»w v¢V¡ô: FHªij
cÇikfŸ ika«, el¥ò Ãâah©L¡fhd g£b#£oš
eh£o‹ FHªijfS¡fhf %.43,104.16 nfho k£Lnk
Ãâ xJ¡ÑL brŒa¥g£oU¡»wJ vd kâ¥ãL»wJ.
ntW th®¤ijfËš brhštjhdhš, 2009-10
g£b#£oš bkh¤j bryÉd§fS¡fhf
xJ¡f¥g£LŸs %.10.20 y£r« nfhoÆš,
FHªijfS¡fhd gšntW â£l§fS¡fhf vd
xJ¡f¥g£oU¥gJ btW« 4.21 rjåj«jh‹.
flªj eh‹F M©LfË‹ g£b#£ ÃâfËš,
F H ª i j f S ¡ F Ä f ¡ F i w t h f ¥
g § f Ë ¡ f ¥ g £ o U ¥ g J ï ¥ n g h J j h ‹ .
m£ltiz-1 fh£LtJ nghš, ïj‰F K‹
Fiwthf xJ¡f¥g£lJ 2005-06šjh‹. m¥nghJ
FHªijfS¡F xJ¡f¥g£l 3.85 rjåj Ãâ
xJ¡f¥g£lJ. ïJ 2008-09š FHªijfS¡F
xJ¡f¥g£l 5.31 rjåj g£b#£ kâ¥ÕL Ãâia Él,
kWkâ¥Õ£oš 4.31 rjåjkhf¡ Fiwªj Ãâia Él
Äf¡FiwthdjhF«.
ïªâahÉ‹ FHªijfS¡F...
Fiwªj Ãâ xJ¡ÑL, ÄFªj fl‹ Rik
k¤âa g£b#£ 2009 -10 (xU gh®it)
m£ltiz 1 : 2009-10« M©o‹ FHªijfŸ g£b#£: g£b#£ bryÉd§fËš
FHªijfŸ ey â£l§fS¡fhd g§F
2004-05 2005-06 2006-07 2007-08 2008-09 2009-10
â£l‡fS«
brašfS«
g.k. k.k. g.k k.k g.k k.k g.k. k.k. g.k. k.k. g.k.
k¤âag£b#£oš
FHªij
fS¡fhd
xJ¡ÑL
(rjåj¤âš)
2.44 2.48 3.85 4.14 4.90 4.67 4.87 4.43 5.31 4.31 4.21
bkh¤j g£b#£
(nfho
%ghŒfËš)
4,77,8
29.04
5,05,79
1.41
5,14,343.8 5,08705.4 5,63,991.1 5,81,637
.04
6,80,52
0.51
7,09,37
3.26
7,50,88
3.53
9,00,95
3.41
10,20,837.
68
c©ikÆš, k¤âa Ãâ mik¢rf¤jhš
FHªijfŸ eyD¡fhd â£l g£b#£ xJ¡ÑL
v‹w bgaÇš jahÇ¡f¥g£LŸs, 2009-10 g£b#£
bryÉd Mtz« bjhl®ghd 22tJ m¿¡ifia
eh« fz¡»š vL¤J¡bfhŸnthkhdhš, ïªj
g£b#£oš FHªijfS¡fhd g£b#£ xJ¡ÑL
nkY« Fiwthfnt - 3.88 rjåjkhfnt -
ïU¡»wJ. FHªijfS¡fhd g£b#£ m¿¡if
v‹gij flªj Ãâah©oš bjhl§»it¤jt®
m‹iwa Ãâaik¢r® g. áj«gu«. ïªj
M©L¡fhd m¿¡ifÆš, gy â£l§fŸ
ifÉl¥g£oU¥gJ btË¥gilahfnt bjÇ»wJ.
ï›thW ifÉl¥g£oU¥gj‰fhd fhuz«, Jiw
rh®ªj bk¤jd¥ ngh¡fhf ïU¡fyh«. Mfnt,
FHªijfS¡fhd g§F v¢V¡ô kâ¥Õ£il
Élî«FiwntahF«.
gšntW ãÇîfËš Fiw¡f¥g£l xJ¡ÑLfŸ:
btË¤njh‰w¤â‰F rhkh‹a k¡fË‹ (M«
M ¤ Ä ) t h œ ¡ i f i a ï y F t h ¡ F «
neh¡f¤Jl‹ jahÇ¡f¥g£oU¥gJ nghy¤
bjÇ»w, tuyh‰¿nyna Äf¥bgÇa ïªj
g£b#£oš, ïªj eh£o‹ muR jdJ k¡fËš
44 rjåjkhf ïU¡»w FHªijfis

7
kwªJÉ£lJ. m£ltiz-2 gšntW ãÇîfËš
FHªijfS¡fhd â£l§fS¡F cÇa g§F
FiwªJÉ£lij¡ fh£L»wJ. Rfhjhu¤âš
k£Lnk á¿J mâf Ãâ xJ¡f¥g£oU¡»wJ.
ï ‹ D « e « F H ª i j f Ÿ ï u © l h ª j u
Fok¡fshfnt el¤j¥gLtJ bjhlu¤jh‹
nt©Lkh?
kÅj cÇikfS¡fhd FHªijfË‹ Fuš
m£ltiz 2 : k¤âa g£b#£ rjåj mo¥gilÆš FHªijfS¡fhd
g£b#£oš ãÇî thÇ xJ¡ÑL
FHªijfS¡fhd g£b#£ ãÇîfŸ rjåj¤âš
2008-09 2009-10
k¤âa g£b#£o‹ FHªijfS¡fhd xJ¡Ñ£oš nk«gh£L¥ ãÇî g§F 0.87 0.69
k¤âa g£b#£o‹ FHªijfS¡fhd xJ¡Ñ£oš Rfhjhu¥ ãÇî g§F 0.24 0.46
k¤âa g£b#£o‹ FHªijfS¡fhd xJ¡Ñ£oš ghJfh¥ò ãÇî 0.06 0.02
k¤âa g£b#£o‹ FHªijfS¡fhd xJ¡Ñ£oš fšÉ¥ ãÇî 3.84 3.03
k¤âa g£b#£oš FHªijfS¡fhd g§F 5.31 4.21
Mjhu«: bryÉd g£b#£, ghf« 2, 2008-09 & 2009-10
fšÉ
òâa â£l§fS¡F k£Lkhf %.3084.98 nfho
xJ¡f¥g£oU¡»wJ v‹whY« Tl, flªj
Ãâah©oš 3.84 rjåjkhf ïUªj fšÉ¡fhd
Ãâ xJ¡ÑL ïªj g£b#£oš 3.03 rjåjkhf
r Ç t i l ª â U ¡ » w J . á y â £ l § f Ÿ
ifÉl¥g£ljhY«, áy â£l§fŸ ntW
â£l§fnshL ïiz¡f¥g£ljhY« ï›thW
elªâU¡»wJ. cjhuzkhf, 2008-09 g£b#£oš
òâa khâÇ¥ gŸËfŸ v‹w â£l¤â‰fhf %.650
nfho xJ¡f¥g£oUªjJ. ïªj g£b#£oš
mj‰fhd xJ¡Ñ£il¡ fhnzh«. khwhf,
áw¥ghf¢ brašgLtj‰fhd milahskhf,
t£lhu msÉš 6,000 khâÇ¥ gŸËfŸ
mik¤jš v‹w jiy¥ãš %.350 nfho
xJ¡f¥g£oU¡»wJ. eLÃiy¥ gŸË k£l¤âš
Óuhd thŒ¥ò k‰W« jukhd fšÉ v‹w
â £ l ¤ â ‰ F « ( S U C C E S S ) T l Ã â
xJ¡f¥glÉšiy. 2008-09 g£b#£oš ïj‰F
%.2,185nfhoxJ¡f¥g£oUªjJ.
ïnj nghš, 1974š CdK‰w FHªijfS¡F
bghJ¥gŸËfËš fšÉ thŒ¥ò mË¥gj‰fhf vd
k¤âa Ãâ cjÉíl‹, xU§»izªj CdK‰w
F H ª i j f Ÿ f š É ¤ â £ l « ( I E D C )
bfh©Ltu¥g£lJ. mJ, eLÃiy¥ gŸËfËš
CdK‰nwhiu cŸsl¡»a fšÉ (IEDSS) vd
eLÃiy¥gŸËk£l¤â‰Fkh‰w¥g£LŸsJ.
flªj g£b#£oš xJ¡f¥g£oUªj %.70 nfho,
2 0 0 9 - 1 0 g £ b # £ o š k h ‰ w ¥ g £ L Ÿ s J .
m¥goahdhš, bjhl¡f¥gŸË k£l¤âš
x U § » i z ¡ f ¥ g l n t © o a C d K ‰ w
FHªijfns ïšiy v‹W m®¤jkh?
ïWâahf, njáa k¤âa fšÉ¤ â£l« (uhZ£Ça
k¤aÄ¡ á¡õh mãah‹ -RMSA) v‹gj‰F xU Ãâ
xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 2007š cUth¡f¥g£l
ïªj¤ â£l¤â‰F 2009 #dtÇÆš jh‹ m§Ñfhu«
mË¡f¥g£lJ. Mdhš, (6 Kjš 14 taJ tiu cŸs
FHªijfS¡fhd) všnyhU¡F« fšÉ â£l« (r®t
á¡õh mãah‹ - SSA), kâa czî¤ â£l« M»a
ešy vL¤J¡fh£lhd â£l§fS¡fhd xJ¡Ñ£oš
vªj kh‰wK« ïšiy. murh§f« 15-16 taJ¥
ãÇÉdiu 6-14 taJ¥ ãÇÉdÇÈUªJ ntWg£l
ã Ç É d u h f e l ¤ J t J n g h š b j Ç » w J .
FHªijfis¥ go¥ig ÃW¤â¡bfhŸs it¡fhj,
bjhl®¢áahd, jukhd fšÉ v‹gJ ïšyhkš
eLÃiy¡ fšÉ v‹gJ rh¤âakšy v‹gij
áªâ¤J¥gh®¡fî«murh§f¤â‰Fneu«ïšiy.
khwhf, ca® fšÉ¤ â£l§fS¡F«, bjhÊšgÆ‰á
rh®ªj fšÉ¤ â£l§fS¡F«jh‹ ïªj g£b#£oš
K¡»a¤Jt« mË¡f¥g£oU¡»wJ. ïªj M©L
FHªijfS¡F ïytrkhd f£lha¡ fšÉ bgW«
cÇik r£lkh¡f¥gL« v‹W vâ®gh®¡f¥gL»w
ÃiyÆš, ï›thW ca® fšÉ¤ â£l§fS¡F«,
bjhÊšgÆ‰á rh®ªj fšÉ¤ â£l§fS¡F«jh‹
ïªj g£b#£oš K¡»a¤Jt« mË¡f¥g£oU¥gJ,
e« muáašthâfŸ mt®fŸ th¡fË¤âU¡»w 1

nfhona 20 y£r« ntiy thŒ¥òfS¡fhd
C Ê a ® f i s ¤ j a h ® b r Œ t j ‰ F ¤ j h ‹
ÉU«ò»wh®fnsa‹¿, gŸËfËš mªj¡
FHªijfS¡F c©ikahd fšÉ »il¡f¢ brŒa
nt©L« v‹w m¡fiw ïšiy v‹gijna ïJ
b j Ë t h f ¡ f h £ L » w J . ï ª â a h É ‹
FHªijfS¡F c©ikahd fšÉ »il¡f¢ brŒa
nt©L« v‹w m¡fiw e« muáašthâfS¡F
ïšiy v‹»wnghJ, RMSA â£l¤â‰F SSA
â£l¤â‹ fâjh‹ V‰gL« v‹w fÂ¥ò¡F vËjhf
tuyh«.
Rfhjhu«
FHªijfS¡fhd g£b#£ xJ¡ÑL flªj M©il
Él bfhŠrkhtJ mâfÇ¤âU¡»wJ v‹whš mJ
Rfhjhu¤ JiwÆš k£L«jh‹. njáa Cuf Rfhjhu
ïy¡F¤ â£l¤â‰fhd xJ¡Ñ£oš 16.16 rjåj«
mâfÇ¡f¥g£ljhš ï›thW elªâU¡»wJ. ïâš
kf¥ngW k‰W« FHªij ey¤ â£l¤â‰fhd
xJ¡Ñ£oš 25.7 rjåj« mâfÇ¡f¥g£oU¥gJ«
ml§F« (FHªijfS¡fhd g£b#£ kâ¥Õ£oš
njáa Cuf Rfhjhu ïy¡F â£l¤ij v¢V¡ô
fz¡»š vL¤J¡ bfhŸsÉšiy.) vÅD«, 2008-
09« M©L¡FÇa bghUshjhu MŒt¿¡ifÆš
murh§fnk, flªj M©LfËš Rfhjhu ftÅ¥ã‹
ju¤âš K‹nd‰w« V‰g£oUªjhY« Tl ï‹D«
brŒa nt©oaJ Vuhskhf ïU¡»wJ vd x¥ò¡
bfh©LŸsJ.
nk«ghL
ïªj¤ JiwÆš xU K‹ndho¤ â£lkhf,
r ® ¢ i r ¡ F c Ç a j h f î « m n j n e u ¤ â š
mtáakhdjhfî« cŸs xU§»izªj FHªij
nk«gh£L¤ â£l¤â‰F (ICDS) x£Lbkh¤j
xJ¡Ñlh»a %.6,026.30 nfhoÆš btW« 8.28 rjåj
xJ¡ÑLjh‹ brŒa¥g£LŸsJ. áW FHªijfË‹
C£l¢r¤J nk«ghL v‹gj‰F murh§f«
ïÅí« vªj K‹DÇikí« mË¡f jahuhf
ïšiy v‹gJ bjËth»wJ. VbdÅš ICDS
â£l¤ij gutyh¡FtJ v‹w ïy¡F 2012«
M©L tiu Ú£o¡f¥g£LŸsJ. ïJ 2008 or«g®
khj¤â‰FŸ ïij¢ brŒa nt©L« v‹W
c¢rÚâk‹w« Ã®zÆ¤j bfLit jh©L»wJ.
nkY« 2004« M©o‹ njáa Fiwªjg£r
bghJ¤â£l¤âš Ã®zÆ¡f¥g£l 2009« M©L
v‹w bfLití« jh©L»wJ. k¤âa g£b#£oš
nk«gh£L¤ JiwfS¡fhd g§F 2008-09«
M©o‹ 0.87 rjåjkhf ïUªjJ j‰nghJ 0.69
rjåjkhfåœ¢ámilªâU¥gâšÉa¥ãšiy.
ghJfh¥ò
v¢V¡ô ngh‹w FHªij cÇik mik¥òfŸ
bjhl®ªJ t‰òW¤âaj‹ gydhf, Ú©lfhykhf
»l¥ãš nghl¥g£oUªj xU§»izªj FHªij
ghJfh¥ò¤ â£l« (ICPS) ïªj kh®¢ khj«
m§ÑfÇ¡f¥g£lJ. Mdhš, ïJ bfh©Ltu¥g£l
Kjš M©onyna ïj‰F xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸs
ÃâÆ‹ msî, ïjid brašgL¤Jtâš muR¡F
vªj msî¡F m¡fiw ïU¡»wJ v‹w Édhit
vG¥ò»wJ. njáa msÉš FHªijfS¡fhd
g h J f h ¥ g h d N H i y V ‰ g L ¤ J t j ‰ f h f
cUth¡f¥g£l xU KGikahd â£l«jh‹ ICPS
j‰nghJ eilKiwÆš cŸs gšntW â£l§fis
xU§»iz¤J xnu FilÆ‹ Ñœ brašgL¤J«
jÅ¤Jtkhd â£lkhf ïJ cUth¡f¥g£lJ. flªj
Ãâah©oš ïj‰F %.200 nfho xJ¡f¥g£lJ.
ïâš tl»H¡F khÃy§fS¡fhf vd xJ¡f¥g£l
%. 20 nfhoí« cŸsl§F«. Mdhš, ï¥nghJ
tl»H¡F khÃy§fS¡fhd %. 6 nfho cŸgl
ïj‰F xJ¡f¥g£LŸs bjhif %. 60 nfhoahf
Ñ Ê w § » É £ l J . F H ª i j / b g ©
bjhÊyhs®fS¡fhd ntiy Ãiyikfis
nk«gL¤Jtj‰fhd Ãâ xJ¡ÑL 42 rjåj«
Fiw¡f¥g£L, 2009 - 10« M©oš %. 90 nfho
msÉ‰nf xJ¡f¥g£LŸsJ. ïâÈUªJ, FHªij¤
bjhÊyhs®fË‹ kWthœî v‹gij muR
ifÉ£LÉ£ljhfnt njh‹W»wJ. ïj‹
Éisthf, g£b#£ Ãâ Mjhu¤âš FHªijfŸ
ghJfh¥ò¡fhf vd xJ¡f¥g£LŸs Ãâ Äf Äf
m‰gkhdjhf RU§»É£lJ. el¥ò g£b#£oš
bryÉl¥gL« x›bthU MÆu« %ghÆY«
FHªijfŸ ghJfh¥ò¡F vd brštJ btW« 2
fhRfŸ k£Lnk.
th¡FWâahfnt bjhlU« czî¥ ghJfh¥ò
2008 - 09« M©o‹ g£b#£ bryÉd§fnshL
x¥ãLifÆš, 36 rjåj« tiu bgUksÉ‰F
É t r h a « k ‰ W « c Ÿ f £ L k h d ¤ â ‰ f h d
bghUshjhu C¡FÉ¥ò elto¡ifahf xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. ghJfh¥ò¤ Jiw bryÉd§fËš
25 rjåj« tiu ca®¤j¥g£LŸsJ. ït‰¿š
FHªijfS¡F gydË¡f¡ Toajhf ïu©nl
ïu©L â£l§fŸjh‹ cŸsd. njáa czî
ghJfh¥ò r£l« bfh©Ltu¥gL« v‹w th¡FWâ,
ïj‹ Ñœ x›bthU khjK« »nyh %.3 ÉiyÆš 25
»nyh tiu mÇá mšyJ nfhJik tH§f¥gL«.
k‰bwh‹W, %. 350 nfho xJ¡Ñ£oš flªj M©L
bfh©Ltu¥g£l Rfhjhu fh¥Õ£L¤ â£lkhF«.
ïªj ïu©nl Äf Vœik ÃiyÆš cŸs

