Elektrikle calismalarda is sagligi ve guvenligi

1. ELEKTRİK İLE YAPILAN
ÇALIŞMALARDA
İŞ SAĞLIĞI VE
GÜVENLİĞİ
Your company information

2. 2
Tanımlar
Elektrik durağan ya da hareketli yüklü parçacıkların yol açtığı fiziksel
bir olaydır. Elektrik olgusunda rol oynayan temel parçacık yükü negatif
işaretli olan elektrondur. Elektriksel olgular çok sayıda elektronun bir
yerde birikmesiyle ya da bir yerden başka yere hareket etmesiyle ortaya
çıkar.
Elektrik Gerilimi
Elektrik iletkenliği olan iki nokta arasındaki veya iletken ile toprak
arasındaki potansiyel farkıdır.
Elektrik akımı
Elektriksel olarak potansiyel farkı olan iki nokta arasında elektronların,
çok oldukları noktadan az oldukları noktaya doğru hareket etmeleridir.
Frekans: Sistemdeki alternatif akımın Hertz olarak ifade edilen bir
saniyedeki devir sayısı.

3. 3
Elektrik sözcüğü, Latince kehribar demek olan
elektron kelimesinden türetilmiştir. Kehribar
soyu tükenmiş bir soy ağacından oluşan
reçinenin fosilleşmiş halidir.

4. Elektrik Akımı
Basit elektrik devresi
Bir elektrik devresinde elektrik akımı kaynağın pozitif (+) ucundan
negatif (-) ucuna doğrudur. Elektron akımı ise kaynağın negatif (-)
ucundan pozitif (+) ucuna doğrudur.

5. 5
Ayırıcı: Yüksüz elektrik devrelerinde açma ve kapama yapan
teçhizattır.
Kesici: Kısa devre dahil olmak üzere elektrikli devrelerde yük
altında açma ve kapama yapan teçhizattır.
Sigorta:Elektrik akımının öngörülen bir sınır değerini aşması
durumunda devreyi açan aygıt ve düzenektir.
Parafudr: Teçhizatı, aşırı gerilimlerden koruyan teçhizattır.
Güç Trafosu:Elektrik enerjisinin güç ve frekansı sabit kalmak
şartıyla gerilim ve akımın değerini belli oran dahilinde değiştiren
teçhizattır.
- Akım Trafosu: Akımı belli bir oran dahilinde değiştiren
teçhizattır.
- Gerilim Trafosu: Gerilimi belli bir oran dahilinde değiştiren
teçhizattır

6. Şalt sahası
6

7. Ayırıcılar Kesiciler
Seksiyonel trafo Trafo iç yapısı

8. Parafudr Paratoner
8

9. 9
Kısa devre: İşletme bakımından birbirine karşı gerilim
altında olan iletkenler (ya da aktif bölümler) arasında, bir arıza
sonucunda oluşan iletken bağlantıdır.
Bara: Aynı gerilimdeki elektrik enerjisinin toplandığı ve
dağıtıldığı düzeneklerdir.
Röle: Sistemde oluşan arıza, aşırı yük, ısınma ve düşük
frekans gibidurumlarda kesicilere açma, kapama ve sinyal
kumandası veren cihazdır.
Gerilim Altında Çalışmalar: Elektrik tesislerinde çalışılan
saha yakınında gerilimliteçhizat var ise; Madde:5’de belirtilen
yaklaşma mesafelerine uyularak yapılan çalışmalardır.Gerilim
altındaki çalışmalarda Ekip Şefi veya Ekip Sorumlusu ekip
çalışmalarını gözetler ve uyarır.

10. 10

11. 11
Bara Düzeneği Nedir?
Santrallerde üretilen enerjiyi dış devrelere ve abonelere
ileten düzeneklerdir.
Baralar, elektrik teçhizatının birleştiği düğüm noktalarıdır.
Genellikle bakırdan ve alüminyumdan yapılırlar. Boru, lama
veya tel şeklinde olabilirler.
xxxxx
Dağıtım Pano İçi Malzemeleri
• Baralar
• Şalterler
• Akım trafoları
• Mesnet izolatörleri
• Priz ve lambaları

