1. GÜLTEKİN CANGÜL
A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
1
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
2. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
2
Maddenin
elektron, pozitron, proton gibi parçacıklarının
hareketleriyle
ortaya çıkan enerji türü
Elektrik
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
3. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
3
Elektrik, durağan ya da devingen yüklü parçacıkların yol açtığı
fiziksel bir olgudur.
Elektrik yükü, maddenin ana niteliklerinden biridir ve temel
parçacıklardan kaynaklanır.
Elektrik olgusunda rol oynayan temel parçacık yükü,
Negatif işaretli olan elektrondur.
Elektrik
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
4. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
4
Elektriksel olgular
çok sayıda elektronun bir yerde birikmesiyle ya da bir
yerden başka yere hareket etmesiyle ortaya çıkar.
Elektrik olgusunda rol oynayan diğer parçacık yükü,
Pozitif (+) işaretli olan protondur.
Elektrik
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
5. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
5
Elektrik yüklü cisimler mıknatıs gibidir:
negatif ve pozitif yüklü cisimler birbirini çeker,
ama
aynı elektrikle yüklü olan iki cins birbirini iter.
Elektrik
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
6. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
6
Elektrik, kısaca negatif yüklü elektronların ve iyonların hareketi
sonucu oluşan akımıdır.
Bu akımı tıpkı borunun içindeki su moleküllerine benzetebiliriz.
Bu moleküller enerjisi bırakabilecekleri bir kanat bulursa onu
çevirir,
onu engellemeye çalışan bir direnç görürse orada yükünü artırır.
Elektrik Enerjisi
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
7. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
7
Elektrik Enerjisi
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Elektrik akım şiddet birimine Amper denir.
İletken bir cismin kesitinden geçen serbest elektron miktarıdır.
Başka bir deyişle elektrik akımı serbest elektronların iletken madde içinden akmasıdır.
Bir Coulomb 10 üssü 8 elektronun 1saniyede akmasına denir.Amper akımın birimidir
diyebiliriz.
Amperi daha iyi anlamanız açısından şöyle bir örnek verelim;
Bir bataryayı 3 amperlik şarj aleti 1 amperlik şarj aletinden daha hızlı doldurur,
çünkü saniyede daha fazla elektron göndermesidir.
8. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
8
Elektrik Enerjisi
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Voltaj,Akım ve Direnç arasında bir bağlantının bulunduğu bu
elektrik devresinde iki nokta arasındaki bir tel üzerinden geçen
akım potansiyel farkla yani geçtiği alanla doğru, iki nokta
arasındaki dirençle yani iki nokta arası uzunluğuyla ters orantılıdır
işte bu bağlantıyı veren kanuna
Ohm kanunu yada Ohm yasası denir
9. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
9
Elektrik Enerjisi
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Direnç birimi “Ohm“dur.
Bu değer ne kadar büyük ise o kadar çok direnç var anlamına gelir.
Bir metrelik alüminyum telin direnci 3,44 ohm'dur. Benzer bir bakır telin
direnci ise 2,09 ohm'dur. 100 watt'lık bir lambanın direnci 140 ohm'dur.
Akım bir dirençten geçerken elektronlar enerji kaybederler. Elektronlar bir
dirençten geçerken iş yaparlar. Bu iş ısıya dönüşür.
Ohm kanununa göre; akım, potansiyel farkının dirence oranıdır.
10. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
10
Elektrik Enerjisi
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Volt (V) Elektrikte kullanılan potansiyel farkı (gerilim) birimi.
Bir ohm’luk bir direnç üzerinden,
bir amperlik elektrik akımı geçmesi hâlinde direncin iki ucu arasındaki gerilim bir volttur.
Watt (W) bir güç birimidir bir cihazın alabildiği veya verebildiği güç olabilir.
Genelde watt'ı yüksek olan bir cihaz watt'ı az olandan daha fazla akım ile çalışır.