FL«g§fS¡fhf cŸs bfh©Ltu¥g£lit
MF«. 18 khÃy§fËY« ôÅa‹ ãunjr§fËš
tWik¡ nfh£L¡F ÑnH thG« 46 y£r¤J¡F
nk‰g£l FL«g§fS¡F, ïªj¤ â£l¤â‰fhf vd
gnahbk£Ç¡ °kh®£ fh®LfŸ tH§f¥g£LŸsjhf
Ãâaik¢r® jkJ g£b#£ ciuÆš T¿dh®.
Mdhš, Fiwªj ÉiyÆš czî jhÅa« v‹gJ
xU th¡FWâahfnt bjhl®»wJ. ïj‰F
Mf¡Toa Äf¥bgU« bryÉd¤â‰F vd
g£b#£oš Ãâ xJ¡ÑL brŒa¥glÉšiy
v d n t , ï ª j ¤ â £ l « c © i k a h f n t
brašgL¤j¥gL»wnghJ, ã‹d® k¡fË‹ fl‹
Rikia mâfÇ¥gjhfnt ïJ Koí« vd eh«
C»¡fyh«.
nkY«, FHªijfŸ cŸgl FL«g§fS¡F ïªj
Fiwªj Éiy jhÅa§fŸ ngh‹w â£l§fshš
c©ikÆnyna gy‹ »il¡F« v‹gj‰fhd
c¤juthj« vJî« ïšiy. MuhŒ¢áfËY«, khâÇ
MŒîfËY«, f©fhÂ¥ò elto¡iffËY«
»il¡»w Mjhu§fŸ ïj‰F ne®khwhd
jftšfisna mË¡»‹wd. 2008 - 09«
M©L¡fhd bghUshjhu MŒt¿¡if, “
m u r h § f ¤ j h š k ¡ f S ¡ F t H § f ¥ g L » w
b g h J ¤ J i w r h ® ª j b g h U Ÿ f S « , g F â
bghJ¤Jiw (Fthá g¥Ë¡) rh®ªj bghUŸfS«
nritfS« ï‹D« bgÇa msî¡F nk«ghL
njit v‹gijna fh£L»‹wd. â£l§fËš
ï¥nghJ« gy fáîfŸ cŸsd. â£l§fË‹
gy‹fŸ ahiu ïy¡F it¤J ïªj¤ â£l§fŸ
bfh©Ltu¥g£ldnth mªj k¡fisna ï‹dK«
br‹wilaÉšiy,'' v‹W R£o¡fh£L»wJ.
ï¤jifa â£l§fS¡fhd Ãâ xJ¡ÑLfŸ
m o ¤ j s k £ l ¤ â š Ä f Ä f F i w t h f
bryÉl¥gL»‹wd v‹gij v¢V¡ô MŒîfŸ
vL¤J¡fh£o cŸsd. ïj‰F K¡»a fhuz«
jtwhd â£lK«, muá‹ m¡fiwÆ‹ikí«,
KiwnflhfÃâifahs¥gLtJnkMF«.
jiyKiw¢ Rik
j‰nghija kªjngh¡if kh‰w TLjyhf
bryÉLtJ vd murh§f« Koî brŒJŸsJ.
ïUªjnghâY« muá‹ â£l¤jhš njita‰w g¡f
ÉisîfŸ V‰gl¡TL«. tÇ tUthŒ mâfÇ¥ò
v‹gJ Äf Fiwthfnt ïU¡F« v‹gjhš ïªj
Ãâ¡F¤ njitahd bgU« gz¤ij fldhfnt
bgw nt©oÆU¡F«. vdnt 2 M©LfËš
flD¡fhd t£o 31.85 rjåjkhf v»¿ÉL«. 2007 -
08« M©o‹ c©ik kâ¥Õ£nlhL x¥ãLifÆš
2009 - 10« M©L g£b#£oš ïªj t£o¤ bjhif
2,25,511 nfhoahf mâfÇ¤âU¡»wJ. ïJ nkY«
m â f k h f ï U ¡ f ¡ T L « . V b d ‹ w h š
Ãâ¥g‰wh¡Fiw v‹gJ mâfÇ¡F« thŒ¥ò
cŸsJ. el¥ò Ãâah©oš murh§f« â£l¤â‰fhd
bgU« bryit rªâ¥gj‰fhf òâa fl‹fis¥
bgW« vd vâ®gh®¡f¥gL»wJ. ïJ bkh¤j
cŸeh£L c‰g¤âÆš 6.8 rjåjkhf ïU¡F« v‹W«
vâ®gh®¡f¥gL»wJ. 1991š jhuhskakh¡fš
bjhl§»a ãwF bgw¥gL»w fl‹fËš ïJnt Äf
mâfkhF«.
bkh¤j cŸeh£L c‰g¤â rjåj« v‹w
mo¥gilÆš, 2007 - 08« M©o‹ c©ik kâ¥ÕL
2.7 rjåjkhf ïUªj Ãâ¥g‰wh¡Fiw v‹gJ
j‰nghJ x‹wiu kl§F mâfÇ¤JŸsJ. bjhif
mo¥gilÆš gh®¤jhš ïªj¥ g‰wh¡Fiw ïnj
fhyf£l¤âš 2 kl§»‰F« mâfkhf %. 4,00,996
nfhoahf mâfÇ¤âU¡»wJ. bkh¤j cŸeh£L
c ‰ g ¤ â Æ š g ‰ w h ¡ F i w F i w t h f n t
mâfÇ¤âU¥gJnghš bjÇtj‰F fhuz« flªj
M©L V‰g£l cyf Ãâ beU¡foahF«. 2008 - 09«
M©oš ïJ 6.7 rjåj« msî¡F ÑÊw§»aJ.
mj‰F Kªija 5 M©LfËš ïJ ruhrÇahf 9
rjåj msÉš ïUªJ tªjJ. ïªj fl‹fshš
FÉ»w t£o¢ Rikia vâ®fhy¤âš ïªâahÉ‹
FHªijfŸjh‹ Rk¡f nt©oÆU¡F«. ïjdhš
V‰gl¡Toa Éiythá ca®î, flD¡fhd t£o
mâfÇ¥ò ngh‹w Rikfisí« FHªijfŸjh‹
Rk¡f nt©oÆU¡F«. Mfntjh‹ ïªj mâf
f l i d í « Ã â ¥ g ‰ w h ¡ F i w i a í « “ x U
jiyKiw¢ Rik'' v‹W bghUshjhu tšYe®fŸ
TW»‹wd®.
HAQ: FHªij cÇikfŸ ika«
208 õhò® #h£, òJâšÈ - 110049 bjhiyngá
91-11-26490136
~ng¡°: 91-11-26492551 ï-bkÆš:
info@haqcrc.org
MŒî m¿¡if: gnuhÄjh rh°âÇ,
kJÄjh òufha°jh, ïªjhÇÈ‹ âfh®

muR k‰W« muR Ãâ cjÉ bgW« gŸËfËY«
f£lha e‹bfhil tNš
bgU«ghyhd muR k‰W« ÃâíjÉ bgW« ca®Ãiy k‰W« nkšÃiy¥gŸËfËš khzt® nr®¡ifÆ‹ nghJ,
f£lha tNš nt£il elªJ tU»wJ. el¥gh©oš fšÉ¤Jiw mYty®fŸ f£lha e‹bfhil F¿¤J
vJî« m¿É¡fhjjhš, bg‰nwh® MáÇa® fHf Ã®th»fŸ, g»u§f tNš nt£ilÆš ïw§»íŸsd®.
gŸËÆ‹ Ã®thf trâ¡fhf x›bthU gŸËÆY« bg‰nwh® MáÇa® fHf§fŸ ÃWt¥g£LŸsd. ït‰¿š
khzt, khzÉaÇ‹ bg‰nwhiu g§F bgw Élhkš, m¥gFâ f£á Ã®th»fŸ M¡»uÄ¤J ÉL»‹wd®.
gŸËÆš nru tU« khzt®fËl« f£lha e‹bfhil nf£L, t‰òW¤â tU»‹wd®. flªj M©oš jÄHf
muR ïJ F¿¤j òfh® vG« K‹ng, gŸËfËš e‹bfhil tNš el¤j¡TlhJ vd fL« v¢rÇ¡if
ÉL¤jJ. fšÉ¤Jiw mYty®fŸ _y« bjhl®ªJ jiyik MáÇa®fŸ v¢rÇ¡f¥g£ljhš, e‹bfhil
F¿¤j òfh® FiwªjJ. ïj‰nf‰g khzt®fË‹ fšÉ¡f£lz«, nj®î¡ f£lz« cŸË£l mid¤J
f£lz§fisí« jÄHf muR u¤J brŒjJ. j‰nghJ, fšÉah©L Jt§»a ÃiyÆš, mid¤J
gŸËfËY« Mwh« tF¥ò k‰W« ãsÞ 1 tF¥òfËš khzt® nr®¡if Jt§»íŸsJ. bg‰nwh® MáÇa®
fHf¤â‹ Ã®th»fŸ bgU«ghyhd gŸËfis M¡»uÄ¤J, f£lha e‹bfhil tNÈš ïw§»íŸsd®.
jÄHf muR«, fšÉ¤Jiw mYty®fS« f£lha e‹bfhil F¿¤J el¥gh©oš v›Éj m¿É¥ò« ïJtiu
btËÆlÉšiy. ït‰iw rhjfkhf it¤J¡ bfh©L, e‹bfhil jªjhš k£Lnk khzt® nr®¡if v‹w
ßâÆš bg‰nwhiu Äu£o 500 %ghŒ tiu e‹bfhil tNÈ¤J tU»‹wd®. mâY«, ãsÞ 1 nrU«
khzt®fËl« 2,000 %ghŒ tiu e‹bfhil ju t‰òW¤J»‹wd®. nf£F« e‹bfhil tH§»dhš k£Lnk,
khzt®fŸ ÉU«ò« ãÇÉš nru Koí« v‹w Ãiyí« V‰g£LŸsJ. ïj‰F gŸË jiyik MáÇa®fS«
clªijahf ïUªJ tU»‹wd®. gŸËÆ‹ Ã®thf bryî Kjš khzt®fË‹ f£lz« tiu mid¤J
bryîfisí«, jÄHf muR V‰wã‹ò«, muR gŸËfËš el¡F« f£lha tNš bg‰nwhÇilna fL«
mâU¥âia cUth¡»íŸsJ.
ïJ F¿¤J bg‰nwh® áy® T¿ajhtJ:
muR gŸËfËš khzt® nr®¡if el¤J« ïl§fËš bg‰nwh® MáÇa® fHf¤ij nr®ªjt®fŸ
vd¡T¿¡bfh©L, f£á¥ãuKf®fns mk®ªJŸsd®. f£lhakhf e‹bfhil tH§»dhš k£Lnk gŸËÆš
nr®¡f Koí« vd f©o¥ghf TW»‹wd®. vj‰fhf e‹bfhil brY¤j nt©L« vd nf£lhš, 'gŸËÆš
fhÈahf cŸs MáÇa® gÂÆl¤âš bg‰nwh® MáÇa® fHf¤â‹ rh®ãš MáÇa® ÃaÄ¡f¥g£L, r«gs«
tH§»nwh«' vd fhuzK« TW»‹wd®. ïjdhš ViH khzt, khzÉaÇ‹ bg‰nwh® v‹d brŒtbjd
bjÇahkš âif¤J Ã‰»‹wd®. fšÉ¤Jiw mYty®fS« ïJ F¿¤j f©fhÂ¥ò«, m¿îW¤jY«
juhjjhš, j§fsJ tNš nt£ilia g»u§fkhfnt el¤â tU»‹wd®. cjÉ bgW« gŸËfËš
tH¡fkhfnt f£lz« vd MÆu« Kjš _thÆu« tiu jÅah® gŸËfis ngh‹W gz« tNÈ¤J
tU»‹wd®. ïJ F¿¤J gy òfh®fŸ mD¥g¥g£L« fšÉ¤Jiw elto¡if vL¡fhjjhš, ït®fË‹
tNY« j‰nghJ mâfÇ¤JŸsJ. fšÉ¤Jiw mâuo elto¡if vL¤J, ït‰iw ÃW¤jhÉ£lhš, gŸËÆš
ïilÃ‰F«khzt®fË‹ v©Â¡if mâfÇ¡F«. ï›thW mt®fŸ T¿d®.
%.2 y£r« gz« g¿Kjš
k©z¢rešÿ® muR¥ gŸËÆš khzt®fËl« nr®¡if¡F f£lha tNÈš <Lg£l MáÇa®fËl« yŠr
xÊ¥ò nghärh® Érhuiz el¤âd®. mt®fËlÄUªJ ïu©L y£r %ghŒ g¿Kjš brŒa¥g£lJ. âU¢á
k©z¢rešÿ® muR M©fŸ nkšÃiy¥ gŸËÆš x‹wh« tF¥ò Kjš ãsÞ 2 tiu khzt-khzÉa®
nr®¡if¡fhf TLjš f£lz« tNÈ¡f¥gLtjhf yŠr xÊ¥ò nghärhU¡F¤ jftš tªjJ. yŠr xÊ¥ò
cjÉ¡ fÄõd® m«ãfhgâ jiyikÆš br‹w nghärh®, gŸËÆš mâuo¢ nrhjidÆš <Lg£ld®. gŸË¤
jiyik MáÇa® k‰W« khzt®fËl« Érhuiz nk‰bfh©ld®. jÄœ tÊÆyhd nr®¡if¡F, Mwh«
tF¥ò Kjš ãsÞ 2 tiu 3,500 %ghí«, M§»y tÊ¢ nr®¡if¡F 5,000 %ghí« f£lha tNš brŒJ tªjJ
bjÇatªjJ. nkY«, fz¡»š ïšyhj ïu©L y£r %ghŒ m§»UªjJ f©Lão¡f¥g£lJ. mij¥ nghärh®
g¿Kjš brŒjd®. yŠr xÊ¥ò nghärh®, bjhl®ªJ Érhuiznk‰bfh©L tU»‹wd®.
- âdky®, 10.6.09

1. jÄœeh£oš fšÉ mË¥ò khztuJ r_f,
bghUshjhu ntWghLfS¡nf‰g bgU« V‰w
jhœîfS« ghFghLfS« Ãu«g¥bg‰wjhf
cŸsJ. ïjdhš ntiythŒ¥òfËY« ghâ¥ò
V‰gL»‹wJ. trâ Ãiwªj ehLfËY« Tl
ï¤jifa ntWgh£il fšÉ mË¥ãš
fhzKoahJ. bgU«gh‹ikahd k¡fŸ jukhd
fšÉ kW¡f¥gLtjhš eh£o‹ x£Lbkh¤j
ts®¢áÆš g§F bfhŸs ïayhjt®fshf
ïU¡»‹wd®. ïJ eh£o‰nf ešyjšy.
ïªÃiyia kh‰¿l midt®¡F« rkkhd,
jukhd fšÉia ïytrkhf mUfhik¥ gŸË
KiwÆš bghJ¥gŸË¤ â£l¤â‹ _y« munr
mË¡fnt©L«.
2. ï‹iwa MS« f£áahd â.K.f jdJ nj®jš
m ¿ ¡ i f Æ š r k ¢ Ó ® f š É K i w Æ i d
brašgL¤Jnth« v‹W cWâ mË¤jJ.
mjid eilKiw¥gL¤j fU¤Jiu tH§»l
mik¡f¥g£l FGî« jdJ m¿¡ifÆid
kh©òÄF Kjšt® mt®fËl« V¥uš 2007-Æš
mË¤jJ. Mdhš mj‹ÛJ cldo elto¡if
vL¡fhJ ãw khÃy§fËš ã‹g‰w¥gL«
K i w f i s ¡ f © L m Ç a I t ® F G
mik¤JŸsJ rk¢Ó® fšÉ¤ â£l¤ij¡
ifÉlnt v‹W k¡fŸ fUJ»‹wd®. ntW vªj
khÃy¤âY« x‹¿‰F nk‰g£l fšÉ KiwfŸ
á.ã.vÞ.< â£l« jÉu khÃy muRfŸ
tH§Ftâšiy v‹gJ midtU« m¿ªj
c©ik. vËa k¡fË‹ thœÉš trªj« åál
cldoahf rk¢Ó® fšÉ Kiwia brašgL¤j
nt©L«.
3. gy gŸËfŸ f£lha e‹bfhil tNÈ¤J«,
f£lz§fis ca®¤âí« tU»‹wd. fšÉ
mË¥ò xU nrit v‹gj‰F khwhf mJ xU
t h Â f « v ‹ w Ã i y V ‰ g £ L t U t J
É U « g j ¡ f j š y , K ‰ ¿ Y « x Ê ¡ f ¥ g l
nt©oaJ. e‹bfhilia¤ jil brŒa r£l«
x ‹ W ï ¢ r £ l k ‹ w ¤ b j h l Ç n y n a
bfh©Ltu¥gLbk‹w kh©òÄF gŸË¡fšÉ
mik¢r® r£l k‹w¤âš cWâ mË¤âU¥gJ
tunt‰gj‰FÇaJ. Ãiwnt‰w¥gL« r£l«
FiwfË‹¿ á.ã.vÞ.< gŸËfŸ cŸË£l
khÃy¤âš brašgL« všyh¥ gŸËfS¡F«
gŸË KiwfS¡F« bghUªJ« t©z« mika
nt©L«.
4. jÄœ eh£oš gy gŸËfŸ _l¥g£LtUtJ Ä¡f
ntjid¡FÇaJ. br‹id khefuh£áÆš
k£L« ï›th©oš 30 gŸËfŸ brašglhJ
v‹gjhš gy ïsŠáwh®fS¡F« å£o‰fU»š
go¡F« thŒ¥ãid ïH¡f¢ brŒí«. ïJ
nghynt jÄœeh£o‹ ãw gFâfËY« Vuhskhd
gŸËfŸ _l¥g£L« _Ltj‰F Miz ïL«
jUthÆY« ïU¥gjhf m¿»‹nwh«. ViH
vËat® fšÉ kW¥ã‰F cŸsh»‹wd®.
ïj‰F¡ Tw¥gL« v¡fhuzK« V‰òilajšy.
jÅah® gŸËfŸ ts®¢á¡fhf¥ bghJ¥
gŸËfis Kl¡FtJ v‹w gy M©Lfshf
ã‹g‰¿ tU« jtwhd bfhŸifÆ‹ Éisnt
ïJ v‹gJ bjËî. M§»ytÊ¤ jÅah®
gŸËfS¡F ïÅ mDkâ tH§f¡TlhJ.
fšÉ mË¥ig KGikahf munr V‰gJ jh‹
cWâahdJ«, ïWâahdJkhd Ô®thF«.
5. braštÊ¡ f‰wš, MáÇaÇ‹ M§»y¤âwid
ts®¤jš, fÂj¡ Tl« mik¤jš ngh‹w gy
ešy â£l§fŸ bjhl§f¥bg‰¿U¥gij cskhu
tunt‰»‹nwh«. Mdhš ït‰¿‹ ga‹fŸ
KGikahf khzt®fis¢ br‹W mila
n j i t ¡ n f ‰ g n g h J k h d M á Ç a ® f Ÿ
ÃaÄ¡f¥gl nt©L«. gŸË¡ fšÉÆ‹
b j h Œ É ‰ F _ y f h u z « M á Ç a ® f Ÿ
g ‰ w h ¡ F i w n a . b g U « g h y h d
bjhl¡f¥gŸËfËš IªJ tF¥ã‰F 2
MáÇa®fns cŸsd®. eLÃiy, ca®Ãiy
k‰W« nkšÃiy¥gŸËfËY« MáÇa®fŸ
gÂÆl§fŸ cUth¡f¥glhkY«, fhÈÆl§fŸ
Ãu¥g¥glhkY« cŸsd. gy ghl§fS¡F
MáÇa® ïšyhâU¥gJ« r®t rhjhuzkhf
ïU¡»‹wJ. MáÇa® - khzt® É»j« v‹gJ
xU khia. gŸË Ãiyia m¿a cjthJ. ïªj
mty Ãiyia¥ ãÇÉ‰F xU MáÇa® v‹W
gÂÆl§fŸ cUth¡f¥g£L MáÇa®fŸ
ÃaÄ¡f¥glnt©L«.
6. gy M©Lfshf muR MáÇa® gÂÆl§fŸ
V‰gL¤jhjjhš bg‰nwh® - MáÇa® r§f§fŸ
jhkhf khzt® ey‹ fUâ MáÇa®fis
ÃaÄ¤J tU« eilKiw ã‹g‰w¥g£L ï‹W
MÆu¡fz¡fhd MáÇa®fŸ Fiwªj
Câa¤âš v›Éj gÂ¥ghJfh¥òÄ‹¿
áw¥ghf¥ gÂah‰¿ tU»‹wd®. mt®fS¡F
Câa« tH§fî« gŸËÆ‹ c£f£lik¥ò
jÄHf r£lk‹w el¥ò¡T£l¤ bjhlÇš gŸË¡fšÉ
bjhl®ghf vG¥g¥gl nt©oa K¡»a¥ ãu¢áidfŸ