12. Çeşitli tip baralar
12

13. 13

14. Dağıtım panosu (Tevzi tablosu)
14

15. 15

16. Atomlarının Dış Yörüngelerindeki
Valans Elektronların sayı ve hareketine
göre maddeler üçe ayrılır:
• İletkenler
• Yalıtkanlar
• Yarı iletkenler
16

17. • İLETKENLER
Elektrik akımını iyi iletirler.
Atomların dış yörüngesindeki elektronlar atoma zayıf olarak bağlıdır.
Isı, ışık ve elektriksel etki altında kolaylıkla atomdan ayrılırlar.
Metaller, bazı sıvı ve gazlar iletken olarak kullanılır. Metaller, sıvı ve
gazlara göre daha iyi iletkendir.
Metaller de, iyi iletken ve kötü iletken olarak kendi aralarında gruplara
ayrılır. Atomları 1 valans elektronlu olan metaller, iyi iletkendir. Buna
örnek olarak, altın, gümüş, bakır gösterilebilir.
Bakır tam saf olarak elde edilmediğinden, altın ve gümüşe göre biraz
daha kötü iletken olmasına rağmen, ucuz ve bol olduğundan, en çok
kullanılan metaldir.
Atomlarında 2 ve 3 valans elektronu olan demir (2 dış elektronlu) ve
alüminyum (3 dış elektronlu) çok iyi birer iletken olmamasına rağmen,
ucuz ve bol olduğu için geçmiş yıllarda kablo olarak kullanılmıştır.
17

18. • YALITKANLAR
• Elektrik akımını iletmeyen maddelerdir.
• Bunlara örnek olarak cam, mika, kağıt, kauçuk, lastik ve plastik
gösterilebilir.
• Elektronları atomlarına sıkı olarak bağlıdır.
• Bu maddelerin dış yörüngedeki elektron sayıları 8 ve 8 'e yakın
sayıda olduğundan atomdan uzaklaştırılmaları zor olmaktadır.
• YARI İLETKENLER
İletkenlik bakımından iletkenler ile yalıtkanlar arasında yer alırlar.
-Normal halde yalıtkandırlar. Ancak ısı, ışık ve magnetik etki altında
bırakıldıklarında veya gerilim uygulandığında bir miktar valans
elektronu serbest hale geçer, yani iletkenlik özelliği kazanırlar. Bu
şekilde iletkenlik özelliği kazanması geçici olup, dış etki kalkınca
elektronlar tekrar atomlarına dönerler. Kristal yapıya sahiptirler.
Entegtre devre, diyot, transistör, güneş pili üretiminde kullanılırlar.
(Germanyum (Ge),Silikon (Si),Selenyum (Se), Bakır oksit,
Galliyum Arsenid (Ga As),Indiyum Fosfor (In P), Kurşun Sülfür (Pb S)
)
18

19. 19
Elektrik akımına dirençleri çok düşük olan maddelere İLETKEN denir.
. Örnek: metaller.
Akıma direnci yüksek olan ve akımı önlemekte kullanlan maddelere
YALITKAN denir.
Örnek: cam,porselen, lastik, plastik, kuru tahta .
İLETKENLİK

20. 20
Elektrik akımı
Kapalı devre içinde akar
 Circuits are ACAkımlar Alternatif (AC)
(alternating current) orve Doğru akım (DC) olarak
İkiye ayrılır.
 Current is usually AC.Sanayide genelde AC kullanılır.
 AC current has fiveAC devresinde beş eleman
parts:bulunur:
(1) Electrical source(1) Elektrik kaynağı
(2) HOT wire to the tool.(2) Cihaza giden FAZ kablo
(3) Cihaz
(4) NEUTRAL wire returns(4) Cihazdan elektriği kaynağa
geri taşıyan NÖTR kablo
(5) GROUND(5) TOPRAK

21. Elektrik Akımı Çeşitleri
Doğru akım (DA, DC)
Zamana göre yönü de şiddeti de değişmeyen akıma doğru akım denir.
Doğru akım
Alternatif akım (AA, AC)
Zamana bağlı olarak hem yönü hem de şiddeti değişen akımlara alternatif
akım denir.
Alternatif akım