20 volt 0,5 amperlik bir cihaz 10 watt enerji ihtiyacı olur bunu şöyle hesaplayabiliriz
20*0,5=10 iken 20 volt 2 amperlik cihaz ise 40 watt enerji harcar
11. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
11
Doğru akımda elektronlar hep aynı yönde akarken,
Alternatif akımda ise her iki tarafda sırayla yön
değiştirirler.
Doğru akım pillerde, güneş pillerinde, doğru akım jeneratörlerinde
üretilirken,
Alternatif akım şehir şebekelerindeki elektrik enerjisidir.
Doğru Akım
Alternatif Akım
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
12. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
12
Alternatif akım motorları genel olarak doğru akım motorlarından
daha ucuza mal olurlar, bakımları daha kolaydır ve daha yüksek
verimde çalışırlar.
Bunun yanında alternatif akımın iletimi de çeşitli nedenlerden çok
daha ucuz ve verimli bir şekilde yapılabilir.
Elektrik şebekesinin alternatif akım taşıması bu nedenlerden
ötürüdür..
Doğru Akım
Alternatif Akım
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
13. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
13
Elektrik akımından kaynaklı en ciddi zararlar elektrik çarpmalarıdır.
Elektrik çarpmasının etkileri pek çok etkene dayanır.
En önemli etkenler akımın şiddeti, elektriksel temasın yapısı,
etkilenen uzuvların durumları, akımın vücutta takip ettiği yol ve
akım kaynağının gerilimidir.
Elektrikle İlgili
Risk Etmenleri
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
14. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
14
Çok zayıf bir akım sadece bir karıncalanmaya neden olurken,
deriden geçen şiddetli akımlar ciddi yanıklara
hatta kalpten geçen akımlar kalp krizine bile sebep olabilir.
Elektrikle İlgili
Risk Etmenleri
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
15. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
15
Elektrik Çarpması
Kişiden kişiye yada durumdan duruma farklılık gösterebilir.
1- Tehlikeli akımın cinsi (doğru akım-alternatif akım)
2- Etkileyen gerilimin büyüklüğü,
3- Akım büyüklüğü ve şiddeti
4- Akım alternatif ise frekansı,
5- Akımın etki yaptığı süre,
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
16. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
16
Elektrik Çarpması
6- Devre topraktan tamamlanmış ise; toprağın kuru ve ıslak durumu,
7- Elektrik devresinde izole edilmemiş noktaların bulunması,
8- Akım kaynağı ile kazalı arasında akımı engelleyici maddelerin bulunması,
9- Akımı taşıyan bağlantılar,
10- Akım şiddetinin yönü ve izlediği yol,
11- Kaza sırasında vücudun gösterdiği direnç,
12- Ellerin kuru, ıslak, terli veya nasırlı olması
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
17. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
17
Alternatif akımla çarpılma çok kolay gerçekleşir.
Prizdeki etkin kutba dokunulduğunda, vücut devreyi tamamlamak için yere basan ayakları
kullanır.
Eğer akım kalbin üzerinden geçecek olursa, sinirsel sistemi etkileyip kalbi durdurabilir.
Su, elektrik akımını iyi iletir.
Kuruyken iletken olmayan tahta, plastik gibi maddeler ıslanınca iletken olurlar.
Bu nedenle basılan yerlerin ıslak ve kuru olması çarpılmada önemlidir.
Çarpılmanın etkisi vücut üzerinden iletilen gerilim yoluna göre farklılık gösterir.
Elektrik Çarpması
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
18. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
18
Elektrik Çarpması
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Elektrik Akımının İnsanVücudundaki Etkileri
Akım şiddeti Fizyolojik belirtisi
0.01 mA Akımın hissedilme sınırı, elde gıdıklanma
1-5 mA Elde uyuşma, el ve kol hareketinin zorlaşması
5-15 mA Elde, kolda kramp başlaması, tansiyon yükselmesi
15-25 mA Kasılmalar artar, ancak kalp etkilenmez
25-80 mA Tahammül edilebilir akım şiddetidir
80-100 mA Kalpte fibrilasyon meydana gelir, şuur kaybolur
19. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
19
İnsan vücudu toplam direnci 2000 ohm alınıp, insan için tehlikesiz akım 25 mA alınırsa
50 voltluk bir temas gerilimi sınır değer olarak kabul edilebilir.