trâfis¥ bgU¡fî« k‰W« gŸËÆ‹ m‹whl
eilKiw¢ bryîfS¡fhfî« bg‰nwh®,
khztÇlÄUªJ e‹bfhil bg‰W tUtJ muR
c£gl midtU« m¿ªjnj. e‹bfhil¡F
vâ®¥ò¡ Fuš X§» XÈ¤jJ« muR e‹bfhil
t N i y ¤ j i l b r Œ J Ÿ s J . ï ¤ j i l
tunt‰f¤j¡fbjÅD« khzt® fšÉ¡F
k h ‰ W V ‰ g h L b r Œ a h J v L ¡ f ¥ g £ l
elto¡ifahš bg.M.r Ãakd MáÇa®fS¡F
Câa« mË¡f ïayhJ gyU« gÂÚ¡f«
brŒa¥g£LŸsd®. ï›tháÇa®fËš gy® gy
M©Lfshf¥ gÂòÇgt®. khztuJ fšÉÆš
ïH¥ò V‰glhâU¡f bg.M.r MáÇa®fis kW
Ãakd« brŒJ mt®fŸ Câa¤ij munr
t H § f n t © L « . m u á ‹ j t w h d
b f h Ÿ i f Æ d h š k h z t ® f š É
ghâ¡f¥gl¡TlhJ. ï¥gÂÆl§fis
Kiw¥gL¤j muR elto¡if vL¡fnt©L«.
7. cl‰gÆ‰á, xÉa«, if¤bjhÊš, ïir ngh‹w
g h l § f Ÿ f i y ¤ â £ l ¤ â š ï U ª J «
mt‰¿‰fhd¥ gÂÆl§fŸ Ãu¥g¥glhkY«,
n j i t ¡ n f ‰ g ¥ ò â a g Â Æ l § f Ÿ
cUth¡f¥glhkY« ïU¥gjhš gy M©Lfshf
khztuJ g‹Kf ts®¢á òw¡fÂ¡f¥g£L
gŸËfŸ btW« nj®î Ma¤j¥gŸËfshf
kh¿tUtJ ÉU«g¤j¡fjšy. cldoahf
ï¥ghl§fS¡F MáÇa®fŸ ÃaÄ¡f¥g£L
gŸËfŸ cÆnuh£lKŸs¡ fšÉ¡ Tl§fshf
ky®ªâl¢ brŒant©L«.
8. I¡»a eh£L mitÆ‹ Ô®khd§fis x£o,
kÅj cÇik¡fšÉ jÄœ eh£o‹ áy gŸËfËš
j‰bghGJ áw¥ghf eilbg‰WtU»‹wJ.
kh¿tU« rKjha¤âš x›bthUtU« kÅj
cÇik g‰¿a KGikahd òÇjY« cz®î«
bfh©oU¡f nt©L« v‹gJ cyf msÉš
V‰f¥g£LŸsjhš, kÅj cÇik¡ fšÉia¤
jÅ¥ghlkhf všyh¥ gŸËfËY« mj‰fhd¤
jÅ¥ gÆ‰á bg‰w MáÇa®fshš f‰ã¡f tif
brŒâlnt©L«.
9. M©LnjhW« njáa msÉš btËÆl¥gL«
ASER (Annual Status of Education Report)
jÄœeh£L¡ »uhk¥òw¥ gŸËfËš gÆY«
khztuJ f‰wš âw‹fŸ Äf¤jhœªJ
ï U ¥ g i j ¤ b j Ë t h f M Œ É ‹ _ y «
b t Ë ¥ g L ¤ â í Ÿ s J . ï J Ä F ª j
ftiy¡»lkhd brŒâ. khzt® f‰wš
âw‹fis nk«gL¤j nghJkhd MáÇa®fis
ÃaÄ¤J«, khzt®¡F FiwÚ¡F¤ â£l«
(Remedial Programme) brašgL¤âí« ne®
brŒjš nt©L«. fhyjhkj« jiyKiwfis
ghâ¡F«.
10. gŸËfËš Ãyî« rk¢ÓÇ‹ik¡F xU fhuz«
K‹gUt¡ fšÉ ïšyhikna. _‹W taJ
Ãu«ãa mid¤J¡ FHªijfS¡F« kHiya®
ãÇit všyh¥ gŸËfËY« bjhl§»l
nt©L«. kHiya® tF¥ò¢ brašghLfŸ, ghl¤
â£l«, c£f£lik¥ò trâfŸ M»at‰iw¡
F¿¤J ÉâfŸ ïa‰w¥g£L brašgL¤j¥gl
nt©L«. M§»y tÊ¥gŸËfËš kHiya®
fšÉ be¿KiwfS¡F Kuzhf el¤j¥ bgW«
e®rÇ tF¥òfŸ Kiw¥gL¤j¥gl nt©L«.
kHiya® fšÉia Kiwahf mË¡F«
bghW¥ãiz munr V‰fnt©L«.
11. muR k‰W« muR cjÉ bgW« gŸËfŸ
tYÉHªj ÃiyÆš cŸsd. mt‰¿‹
c©ikahd Ãiyia¡ f©l¿ªJ j¡f
elto¡iffŸ vL¡f mt‰¿‹ Ãiyia¡
f©L m¿a xU ca® k£l¡FG mik¤J mj‹
gÇªJiufË‹ mo¥gilÆš bghJ¥ gŸË
nk«gh£L¤ â£l« braš gL¤j¥gl nt©L«.
12. muáaš r£l ru¤J 21 A I eilKiw¥gL¤j¡
bfhzu¥gL« fšÉ cÇik knrhjhÉš gy
F i w f i s ¡ f š É a h s ® f Ÿ R £ o ¡
fh£oíŸsd®. m¡FiwfŸ Ú¡f¥g£L
ehlhSk‹w¤jhš ÉiuÉš Ãiwnt‰¿l
eLtzuáid t‰òW¤â khÃy r£lk‹w¤âš
Ô®khd« Ãiwnt‰w¥gl nt©L«. muáaš
r£l¤â‰F Kuzhf mikªJŸs jÄœehL
f£lha¡ fšÉ¢ r£l«, 1994 I âU«g¥ bg‰W
c Ç a â U ¤ j § f n s h L ò â a r £ l «
ïa‰¿lnt©L«.
13. njáafšÉ MuhŒ¢á k‰W« gÆ‰á ÃWtd«
(NCERT) 2005- M« M©oš njáa¡ fiy¤
â£ltotik¥ig (NCF 2005) btËÆ£lJ.
mj‹ mo¥gilÆš fiy¤ â£l§fŸ, ghl¤
â £ l § f Ÿ c U t h ¡ f ¥ g l ò â a
f©nzh£l¤Jl‹ khzt® ÉU«ò« t©z«
ghlüšfS« jahÇ¡f¥g£L á.ã.vÞ.<
gŸËfËš ã‹g‰w¥g£L tU»‹wd. áy
khÃy§fŸ mt® j« bkhÊÆš bkhÊbga®¤njh
mšyJ jGÉnah j§fŸ khÃy¤ njit¡nf‰g¥
ghlüšfis¤ jahÇ¤JŸsd®. NCF 2005 I ¤
jÄÊš bkhÊah¡f« brŒJ gutyhd
Éthj¤â‰F c£gL¤j nj.f.M.g ÃWtd« jÄœ

eh£o‰F Ãâ xJ¡»íŸs nghâY« m¤jifa
g u ª j É t h j « e i l b g w É š i y .
fhyªjhœ¤ânaD« NCF 2005 mo¥gilÆš
j¡fkh‰w§fis¡ bfh©Ltu nt©L«.
14. jÄHf tuî bryî¤ â£l¤âš 30% msî
fšÉ¡F xJ¡f¥g£l fhy« c©L. j‰bghGJ
1 4 - 1 5 % m s n t g Ÿ Ë ¡ f š É ¡ F
xJ¡f¥gL»‹wJ. M©L tuî-bryî¤
â£l¤âš FiwªjJ 20 % MtJ gŸË¡
fšÉ¡F xJ¡»dhš jh‹ nk‰T¿a Óuhd
kh‰w§fis¡ bfh©L tuKoí«.
nkY« efuh£á, khefuh£áfŸ tNÈ¡F«
b j h l ¡ f ¡ f š É t Ç K G i k a h f ¢
brytÊ¡f¥glhkY«, CÊa®fS¡F xŒñâa«
t H § f š n g h ‹ w f š É r « g ª j ¥ g l h j
ï d § f S ¡ F ¤ â U ¥ ã É l ¥ g L t J «
tÇÉâ¡F« neh¡f§fis K¿ao¡»‹wJ.
vÞ.vÞ.V â£l¥ ga‹fŸ »il¡f¥bgwhj,
M d h š b j h l ¡ f ¡ f š É m Ë ¥ i g
nk«gl¤j¡Toa fhuz§fS¡nf ï›tÇ
brytÊ¡f¥gl nt©L«.
15. nfh¤jhÇ FG m¿¡ifia ika¥gL¤â njáa
fšÉ¡ bfhŸif 1968 btËÆl¥g£lJ.
mjid¤ bjhl®ªJ jÄœeh£oY« 1972-Æš
jÄœeh£o‰bf‹W fšÉ¡ bfhŸif khÃy¤
â£l¡FGthš btËÆl¥g£lJ. mâš jÄœ,
jÄœ g©ghL, jÄœ tÊ¡ fšÉ M»ait
tÈíW¤j¥g£ld. 1986, 1992 M»a
M©LfËš njáa¡ fšÉ¡ bfhŸif
òJ¥ã¡f¥g£lJ. mj‰F¥ ã‹d® òâa njáa¡
bfhŸif tF¡f¥glÉšiy. jÄHf¤âY«
1972¡F¥ ãwF khÃy¡ fšÉ¡ bfhŸif VJ«
cUth¡f¥glhjnjhL 1972 bfhŸifÆÅ‹¿
btFthf Éy»¢ br‹W jÄœ òwªjŸs¥g£L«
fšÉ mË¥ãš rk¢ ÓÇ‹ik cUth¡»í«
cŸsJ rÇ brŒa¥glnt©L«.
vÞ. vÞ. ïuh#nfhghy‹ É. trªânjÉ
mik¥ghs®fŸ, fšÉ
tF¥giw f£ll« ïšiy: khzt, khzÉa® mtâ
tF¥giw f£ll« ïšyhjjhš, âwªj btËÆš khzt, khzÉa® ghl« go¡F« mtyÃiy
V‰g£LŸsJ. gŸË¥g£L mL¤j nfhz rK¤âu« »uhk¤âš, muR ca®Ãiy¥gŸË cŸsJ. ï§F
MW Kjš 10« tF¥ò tiu 150¡F« nk‰g£l khzt, khzÉa® go¡»‹wd®. Cuh£á x‹¿a
eLÃiy¥ gŸËahf ïUªj ï¥gŸË, flªj 2004« tUl« MfÞ£ khj« ca®Ãiy¥ gŸËahf ju«
ca®¤j¥g£lJ. ïj‹ãwF, mnj gŸË tshf¤âš bjhl¡f¥gŸË¡F«, ca®Ãiy¥gŸË¡F«
jÅ¤jÅtF¥giwf£ll«k‰W«r¤JzîrikašTl«vdãÇ¡f¥g£lJ.
ca®Ãiy¥gŸË¡bfd ïu©L á¿a tF¥giw f£ll§fŸ k£Lnk cŸsd. ïjdhš, nghâa
tF¥giw ïšyhjjhš, khzt, khzÉfŸ âwªjbtËÆš mtyÃiy V‰g£LŸsJ. ku¤joÆš
go¡f nt©oa kiH¡fhy§fËš, xnu f£ll¤âš _‹W tF¥òfis nr®ªj khzt, khzÉa®
x‹whf ML, khLfis ngh‹W mil¤J it¤J MáÇa®fŸ ghl« el¤J»‹wd®. ïJ F¿¤J,
m¡»uhk k¡fŸ ca®Ãiy¥ gŸË¡bfd jÅahf ïl« bfhL¤J m§F tF¥giw f£l§fŸ f£l
nt©o fšÉ Jiw ca® mâfhÇfËl« br‹W kD bfhL¤jd®. Mdhš, ïJ tiu m§F
gŸË¡f£ll« f£l¥glÉšiy. f£ll trâ ïšyhjjhš, khzt, khzÉa® f«¥ô£l® ghl« go¡f
tH§f¥g£l f«ó£l®fŸ , m£il¥ bg£ofËš ö§F»‹wd®. nghâa MáÇa®fŸ ïUªJ«
ï¥gŸË¡F tF¥giw f£ll« ïšyhjjhš, khzt®fŸ ghl« go¡f Äfî« mtâ¥gL»‹wd®.
vdnt, kht£l fby¡l® jÅahf ntW ïl¤âš òâjhf tF¥giw f£ll§fŸ f£o¤ju cÇa
elto¡ifnt©L«.
- âdky®, 28.8.2009

gŸË¡ fšÉ KiwÆš k¡fŸ g§nf‰ò cŸs
gšntW m«r§fis ïiz¤J cUth¡f¥g£lJ
jh‹ midtU¡F« fšÉ ïa¡f«. â£l
mkyh¡f¤â‹ Kj‰f£lkhf IªJ M©LfŸ
Ãiwî bg‰W É£lJ. MªâukhÃy¤â‹ »H¡F
nfhjhtÇ kht£l¤âš cŸs gH§Fo k¡fŸ
FoÆU¥ãš gŸË¡fšÉ nkyh©ik¡FG (»uhk
fšÉ¡FG) v›thW brašgL»wJ vd ï¡f£Liu
MŒî brŒ»wJ. gŸË¡fšÉia nk«gL¤Jtâš
ï¡FGÉ‹ gÂfŸ m›tsî áw¥òilajhf
ïšiyba‹gnjhL, midtU¡F« fšÉ ïa¡f«
F ¿ ¤ J f š É ¡ F G c W ¥ ã d ® f Ë i l n a
É Ê ¥ ò z ® n t ï š i y b a d , ï ¡ f £ L i u
R£o¡fh£L»wJ.
midtU¡F« fšÉ v‹w â£l« MdJ, 6 Kjš 14
taJtiuíŸs FHªijfŸ midtU« 2010¡FŸ
gaDŸs, r_f thœ¡ifnahL bjhl®òŸs fšÉ
bgWtnjhL, ïj‹ _y« r_f, t£lhu, ghÈd
ïilbtËfŸ ï£L Ãu¥g¥g£L Él nt©L« v‹w
neh¡f¤âš Jt¡f¥g£l xU K¡»akhd
â£lkhF«. x£L bkh¤j r_f¤ijínk brašgl¢
brŒtJ, Koîfis nk‰bfhŸS« mâfhu¤ij¥
g » ® ª j Ë ¥ g J M » a i t ï ¤ â £ l ¤ â ‹
ika¡F¿¡nfhŸfshF«.
V w ¤ j h H v š y h k h Ã y § f S « , ô Å a ‹
ãunjr§fSnk midtU¡F« fšÉ ïa¡f«
b j h l ® g h d » u h k ¡ f š É ¡ F G ¡ f i s
cUth¡»É£ld. ïªj¡ FG¡fË‹ gÂ
gŸË¡fšÉ mik¥ãš »uhk r_f¤â‹ g§nf‰ig
cWâ brŒtjhF«. »uhk r_f¤â‹ f£lik¥ò
bjhl®ghd goÃiy¥ g£oaš khÃy¤â‰F khÃy«
n t W g L » w J . ï ¤ j i f a » u h k r _ f ¡
f£lik¥ò¤jh‹ FWmyF¤â£l§fŸ, F¿¥ghf
»uhk fšÉ ts®¢á¤ â£l§fis cUth¡Ftâš,
mkyh¡Ftâš ÔÉukhd bršth¡F brY¤J»wJ.
midtU¡F« fšÉâ£l¤â‹ Ñœ tUlhªju
ntiy - Ãâ¤â£l« M»ait cŸS® r_f¤â‹
g§nf‰nghL, cŸS® njitfŸ, F¿¥ghd
Étu§fŸ M»t‰iw¡ fz¡»byL¤J¡
bfhŸtj‹ mo¥gilÆš cUth¡f¥gL»‹wd.
»uhk¤âš fšÉ bjhl®ghd muR Ãâ mid¤J«
ï¡FGÉ‹ bghW¥ãš mË¡f¥gL»wJ. ï¤jifa
ã‹dÂÆš midtU¡F« fšÉ ïa¡f« mj‹
Kj‰f£l¤ij Ãiwî brŒJŸs ÃiyÆš,
MªâukhÃy¤â‹ »H¡F nfhjhtÇkht£l¤â‹
uh« g¢nrhjhtu« Kfik¡F£g£l g£oaÈd¥
gH§FoÆd® FoÆU¥ò¥ gFâÆš vªj msî¡F
fšÉ F¿¤j ÉÊ¥òz®î V‰g£LŸsJ vd MŒî
brŒaKoîbrŒnjh«.
bghJ k¡fËš 23 rjåj« ngU¡F
midtU¡F« fšÉ¤â£l« v‹gJ
kâa czî¤â£l¤njhL
bjhl®òilaJ v‹w
òÇjš jh‹ cŸsJ.
uh« g¢nrhjhtu« Kfik v‹gJ fšÉ ts®¢áÆš
kht£l msÉš ã‹ j§»íŸs, gH§Fo k¡fË‹
tá¥ãlkhF«. mâYŸs VG k©lš gFâfËš
xŒ. uhkhtu«, f§fhtu«, k‰W« khnuJ ÄšÈ M»a
_‹W k©lšfis ekJ MŒî¡bfd nj®î
b r Œ n j h « . ï i t 2 0 0 1 M « M © L
fz¡bfL¥ã‹go kht£l msÉnyna fšÉ m¿î
Äf¡ Fiwthd k©lšfshF«. kht£l msÉš
f ‰ n w h ® å j « 6 5 . 5 % , M d h š ï « _ ‹ W
k©lšfËY« f‰nwh® åj« 37.4%, 42.5% k‰W«
52.4%(2004).
MŒî¡fhd k©lšfŸ vitbad¤ nj®î
brŒtj‰fhf gy f£l§fËš khâÇ MŒîfŸ
el¤j¥g£L, mit _y« vªj gFâfŸ, v¤jifa
k¡fŸvdx¥ã£L¤nj®îbrŒa¥g£lJ.
ïªj _‹W k©lšfËY« x£L bkh¤jkhf¢
nr®¤J 26 á‰ù®fŸ, bkh¤j k¡fŸ bjhifÆš 10
rjåj¤âd® MŒî¡bfd¤ nj®î brŒa¥g£ld®.
ï ª j k ¡ f Ÿ m i d t U « g Ÿ Ë ¡ f š É
nkyh©ik¡FGÉ‹ cW¥ãd®fsht®. ït®fËš
_‹W tifÆdiu eh« MŒî¡bfd¢ rªâ¤njh«.
bg‰nwh® tifÆd® ïUt®, cŸsh£á mik¥ã‹
c W ¥ ã d ® f Ë š x U t ® , m t ® C u h £ á ¤
j i y t u h f n t h m š y J C u h £ á k ‹ w
cW¥ãduhfnth ïU¡fyh«. ït®fnshL všyh
MáÇa®fS«, jiyik MáÇa®fS«, ekJ
MŒî¡bfd nj®î brŒa¥g£l gFâfËš cŸs
gŸËfËš bgU«ghyhdit XuháÇa® gŸËfns.
áy gŸËfËš Äf mâfg£rkhf ïU MáÇa®fns
mªju¤âš Ã‰»wjh midtU¡F« fšÉ?
xU fs MŒî
-trªâ ÓÅthruh›