22. BİRİMİ ÖLÇÜ ALETİ
AKIM AMPER AMPERMETRE
GERİLİM VOLT VOLTMETRE
DİRENÇ OHM OMMETRE
GÜÇ WATT WATMETRE
ENERJİ
Akım-gerilim-direnç
WATT-SAAT
_-----------
ELEKTRİK SAYACI
AVOMETRE

23. 23
Elektriksel Tehlikeler
l Çıplak İletkenler
l Yalıtım Hataları
l Ekipman Hata ve Arızaları
l Statik Elektrik
l Isınma ve Aşırı Isınma
l Elektrikten Kaynaklanan Yangın ve Patlamalar

24. 24
Elektrik Kablosunda Faz, Nötr ve Toprak Hattı
Renkleri
• Elektrik tamiratı ve kablo değişimleri gibi işlerle uğraşırken kabloların
doğru bağlanması gerekir. Yanlış bağlama cihazınızın
arızalanmasına, yangın çıkmasına hatta elektrik çarpmasına neden
olabilir.
Elektrik Prizi ve Kablo Renkleri:
- Faz Kablosu Rengi : Genellikle kahve rengi veya
siyahtır. Gri de olabilmektedir. Faz kablosu elektrik olan
(canlı) kablodur.
- Nötr Kablosu Rengi: Açık mavi renklidir.
- Toprak Kablosu Rengi: Sarı ve yeşil çizgili kablodur.
Toprak hattıdır.

25. 25

26. 26
• Elektrik Direnci
Maddelerin elektrik iletkenlikleri farklı
farklıdır. Elektrik iletkenliği yüksek
olan maddenin direnci düşük, düşük
olanın direnci ise yüksek demektir.

27. 27
OHM Kanunu
V = I.R
V = gerilim (volt)
I = akım (amper)
R = direnç (ohm)
• Bu formülde de görüldüğü gibi, elektrik akım düzeyini
sınırlayan temel faktör dirençtir.
• Dolayısı ile, elektrik şoku tehlikesi var ise, akıma karşı
direncimizi arttırmamız ve akımı daha düşük dirençli
iletkenler yoluyla toprağa vermemiz gerekmektedir.
• Bu nedenle, enerji yüklü iletkenlerle direkt temastan
kaçınmak, topraklama yapmak, yalıtılmış ekipman ve
kişisel kuruyucu donanımlar kullanmak özel önem arz
etmektedir.

28. 28
• Elektrik Gücü
Elektrik enerjisinin iş yapabilme kapasitesidir.
• Gövde teması
Bir hata sonucunda bir elektrik işletme aracının
gövdesi ile aktif bölümleri arasında meydana gelen
iletken bağlantıdır.
Elektrik Çarpması
Elektrik akımının vücudun iki noktası arasından
geçmesi olayıdır.

29. 29
Alçak gerilim: Etkin değeri 1 kV (1000V) ve altında olan fazlar
arası gerilimdir.
Yüksek gerilim: Etkin değeri 1kV’nin üzerinde olan fazlar
arası gerilimdir.
Tehlikeli gerilim
Etkin değeri Alternatif akımda 50 Volt’un, doğru akımda
120 Volt’un üzerinde olan, yüksek gerilimde ise hatâ
süresine bağlı olarak değişen gerilimdir.
Düşük gerilim: Anma gerilimi 50 Volt’a kadar olan gerilim
değeridir. (Küçük Gerilim: Genellikle metal yoğunluklu, kapalı,
rutubetli alanlarda kullanılan ve 42 voltun altında olan daha
güvenli gerilim değeridir.)

30. 30
• Aşırı gerilim
Genellikle kısa süreli olarak,
- iletkenler arasında ya da
- iletkenlerle toprak arasında oluşan,
- işletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli
değerini aşan,
- fakat işletme frekansında olmayan bir gerilimdir.