Bu nedenle 50 voltun üzerindeki şebeke gerilimi tehlikeli gerilim olarak kabul edilir.
Yüksek frekanslı akımlarda vücut direncinin artması sebebi ile, tehlikenin azaldığı
söylenebilir.
Normal şartlarda yetişkin bir insanın iç direnci 2000 Ω dur.
Nemli ortamda bu direnç 1000 Ω’a, ıslak ortamda ise 500 Ω’a kadar düşer.
Elektrik Çarpması
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
20. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
20
Normal bir ortamda ölüm riski olmadan temasda kalınabilecek max. gerilim 50V
Nemli bir ortamda ölüm riski olmadan temasda kalınabilecek max. gerilim 25V
Islak bir ortamda ölüm riski olmadan temasda kalınabilecek max. gerilim 12,5V
olarak belirlenebilir.
Aynı şartlarda kişi 100V ’ luk gerilime maruz kaldığında,
ölüm riski olmadan sadece 0,3 saniye temasta kalabilir.
Akım doğru akım ise (pil ve akülerde) 30Volt'un üstünde tehlike oluştururlar.
Elektrik Çarpması
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
21. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
21
Alçak gerilim değerlerinde elektrik iletimi dolaşım sistemi üzerinden (kan ve
damarlar yolu ile) olur ve bunun sonucu kalp şoku şeklinde çarpılma
gerçekleşir.
Yüksek gerilimlerde ise elektriksel alan şiddetinin daha fazla olması nedeniyle
dolaşım sistemi dışındaki bir çok organ da iletken hale gelir.
Elektrik Çarpması
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
22. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
22
Yüksek gerilim çarpmaları sonucunda vücudun oluşturduğu direnç etkisi,
aşırı ısının oluşmasına neden olur ve ağır yanıklar şeklinde çarpılma görülür.
Çarpılmanın etkisi akımın büyüklüğü, kişinin vücut direncine, temas
noktalarının özelliklerine ve alternatif akımda frekansa bağlıdır.
Bu değerler kişilere göre çok farklı değerler alabilirler.
Elektrik Çarpması
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
23. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
23
1-Elektrik tesisatının cins ve hacmine göre yetkili ehliyete sahip
kişilerce yapılmaması, bakım ve onarımının sağlanamaması,
2-Makina veya aletlerin çıplak metal kısımlarının topraklanmamış
ya da gerekli yalıtımın yapılmamış olması,
Elektrikle İlgili
Risk Etmenleri
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
24. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
24
3-Topraklaması yapılmış bilinen alet veya makinaların, zaman süreci içerisinde
veya dış etkenler sonucu topraklamasının bozulması,
4-Çalışanlara yeterli kişisel koruyucu, yeterli güvenlik malzemesi verilmemesi
veya çalışanların bunları kullanmamaları,
5-Çalışanların,gerekli eğitim, bilgi ve deneyim eksikliği, bunun sonucu olarak
kendilerine aşırı güven duymaları ve elektriğe karşı gerekli dikkat ve özeni
göstermemeleri
Elektrikle İlgili
Risk Etmenleri
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
25. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
25
Koruyucu yalıtım uygulanmalı
Elektrik işlerinde kullanılan penseler, karga burunlar, tornavidalar
ve benzer el aletleri, uygun şekilde yalıtılmış ve yağdanlıkların,
süpürgelerin, fırçaların ve diğer temizlik araçlarının sapları, akım
geçirmeyen malzemeden yapılmış olmalıdır.