cŸsd®. ïªj _‹W Cuh£á x‹¿a§fËš cŸs
26 á‰ù®fË‹ 26 gŸË¡fšÉ nkyh©ik¡
FG¡fis¢ nr®ªj 126 eg®fËl« 2006-M« M©L
xUK‹ndhoMŒîel¤j¥g£lJ.
1. »uhk¡fšÉ¡FG cW¥ãd®fËilna
ÉÊ¥òz®î:
gŸË¡fšÉ nkyh©ik¡FG (ïJ Kjš
» u h k ¡ f š É ¡ F G v d m i H ¡ f y h « )
cW¥ãd®fËilna midtU¡F« fšÉ ïa¡f«
(â£l«) F¿¤j ÉÊ¥òz®î v›thW ïU¡»wJ vd
fhzyh«.
1.1. midtU¡F« fšÉ ïa¡f«:
» u h k ¡ f š É ¡ F G É ‹ m i d ¤ J t i f
c W ¥ ã d ® f Ë š 6 7 r j å j ¤ â ‰ F n k y h f
midtU¡F« fšÉ ïa¡f« g‰¿ bjÇªâU¡»wJ
vd ekJ fs MŒî bjÇÉ¡»wJ. mnj ntisÆš
MáÇa®fËš 87.2 rj« ngU«, cŸsh£á
cW¥ãd®fËš 61 rjåjK«, bg‰nwhÇš 52 rjåj«
k¡fS« midtU¡F« fšÉ ïa¡f« F¿¤J e‹F
m¿ªJŸsd®. MáÇa®fshf gÂah‰W«
j‹dh®ty®fS¡F ï¤â£l« g‰¿ VJ«
bjÇaÉšiy. ït®fŸ fšÉah©o‹ ïilÆš
gÂÆš nr®ªj fhuz¤jhš ï¤â£l« F¿¤J
ït®fS¡F¥ nghâa gÆ‰á mË¡f¥glÉšiy
v‹W m¿ªnjh«. »uhk¡fšÉ¡ FGÉ‹ _tif
c W ¥ ã d ® f Ë š 4 5 r j å j « k ¡ f S ¡ F
midtU¡F« fšÉ ïa¡f« v‹whš v‹d v‹nw
bjÇaÉšiy. ït®fËš bg‰nwh® v©Â¡if
mâfkhfîŸsJ. bghJ k¡fËš 23 rjåj«
ngU¡F midtU¡F« fšÉ¤â£l« v‹gJ kâa
czî¤â£l¤njhL bjhl®òilaJ v‹w òÇjš
jh‹ cŸsJ. khnuJ ÄšÈ k©lÈ‹ mftyrh
v ‹ w á ‰ ù Ç ‹ » u h k ¡ f š É ¡ F G É ‹
cW¥ãduhfîŸs, bg‰nwhÇš xUtuh»a gšyhy
R¥ghbu£o TW« nghJ “eh‹ vdJ kfis ehŸ
jtwhkš gŸË¡F mD¥ò»nw‹. midtU¡F«
fšÉ ïa¡f« v‹whš v‹dbt‹W vd¡F¤
bjÇahJ. gŸË bršY« FHªijfŸ midtU¡F«
gŸËÆš kâa czî tH§f¥gL»wJ v‹gJ x‹W
jh‹vd¡F¤bjÇí«”v‹wh®.
1.2. FW myF â£l§fis totik¤jš:
midtU¡F« fšÉ ïa¡f¤â‹ Jt¡f
elto¡iffËš Äf K¡»akhdJ. k¡fŸ
FoÆU¥ã‹ mU»š, FoÆU¥ã‹ j‹ikfS¡F
cfªj fšÉ¤â£l§fis totik¥gâš cŸS®
r_f¤â‹ g§fË¥ig ešf¢ brŒtJ jh‹.
midtU¡F« fšÉ ïa¡f¤â‹ (ïÅ SSA vd
RU¡fkhf miH¡fyh«) mo¥gil¡F¿¡nfhŸ
Mu«g¡fšÉia midtU¡F« bghJth¡FtJ,
F¿¥ghf 0-14 taJ¡ FHªijfŸ x›bthUtÇ‹
fšÉ¤nj®¢áiaí« ïilawhJ f©fhÂ¥gJ
vd¤ bjËî gL¤j¥g£LŸsJ. »uhk¡fšÉ¡
FG¡fis¡ f£oaik¥gJ«, r_f¤jiyt®fS¡F
gŸËfis e‹F nkyh©ik brŒtj‰fhd
gÆ‰áaË¥gJ« SSA ïa¡f¤â‹ Jt¡f fhy
elto¡iffshf tiuaW¡f¥g£LŸsd (2000-š
btËÆl¥g£l ika muR Miz) ïJ fhy«
tiuÆš fšÉ¡FGnthL r«kªj¥g£l _‹W
tifÆdÇš bgU«ghyhdt®fS¡F, mjhtJ 90.4
rjåj« ngU¡F (125 ngÇš 113 ngU¡F) FWmyF¤
â£l totik¥ò F¿¤J VJ« bjÇaÉšiy.
MáÇa®fËš 87 rjåj« ng® (47-š 41 ng®) ïJ
F¿¤J m¿ªâU¡fÉšiy. ïj‰F K‹d® FW
m y F â £ l « v ‹ w b r h š i y ï t ® f Ÿ
nfŸÉ¥g£lnjÆšiy vd ekJ fs MŒÉ‹ nghJ
m¿ªnjh«. jkJ nkyâfhÇfŸ jkJ gŸË¡F
tUif jªj nghJ Tl FW myF â£l« F¿¤J
VJ« j«Äl« nf£lnjÆšiybad áy MáÇa®fŸ
v§fËl« És¡fkË¤jd®. kuhnuJ ÄšÈ
k©lÈš cŸs bfh©othlh »uhk¤â‹ muR
Mu«g¥gŸËÆ‹ jiyikaháÇa® flhyh njÉ
bu£o “eh‹ FW myF â£l« g‰¿ vªj¥ gÆ‰áí«
bg‰¿U¡fÉšiy. ïJ Äf¢á¿a »uhk«. ï§FŸs
FHªijfŸ midtiu¥g‰¿a ÉtuK« vd¡F¤
bjÇí«. ï¥nghij¡F všyh¡ FHªijfS«
m£ltiz:1 MŒî¡bfd nj®î brŒa¥g£l khâÇfŸ Étu«:
cŸsh£á
bghW¥ghs®fŸ
gŸË¡fšÉ nkyh©ik¡FG cW¥ãd®fË‹
v©Â¡if
bg‰nwh®
gŸË
MáÇa®fŸ
bkh¤j«
khâÇ
»uhk§fË‹
v©Â¡if
bkh¤j
»uhk§fË‹
v©Â¡if
x‹¿a¤â‹
bga®
t.v©
1 XŒ. uhkhtu« 131 13 26 13 22 61
2 f§fhtu« 60 6 12 6 12 30
3 khnuJÄšÈ 71 7 14 7 13 34
bkh¤j« 262 26 52 26 47 125

jtwhkš gŸË¡F tU»wh®fŸ. FW myF¤â£l«
v‹gnjnjitÆšyhjx‹W”v‹»wh®.
1.3. »uhk¡fšÉ¡FG g‰¿a ÉÊ¥òz®î:
ïªj »uhk¤âš gŸË¡fšÉ bjhl®ghd FG
VnjD« cŸsjh vd fšÉ¡FG cW¥ãd®fËš
gyiu¡ nf£nlh«. Vw¤jhH rÇghâ¥ ng® j§fsJ
»uhk¤âš m¤jifa FG VJ« ïšiyba‹nw
gâyË¤jd®. »uhk¡ fšÉ¡FG cW¥ãd®fS¡nf
jh« mªj¡ FGÉ‹ cW¥ãd®fŸ jh‹ v‹W
bjÇaÉšiy. ïijÉl¡ bfhLik ntbw§nfD«
c©lh? MáÇa®fŸ /jiyik MáÇa®fis
vL¤J¡ bfh©lhš eh« ngáa 47 ngÇš 25 ngU¡F
(53 rjåj¤ij¡ fh£oY« mâf«) jh« jh‹
m ¤ j i f a F G É ‹ m i k ¥ g h s ® v ‹ g J
bjÇªâU¡fÉšiy. »uhk¡fšÉ¡FG g‰¿
m¿ªJŸs MáÇa® gy® FG¡T£l§fŸ
eilbgW« Éj« g‰¿ És¡FifÆš, mit
Kiwahd T£l« el¤JtJ nghy ïšyhkš,
MáÇa® xUt® Ô®khd§fis¥ ò¤jf¤âš vGj,
k‰wt®fŸ ã‹d® mâš ifbaG¤âLtJ tH¡f«
vd¤ bjÇÉ¤jd®. MáÇa®fŸ ÛJ it¤JŸs
e«ã¡ifÆ‹ mo¥gilÆnyna cW¥ãd®fŸ
n f Ÿ É v J î « v G ¥ g h J i f b a G ¤ â £ L
É L » ‹ w d ® v ‹ W b j Ç É ¤ j d ® . m n j
ãu¢áidÆš MáÇa®fŸ K‹it¡F« thj« ntW
tifÆyhdJ. khnuJ ÄšÈ k©ly¤â‹ F£uthlh
á‰ùÇ‹ »uhk¤J¡F£g£l muR Mu«g¥gŸË
MáÇa® nf¢nryhuy£RÄ bu£o” fšÉ¡FG
cW¥ãd®fis¥ gyKiw T£l¤â‰F miH¤J«
Tl xUtU« tuÉšiy. gŸËtshf ts Mjhu¥
bghW¥ghsU«, x‹¿a¡fšÉ mYtyU« v‹id¤
bjhl®ªJ t‰òW¤âajhš, Kiwahd T£l« el¤j
ïayhj ÃiyÆš eh‹ btWknd Ô®khd§fis
k£L« vGâ mD¥ã É£nl‹ v‹W T¿dh®. nkY«
g y g Ÿ Ë f Ë š » u h k ¡ f š É ¡ F G É ‹
Ô®khd¥ò¤jf« v‹gJ guhkÇ¡f¥gLtnjÆšiy
v‹W ekJ fs MŒÉš m¿ªnjh«. eh« rªâ¤j 125
ngÇš 63 ng® (50.4 rjåj«) jh« »uhk¡fšÉ¡
F G É ‹ c W ¥ ã d ® v ‹ w É t u ¤ i j n a
m¿ªâU¡fÉšiy. XŒ. uhkhtu« k©liy¢ nr®ªj
Í. x£of£lh »uhk¤â‹ muR Mu«g¥gŸËÆš
fšÉ j‹dh®tyuhf¥ gÂah‰W« ghyf£lh
uhk¢rªâuh bu£oÆl« ngáanghJ, mt® “ eh‹
f l ª j I ª J k h j § f s h f ï ¥ g Ÿ Ë Æ š
gÂah‰W»nw‹. fšÉ¡FG v‹gJ g‰¿ vtU«
v‹Ål« vJî« brh‹dâšiy. ï§F gÂah‰W«
fšÉ j‹dh®t¥ gÂahs®fsh»a ïUtU¡Fnk
fšÉ¡FG F¿¤j gÆ‰á mË¡f¥glÉšiy” v‹W
T¿dh®. khnuJ ÄšÈ k©lÈ‹ Í. v«. tyrh
Cuh£áia¢ nr®ªj thy_U »uhk¤â‹ Cuh£á¤
jiyt® gšyhy äyh ãurh¤ “eh‹ jh‹ »uhk¡
fšÉ¡ FGÉ‹ jiyt® v‹gJ vd¡F¤ bjÇí«.
MÆD« fšÉ¡FG¡ T£l§fŸ ï§F Kiwahf
el¤j¥gLtâšiy. gŸË MáÇanu všyht‰iwí«
gh®¤J¡ bfhŸ»wh®. gŸË el¤JtJ r«kªjkhd
všyh Éra§fËY« eh§fŸ gŸË MáÇaU¡F
Mjuthf ïU¡»nwh«” v‹wh®. gŸË MáÇa®fŸ
k£LkšyhJ cŸsh£á mik¥ã‹ bghW¥ãš
ï U ¥ g t ® f Ÿ T l , » u h k ¡ f š É ¡ F G É ‹
T£l§fis Kiwahf el¤Jtj‰F v›Éjkhd
K‹Ka‰áfS« brŒtâšiy v‹gJ ïj‹ _y«
bjÇatU»wJ.
2. trâ¡fhd thŒ¥òfŸ:
gŸË¡fšÉia¢ áwªj KiwÆš f‰ã¡fî«,
Kiwahd fšÉ ts®¢á¡F«, Vuhskhd mo¥gil
trâfS«, f£lik¥òfS« njit¥gL»‹wd.
mâY« gH§FoÆd¤ij¢ nr®ªj FHªijfS¡F¡
fšÉ f‰ã¡F« nghJ, mj‰fhd TLjš
gÆ‰á¥bghU£fŸ ïU¡f nt©oaJ f£lha¤
njitahF«. VbdÅš MáÇa® tF¥ãš ghl«
f‰ã¡F« nghJ mit bjhl®ghd Éisah£L¥
bghU£fis khzt® k¤âÆš R£o És¡FifÆš
MáÇa® v‹d f‰ã¡»wh® v‹gij khzt®fŸ
vËâš És§»¡ bfhŸs ïaY«. Mu«g¥gŸË
khzt®fS¡F ghl« el¤JifÆš ï¤jifa
fšÉ¥gÆ‰á¥ bghU£fŸ ga‹gL¤j¥gLtJ
V‰fdnt tH¡f¤âš cŸs eilKiwjh‹.
fÊ¥giw cŸË£l njitfis Ãiwî brŒtJ
Mu«g¥ gŸË¡ fšÉia Mnuh¡»akhd NHÈš
mË¤jY¡fhd mo¥gil¡ nfh£ghlhF«.
ï«khâÇahd Rfhjhu trâfŸ F¿¤J eh« nj®î
brŒj 26 gŸËfËY« MŒî el¤j¥g£lJ. ïªj 26
gŸËfËš 13 gŸËfŸ muR Mu«g¥ gŸËfshF«.
x‹gJ k©lš gŸËfS«, _‹W xU§»izªj
ï U g h y h ® g Ÿ Ë f S « , x U k © l š c a ®
Jt¡f¥gŸËí« ït‰¿š ml§F«. ïªj¥
gFâfËš cŸs gŸËfËš Ãyî« mo¥gil
trâfË‹ FiwghLfŸ F¿¤J m£ltiz 2
És¡F»wJ.
gŸËÆš cŸs mo¥gil trâfŸ:
(gŸËfË‹ v©Â¡if)
cŸsJ ïšiy
1. fU«gyif 24 2
2. bjhiy¡fh£á¥bg£o 26 0
3. fšÉ¥gÆ‰á¥bghU£fŸ 14 12
4. Ä‹rhu« 7 19
5. jÅtF¥giwfŸ 2 24
6. üyf« 14 12