31. GERİLİM DEĞERLERİ (Özet)
- Yüksek gerilim: 1000 voltun(1kV) üzeri
- Alçak gerilim: 1000 volt (1kV) ve altı
- Doğru akımda tehlikeli gerilim: 120 voltun üzeri
- Alternatif akımda tehlikeli gerilim: 50 voltun üzeri (düşük gerilim olan
50 voltun üzeri)
- Alternatif akımda daha güvenli gerilim (küçük gerilim): 42 voltun altı.
• ………………
• Yüksek gerilimde tehlikeli gerilim: Hatâ süresine, yani elektrikle
temas edilen süreye bağlı olarak değişen gerilimdir. (diğer bir ifade
ile, 1000 voltun üzerindeki bir gerilime maruz kalınan süre arttıkça
onun tehlike ve tahribatı da artmaktadır. Örneğin milyarda 1 saniye
belki zarar vermezken 10 saniye zarar verebilir, 30 saniye anında
öldürebilir diyebiliriz.
• Aşırı gerilim : Genellikle kısa süreli olarak, iletkenler arasında ya da
iletkenlerle toprak arasında oluşan, işletme geriliminin izin verilen en
büyük sürekli değerini aşan, fakat işletme frekansında olmayan bir
gerilimdir. (aşırı gerilim yüksek veya alçak gerilim değeri taşıyabilir.
Önemli olan isletme gerilimin üzerinde olması ve frekansının işletme
gerilimlnkinden farklı bir değerde olmasıdır.)
31

32. 32
Dokunma gerilimi: Topraklama hatası sonucu İletken
kısımlarla toprak arasında oluşan topraklama geriliminin,
insan vücudunda elden ele veya elden ayağa köprülenen
bölümüdür.
Adım gerilimi: Topraklama geriliminin, insanın 1 metrelik
adım açıklığında köprüleyebildiği bölümüdür. Bu durumda
akım yolu ayaktan ayağadır.
Hata Gerilimi: İnsanlar tarafından dokunulabilen ve işletme
akım devresine ait olmayan iletken bölümler arasında veya
böyle bir bölüm ile toprak arasında oluşan gerilimdir.

34. 34

35. 35

36. 36
Koruyucu ayırma: Bir yalıtım hatasında dokunma gerilimi
meydana gelmemesi için bir tüketim aygıtının, bir ayırma
transformatörü aracılığı ile besleme şebekesinden iletken
olarak ayrılmasını sağlayan bir koruma düzenidir.
Koruma topraklaması: Gerilim altında olmayan iletken
tesis bölümlerinin topraklayıcılara veya topraklanmış
elemanlara doğrudan doğruya bağlanmasıdır.

37. 37
Küçük aralıklı hatlar: Birbirini izleyen iki direk arasındaki
açıklığın, çıplak iletkenler için 50 m.'yi, yalıtılmış iletkenler için
60 m.'yi aşmadığı hatlardır.
Büyük aralıklı hatlar: Birbirini izleyen iki direk arasındaki
açıklığın, çıplak iletkenler için 50 m.'yi, yalıtılmış iletkenler için
60 m.'yi aştığı hatlardır.
El ulaşma Uzaklığı: Normal olarak girilip çıkılan yerlerde insan
elinin, yardımcı bir araç kullanmadan her yönde ulaşabileceği
mesafelerdir.
Bu uzaklıklar, basılan yüzeyden başlayarak :
Yukarıya doğru 2.50 metre
Aşağı ve yanlara doğru 1.25 metre varsayılır.

38. 38

39. 39
Temas Tanımları
Doğrudan temas durumu:
Bir kişinin normal şartlarda “canlı” olan bir iletkene
dokunmasıdır. Doğrudan temas durumunda maruz kalınan
gerilim hat gerilimidir. Bu durumda kişinin vücudu üzerinden
maksimum akım geçer ve devreyi otomatik kesmede, kaçak
akım hassasiyeti yüksek, tepki süresi çok kısa olan toprak
kaçak akım koruma cihazları kullanılmalıdır.
Dolaylı temas durumu:
Bir yalıtım hatası sonucunda kaza ile gerilim altında kalan
cihazın gövdesine dokunulmasıdır.
Dolaylı temas durumunda alınması gereken iki temel
önlem vardır;
1 – Temasın söz konusu olduğu devrede toprak kaçak
akım koruma cihazı kullanılması
2 – Temasa müsait tüm gövdelerin topraklanması