Tedbirler
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
26. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
26
Üzerinde durulan yerin yalıtılması
Yerleri değişmeyen sabit elektrikli makina ve araçlarla, elektrik
panolarının taban alanına tahta ızgara, lastik paspas vb. konulmak
suretiyle yapılan bir korunma önlemidir. Bu korunma önlemi,
herhangi bir elektrik kaçağında insanı toprağa karşı yalıttığı için
elektik çarpılması gerçekleşmez.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
27. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
27
Küçük Gerilim Kullanma
Bir yalıtım hatasında elektrik çarpmasının etkili olmaması için,
elektrikli araçların 42 voltluk gerilimle çalıştırılmasıdır.
Bu korunma önlemi yapılan elektrikli araçları ayrıca topraklamaya gerek yoktur.
Kazan içinde veya buna benzer dar ve iletken kısımları bulunan yerlerle ıslak
yerlerde, alternatif akım ile çalışan lambalar kullanıldığı takdirde küçük gerilim
kullanılmalıdır. Bu devredeki fişler aynı yerde bulunabilecek daha yüksek gerilimli
prizlere uymayacak türden seçilmelidir.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
28. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
28
Topraklama
Elektrikli cihazların herhangi bir elektrik kaçağı tehlikesine karşı gövdelerinin bir
iletkenle toprağa gömülü vaziyetteki topraklama sistemine bağlanması yöntemidir.
Böylece cihazda elektrik kaçağı varsa, dokunduğumuzda elektrik akımı bizim
üzerimizden değil, direnci daha az olan toprak hattı üzerinden geçer ve çarpılma
tehlikesi ortadan kalkmış olur.
Topraklama sayesinde cihaz üzerindeki kaçak akımlar ve oluşan statik elektrikler
toprağa akacaktır, böylece çevredekilerin ve cihazın zarar görmesi engellenmiş olur.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
29. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
29
Topraklama
Elektrikle çalışan tüm makina ve tezgahlar, tornalar, frezeler, planyalar, hızarlar, matkaplar,
kompresörler vb. nin şaselerine gözle muayene edilebilen topraklama hatları çekilmelidir.
Ayrıca çelik konstrüksiyonlu metal çatılar da yıldırıma karşı etkili bir şekilde
topraklanmalıdır.
Topraklama devresi, düşük dirençli iletkenden (bakır veya alüminyumdan) yapılmış olmalı,
bağlandığı cihazın devresinde meydana gelecek en büyük kaçak akımı iletecek kapasitede
olmalı, mekanik ve kimyasal etkilerden korunmuş olarak çekilmelidir.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
30. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
30
Topraklama
Elektrik tesisatının yıllık periyodik kontrol belgesinde, topraklama levhalarının
ölçülen direnç değerleri ohm cinsinden yazılmalı,
direnci 10 ohm'dan büyük levhalara ek topraklama levhası eklenmelidir.
(Radyoaktif paratonerlerin topraklama direnci 5 ohm'dan küçük olmalıdır.)
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
31. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
31
Sıfırlama
İnsanları tehlikeli temas gerilimlerine karşı korumak için tüketicilerin işletme akım
devresine ait olmayan ve bir izolasyon hatası sonucunda gerilim altında kalabilen
iletken
kısımların, örneğin madenî muhafazaların nötr hattı ile iletken olarak bağlanmasıdır.
Ancak nötr hattına doğrudan doğruya bağlamak için en az 10 mm². kesitinde bakır
iletken kullanılması zorunludur.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
32. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
32
Sıfırlama
Binayı besleyen ana kolon hattının kopması sonucu yeniden bağlantı
yapılırken nötr ve faz uçları yer değiştirebilir. Bu durumda sıfırlamayla
korunan aygıtın gövdesine faz gider, sigorta atmaz.