7. MáÇa®fS¡fhdmiw 2 24
8. Éisah£L¤âlš 7 19
9. FoÚ® 8 18
10.áWt®fŸfÊ¥giw 6 20
11. áWÄfS¡fhd fÊ¥giw 8 18
3. »uhk¡fšÉ¡FG cW¥ãd®fË‹
g§nf‰ò:
»uhk¡fšÉ¡FG cW¥ãd®fŸ j¤jkJ FG¡fËš
jkJ g§nf‰ig v›thW Ãiwî brŒ»‹wd®
v‹gij ã‹tU« Étu§fËÈUªJ bjÇªJ
bfhŸsyh«.
3.1. khjhªâu¡ T£l§fŸ:
»uhk¡ fšÉ¡ FG¡fË‹ _y« mâfhu¥gutš
mo¥gilÆš â£l§fis cUth¡FtJ«, cŸq®
msÉš KoîfŸ vL¡f¤ Jiz Ã‰gJ« ïj‹
_y« fšÉ k‰W« mJ bjhl®ghd ïju gÂfËš
cŸS® k¡fË‹ g§nf‰ig C¡f¥gL¤JtJ«,
»uhk¡ fšÉ¡FG¡fŸ cUth¡f¥g£lj‰fhd
mo¥gil¡ bfhŸiffshF«. jkJ FHªijfË‹
f‰wš brašghLfËš bg‰nwh® C¡f¤njhL
x¤JiH¡f nt©Lbkd vâ®gh®¡f¥gL»wJ.
ïjid xU nfh£ghlhf¡ bfh©L, gŸË bršY«
FHªijfË‹ bg‰nwh®, cŸsh£á mik¥òfË‹
b g h W ¥ g h s ® f Ÿ M » n a h ® x U F G t h f
xU§»izªJ mâfhu¥gutš mo¥gilÆš cŸS®
m s É š K o b t L ¡ f n t © L b k ‹ w
neh¡f¤â‰fhfnt »uhk¡ fšÉ¡FG¡fŸ
cUth¡f¥g£ld. vdnt FG cW¥ãd®fŸ jkJ
»uhk msÉš fšÉ bjhl®ghd gšntW
ãu¢áidfŸ F¿¤J Éthâ¤J¤ Ô®î fh©gh®fŸ
vd â£l« TW»wJ. MÆD«, »uhk¡fšÉ¡
FG¡fË‹ cW¥ãd®fËš vGgJ rjåjksî¡F
(125-š 87 ng®) jkJ gjÉ¡fhy¤â‹ nghJ
eilbg‰w ï¤jifa khjhªâu¡T£l§fŸ x‹¿š
Tl g§nf‰f ïayÉšiy ba‹gjhf ekJ fs
M Œ É ‹ _ y « b j h F ¡ f ¥ g £ l j f t š f Ÿ
bjÇÉ¡»‹wd. f§fhtu« k©liy¢ nr®ªj
bjhukhÄo »uhk¤â‹ fšÉ¡FG cW¥ãd® òKyh
r¡FghŒ “gŸËia xG§fhf el¤j nt©oaJ
MáÇaÇ‹ bghW¥ò. eh‹ mªj¥ gŸË¡
fšÉ¡FGÉ‹ cW¥ãduhf ïU¡»nw‹ v‹gnj
vd¡F¤ bjÇahJ. gŸË¡fšÉ¡ FG¡ T£l¤âš
fyªJ bfhŸs nt©Lbk‹W ïJtiuÆš v‹id
ahUnk miH¤jâšiy” v‹W TW»wh®. xŒ.
u h k h t u « k © l Y ¡ F £ g £ l , k Ç F © l «
»uhk¥gŸËÆ‹ jiyikaháÇa® vÞ. ãughf®
b u £ o , g Ÿ Ë ¡ f š É n k y h © i k ¡ F G ¡
T£l§fis¡ T£LtJ g‰¿ jkJ brhªj
mDgt¤ij e«nkhL g»®ªJ bfhŸ»wh®. “fšÉ¡
FG¡ T£l§fis¡ T£Ltnj xU rthyhd ntiy
jh‹. cW¥ãd®fŸ Éthj§fËš ftd«
b r Y ¤ J t n j ï š i y . k â a c z î ¤ â £ l
mkyh¡f¤âš VjhtJ FiwghLfŸ, ïl®ghLfŸ
neÇ£lhY« mjid¤ Ô®¤J it¥gj‰F xU Édho
neu¤ij¢ bryÉLtj‰F¡ Tl¤ jahuhf ïšiy.
bgU«ghyhd rka§fËš fÄ£oÆš ïšyhj btË
e g ® f Ÿ J i z n a h L f Ä £ o K ‹ c Ÿ s
ãu¢áidfis¤ Ô®¡f eh‹ xUtdhfnt nghuhl
nt©oíŸsJ. MÆD« Cuh£á¤ jiyt® vd¡F
cjÉfukhfïU¡»wh®”.
gŸË rh®ªj elto¡iffËš gH§Fo
k¡fË‹ g§nf‰ò Mf¡ TLjyhf
ïU¡f nt©Lbk‹gj‰fhf
cUth¡f¥g£l SSA â£l¤â‹
c£TWfŸ vití« KGikahf
mkyh¡f¥glÉšiy
»uhk¡fšÉ¡ FG cW¥ãd®fËš xUáy® jh«
fšÉ¡FGÉš bghW¥ò t»¤j fhy¤âš fšÉ¡FG
bjhl®ghd gÂfËš ÔÉukhf¥ g§nf‰wjhf
e«Äl« bjÇÉ¤jd®. bkh¤j« g‹Åu©L ng® (10
rjåj«) jkJ gŸËÆÈUªJ ïilÆš Ã‹Wnghd
khzt®fis Û©L« gŸËÆš nr®¡f¤ Jiz
òÇªjjhf¡ T¿d®. MW rjåj cW¥ãd®fŸ jh«
kâa czî¤â£l« Kiwahf¢ brašgL»wjh
vd¡ f©fhÂ¤jjhfî«, mjid Kiw¥gL¤J«
g Â f Ë š j h « < L g £ L Ÿ s j h f î « g â î
brŒJŸsd®. xŒ. uhkhtu« k©liy¢ nr®ªj
áªjf®ughy« »uhk¡fšÉ¡FG cW¥ãd® âUkâ.
gšyhy ehfkÂ jh« gŸËÆš ïUªJ ïilÃ‹w
FHªijfis Û©L« gŸËÆš nr®¡F«
ïa¡f¤âš ÔÉukhf¥ g§nf‰wJ g‰¿ ÉtÇ¡F«
nghJ, “v§fsJ »uhk¤ij¢ nr®ªj ïu©L
áWt®fŸ gŸËÆš ïUªJ Ã‹W É£ld®. ïJ g‰¿
m¢áWt®fË‹ bg‰nwh®fËl¤âš gyKiw
ngáÉ£nl‹. mªj áWt®fËlK« âU«g¤ âU«g¥
ngánd‹. mt®fŸ v‹ jiyia¡ f©lhny
gJ§f¤ Jt§» É£ld®. ïJ g‰¿ gŸË
MáÇa®fËlK« gyKiw òfh® brhšÈah»É£lJ.
filáahf MáÇa®fŸ, m¡FHªijfË‹ bg‰nwh®
c j É n a h L m ¡ F H ª i j f i s m U » Y Ÿ s
Máuk¤J¥ gŸËÆš nr®¤J É£nl‹” v‹W
bgUÄjkhf¥ngádh®.

3.2. gŸË¡fhd Ãâ tuî:
SSA ÉâfË‹ go x›bthU gŸË¡F« mj‹
ts®¢á¡fhd Ãâ xJ¡ÑL c©L. f‰ã¤jY¡fhd
áw¥ò¥ bghU£fŸ, gŸË ts®¢á, ïita‹¿ òâa
Ka‰áfS¡fhfî« ïªÃâia ga‹gL¤â¡
bfhŸsyh«. fšÉ f‰ã¤jY¡fhd áw¥ò¥
bghU£fis r«kªj¥g£l MáÇa®jhnk th§fyh«,
Mdhš gŸË ts®¢á, òâa Ka‰áfS¡fhd
bryÉd§fŸ M»ait jiyik MáÇauhš
k£Lnk nk‰bfhŸs¥gL«. »uhk¡ fšÉ¡ FGÉ‹
mik¥ghs® v‹w KiwÆš jiyikaháÇa®,
f š É ¡ F G É ‹ k h j h ª â u ¡ T £ l § f Ë š
bryÉd§fis K‹it¤J, gŸË ts®¢á
ÃâÆÈUªJ m¢bryîfis nk‰bfhŸs x¥òjš
»il¤jã‹d®, ïJ F¿¤j vG¤J toÉyhd
Ô®khd¤ij jiyik MáÇa® K‹ bkhÊªJ
cW¥ãd®fË‹r«kj« bgw¥glnt©L«.
eh« ekJ fs MŒÉ‹ nghJ rªâ¤j »uhk¡
fšÉ¡FG cW¥ãd®fËš, MáÇa®, cŸsh£á
mik¥ã‹ bghW¥ghs®fŸ mšyhj cŸq® r_f
cW¥ãd®fËš gy®, gŸË¡bfd ï›tifÆyhd
Ãâ tUtJ F¿¤J jk¡F ïJtiu vJînk
bjÇahJ vd¡T¿d®. mt®fŸ nkY« TWifÆš
“MáÇa®fŸ gŸË¡F Ãâ tUtJ g‰¿nah, mšyJ
bryîfŸ brŒa¥gLtJ g‰¿nah ïJtiu
v§fËl« btË¥gilahf¢ brh‹dnj ïšiy”
vd¡T¿d®. ïj‹ Éisthf Ãâ tif rh®ªj
všyht‰¿Y« MáÇa®fS¡F¤ jh‹ mâfhu«
ïU¡»wJ nghY« vd¥bghJ k¡fŸ fUJ« Ãiy
cŸsJ. ïJ tiuÆš MáÇa®fŸ j«Äl« vJî«
fyªJ ngrhkny jkJ ÉU¥g¤â‰F V‰g gŸË
Ãâia¢ bryÉ£L tªJŸsd® v‹w nfhgîz®î
k¡fËilna bfhªjË¥ig V‰gL¤âíŸsJ.
T£l§fËš jh« vJ g‰¿ Éthâ¡f nt©L«
v‹gnj jk¡F¤ bjÇahJ vd fšÉ¡FG
c W ¥ ã d ® f Ë š g y ® j k J M j § f ¤ i j
btË¥gL¤âd®. gŸË rh®ªj elto¡iffËš
gH§Fo k¡fË‹ g§nf‰ò Mf¡ TLjyhf ïU¡f
nt©Lbk‹gj‰fhf cUth¡f¥g£l SSA
â£l¤â‹ c£TWfŸ vití« KGikahf
m k y h ¡ f ¥ g l É š i y b a ‹ g i j n k ‰ f © l
Étu§fŸbjËthf¥òy¥gL¤J»‹wd.
4. Mnyhrid:
»uhk¡fšÉ¡ FG cW¥ãd®fËl« mt®fsJ
CÇ‹ fšÉ¡FG áw¥ghf¢ brašgl v‹d
e l t o ¡ i f f Ÿ v L ¡ f ¥ g l n t © L b k ‹ w
M n y h r i d f i s ¡ T W k h W n f h Ç n d h « .
Éa¥ó£L« Éj¤âš mt®fŸ v©Âyl§fhj
Vuhskhd MnyhridfŸ FÉªJÉ£ld. 17
rjåj« (125š 21 ng®) ng® gH§Fo¥ bg‰nwhÇilna
ÉÊ¥òz®î C£Ltj‹ _y« mt®fis¥ gŸË
elto¡iffËš g§nf‰f¢ brŒayh« v‹wd®.
gH§Fo k¡fŸ tá¡F« gFâÆš 20 M©LfS¡F
nkš gÂah‰¿ mDgt« thŒªj f§fhtu« k©lš,
#¡f« ghy« »uhk k©lš ca®Jt¡f¥gŸËÆ‹
jiyikaháÇa®, É. ãughfu thRnjtuh› “eh‹
gH§Fo k¡fŸ r_f¤njhL Äf beU¡fkhf¥gH»¥
gÂah‰¿íŸns‹. mt®fËš bgU«ghnyhU¡F
f š É Æ ‹ k â ¥ ò b j Ç a É š i y . m t ® f Ÿ
»uhk¡fšÉ¡ FG¡fËš cW¥ãd®fshf ïUªj
nghâY« Tl, jkJ bghW¥ò flikfŸ F¿¤J
m¿ahkš cŸsd®. fiy¡FG¥ gaz§fË‹ _y«
mt®fËilna ÉÊ¥òz®î gu¥ãl Ka‹whš ga‹
É i s í « . e h « c © i k a h f n t K a ‰ á
brŒnjhkhdhš, mt®fis ïªj ïa¡f¤â‰FŸ
vËjhf <®¤J Élyh«” v‹W TW»wh®. kâa
czî¤â£l¤ij ehŸ jtwhkš brašgL¤JtJ,
gŸËtshf¤âš FoÚ® »il¡f V‰ghL brŒtJ,
fšÉ¥ gÆ‰á¥ bghU£fis MáÇa®fŸ
c©ikahfnt ga‹gL¤j¢ brŒtJ, gŸËtshf¡
f£lik¥ig¢ br«ik¥gL¤JtJ ngh‹w ï‹dãw
MnyhridfŸ FÉªJŸsd. gH§Fo ïd¤ij¢
rh®ªj bg‰nwh® gŸË rh®ªj elto¡iffËš
VjhtJ xU tifÆš g§fh‰¿ tUtijna
ï i t a h î « ò y ¥ g L ¤ J » ‹ w d . M Æ D « ,
ït®fsid tiuí« bghJ nkil x‹¿š
xU§»iz¡F« tifÆš gH§Fok¡fËilna
ÉÊ¥òz®it cUth¡F« Kfkhf ïªâa R‰Wyh
ts®¢á Miza« áw¥ò ftd« brY¤Jkhdhš
Éa¡f¤j¡fÉisîfŸV‰gLtJÃ¢ra«vdyh«.
F¿¥òfŸ:
1. »uhk¡fšÉ¡FG v‹gJ Mªâu khÃy¤âš
2006M« M©L gŸË¡fšÉ nkyh©ik¡FG
vd¥bga®kh‰w«bg‰WŸsJ.
2. gŸËÆš gÆY« FHªijfË‹ bg‰nwhÇš
ehšt®, Cuh£á cW¥ãd® xUt®, FGÉ‹
mik¥ghsuhf gŸË¤ jiyikaháÇa®, FG¤
jiytuhf Cuh£á¤ jiyt® vd bkh¤j« 7 ng®
ï¡FGcW¥ãd®fsht®.
3. 'Kfik' v‹w brhš fhyÅa Mâ¡f M£áÆš
òH¡f¤âš ïUªjjhF«. ãÇ£oZ fhyÅa
M£áÆš gH§Fo k¡fŸ beU¡f« ÄFªj
gFâfŸ 'Kfik¥ gFâ' vd miH¡f¥g£ld.
m§FŸs r£l, bfhŸif mkyh¡f« ãw
gFâfËÈUªJntWg£ljhF«.
4. 1986-« M©o‹ 302tJ muR MizÆ‹go

gH§Fo k¡fËilna fšÉts®¢á¡bfd 1000
XuháÇa® gŸËfŸ gH§Fo k¡fŸ tá¡F«
gFâfËš “Mu«g¥gŸËfŸ” v‹w bgaÇš
Jt¡f¥g£ld. 1994š kiy k¡fŸ FoÆU¥ò¥
gŸËfŸ (Girijan Vidya Vikas Kendra) vd¥
bga® kh‰w« brŒa¥g£l ï¥gŸËfŸ, 2005š
Û©L« “muR Mu«g¥ gŸËfŸ (gH§Fo k¡fŸ
ešthœî¤Jiw) vd¥ bga® kh‰w¤J¡F
M£g£ld.
5. x U § » i z ª j g Ÿ Ë f Ÿ v d ¥ g L g i t
'kh‰W¥gŸËfŸ' vdî« miH¡f¥gL»‹wd.
ïit gH§Fo k¡fŸ ešthœî¤JiwÆ‹ Ñœ
brašgLgit. ïit gŸËfns ïšyhj, xU
FoÆU¥ò¥ gFâÆš gŸË bršY« taJŸs 5
Kjš 10 v©Â¡ifÆyhd FHªijfŸ
ï U ¥ ã ‹ m ¡ F H ª i j f Ÿ ï ¥ g Ÿ Ë Æ š
ïizªJ, ïu©lh« tF¥ò tiuÆš fšÉ
gÆyyh«.
- v¡fdhÄ¡ m‹£ bghÈo¡fš å¡È, 2009
nghâa MáÇa®fŸ ïšyhikahš
muR nkšÃiy gŸË mty«
gŸË¡ fšÉ¤Jiw mâfhÇfË‹ bkh¤jd¤jhš, âUt©zhkiy kht£l¤ij¢ nr®ªj
M®.á.f©z‹ áth muR nkš Ãiy¥gŸË 15 M©Lfshf nghâa MáÇa®fŸ ïšyhkš go¥goahf
_LÉHhit neh¡» br‹W bfh©oU¡»wJ. brŒahW fšÉ kht£l«, nfhÉÿÇš M®.á. f©z‹
áth muR nkšÃiy¥gŸË ïa§» tU»wJ. 700¡F« nk‰g£l khzt®fŸ go¤j ï¥gŸËÆš, j‰nghJ
350 ng® k£Lnk go¤J tU»‹wd®. flªj ãsÞ 2 bghJ¤nj®Éš ï¥gŸË btW« 46 rjåj nj®¢áia¤
jh‹ bg‰wJ. ntâÆaš, bghUËaš, tÂfÉaš ghl§fS¡F 15 M©Lfshf KJfiy MáÇa®fŸ
ÃaÄ¡f¥glÉšiy. flªj eh‹F M©Lfshf KJfiy fÂj ghl MáÇa® gÂÆl«, jÄœ k‰W«
M§»y ghl KJfiy MáÇa® fhÈ gÂÆl§fŸ Ãu¥g¥glÉšiy. j‰nghija Ãytu¥go xJ¡ÑL
brŒa¥g£l MáÇa® gÂÆl§fËš 11 ïl§fŸ fhÈahf cŸsd. ïªj¥ gÂÆl§fis Ãu¥òtj‰F«,
ãsÞ 2 tF¥òfS¡F ntâÆaš, bghUËaš, tÂfÉaš ghl§fS¡F MáÇa®fis Ãakd«
brŒtj‰F« ïJtiu gŸË¡ fšÉ¤Jiw vªjÉj elto¡ifí« vL¡fÉšiy. jiyik MáÇa®
c£gl bkh¤j« 10 ng® jh‹ j‰nghJ gÂòÇªJ tU»‹wd®. jiyik MáÇa®, XÉa MáÇa® cŸË£l
_‹W MáÇa®fŸ jÉ®¤J, VG MáÇa®fŸ k£L« tF¥òfis el¤â tU»‹wd®. g¡f¤J C®fËš
ïUªJ v£L MáÇa®fis TLjš bghW¥ghf, ï¥gŸËÆY« tF¥òfis el¤JkhW kht£l
fšÉ¤Jiwc¤juÉ£LŸsJ.
MáÇa® khWjš fî‹áÈ§»š, ïªj¥ gŸË¡F òâa MáÇa®fŸ tªjhY« ïu©L khj§fŸ Tl
Ãiy¥gâšiy v‹W, bg‰nwh® MáÇa® fHf jiyt® átFkhu‹ ntjid bjÇÉ¡»wh®. mt®
T¿ajhtJ: e‹whf elªJ tªj gŸË, ï‹W nghâa MáÇa®fŸ ïšyhkš bgÇa åœ¢áia rªâ¤J¡
bfh©oU¡»wJ. khzt®fË‹ vâ®fhy¤ij Ã®zÆ¡f¡Toa ãsÞ 2 tF¥ã‰F K¡»a ghl§fËš,
15 M©Lfshf MáÇa®fŸ ÃaÄ¡f¥glhj bfhLik, khÃy¤âš ntW vªj muR gŸËfËY«
elªâU¡fhJ. MáÇa®fŸ ïšyhjjhš khzt®fË‹ v©Â¡if FiwªJ bfh©nl tU»wJ. ãsÞ
2 tuyhW ãÇÉš MáÇa®fŸ ïšyhjjhš, flªj M©L« ïªj M©L« xU khzt® Tl nruÉšiy.
ÃaÄ¡f¥g£l MáÇa® gÂÆl§fis Ãu¥g¡nfhÇ 15 M©Lfshf nghuho tU»nwh«. Vuhskhd
kD¡fŸ ju¥g£LÉ£ld. 'elto¡if vL¡»nwh«' v‹w gâiy¤ jh‹ mâfhÇfŸ âU«g¤âU«g
TW»‹wd®. ïªj¥ gFâÆš å£L thlif¥go Äfî« Fiwî v‹gjhš, MáÇa®fŸ Ãuªjukhf
gÂah‰w kW¡»‹wd®. bghJ khWjÈš c¤juî bg‰W tªjhY«, cldoahf efu§fS¡F khWjš
th§»¢ br‹W ÉL»‹wd®. ï¥goÆUªjhš, »uhk¥òw gŸËfË‹ vâ®fhy« v‹d MtJ? ï›thW
mt® FK¿dh®. MáÇa® ïšyhj ãu¢idahš, flªj #]‹ khj« gŸË âwªj Kjš ehns, »uhk k¡fŸ
gŸËia K‰WifÆ£L M®¥gh£l« el¤âíŸsd®. nfhÉÿ® muR nkšÃiy¥gŸË¡F¤ njitahd
MáÇa®fis Ãakd« brŒaî«, Ãakd« brŒa¥gL« MáÇa®fŸ bjhl®ªJ m§nfna gÂah‰wî«
jÄHfmuRcldoelto¡ifvL¡fnt©L«.
- âdky®, 21.8.09