40. 40
DEVRE KESİCİLER
Sigortalar ve Normal Devre Kesiciler, içlerinden çok fazla
akım (aşırı akım) geçmesi durumuna elektrik devresini otomatik
olarak keserler. Bunun amacı kişiden ziyade elektrik tesisatını aşırı
ısınma sonucu oluşacak tahribatlardan korumaktır.
Toprak Kaçak Akım Koruma Cihazı ise gelişmiş, özel amaçlı
bir devre kesicidir. Islak ve diğer yüksek risk taşıyan yerlerde
kullanılır. Kaynaktan gelen ve dönen akım arasında çok küçük bir
fark (5 miliamper kadar) olması durumunda bile süratle (saniyenin
1/140’ı kadar sürede) devreyi keser. Amacı şok süresini kısaltmak
suretiyle doğrudan kişiyi korumaktır. (120 volt, monofaz, 15 ve
20 amperlik tüm devrelerde kullanılmalıdır.)
(Ground-Fault Current Interruptor-GFCI)

41. 41
Toprak Kaçak Akım Koruma Cihazı Tipleri

42. 42

43. TKAKC Korumayı nasıl gerçekleştirir ?

44. Elektrikle ilgili Fen Adamları Sınıfları
Elektrik Tesisatlarının kurulması,işletmesi ve bakım /onarımı, cins ve
hacimlerine göre, ehliyetli elektrikçiler tarafından yapılmalıdır. Bu hususta,
Elektrik ile ilgili Fen Adamlarının Yetki ve Sorumlukluları Hakkında Yönetmelik’in
hükmüne (Md.: 3) uyulması zorunludur. Bu Yönetmeliğe göre;
1.inci Grup: En az 3 veya 4 yıl yüksek teknik öğrenim görenler.
2.inci Grup: En az 2 yıllık yüksek teknik öğrenim görenler ile ortaokuldan sonra
en az 4 veya 5 yıl mesleki ve teknik öğrenim görenler.
3.üncü Grup: a) En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim görenler;
b) lise mezunu olup 1 öğrenim yılı süreyle Bakanlıkların açmış olduğu kursları
başarı ile tamamlamış olanlar ile c) 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitimi
Kanunu'nun öngördüğü eğitim sonucu ustalık belgesi alanlardır.
Yeterli elektrik bilgisi olmayan kimseler yardımcı olarak çalıştırıldığında, bunlara
önceden gerekli bilgiler ve talimatlar verilmeli, açıklamalar yapılmalıdır.
44

45. Elektrik İle İlgİliİFen AdamlarInIn Yetkİ/Sorumluluk SInIrLARI
45
Elk. İç tesisat
projesi
müelliflik
işleri
Elk. iç tesis
yapım işleri
(Denetime yönelik fenni
mesuliyet sorumluluğu elektrik
veya elektrik ve elektronik
mühendislerince veya Yapı
Denetim Kuruluşunun denetçi
elektrik veya elektrik ve
elektronik mühendislerince
üstlenilen )
İşletme
ve
bakım
işleri
Muayene ve
kabul işleri
1.
Grup
Bağl. gücü 1500
KW, 400 Volt’a
kadar elekt iç
tesisl. yapımı
Bağlantı gücü
1500 KW`a kadar
(gerilimi 36 kV’a
kadar) olan
tesislerin işletme,
bakımı ve ölçü
işleri
Kendileri
tarafından yapılan
tesislerin muayene,
bağlantı ölçü ve
kabulü için gerekli
işlerin
tamamlanması.
2.
Grup
30 KW 1250 KW
400 V
1000 KW
36 kV
3.
Grup
16 KW 500 KW
400 V
500 KW
36 kV
Bağlantı gücü 50
KW`a kadar olan
binaların elekt. iç
tesis projesi Hz.
Kendileri
tarafından
yapılan tesislerin
muayene,
bağlantı, ölçü ve
kabulü için
gerekli işlerin
tamamlanması