Sıfırlamayla korunan aygıtın besleme kablosunda nötr hattı koptuğunda faz
alıcının gövdesine gider, sigorta atmaz.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
33. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
33
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleriTedbirler
34. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
34
Tüketici devrede, gelen ve giden akımların birbirlerine eşit olmadığı
durumlarda, devreyi otomatik olarak kesen bir koruma cihazıdır.
Yani insan vücudundan bir akım geçmesi halinde dönen akım, gelen akıma
eşit olmayacak ve elektrik devresi kesilecektir.
Hayat Koruma denen
Kaçak akım rölesinde toprak hattına da gerek yoktur.
Bu nedenle yerleri sürekli değişen elektrikli aletlerin kullanılmasında çok
güvenlidir.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Kaçak Akım Rölesi
Tedbirler
35. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
35
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Kaçak Akım Rölesi
Kaçak Akım Koruma Rölesi’nin görevi, yalıtım hatasından kaynaklanan hata
akımını algılamak ve algılanan kaçak akım değerinin belirlenen değerlerin
üzerine çıkması durumunda bağlı bulunduğu devreyi kesmektir.
30mA’da Hayat (İnsan Koruma),
300mA’da da Tesisat (Yangın Koruma) koruma
fonksiyonunu gerçekleştirir.
Tedbirler
36. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
36
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Elektrik Sigortası İle Kaçak Akım Rölesi Arasındaki Farklar
Elektrik sigortası devre elemanlarının ve devreye bağlı alıcıların zarar
görmesini engelleyerek oluşabilecek kaza ve arızalara karşı koruma sağlamak
için devreyi belli bir akıma kadar açmaz.
Devreden geçen akım sigortanın hassasiyetine göre belirli olan akım
değerinin üstüne çıktığında, sigortanın özelliğine göre sigorta devreyi farklı
şekillerde açar.
Tedbirler
37. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
37
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Elektrik Sigortası İle Kaçak Akım Rölesi Arasındaki Farklar
İnsan Hayatını Koruma
Sigortaları en sık 10A veya 16A veya 32A olarak görürüz. Devreden geçen akım,
sigortanın özelliğine göre belli olan akım değerine ulaşmadan hayatta devreyi açmaz.
Dolayısı ile bu tür değerlerde insan hayatını korumak imkansızdır.
Oysaki kaçak akım röleleri devreye giren ve çıkan akımın eşitliğine göre çalıştığı için giren
ve çıkan akım farkının 30 mA olması insan hayatını koruyabilir. 30 mA'lik kaçak akım rölesi
insan hayatını korumak içindir ve 15-30 mA arası bir kaçak akım durumunda devreyi her
an açabilir durumdadır.
Tedbirler
38. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
38
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Elektrik Sigortası İle Kaçak Akım Rölesi Arasındaki Farklar
Yangın veTesis Koruma
Yangın için ise sistemin hatalı yalıtımı veya zamanla deforme olmuş ve zayıf izoleli bir
kablo yeterli bir nedendir. Bu nedenlerden dolayı kaçak akım kaçınılmaz olur ve bu akım
yalıtımı sağlayan etkenleri vs. ısıtarak yangına sebebiyet verir.
Bu yüzden sistem olası bir kaçak akımda yangın çıkarabilecek sıcaklığa erişmeden sisteme
müdahale edilmelidir.
Tesislerde kullanılacak elektrik akımı yüksek olduğundan genelde yüksek gerilim
sigortaları kullanılır.
Tedbirler
39. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
39
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Elektrik Sigortası İle Kaçak Akım Rölesi Arasındaki Farklar
Yangın veTesis Koruma
Dolayısıyla devreden geçebilecek olası bir kaçak akım da sigorta eşik değerine kadar
devreyi açmaz. Geçen bu yüksek akım devrede ısının artmasına neden olur ve yalıtımı
yapan zayıf maddeleri ve zayıf izoleli kabloların yangın çıkarmasına neden olabilir.