gŸËfËš clšßâahd j©lidfŸ F¿¤j TLjš tÊfh£lšfŸ:
1. eh£o‹ gŸË¡Tl§fËš FHªijfS¡F vâuhf eilbgW« t‹KiwfŸ F¿¤J njáa
FHªij cÇikfŸ ghJfh¥ò Miza« ftiy bfhŸ»wJ. Miza¤â‰F¡
FHªijfËlÄUªJ tªJŸs òfh®fËš mt®fŸ gŸËfËš rªâ¡F« mtkhd§fŸ, ïÊîfŸ
g‰¿ mG¤jkhf¤ bjÇÉ¡f¥g£LŸsJ. t£lhu¥ g¤âÇiffËY« njáa¥ g¤âÇiffËY«
gŸËfËšFHªijfŸmDgÉ¡F«t‹KiwfisbtË¥gL¤J«brŒâfŸtªJŸsd.
2. ïJ bjhl®ghf, 9 Mf°£, 2007 njâÆ£l foj¤â‹ thÆyhf, clšßâahd j©lidfŸ g‰¿a
tÊfh£lš, Miza¤âÈUªJ mid¤J khÃy muRfË‹ jiyik¢ bray®fŸ/ôÅa‹
ãunjr§fË‹ jiyik Ã®thf mYty®fS¡F mD¥g¥g£LŸsJ v‹gJ ÃidîTw¤j¡fJ.
ïªj tÊfh£lš efš x›bthU gŸËÆY« btË¥gilahf x£l¥g£L nghâa msî¡F
És«gu¥gL¤j¥glnt©L«.
3. FHªijfŸ Ûjhd clšßâahd j©lidfis Ãuªjukhf¤ jL¥gj‰fhfî«, gŸË MáÇa®fŸ
FHªijfis kÇahijÆY« fîu¤âY« rkkhd kÅj®fshf¡ fUâ el¤Jtj‰fhfî«
(mªjªj¥ gFâia¥ bghW¤J) kht£l M£áa®fŸ/kht£l khÍ°£nu£LfŸ/Jiz
Miza®fŸ ã‹tU« elto¡iffis (nk‰go ïu©lh« g¤âÆš F¿¥ãl¥g£LŸsitfSl‹
TLjyhf)nk‰bfhŸsnt©L«v‹WMiza«vâ®gh®¡»wJ
(i) clšßâahd j©lidfŸ bjhl®ghf t£lhu msÉš mid¤J¥ gŸËfË‹ jiyik
MáÇa®fŸ T£l¤ij¡ T£o, khÃy¤â‹ mid¤J¥ gŸËfËš FHªijfS¡F
vâuhd vªj xU t‹Kiw¢ braš elªjhY« x£L bkh¤j¤âš r«gªj¥g£l gŸËÆ‹
ÛJfLikahdelto¡iffŸvL¡f¥gL«v‹gij¤bjÇÉ¡fnt©L«.
(ii) FHªijfË‹ cÇikfis¥ ghJfh¥gj‹ K¡»a¤Jt« bjhl®ghfî«, gŸËfËš
clšßâahd j©lidfS¡F vâuhfî« kht£l fšÉ mYty®fŸ, t£lhu fšÉ
mYty®fŸ, r«gªj¥g£l t£lhu Mjhu ika§fË‹ gÂahs®fŸ T£l§fis el¤â
gŸËfËš FHªij cÇikfŸ vªj tifÆš Ûw¥g£lhY«, clšßâahd j©lidfŸ
mË¡f¥g£lhY« mj‰F mt®fŸjh‹ bghW¥gh¡f¥gLth®fŸ v‹W bjÇÉ¡f
nt©L«.
(iii) v‹áãáM® tÊfh£lšfŸ F¿¤J«, FHªijfisí« mt®fsJ cÇikfisí«
ghJfh¥gJ F¿¤J« x›bthU gŸËÆ‹ jiyikaháÇaU« jkJ gŸËÆš mid¤J¥
bg‰nwh®fS« g§nf‰F« nguit¡ T£l§fŸ, mnj nghš gŸË¡ fšÉ¡ FG mšyJ
bg‰nwh®-MáÇa®fHf¡T£l§fisel¤jnt©L«.
4. r«gªj¥g£ khÃy muá‹/ôÅa‹ ãunjr muá‹ gŸË¡ fšÉ¢ brayU¡F (mªjªj¥
gFâia¥ bghW¤J) kht£l M£áa®fŸ/kht£l khÍ°£nu£LfŸ/Jiz Miza®fŸ
nk‰T¿aJ bjhl®ghf vL¡f¥g£l elto¡if bjhl®ghd m¿¡ifia 2009 Mf°£ 1« njâ
th¡»š mD¥ãit¡f nt©L«. mt® khÃy¤â‹/ôÅa‹ ãunjr¤â‹ mid¤J
njáa FHªij cÇikfŸ ghJfh¥ò Miza«
ïªâa muR
5« js«, rªâunyh¡ ãšo§, 36, #‹gh¤, òJâšÈ - 110001
v© NCPCR/Edu.1/07/39 nk 26, 2009

kht£l§fŸ bjhl®ghf xU xU§»iz¡f¥g£l m¿¡ifia, Miza« btËÆ£l
Kªija tÊfh£lšfŸ, ïªj¡ TLjš tÊfh£lšfŸ bjhl®ghf btËÆ£l foj§fŸ /
R‰w¿¡iffË‹ efšfSl‹ Miza¤â‰F 2009, br¥l«g® 1« njâ th¡»š mD¥ãit¡f
nt©L«..
rhªjh á‹Ah
jiyt®, (v‹áãáM®)
bgWe®: eh£o‹ kht£l§fis¢ rh®ªj kht£l M£áa®fŸ / kht£l khÍÞonu£LfŸ / Jiz
Miza®fŸ
efš:
1. khÃy muRfŸ/ôÅa‹ ãunjr§fË‹ jiyik¢ bray®fŸ/Ã®thf mYty®fS¡F - ïJ
bjhl®ghfcÇaMizfŸãw¥ã¡fnt©L«v‹wnt©LbfhSl‹.
2. khÃy muRfŸ/ôÅa‹ ãunjr§fË‹ gŸË¡ fšÉ¤Jiw bray®fS¡F - cÇa MizfŸ
ãw¥ã¡f bt©L« v‹w nt©LbfhSlD«, r«gªj¥g£l khÃy«/ôÅa‹ ãunjr¤â‹
mid¤J kht£l§fŸ bjhl®ghd xU§»izªj m¿¡if x‹iw Miza¤â‰F, ïJ
bjhl®ghf kht£l Ã®thf« btËÆ£l foj§fŸ/R‰w¿¡iffË‹ efšfSl‹ 2009 br¥l«g®
1« njâth¡»šmD¥gnt©L«v‹wnt©LbfhSl‹.
rhªjh á‹Ah,
jiyt®, v‹áãáM®
ïiz¥ò:2007MfÞ£9bjâÆ£lMiza¤â‹tÊfh£lšfŸ
nkY« efšfŸ:
bray®(fšÉ), gŸË¡ fšÉ k‰W« vG¤j¿î¤ Jiw, kÅj M‰wš nk«gh£L mik¢rf«, ïªâa muR,
rhÞâÇ gt‹, òJ âšÈ - jftY¡fhfî«, ïJ bjhl®ghf mik¢rf¤âlÄUªJ khÃy muRfŸ / ôÅa‹
ãunjr§fË‹ jiyik¢ bray®fŸ / fšÉ¤Jiw bray®fŸ / r®t Î¡õh mãah‹ khÃy â£l
ïa¡Fe®fŸ M»nahU¡F cÇa MizfŸ ãw¥ã¡f nt©L« v‹w nt©LnfhSl‹; FHªijfŸ
F¿¥ghf Kjš jiyKiwahf¡ f‰gt®fŸ gŸËfËš kâ¥òlD« fîut¤JlD« el¤j¥gLtij
cWâ¥gL¤Jtj‰fhf Miza« ãw¥ã¤JŸs Mizfis gutyhf És«gu¥gL¤j nt©L« v‹w
nt©LnfhSl‹.
rhªjh á‹Íh,
khzÉÆl« ášÄõ«: MáÇa® ifJ
khzÉÆl« ášÄõ« brŒj ïa‰ãaš MáÇaiu, á.ã.á.I.o., nghärh® ifJ brŒJŸsd®. âUtŸSiu¢ nr®ªj
fhá v‹gtuJ kfŸ J®fh (14). m¥gFâÆš cŸs nkšÃiy¥gŸËÆš x‹gjh« tF¥ò go¤J tªjh®. kâa czî
ïilbtËaš, ïa‰ãaš MŒî¡ Tl¤â‰F br‹wh®. m¥nghJ, ïa‰ãaš MáÇa® gHÅ¢rhÄ(30), khzÉÆl«
Kiwnflhf elªJ bfh©lh®. _‹W eh£fŸ fÊ¤J ï¢r«gt« F¿¤J, jhŒ fhŠrdhÉl« khzÉ bjÇÉ¤jh®.
'MáÇa® ÛJ elto¡if vL¡f¡nfhÇ' bt§fš nghäáš fhŠrdh òfh® bfhL¤jh®. flªjh©L MfÞ£ khj«
tH¡F gâî brŒj nghärh®, jtwhd Kfhªâu¤â‹ mo¥gilÆš òfh® bfhL¡f¥g£ljhf¡ T¿, kWehns
tH¡ifKo¤jd®.
âUtŸS® nfh®£oš kD jh¡fš brŒj fhŠrdh, vdJ kfËl« jtwhf elªJ bfh©l MáÇa® Ûjhd tH¡if
á.ã.á.I.o., ¡F kh‰w nt©L« vd¡ nfhÇdh®. mij V‰w nfh®£, á.ã.á.I.o., Érhuiz¡F c¤juÉ£lJ. vÞ.ã.,
kšÈfh, o.vÞ.ã., R¥òy£RÄ, ï‹Þbg¡l®fŸ unkZ ghò, brštFkh® Érhuiz el¤âd®. MáÇa® Ûjhd
F‰w¤ij cWâ brŒjd®. MáÇaU¡F tU« 20« njâ âUkz« Ã¢rÆ¡f¥g£LŸs ÃiyÆš, khzÉia
ášÄõ«brŒjtH¡»šne‰WifJbrŒa¥g£LáiwÆšmil¡f¥g£lh®.
- âdky®, 5.5.09

njáa FHªij cÇikfŸ ghJfh¥ò Miza«
ïªâa muR
5« js«, rªâunyh¡ ãšo§, 36, #‹gh¤, òJâšÈ - 110001
D.O. No. CP/ Public Hearing / Chennai / 2007 / 3 ã ¥ u t Ç 4 , 2 0 0 8
m‹òilp®,
`jÄHf¤âš cŸs gŸËfŸ k‰W« ÉLâfËš FHªijfS¡F mË¡f¥gL« clš ßâahd j©lid,
mid¤J Éjkhd á¤utijfŸ, ïÊîgL¤J« el¤J KiwfŸ, ghÈaš m¤JÛwšfŸ k‰W« FHªijfŸ
òw¡fÂ¡f¥gLjš' bjhl®ghf br‹idÆš 2008 #dtÇ 23 m‹W njáa FHªij cÇikfŸ ghJfh¥ò
Miza« (v‹áãáM®) xU bghJ Érhuizia el¤âaJ. clš ßâahd j©lidfŸ mË¡f¥g£lij¤
bjhl®ªJ Rkh® 10 FHªijfŸ j‰bfhiy brŒJ bfh©lh®fŸ. 8¡F« nk‰g£l FHªijfŸ
t‹òz®¢á¡F c£gL¤j¥ g£lh®fŸ v‹gij m¿ªJ eLt® FGÉd® ntjid milªjd®.
FHªijfis ghJfh¥gâš fšÉ ÃWtd§fŸ ÄFªj bghW¥òl‹ elªJ bfhŸtij cWâ¥gL¤j cldo
elto¡iffŸnjit¥gL»‹wd.
bfhŸiffis cUth¡F« ïl¤âš cŸst®fŸ ftÅ¤jhf nt©oa K¡»a ãu¢ridfŸ áyt‰iw
bghJ Érhuiz btË¢r¤â‰F¡ bfh©L tªJŸsJ. cÇa elto¡if nfhÇ áy gÇªJiufis eh§fŸ
K‹it¡»nwh«:
bghJ¥ gÇªJiufŸ:
1. nr®¡f¥gL« FHªijfË‹ ey‹fS¡F fšÉ ÃWtd« (gŸË / ÉLâ / ghy® ïšy«) bghW¥ng‰f
nt©L«. FHªijfS¡F fhankh / clš ey Fiwnth / jh¡Fjnyh / kuznkh ÃfGkhdhš mj‰F,
fhtš Ãiya¤ânyh áiwÆnyh ifâfS¡F ï›thW ÃfG«nghJ fhtšJiw
bghW¥gh¡f¥gLtJnghš,r«gªj¥g£lfšÉÃWtdnkbghW¥gh¡f¥glnt©L«.
2. fšÉ ÃWtd¤â‰FŸ eilbgW« vªj xU r«gt¤jhY« FHªij¡F kuznkh / fhankh
V‰gLkhdhš mšyJ kU¤JtkidÆš nr®¡f¥gl nt©oa Ãiy V‰gLkhdhš mj‰fhd bryit
fšÉÃWtdÃ®thfnk<Lf£lnt©L«.
3. FHªijfS¡F vâuhf eilbgw¡Toa x›bthU t‹Kiw bjhl®ghfî« r«gªj¥g£l
fšÉ¤Jiw / thÇa« xU ïizahd Érhuizia nk‰bfhŸs nt©L«. m¤jifa
ÉrhuizfËšbg‰nwh®-MáÇa®fHf§fŸ<LgL¤j¥glnt©L«.
4. FHªijfŸ ghÈaš m¤JÛwY¡F c£gL¤j¥gLtJ bjhl®ghd tH¡FfËš, bg‰nwh® òfhiu
Éy¡»¡ bfhŸth®fshdhš, elªj F‰w« bjhl®ghf muR fz¡»š vL¤J¡ bfh©L, FHªij¡F
ghâ¥ò V‰glhkš tH¡if bjhl®ªJ el¤j nt©L«. F‰w« rh£l¥g£lt® ÛJ fwhuhd elto¡if
vL¡fnt©L«.
5. ghFghLfŸ fh£l¥gLtjhf xU FHªij v¥nghJ bjÇÉ¤jhY«, vÞ.á / vÞ.o (t‹bfhLik jL¥ò)
r£l¤â‹ÑœtH¡FgâîbrŒa¥glnt©L«.
6. clš ßâahd j©lidfŸ mË¡f¥ g£oU¡Fkhdhš, clšßâahd j©lid bjhl®ghf
FHªijfS«g§nf‰»wxUr_f¤jÂ¡ifiafšÉ¤Jiw/thÇa«el¤jnt©L«.
7. FHªijfË‹ ey‹fis¥ ghJfh¡f x›bthU kht£l¤âY« cŸs FHªij ey¡ FG¡fŸ
MjÇ¡f¥glnt©L«.