46. EKAT BELGESİ
(EKAT YÜKSEK GERİLİM ALTINDA ÇALIŞMA İZİN BELGESİ)
Elektrikle ilgili Fen Adamlarının Yetki Görev ve sorumlulukları Hakkında Yönetmelik’in
3. Maddesi’nde belirtilen teknik elemanların Elektrik kuvvetli akım tesislerinde,
yani, insanlar, diğer canlılar ve eşyalar için bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma
vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini, özelliğinin
değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye,
ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan
tesislerde yüksek gerilim altında çalışabilmeleri için “Kuvvetli Akım Tesisleri'nde
Yüksek Gerilim Altında Çalışma İzin Belgesi / EKAT -YG Belgesi” eğitimine
katılarak başarıyla tamamlamaları gerekmektedir.
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği’nin 60. Maddesi’ne göre,
Kuvvetli akım tesislerinde yüksek gerilim altında ancak Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı'nca yetkilendirilmiş olan kurum ve kuruluşlar
tarafından bu amaçla açılmış olan eğitim kurslarını bitirerek "Kuvvetli Akım
Tesisleri'nde Yüksek Gerilim Altında Çalışma İzin Belgesi" alan elektrikle ilgili fen
adamları ya da bir mühendisin sorumluluğu ve gözetimi altında olmak üzere öteki
görevliler çalışma yapabilir.

47. 47
STATİK ELEKTRİK

48. 48
• Statik elektrik, iletken bir bağlantı olmaksızın, sürtünme
ve hareket sonucu oluşan durgun elektriktir.
• Maddelerin yapısı, işleme, öğütme, sürtünme, karıştırma, sıçrama,
taşıma ve depolama işlemleri sonucunda statik elektrik yüklenmeleri
oluşur. Statik elektrik yüklü cisimlerin, birbirleriyle temas etmeleri sonucu
kıvılcım ortaya çıkar ve patlama ve yangın tehlikeleri meydana gelir.
xxxxxxxx
• Ayrıca kağıt, kumaş gibi hafif ve iletken olmayan malzemelerin
işlendiği veya kullanıldığı yerlerde;
-statik elektrik yüklü malzemelerin birbirlerini itmesi veya birbirlerine
yapışması gibi üretim zorluğuna,
• -Hassas elektrik alet ve cihazlarının hatalı çalışmasına,
• -İnsan vücudundaki normal elektrik dengesini bozarak, sinir sistemini
etkilemesine yol açarak başka kazalara da davetiye çıkarabilir.

49. 49
Statik elektriği önlemek için, yapılan işin niteliğine göre;
-Nemlendirme,
-Birbirine bağlama ve topraklama,
-İyonizasyon yöntemlerinden biri veya birkaçı uygulanmalıdır.
• Nemlendirme: Çevre havasını statik elektrik akımının geçmesine izin
verecek kadar nemli hale getirerek, statik elektrik birikimini engellemektir.
Kullanım alanı sınırlıdır.
• Birbirine bağlama ve topraklama : İletken özellikteki iki veya daha fazla
cismi, bir iletken aracılığıyla birbirine bağlayarak (köprüleyerek)
topraklamaktır. Böylece, cisimlerdeki statik elektrik yükü dengelenmiş
olacaktır. Metal dışı kaplarda topraklama, iletken sıvı ile direk temas ettirilir.
Parlayıcı sıvıların konulduğu bütün depolar ve boru donatımları, boru
bağlantıları bu yöntemle statik elektriğe karşı topraklanmalıdır. Depoların
parlayıcı sıvılarla doldurulması veya boşaltılmasında da araç ile depo
arasında topraklama hattı bağlantısı yapılmalıdır.
• İyonizasyon yöntemleri : Hava, normal koşullarda iletken değildir.
Ancak, havayı yeterli oranda iyonlaştırarak statik elektriğin cisimlerde
birikmesi önlenebilir. Havayı iyonlaştırmak için; statik tarak, radyoaktivite ile
iyonlaştırma veya açık alev gibi yöntemler kullanılmalıdır.

50. 50
TEHLİKE

51. Statik Elektrik
 “Statik elektrik” diğer adıyla “Durağan Elektrik” iki cismin birbirine
sürtmesi ile ortaya çıkar.
 Akaryakıtlar da boru içinden akarken yada nakliyeleri esnasında tank
çeperlerine sürtünerek statik elektrikle yüklenirler.
 Negatif yüklü parçacıklar tank veya boru üzerinde, pozitif yüklü
parçacıklar ürün içinde toplanırlar.
 Eğer topraklama yapılmazsa, bu yüzeye yaklaştırılan bir metale (bu
dolum kolu ya da ölçüm çubuğu olabilir) atlayarak kıvılcım
oluştururlar.
 Bu sebeple gerek dolum gerekse boşaltımın her aşamasında
tankerler topraklanmalıdır.