Yapılan deneylerde kullanılan malzemelerden yangına karşı korumanın en zayıfının,
300 mA'e kadar olan elektrik akımının oluşturacağı ısıdan etkilenmemesi
300 mA'lik kaçak akım rölesini yangın ve tesis koruma adına kaçınılmaz kılmıştır.
Tedbirler
40. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
40
Genel Tedbirler
Atölyelerde bulunan makina ve tezgahların ayrı ayrı durdurma tertibatından başka,
atölyedeki veya kısımdaki tezgahları tamamen durduracak bir ana şalter bulunmalıdır.
Elektrik panolarının ön kısımlarında geçişi güçleştirecek malzeme bırakılmamalıdır
Elektrikli el aletlerinin kullanılması gereken yerlerde, yeteri kadar topraklanmış elektrikli
prizler bulundurulmalıdır.
Bu prizlerin yeterince bulunmamasından dolayı, el aletlerinin fişleri sökülmekte, kablolar
düz olarak bağlanmaktadır
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
41. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
41
Genel Tedbirler
Makine ve tezgahların çalıştırma düğmeleri yeşil,
durdurma düğmeleri kırmızı renkte olmalıdır.
Kollu ve çevirmeli şalterlerde ise çalıştırma için "1" , durdurma için "0" gibi etiketler
bulunmalıdır.
Makina ve tezgahların kumanda yeri, bunların görülemeyeceği yerde ise çalışmaya
başlamadan önce bir uyarı sesi ile haber verilmelidir.
(Yani elektrik geliyorum demelidir.)
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
42. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
42
GenelTedbirler
Elektrik el aletlerini çalıştırmak için anahtarın üzerine basıldığında
çalıştıracak, bırakıldığında durduracak yaylı anahtarlar kullanılmalıdır.
Bu anahtarlar bozulduğunda aynı özellikteki yaylı anahtarla değiştirilmelidir.
Elektrik kabloları muntazaman döşenmiş olmalı, kırık fiş ve prizler onarılmalı,
sigortalar kapalı dolap içerisinde bulundurulmalıdır.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
43. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
43
GenelTedbirler
Büyük mutfaklar, bulaşık yıkama yerleri, soğuk hava depoları, su pompa daireleri
ve kazan daireleri ile çamaşırhaneler, banyolar, galvanik işletmeler gibi nemli ve
ıslak yerler ile parlama ve patlama tehlikesi oluşturabilecek tozlu yerlerde;
Aydınlatma lambaları, fiş ve prizler ile anahtarlar
su damlalarına ve toza karşı tamamen korunmuş tipte (etanj) olmalı,
Sigortalar tehlikeli ortamın dışında bulundurulmalıdır.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
44. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
44
Statik elektrik, iletken bir bağlantı olmaksızın, sürtünme ve hareket sonucu
oluşan durgun elektriktir.
Statik elektrik yüklü cisimlerin, birbirleriyle temas etmeleri sonucu
kıvılcım oluşur ve patlama ve yangın tehlikeleri meydana gelir.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Statik Elektrik
Tedbirler
45. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
45
Ayrıca kağıt, kumaş gibi hafif ve iletken olmayan malzemelerin işlendiği veya
kullanıldığı yerlerde, statik elektrik yüklü malzemelerin birbirlerini itmesi
veya birbirlerine yapışması gibi üretim zorluğuna, hassas elektrik alet ve
cihazlarının hatalı çalışmasına,
İnsan vücudundaki normal elektrik dengesini bozarak, sinirsel sistemini
etkilemesine yol açarak başka kazalara da davetiye çıkarabilir.
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Statik Elektrik
Tedbirler
46. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
46
Statik elektrik yükleri alma bileziği:
İnsanVücüdundaki statik elektriğin %80'ininden fazlasını etkisiz hale getirir. Statik elektriği
boşaltmak için üzerindeki metal aksam toprak temaslı herhangi bir metale dokundurulur.