FHªij kuzkilªjhš mšyJ j‰bfhiy¡F Ka‹whš, kU¤JtkidÆš nr®¡f¥g£lhš:
8. x›bthU j‰bfhiy tH¡F« `j‰bfhiy¡F ö©oa' tH¡fhf fUj¥gl nt©L«; mj‰F
r«gªj¥g£lfšÉÃWtd¤â‹Ã®thf«bghW¥gh¡f¥glnt©L«.
9. xU FHªij j‰bfhiy brŒJbfhŸs Kaš»wnghJ, mij r£l¥go `j‰bfhiy Ka‰á' tH¡fhf
vL¤J¡bfhŸs KoahJ, mJ FHªijia ïu©L Kiw j©o¥gjh»ÉL« v‹gij ftd¤âš
bfhŸsnt©L«.
10. xU MáÇa® mšyJ MáÇa®fË‹ brayhš xU FHªij j‰bfhiy brŒJbfh©lhš / ghÈaš
t‹Kiw¡F c£gL¤j¥g£lhš / kU¤JkidÆš nr®¡f¥g£lhš F‰w« rh£l¥g£lt® (fŸ) Érhuiz
Koí«tiuÆšcldoahfgÂÆÈUªJïilÚ¡f«brŒa¥glnt©L«.
11. xU FHªij rªnjf¤â‰FÇa fha§fŸ / clš ey¡Fiwîl‹ kU¤JtkidÆš nr®¡f¥gL«
nghbjšyh«, xU kU¤Jt - r£l tH¡fhf kU¤Jtkid mjid gâî brŒa nt©L«, FHªijÆ‹
th¡F_y¤ijí«gâîbrŒant©L«.
12. ÉLâÆš j§»ÆU¡F« FHªij¡F v¥nghJ clš ey¡ Fiwî V‰g£lhY«, mij¡ f©fhÂ¡fî«,
FHªijia v›thW kU¤Jtkid¡F bfh©L brštJ v‹gJ bjhl®ghfî« (mj‰fhd Ãâ xJ¡ÑL
c£gl), bg‰nwh® gŸË¡F¢ br‹W FHªijia å£L¡F miH¤J¢ bršy¤ njitahd ngh¡Ftu¤J
bryittH§fî«cÇatÊKiwfisfšÉ¤JiwmšyJSWJDcUth¡fnt©L«.
jÅah® ÃWtd§fŸ:
bghJ ÉrhuizÆš jÅah® ÉLâfŸ k‰W« gŸËfËš eilbgW« FHªij cÇik ÛwšfŸ bjhl®ghd gy
ãu¢ridfŸ bjÇÉ¡f¥g£ld. ã‹tU« kW gÇÓyidfis nk‰bfhŸs xU FGit mik¡FkhW muR¡F
Miza«gÇªJiu¡»wJ:
13.jÅah®FHªijguhkÇ¥ò/fšÉÃWtd§fS¡FcÇk«tH§FtJ bjhl®ghdeilKiwfŸ.
14. ïªj jÅah® ÃWtd§fis Kiw¥gL¤Jjš k‰W« f©fhÂ¤jš bjhl®ghd eilKiwfis
cUth¡Fjš.
#]iyÆš elªj bghJ ÉrhuizÆš FHªijfis¥ ghJfh¥gJ v‹gijÉl fšÉ ÃWtd§fis¥
ghJfh¥gJ v‹gj‰nf ÄFªj mG¤j« ju¥g£ljhf Miza« fUJ»wJ. FHªijfisí« mt®fsJ
cÇikfisí« ghJfh¥gj‹ _ykhf k£Lnk fšÉ ÃWtd§fis ghJfh¡f Koí« v‹gij¥ òÇªJ
bfhŸs nt©L«. x›bthU òfh® tU«nghJ«, r«gªj¥g£l kht£l mâfhÇfS¡F Miza« jdJ
tÊfh£lšfSl‹ foj§fis mD¥ã tU»wJ. jÄHf muR FHªijfË‹ cÇikfis ghJfh¥gj‰F cÇa
elto¡iffisnk‰bfhŸS«v‹Weh§fŸe«ò»nwh«.
m‹òl‹ c©ikíŸs
rhªjh á‹Ah,
lh¡l®. ó§nfhij,
mik¢r®,
r_f ey¤Jiw,
jÄHf muR,
jiyik¢ brayf«,
br‹id - 600 009.

ekJ eh£oš M©-bg© FHªijfŸ ãw¥ò É»j«
å œ ¢ á a i l ª J Ÿ s I ª J k h Ã y § f Ë š ,
x›bth‹¿Y« x›bthU kht£l« vd¤ nj®î
brŒJ, nk‰bfhŸs¥g£l X® EQ¡fkhd MŒÉ‹
KoîfŸ, ï¤jifa ghÈd É»j åœ¢á¡F¥
ã‹dÂahf mikªJŸs r_f¡fhuÂfŸ mšyJ
r_f brašghLfS¡F¡ fhuzkhd r_f¡
bfhŸiffŸ efu§fËš mšyJ Cuf¥gFâfËš
v›Éj« ntWgL»‹wd vd MuhŒ»wJ ïªj
MŒî.
tl ïªâahÉš M©-bg© É»j åœ¢áÆdhY«,
mâY« Äf¢ rÛg¡fhykhf M©-bg©
FHªijfŸ É»j« Äf nkhrkhf åœ¢áailªJ
tUtjhY« V‰g£LŸs ãu¢áidfŸ midtU«
m¿ªjnj. ïJ F¿¤J ïJtiu Äf¤ ÔÉukhd
ftd« brY¤j¥glÉšiy. MÆD«, ï¥ãu¢áid
bjhl®ghf nk‰bfhŸs¥g£l MŒîfËš
bgU«ghyhdit òŸËÆaš, k¡f£bjhifÆaš
M»at‰nwhL bghJthd âirtÊ M»at‰iw
MŒî brŒJ xU Äf¥bgÇa nfŸÉ¡F Éil njl
Ka‰ábrŒJtªJŸsd.
ekJ eh£onyna M©-bg© FHªij ãw¥ò É»j«
Ä f f L i k a h f å œ ¢ á a i l ª J Ÿ s I ª J
kht£l§fË‹ jÅ¥g£l eg®fŸ, FL«g§fË‹
brašghL F¿¤J E©ikahf Muha ekJ MŒî
K ‰ g L » w J . m i t R U ¡ f k h f ï § F
ÉtÇ¡f¥g£LŸsd. xU§»izªj ju«,
m s î f Ë š Ä f ¥ ò J i k a h d K i w Æ š
nk‰bfhŸs¥g£l ïªj MŒî, j‰nghJ tH¡f¤âš
cŸs r_f áªjid, ghÈd« k‰W« FL«g ßâahd
fUJnfhŸfŸ ÛJ FÉftd« brY¤Jtj‹ _y«,
V b d Å š m i t j h « b t › n t W e f u ,
Cuf¥gFâfËš bt›ntW tiffËš bršth¡F
brY¤J»‹wd v‹w c©ik Ãiyia ftd¤âš
it¤J, ï¤jifa M©-bg© FHªijfŸ ãw¥ò
É » j å œ ¢ á ¡ f h d á ¡ f y h d g š t i f ¡
fhuÂfis¡f©l¿aKaš»wJ.
ïªj MŒî¡fhf fh§¡uh (ïkh¢ry¥ãunjr«),
~gnjf®rhÏ¥ (gŠrh¥), nuh£l¡ (mÇahdh),
bjsšó® (uh#Þjh‹), k‰W« bkhnudh
(k¤âa¥ãunjr«) M»a kht£l§fŸ nj®î
brŒa¥g£ld. ïitahî« M©-bg© FHªijfŸ
ãw¥ò É»j« Äf¡Fiwthf cŸsitahF«. ïªj
MŒî ïu©L f£l§fshf¢ brŒa¥g£lJ. fh§¡uh,
bkhnudh k‰W« bjsšóÇš 2003-04š, nuh£l¡,
~gnjf® rhÏãš 2005-06š. ïªj¢ RU¡f¡
F¿¥ãš MŒÉ‹ KoîfŸ áyt‰iw k£Lnk
mË¡f ïaY«, ïj‹ bghUŸ khÃy msÉš
F¿¥ã£l áy á¿a ntWghLfŸ, mit ekJ bghJ
Koî¡F khWghlhf cŸs ÃiyÆš, ÉLg£LŸsd
v‹gJjh‹.
MŒî¡bfd nj®î brŒa¥g£l gFâfËš cŸs
M©-bg© É»j« r«kªjkhd mo¥gil¤
jftšfis m£ltiz-1 És¡F»wJ. MŒî
brŒa¥g£l gFâfS¡FŸshf áyt‰¿š
FHªijfŸ ghÈd É»j« ÃiwtË¡f¤j¡f
tifÆš ïU¥ãD«, bghJthd ÃiyikÆš
K‹nd‰w« VJ« ïšiy. F¿¥ghf efu¥ gFâfËš
FHªijfŸ ghÈdÉ»j« Äf¡Fiwthfnt
cŸsJ. Mdhš nuh£l¡, ~gnjf® rhÏ¥
M»at‰¿š efu, Cuf¥ gFâfS¡»ilnaahd
bgÇa ntWghL VJ« ïšiy vdyh«. bjsšóÇ‹
efu¥ gFâfŸ ÉâÉy¡fhf cŸsd. Mdhš mit
g‰¿ ÉÇthf És¡f ï§F ïlÄšiy. ~gnjf®
rhÏ¥, nuh£l¡, fh§¡uh M»at‰¿š x£L
bkh¤j¥ ghÈd É»j¤ij Él 0-14 taJŸs
FHªijfË‹ É»j« nkhrkhfî«, mjid Él 0-6
taâš ïJ Äf¡Fiwthfî« cŸsÃiyahdJ,
FHªij¥ãw¥ãš, mj‰F K‹ mšyJ mj‰F¥ ã‹
ÉiuÉnyna k¡fŸ brašgh£oš VnjhbthU
F ¿ ¥ ã £ l n g h ¡ F Ã y î i j ¢
R£o¡fh£LtjhÆU¡»wJ. ìkhnudh k‰W«
b j s š ó Ç š 0 - 1 4 g h È d É » j « Ä f
nkhrkhfîŸsJ. ïJ 7-14 taJŸnshÇilna
bg©fŸ/bg©FHªijfŸ Ûjhd ghFghlhd r_f
ÃiyiaÄf¤bjËthfòy¥gL¤JtjhfcŸsJ.
bg©FHªijfŸ ÛJ btW¥ò:
FHªijfŸ ghÈd É»j« bjhl®ghf bt›ntW
g F â f Ë š Ã y î « j Å ¥ g £ l ß â Æ y h d
É¤âahr§fŸ VJ« cŸsjh vd¥ gyKiw
x ¥ ã £ L ¥ g h ® ¡ f ¥ g £ l J . M d h š
ït‰W¡»ilnaahd bjhl®ò bjËthf¥
òy¥gLtjhÆšiy.
ts®¢á ÃiyfŸ:
bkhnudh, bjsšó®, fh§¡uh, nuh£l¡, ~gnjf®
rhÏ¥ v‹w IªJ kht£l§fË‹ tÇir¥g£oaš
m t ‰ ¿ ‹ t s ® ¢ á É » j ¤ i j m ¥ g o n a
bg© FHªijfŸ Ûjhd ghFghL
(tlïªâahÉ‹ bjhÊšE£g, r_f bghUshjhu ÃiyikfŸ F¿¤j X® MŒî)
- nkÇ.ï.#h‹, uåªj® bfs®, uÍÅgšÇthyh, ruÞtâ uhé

ãuâgÈ¡»wJ. Mdhš mt‰¿‹ FHªijfŸ ghÈd
É»j¤â‹ åœ¢á jiyÑHhf mikªJŸsJ.
v‹whY« ïªj tÇir¥g£oaÈš M§fh§nf á‰áy
V‰w¤jhœîfŸ cŸsd. bkhnudhÉš Ãyî« bg©
FHªijfŸ Ûjhd òw¡fÂ¥ò ntbw§F«
ïšyhjJ.
thœ¡if¤ju«:
t®¡f Ãiy¡F kh‰whf thœ¡if¤ ju« v‹w msî
nfhiy it¤J¥gh®¡ifÆš, FHªijfŸ ghÈd
É»j åœ¢á¡F«, k¡fË‹ thœ¡if¤ ju¤â‰F«
bjhl®ò VJ« ïU¥gjhf¤ bjÇaÉšiy. bghJthf,
Cuf¥ gFâfËš všyh bghUshjhu k£l§fËY«
ghÈd É»j« åœ¢áailªJŸs ÃiyÆš, efu¥
gFâfËš bt›ntW bghUshjhu k£l§fËY«
ghÈd É»j« Äf¡ fLikahf åœ¢áailªJ
tU»wJ. ï¤jifa Ãfœî¥ngh¡F r_f¤âš
bghUshjhu ïW¡fK«, K‹nd‰w¤â‰fhf
K©oao¤J K‹ndWtj‰fhd Jo¥ò ÃyîtJ«,
bg© FHªijfŸ Ûjhd btW¥ò fhuzkhf
FHªij¥ ng‰¿‹ nghJ jh« ÉU«ò« tifÆyhd
FHªijfis cUth¡»¡ bfhŸtj‰fhd
bjhÊšE£g« ts®¢áailªJŸsijínk R£o¡
fh£L»wJ.
rhÔa¡FG¡fŸ:
FHªijfŸ ghÈd É»j åœ¢á vD« ãu¢áidÆ‹
xU òw¤âš bgU«ghyhd gFâfËš ca® rhâia¢
nr®ªnjhÇilna jh‹ ghÈd É»j åœ¢á
fLikahf cŸsJ. Äf¡F¿¥ghf efu¥ gFâfËš
k W ò w ¤ â š t W i k i a b t š t j ‰ f h f î « ,
thœ¡ifÆš K‹nd‰w« fh©gj‰fhfî« jkJ
FHªijfËš M©fË‹ v©Â¡ifia
mâfÇ¥gj‰fhd Ka‰áÆš jhœ¤j¥g£nlh®
<Lg£LŸsd®. ïâš Éa¥ó£LtJ v‹d
bt‹whš, ca®rhâ tF¥ãdÇilna FHªijfŸ
ghÈd É»j åœ¢á F¿¤J MŒî brŒ»w nghJ
Cuf¥ gFâfŸ, efu¥gFâfŸ vd¤ jÅna ãÇ¤J¥
gh®¡ifÆš x‹W nghy‹¿ ïu©L¡FÄilna
Vuhskhd ntWghLfŸ cŸsd. Cuf¥ gFâÆš
FHªijfŸ ghÈd É»j« Äf nkhrkhf
Éœ¢áailªJŸs tF¥ãduhf #h£ Ó¡»a®fis
(CSR590) ¢ brhšyyh«. Étrha beU¡foí«, xnu
kf‹ nghJ« v‹W bgU«ghnyh® ÉU«òtJ«
m£ltiz-1: MŒî¡bfd nj®î brŒa¥g£l gFâfËš Ãyî«
M©-bg© FHªijfŸ ghÈd É»j«
khÃy« / fs MŒî¤ jftš 2003-2005
kht£l« k¤âa¥ãunjr« uh#Þjh‹ ïkh¢ry¥ãunjr« mÇahdh gŠrh¥
bkhnudh bjsšó® fh§¡uh nuh£l¡ ~gnjf®rhÏ¥
Cuf« x£Lbkh¤j ghÈd 859 860 1001 831 866
É»j«
0-6 ghÈd É»j« 895 823 835 798 762
0-14 ghÈd É»j« 857 797 852 862 735
efu« x£Lbkh¤j ghÈd 824 885 921 878 864
É»j«
0-6 ghÈd É»j« 771 922 743 751 706
0-14 ghÈd É»j« 763 850 764 806 696
bkh¤j« x£Lbkh¤j ghÈd 842 874 961 855 865
É»j«
bkhnudh bjsšó® fh§¡uh nuh£l¡ ~gnjf®rhÏ¥
Kjš FHªij 957 966 898 895 830
ïu©lh« FHªij 812 822 770 810 690
_‹wh« FHªij 743 919 737 880 590
m£ltiz-2:
1990-¡F¥ ã‹ãwªj M©-bg© FHªijfŸ ghÈdÉ»j«, (ãw¥ò tÇirÆ‹ go)

FL«g¡ f£lik¥ãš bršth¡F brY¤Jgitahf
cŸsnj ïj‰F¡ fhuz« vd¡bfhŸsyh«.
ã‰gL¤j¥g£l k¡fËilna k‰wtF¥ãdÇš cŸs
Ãiy e‹ikí«, Ôikí« xU nru¡fyªjjhf
ïU¡»wJ.
fšÉ:
gutyhf ts®ªJ tU« gŸË¡fšÉ¡fhd thŒ¥ò
bgU«ghyhd Cuf¥gFâfËš ï¥ãu¢áid¡fhd
rÛgfhy¡ fhuÂfËš x‹whf ïU¡»wJ. 10-14
taJ¥ bg© FHªijfS¡fhd gŸË¡fšÉ thŒ¥ò
ts®¢áailªJŸs ÃiyÆš, FHªijfŸ ghÈd
É»j« åœ¢áailtJ« bjhl®»wJ. bghUshjhu
Ãiy nk«g£LŸs _‹W gFâfËš ca® fšÉÆš
á¡fyhd Ãiy V‰g£LŸsJ. ït‰¿š M©
FHªijfis¥ òwªjŸË bg© FHªijfŸ
ca®fšÉÆš K‹dÂÆYŸsd®. ïªj _‹W
gFâfËš ïu©L eh£onyna FHªijfŸ ghÈd
É»j«FiwthfcŸsitahF«.
kf¥ngW, k¡f£bjhifÆš Ãiykh‰w«:
FL«g« x›bth‹W¡Fkhd FHªijfË‹
v©Â¡if ïw§F Kf¤âš ïU¡»wJ. Mdhš
bt›ntW åj¤âš, kf¥ngW v©Â¡if fh§¡uh,
mjid¤ bjhl®ªJ ~gnjf® rhÏãš FiwªJ
t U » w J . ï â š É ª i j v ‹ d b t ‹ w h š
fh§fuhÉÈUªJ khWg£ljhf ~gnjf®rhÏãš
xUtifahd FL«g¡ f£lik¥ò Kiw gutyhf
ts®ªJ tU»wJ. ï§F Fiwªj, Mdhš
F¿¥ãl¤j¡f v©Â¡ifÆš bt›ntW
taJfËš cŸs bg©fŸ xnubahU bg©
FHªijnahL k£Lnk cŸsd®. F¿¥ã£l
FL«g§fËš ÃfG«, kf¥ngW Ãfœî tÇir
Kiwia MœªJ ftÅ¡ifÆš, ït®fŸ kf¥ngW
ÃfœÉ‹ âirtÊÆš VnjD« kh‰w§fŸ
brŒ»‹wduh vd¡ fÂ¥gj‰F ïaY«. bghJthf
kf¥ngW Ãfœî tÇir Kiw ghÈd É»j
åœ¢á¡F¡ fhuzkhf¡TL«, mâY« ïu©lhtJ
kf¥ngW jÉ®¡f¥gL« nghJ ghÈd É»j«
fLikahfåœ¢áailathŒ¥òŸsJ.
Kjš FHªij¥ ngW v‹gij¥ bghW¤jtiuÆš
k‰w gFâfis¡ fh£oY« bkhnudh k‰W«
bjsšóÇš k£Lnk FHªijfŸ ghÈd É»j«
V‰W¡bfhŸs¡ Toajhf ïU¡»wJ. fh§¡uh,
nuh£l¡, F¿¥ghf ~gnjf®rhÏãš Kjš FHªij¥
ngW fhy¤â‹ nghnj FHªijfŸ ghÈd¤ nj®î
eilKiw¡F tªJ ÉL»wJ. Cuf¥ gFâfis Él
efu¥gFâfËš ïªÃfœî mâfkhf cŸsJ.
nuh£l¡, ~gnjf® rhÏãš Cuf, efu¥
gFâfS¡»ilnaahd ntWghL Äf¡Fiwî.
ìjsšóiu¤ jÉu k‰w gFâfËš ïu©lhtJ
FHªij¥ ng¿‹nghJ ghÈd É»j« Äf nkhrkhf
åœ¢áailªJŸs ÃiyahdJ, ïu©lhtJ
FHªij¥ng¿‹ nghJ FL«g¤â‹ msî F¿¤j
Ô®khd«, k‰W« ghÈd¤ nj®î M»at‰¿‹ ghâ¥ò
V‰g£LŸsijvL¤J¡fh£LtjhÆU¡»wJ.
FL«g« F¿¤J â£lÄLjš / ghÈd« F¿¤J
â£lÄLjš:
xU FL«g¤â‰F v¤jid FHªijfŸ ïU¡fyh«
v‹w nfŸÉ¡F bgU« ghyhdt®fŸ 'xU iga‹,
xU bg©' v‹W gâyË¤jd®. xU áy® M©
FHªijfŸ mâfkhf ïU¡f nt©Lbkd
ÉU«ãd®. ~gnjf® rhÏãš xU áy® 'xnu xU
iga‹ nghJ«' vd btË¥gilahf¡ T¿d®.
ï¤jifa Ãfœî¥ ngh¡nf bgU«ghyhd gFâfËš
Mdhš ÄfK¡»akhd á‰áy ntWghLfSl‹
eilKiwÆš cŸsJ. fh§¡uh, ~gnjf® rhÏ¥,
nuh£l¡ M»at‰¿‹ Cuf¥ gFâfËš á¿a
FL«g« v‹w fU¤J 1985¡F¥ ã‹d® cWâahf
Ãiybg‰W É£lJ. bkhnudhÉ‹ Cuf¥gFâfËš
ï u © L i g a ‹ f Ÿ v ‹ w É U ¥ g «
K‹dÂÆYŸsJ. mnj ntisÆš mj‹ efu¥
gFâfËš ïu©L iga‹fŸ/xU bg© v‹W«,
mj‹ bjhl®¢áahf xU iga‹/ xU bg© v‹w
fUJnfhS« Ãyî»wJ. bjsšóÇš ïªj ïu©L
Éjkhd ÉU¥gK« cŸsJ. ~gnjf® rhÏ¥ k£L«
ïâÈUªJ khWg£L xU iga‹ / xU bg© v‹W«,
ã‹d®, xnu xU FHªij, mJ iga‹ v‹w
Ãiygh£oš cŸsJ. áy FL«g§fËš bg©
FHªijfŸ k£Lnk cŸsd®. á¿a FL«g« v‹w
fU¤J tY¥bg‰W É£lj‹ fhuzkhf M©
FHªijfŸ k£Lnk nt©Lbkd¤ â£lÄLnthiu
jÅ¤J milahs« fhz ïayÉšiy. FL«g«
F¿¤J â£lÄLtJ v‹whny, M© FHªijfŸ
nt©Lbkd, F¿¥ghf bg© FHªijfis
jÉ®¡fnt©Lbkd mâY« F¿¥ghf xnu xU
bg© FHªij¡F nkš nt©lhbkd â£lÄLtJ
v‹gJ jh‹. bg© FHªijfŸ ãw¥ig jL¡F«
FL«g¤ â£lÄlš KiwfS¡F eådkhd FL«g
f£L¥ghL, m¿îilik, m¿Éaš v‹gJ ngh‹w
milbkhÊfŸ ï£L mDkâ mË¡f¥g£L
tU»wJ. ïâš ml§»íŸs kiwKf brŒâ
midtU« m¿ªjJ jh‹. 'á¿a FL«g¤â‰F
â£lÄL§fŸ' vd mJ brhš»wJ. 'bg©
FHªijfŸ ãw¡fhJ jÉ®¡f â£lÄL§fŸ' vd
eh« vËjhfnt òÇªJbfhŸsyh«. ïj‹ _y«
'fU¡fiy¥ò' v‹w brhš 'fU¤jil' v‹gjhf
m§Ñfhu« bg‰WÉL»wJ. M© FHªij ãw¥gij
cWâ brŒant©Lkhdhš f©fhÂ¥òl‹ Toa