52. 52
TOPRAKLAMA

53. 53
TOPRAKLAMA NEDİR ?
Elektrik tesislerinde;
- aktif olmayan bölümler ile sıfır iletkenlerin
ve bunlara bağlı bölümlerin,
- bir elektrot yardımı ile
- toprakla iletken bir şekilde birleştirilmesine
topraklama denilmektedir.

54. 54
Diğer bir ifadeyle;
• Gerilim altında olmayan bütün tesisat
kısımlarının, uygun iletkenlerle toprak kitlesi
içerisine yerleştirilmiş bir iletken cisme (elektrot)
bağlanmasıdır.
• Topraklama sayesinde cihaz üzerindeki kaçak
akımlar ve statik elektrik toprağa akacaktır.
Böylece canlıların can güvenliği sağlanmakta ve
cihazların zarar görmesi önlenmektedir.

55. 55
Topraklama devresi, bir hata gerilimi sonucu cihaz gövdesinde
tehlikeli gerilim oluşturmayacak şekilde ve bağlandığı
cihazın izolesinde meydana gelebilecek en büyük kaçağı
toprağa iletecek kapasitede olmalıdır.
Xxxxxxxxx
- Elektrik iletkenlerinin mahfazaları, metal mahfaza boruları,
-elektrik teçhizatının metal koruyucuları ve
-gerilim altında bulunmayan tüm diğer yalıtılmış kısımları
uygun şekilde topraklanmalıdır.

56. TOPRAKLAMA TİPLERİ
56

57. Yapılarına göre topraklama tipleri:
1) Dolaysız topraklama: Topraklama direncinden başka
hiçbir direnç içermeyen topraklamadır.
2) Dolaylı topraklama: Topraklama iletkeni üzerine ek
olarak bağlanan ohmik, endüktif veya kapasitif
dirençlerle yapılan topraklamadır.
3) Açık topraklama: Topraklama iletkeni üzerine bir
parafudr veya eklatör bağlanan topraklamadır
57

58. Amaçlarına göre topraklama tipleri:
i) Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı
korumak için, işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün
topraklanmasıdır.
ii) İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların
ve tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır.
• Bu topraklama iki şekilde yapılabilir:
-Dirençsiz (doğrudan doğruya) işletme topraklaması: Bu durumda,
topraklama yolu üzerinde normal topraklama empedansından başka hiçbir
direnç bulunmamaktadır.
-Dirençli işletme topraklaması: Bu durumda, ek olarak ohmik, endüktif ya da
kapasitif dirençler bulunmaktadır.
iii) Fonksiyon topraklaması: Bir iletişim tesisinin veya bir işletme
elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi amacıyla yapılan
topraklamadır.
58

59. Endüktif direnç: bir bobinin alternatif akıma gösterdiği direnç.
Kapasitif direnç: bir kondansatörün alternatif akıma gösterdiği
direnç.
Ohmik direnç: alternatif akım devrelerinde, endüktif ve
kapasitif etkisi bulunmayan saf direnç.
Eklatör (ark boynuzu): aşırı gerilimleri sınırlayan bir tertibat.
Empedans: alternatif akıma gösterilen direnç değeri.
59

60. TOPRAKLAYICI ELEMAN TİPLERİ
60

61. Konumlarına göre topraklayıcı tipleri:
i) Yüzeysel topraklayıcı: Genel olarak 0,5 - 1 m. arasında bir
derinliğe yerleştirilen topraklayıcıdır. Galvanizli şerit, yuvarlak ya
da örgülü iletkenden yapılabilir ve yıldız, halka, gözlü topraklayıcı
ya da bunların karışımı olabilir.
ii) Derin topraklayıcı: Genellikle düşey olarak 1 m’den daha
derine yerleştirilen topraklayıcıdır. Galvanizli boru, yuvarlak
çubuk veya benzeri profil malzemelerden yapılabilir
61