Statik Elektriği Almak için DiğerYöntemler:
Nemlendirme: Çevre havasını statik elektrik akımının geçmesine izin verecek kadar nemli hale
getirerek, statik elektrik birikimi engellenebilir. Nemlendirme birçok madde için zararlı
olduğundan ve sıcak havalarda aşırı nem, insanları rahatsız edebileceğinden kullanım alanı
sınırlıdır.
Statik Elektrik
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
47. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
47
Birbirine bağlama ve topraklama:
İletken özellikteki iki veya daha fazla cismi, bir iletken aracılığıyla birbirine bağlayarak
topraklamaktır. Parlayıcı sıvıların konulduğu bütün depolar ve boru donatımları, boru
bağlantıları bu yöntemle statik elektriğe karşı topraklanmalıdır.
Araçlar benzin ve lpg dolumlarında önce topraklanmalıdır.
İyonizasyon yöntemleri
Hava, normal koşullarda iletken değildir.Ancak, havayı yeterli oranda iyonlaştırarak statik
elektriğin cisimlerde birikmesi önlenebilir.
Statik Elektrik
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
48. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
48
Birbirine bağlama ve topraklama:
İletken özellikteki iki veya daha fazla cismi, bir iletken aracılığıyla birbirine bağlayarak
topraklamaktır. Parlayıcı sıvıların konulduğu bütün depolar ve boru donatımları, boru
bağlantıları bu yöntemle statik elektriğe karşı topraklanmalıdır.
Araçlar benzin ve lpg dolumlarında önce topraklanmalıdır.
İyonizasyon yöntemleri
Hava, normal koşullarda iletken değildir.Ancak, havayı yeterli oranda iyonlaştırarak statik
elektriğin cisimlerde birikmesi önlenebilir.
Statik Elektrik
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
49. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
49
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
ÇALIŞMA İZİN BELGESİ
ENERJİ KESME FORMU
ÇALIŞILACAKYER ZAMANVE SORUMLU KİŞİ
ENERJİVERME FORMU
ÇALIŞMANIN BİTTİĞİVE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNİN ALINDIĞI TAM OLARAK
BİLİNMESİ
50. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
50
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Tedbirler
ÇALIŞMA CETVELİ KROKİSİ
ÇALIŞILAN ALANVE BESLEME NOKTALARININ BELİRTİLMESİ
SON DEĞİŞİKLİKLERİN İŞLENMESİ
BAKIMVE ONARIM ALTINDA OLANYERLERİN BELİRTİLMESİ
51. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
51
Kazazedeye yardım etmeden önce
öncelikle kendi güvenliğimize dikkat etmeli,
elektrik akımı kesilmelidir.
Elektrik akımı kesilemiyorsa kazazedenin elektrik kaynağından uzaklaşması
sağlanmalıdır.
Bunun için tahta, plastik gibi yalıtkan malzemeler kullanılabilir.
Elektrik Çarpmış Kişiye
Yapılacak İlkyardım
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
52. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
52
Hızlı bir şekilde kazazedenin solunumu ve nabzı kontrol edilmedir.
Solunum ve nabız yoksa suni solunum ve kalp masajı yapılmalıdır.
Eğer solunum ve nabız var fakat kazazedenin bilinci yerinde değilse hastaya
şok pozisyonu verilmelidir.
Yanıklar kuru ve temiz bezlerle kapatılır.
Acil olarak kazazede sağlık kuruluşuna ulaştırılır.
Elektrik Çarpmış Kişiye
Yapılacak İlkyardım
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
53. GÜLTEKİN CANGÜL - A SINIF İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
53
Elektrik Çarpmış Kişiye
Yapılacak İlkyardım
Teknik Konularİş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Elektrik,
tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
Şok Pozisyonu
54. 54
İş Güvenliği ;
Çalışma Hayatında Riskleri Deneyerek
Değil,
Önleyerek Çalışmanın Adıdır.
Gültekin Cangül
a sınıfı iş güvenliği uzmanı