fU¤jil brašKiw mtáakh»wJ. rÇahd
FL«g¤ij f£oaik¡f nt©oa bgW¥ò«,
f l i k í « b g © f Ÿ j i y Û n j É G » w J .
njitahdhš Û©L« Û©L« fU¤jil, mšyJ
f U ¡ f i y ¥ ò b r Œ a n t © o a J m t ® f s J
jiybaG¤J. fU¡fiy¥ò cÆU¡F ghJfh¥g‰w
ÃiyÆnyh, mšyJ FHªij ng‰¿‹ nghnjh
Ãfœªjhš Tl ghjfÄšiy. ïJ ã‹d®
fU¢áijîvdgâîbrŒa¥g£LÉL«.
flªj fhy jtwhd fU¤J¡fshš nkhrkhd
ÉisîfŸ ÃfœªJŸs ÃiyÆY« Tl, j‰nghJ
m§»UªJ v›Éjkhd ã‹dilîÄ‹¿, mjhtJ
bjÇªnj brŒtJ v‹w ÃiyÆÈUªJ nkY«
K‹nd¿ Ãjhdkhf Mnyhrid brŒJ JÂîl‹
b r a š g L ¤ J » w b f h Ÿ i f Ã i y ¡ F
kh‰wkilªJŸsJ. KjÈš FL«g« v‹w
m i k ¥ ò ¡ F Ÿ n s n a â £ l Ä £ L
e i l K i w ¥ g L ¤ J t J , ï u © l h t j h f
bjhÊšE£g¤â‹ Jizbfh©L jh« ÉU«ò«
FL«g f£L¥gh£L Kiwia nj®ªbjL¥gJ
M»aitjh« mit. flªj fhy¤âš FL«g
â£lÄlš v‹gJ FHªij ãw¥ò¡F ã‹d®
FHªijfis bfhštJ mšyJ bg© FHªijfŸ
ÛJ m¡fiw brY¤jhkš ïU¥gJ v‹gJ ngh‹w
tot§fËš btË¥g£lJ. j‰nghJ fUî‰w
fhy¤â‹ Jt¡f« mšyJ ïWâÆš bjhÊšE£g
ß â Æ š M d b r a š K i w f i s b f h © L
F L « g ¤ â £ l Ä L « F ¿ ¡ n f h Ÿ f Ÿ
bt‰¿¡bfhŸs¥gL»‹wd.
 bg© FHªij bfhiyfŸ: ïªj braš
ï¥gFâfËš ÃfœtJ g‰¿ tuyh‰W ßâahf
Mtd¥gL¤j¥g£LŸsJ. ï¢r«gt§fËš
Ãidî á‹d§fshš Vuhykhd FL«g§fŸ
ï§FïUªJtU»‹wd.
 òw¡fÂ¥ãš xU bjhÊš ne®¤â: nehí‰w
bg© FHªijÆ‹ cÆiu fh¥gh‰Wtj‰F
v›Éj elto¡ifiaí« vL¡fhkš ïU¥gJ.
ïJ xU bjhÊš ne®¤âahfnt xU F¿¥ã£l
f£l« tiuÆš ts®¢á milªâU¥gJ.
òw¡fÂ¥ò v‹gij xU tÊKiwahfnt
brŒJ tUtj‹ _y« bg© FHªij mj‹
ïs« gUt¤ânyna eÈªJ nghF« msÉ‰F
i f É l ¥ g £ L É L » ‹ w d . b k n u d h ,
bjsšóÇš k£LkšyhJ MŒî brŒa¥g£l
gFâfŸ všyht‰¿Y« ïJ F¿¤J gâî
brŒa¥g£l jftšfis¡ fhzyh«. nghâa
msî muR kU¤Jt cjÉ, mj‰fhd mik¥ò
ï‹ik, bghUshjhu thŒ¥ò ï‹ik, ãw
ïl®ghLfŸ M»ait bg© FHªijfŸ
ò w ¡ f Â ¡ f ¥ g L t j ‰ f h d ã u j h d
fhuz§fshf cŸsd. bghUshjhu nk«ghL
m i l ª j g F â f Ë Y « , t s i k a h d
FL«g§fËY«, òw¡fÂ¥ã‹ fhuzkhf
bg©FHªijfŸ kuzkiltJ Äf¢á¿a
msÉš cŸsJ. MÆD«, kU¤Jt trâ,
r¤jhd czî, fšÉ¡fhd áwªj thŒ¥ò
M » a t ‰ i w ¥ b g © F H ª i j f S ¡ F
tH§Ftâš ïu©lh« g£rkhd ngh¡nf
Ãyî»wJ.
 _Èif eŠR, rl§FfŸ, M© FHªijfŸ
ãw¥gj‰fhf »uhk¥òw kU¤Jt®fË‹
cjÉfis¥ bgWtJ k£LkšyhJ, r£l¥go
m§Ñfhu« bg‰w kj mik¥ò¡fŸ, jÅeg®fŸ
cjÉÆ‹ _y« áw¥ò kU¤Jt«, kU¤Jt
c j É f Ÿ ï J É r a ¤ â š g u t y h f
eilKiwÆš cŸsd. M© FHªij nt©o,
g»u§fkhf Ka‰áfis nk‰bfhŸtâš
giHa eilKiwfŸ braÿ¡f¤Jl‹
ã‹g‰w¥gL»w mnj ntisÆš, ïJ F¿¤j
ò¤j« òâa bjhÊšE£g¤ bjÇîfŸ iftu¥
bg‰WŸsjhf j«g£lko¤jJ¡ bfhŸ»wJ
gŠrh¥.
 ghÈd¤ nj®î fU¡fiy¥ò¡fŸ: kf¥ ngW¡F
Kªija gÇnrhjid¤ bjhÊš E£g§fŸ
r£l« 1994 ‹ go ghÈd« F¿¤J Ô®khd«
b r Œ j š , g h È d ¤ n j ® î M » a i t
jilbrŒa¥g£oU¥ãD« Tl, CLfâ®
Kiwfis¥ ga‹gL¤JtJ«, ghÈd¤
nj®É‹ mo¥gilÆyhd fU¡fiy¥ò
ÃfœîfS« v§F« guyhf cŸsd. ïj‹
_y« cŸS® kU¤Jt®fŸ, kf¥ngW
Ãòz®fŸ, CLfâ® fUÉ ïa¡Fd®fŸ,
brÉÈa®, kU¤Jt cjÉahs®fŸ, jhâa®
k‰W« kU¤Jt« rh®ªj bjhÊš òÇí«
midtU«gz¥ga‹bg‰WtU»wh®fŸ.
ït‰¿š gy kU¤Jt¢ nritfŸ btË¥gilahf
mË¡f¥gLtâšiy. Mdhš ï›tifahd
k U ¤ J t n r i t f Ÿ F ¿ ¥ ã £ l ï l § f Ë š
m Ë ¡ f ¥ g L t J c Ÿ S ® k ¡ f S ¡ F « ,
mâfhÇfS¡F« e‹F bjÇí«. ghÈd¤ nj®î
F¿¤J kuò ßâahd kU¤Jt Kiwfis¥
ã‹g‰Wnth® Tl, fUÉYŸs FHªijÆ‹
ghÈd¤ij cWâ brŒJ bfhŸtj‰fhf CL
xÈ¡fâ®fUÉfË‹cjÉiaehL»‹wd®.
bghUshjhu ßâahf ts®¢áailªj khÃy§fËš,
fšÉ k‰W« bghUshjhu¤âš K‹nd¿a tF¥ãd®
kf¥ngW fhy¤â‰F K‹dnkna 'öŒik¥ gL¤J«'
(fU¥igia mšyJ fUit) brašfËš
< L g L » ‹ w d ® . m t ® f Ÿ e ‹ F m ¿ ª J

btË¥gilahf kd¥ ó®tkhf ïij¢ brŒ»‹wd®.
r_f e«ã¡if, bghUshjhu Ãiyikia¥ bghW¤J
bjhÊš E£g¤ij¤ nj®î brŒí« mQFKiwÆš
ntWghLfŸ ïU¥ãD«, ït®fŸ j‰nghJ eåd
kU¤Jt ïaÈ‹ g¡f« âU«g¤ Jt§»íŸsd®.
tWikÆ‹ ãoÆYŸs F¿¥ghf bkhnudh k‰W«
bjsšóÇš cŸs FL«g§fŸ áy FL«g¤â‹
msit¡ f£L¥gL¤Jtj‰F«, ghÈd rk‹ghL
F¿¤J Ô®î fh©gj‰F« jhkjkhd ÃiyÆš, mJ
jh‹ Ô®î vD« nghJ CL xÈ¡fâ® fUÉ thÆyhf
ghÈd¤ij milahs« f©L, ghÈd¤ nj®î¡
fU¡fiy¥ò v‹w Koit vL¡»‹wd®.
ï¥ãu¢áizÆš t®¡f mo¥gil v‹w vËikahd
msî nfhiy¡ if¡bfhŸtij Él t®¡f«, rhâa
mo¥gilÆyhd bjhl®ò, mjndhL cŸS®
r_f¤âš ts«, tÈik Ä¡ft®fŸ nk‰bfhŸS«
brašKiwfË‹ kWÉisî ïâš ïU¥gij¡
fhzyh«. ï›tifÆš fh§¡uhÉš cŸs X® ca®
rhâ/t®¡f¥gÂahs® ã‰gL¤j¥g£l Ñœ
rhâ/t®¡f¤ij¢ nr®ªj gÂahs® xUtU¡F
CLxÈ¡fâ® gÇnrhjid¡fhf flDjÉ mË¤j
r«gt«x‹WgâîbrŒa¥g£LŸsJ.
k¡f£bjhif¡ nf‰g ïU¡f nt©oa CL
x È ¡ f â ® f U É f Ë ‹ v © Â ¡ i f å j
m o ¥ g i l Æ š n k i y a e h L f Ë š c Ÿ s
v©Â¡ifia¡ fh£oY« ïªâahÉš cŸs
ï¤jifa fUÉfË‹ v©Â¡if mâfkhf
c Ÿ s J . ï j d h š n j i t a ‰ w t i f Æ š
f®¥gfhy¤âš nk‰bfhŸs¥gL« tH¡fkhd
gÇnrhjidfËš x‹whf CL xÈ¡fâ® fUÉÆš
gÇnrhjid nk‰bfhŸtJ ïizªJÉ£lJ.
kU¤jt r_f¤njhL, c‰g¤âahs®fŸ k‰W«
bjhÊš E£g cjÉfis tH§Fnth® T£lhf¢
b r a š g L t J Ä f c W â a h f
Mtz¥gL¤j¥g£LŸsJ. kU¤Jt r_f¤â‹
ca® F¿¡nfhŸfŸ Ãiy ÃW¤j¥gLtJ cWâ
b r Œ a ¥ g l n t © L « . “ b g © F H ª i j f Ÿ
nt©lhbk‹whš mit ãw¡f nt©oa njitna
ïšiy; bg© FHªijfŸ ãw¡fÉlhJ jL¥gj‹
_y« eh§fŸ k¡f£bjhifia¡ Fiw¡F«
khbgU« ïy£áa¤ij Ãiwnt‰W»nwh«; k¡fŸ
ÉU«ò« gÂia¢ brŒtj‹ _y« eh§fŸ
r_f¤â‰F nrit brŒ»nwh«;” v‹W áy
kU¤Jt®fshšv§fS¡F¢brhšy¥g£lJ.
bghUshjhu, r_f¢ NHš:
b g © F H ª i j f i s ¥ ò w ¡ f Â ¥ g j ‰ F
K‹ndhoahf cŸs bghUshjhu, r_f¡
fhuz§fis¥ òÇªJ bfhŸs kf¥ngW bjhl®ghd
KoîfŸ vL¥gj‹ cldo Éisî jh‹ mJ
v‹gij czu nt©L«. kh‰w§fË‹ j‹ikia¥
g‰¿a cWâahd m¿î nt©L«. khwhf kugh®ªj
eilKiwfis¢ rh®ªj neuo mQFKiwia¡
if¡ bfhŸsš TlhJ. c©ikÆš, M©
F H ª i j f Ÿ k ‰ w t ® f i s ¢ r h ® ª â U ¡ f ¤
njitÆšiy v‹w Fuš Äf bkšÈa KDKD¥ghf,
r ‰ n w ï w § » a R â Æ š Ú o ¤ J x È ¤ J ¡
b f h © o U ¡ » w J . b g © F H ª i j f i s
xÊ¤J¡f£L»w ï¤jifa elto¡iffis
ï›thW jh‹ És¡f ïaY«. M© k¡fis
É U « ò t â š Ä f ¤ j i y a h a J v d e h «
x¥ò¡bfhŸS« ntisÆš, bg© FHªijfŸ ghš
ÉU¥gÄ‹ik, ï¥nghJ mJ bg© FHªijfŸ
Ûjhd btW¥ghf¥ gÇzÄ¤âU¡»wJ. bg©
FHªijfis btW¥gJ v‹gJ xU tif cz®¢á
k‰W« eilKiw. mJ thœ¡if¥ bghJ m¿É‹ X®
m§fkhf mj‹ tÊÆš Ãiy bg‰WÉ£lJ. M©
FHªijfis ÉU«òtâÅ‹W« ïJ jÅ¥g£L
ntwhdJ. ï›thW, M© FHªijfis
É U « ò t j ‹ T l n t b g © F H ª i j f i s
ÉU«ghâU¥gJ v‹w fUJnfhŸ ts®ªJ tUtJ
F¿¤J eh« òÇªJ bfhŸs nt©L«. bg©
FHªijfis v‹d brŒtJ v‹gJ F¿¤J« Tl,
k¡fËš áy® kfis ÉU«òtJ«, mtŸghš m‹ò
brY¤j ÉiHtJ« X® c©ik v‹w nghâY« Tl,
r_f¤âš bghJthf Ãyî« bg© FHªijfŸ
Ûjhd btW¥òz®it mj‰Wtj‰FÇa tÈik
mj‰»šiy.
VnjD« xUtifahd r_f elto¡if mšyJ
f£lik¥ã‹ áw¥g«r« M»at‰¿‹ T£oizî
v‹W bfhŸtijÉl F¿¥ã£l xU gFâÆš
FHªijfŸ ghÈd É»j åœ¢á¡F K‹ndhoahf
Ãyî« jÅ¤j tifÆyhd r_f elto¡if k‰W«
f£lik¥ã‹ ïašòfis¥ òÇªJ bfhŸtJ
m o ¥ g i l ¤ n j i t a h F « . ï ¤ j i f a
T£oizîfis g‰¿ MHkhf m¿ªJ bfhŸs
m§F jiyKiwfS¡»ilna ts Mjhu§fË‹
Ãiykh‰w« F¿¤j MŒî cjÉL«. ïitna bg©
FHªijfŸ ghyhd cz®î ßâahd mQFKiw
r«kªjkhd ghÈd¤ nj®î¡F òâa thŒ¥ò¡fis
mË¤JtU»‹wd.
jiyKiwfS¡»ilna ts Mjhu§fŸ kh‰w«
brŒJ bfhŸtJ: ekJ MŒî¡fhf vL¤J¡
bfhŸs¥g£l všyh gFâfËY« brh¤J¡fŸ
cŸË£l ts Mjhu§fis jiyKiwfS¡»ilna
kh‰w« brŒJ bfhŸtJ bjhl®ghf M©
FHªijfŸ, bg© FHªijfËilna cŸs
ntWghL mšyJ bjhl®ò g‰¿ ÉtÇ¥gJ« mšyJ
tiuaW¥gJ« Äf¡ fodkhd x‹W. _jhija®

Children’s Voices for Human Rights Newsletter – Issue no.54

Children’s Voices for Human Rights Newsletter – Issue no.54

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (13)

Recently uploaded

Recently uploaded (6)

Children’s Voices for Human Rights Newsletter – Issue no.54