62. Biçim ve profillerine göre topraklayıcı tipleri:
i) Şerit topraklayıcı: Şerit şeklindeki iletken malzeme ile yapılan topraklayıcıdır.
ii) Boru ve profil topraklayıcı : Boru ve profil şeklindeki iletken malzeme ile
yapılan topraklayıcıdır.
iii) Örgülü iletken topraklayıcı: Örgülü iletken malzeme ile yapılan
topraklayıcıdır. Örgülü iletkeni oluşturan teller ince olmamalıdır.
iv) Doğal topraklayıcı: Temel amacı topraklama olmayan, fakat topraklayıcı
olarak etkili olan, toprakla veya suyla doğrudan doğruya veya beton üzerinden
temasta bulunan yapıların çelik bölümleri, boru tesisatları, temel kazıkları gibi
metal parçalardır.
v)Topraklayıcı etkisi olan kablo: Metal kılıfı, siperi (ekran) ve zırhlarının
iletkenliği toprağa göre şerit topraklayıcı niteliğinde olan kablodur.
vi) Çıplak topraklayıcı bağlantı iletkeni: Bir topraklayıcıya bağlanan çıplak
topraklama iletkeninin toprak içinde kalan bölümü, topraklayıcının bir parçası
sayılır.
vii) Temel topraklayıcı (temel içine yerleştirilmiş topraklayıcı ): Beton içine
gömülü, toprakla (beton üzerinden) geniş yüzeyli olarak temasta bulunan
iletkendir.
62

63. Topraklama iletkenlerinin mekanik dayanım
ve korozyona karşı dayanıklılık bakımından
en küçük kesitleri:
- Bakır: 16 mm²
- Alüminyum: 35 mm²
- Çelik: 50 mm²
63

64. 64
Topraklama Kontrolü Süreleri
- Sabit ekipmanların ve paratonerlerin topraklama tesisatı
(standartlarında başka bir süre belirtilmemişse) periyodik olarak en az
yılda bir defa,
- Yer değiştirebilen(seyyar) işletme elemanlarında en az altı ayda bir
defa, bunlarda ayrıca her yer değiştirmeden sonra,
 Akümülatör tesisleri ve Transformatörlerde en az yılda 1 defa,
 Elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin topraklama tesisatı
 ( hatlar hariç) 2 yılda bir defa,
 Enerji nakil ve dağıtım hatlarının topraklamaları ise en geç 5 yılda bir
defa,
 Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan işyerleri ve
ıslak ortamlarda çalışılan işyerlerinde en az yılda bir defa,
Yetkili teknik elemanlar tarafından muayene, ölçme ve kontole tabi
tutulmalı, yapılan muayene, ölçüm ve kontroller sonunda düzenlenecek
belgeler işyerinde bulundurulmalıdır.

65. 65
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN VÜCUDU
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

66. 66
Can Güvenliği
Elektrik hatası oluştuğunda insan vücudu toprağa dönmek için
bir yol arayan elektrik akımına iletken vazifesi görür.
Akımın vücuttan geçişi ile meydana gelen tehlikenin
büyüklüğü aşağıdaki etkenlere bağlıdır:
• Gerilim
• Vücudun elektrik direnci
• Akımın değeri ve frekansı
• Akımın geçiş süresi
• Akımın vücutta izlediği yol
• Yaş

67. 67
ELEKTRİK ÇARPMASI OLAYI
Canlılar üzerinden elektrik akımı geçmesi sonucu bunlar üzerinde
meydana gelecek etkiler akım büyüklüğüne ve etki süresine göre
değişir.İnsan bedeninden geçecek akımın büyüklüğü, kişinin
vücut direncine, temas noktalarının özelliklerine ve alternatif
akımda frekansa bağlıdır.
İnsan vücut direnci, vücut iç direnci, temas noktalarındaki geçiş
dirençleri ve akım yolu üzerindeki diğer dirençlerden oluşur.
Bu değerler kişilere göre çok farklı olabilir. İnsan vücudu toplam
direnci 2500 ohm alınıp, insan için tehlikesiz akım 20 mA
alınırsa 50 volt’luk bir temas gerilimi sınır değer olarak kabul
edilebilir.
Yüksek frekanslı akımlarda vücut direncinin artması sebebi ile,
tehlikenin azaldığı söylenebilir.

68. 68
Elektrik akımının akım şiddetine göre insan
vücudu üzerindeki etkileri
Akım Şiddeti İnsan vücudundaki fizyolojik belirti
0,01 mA....Akımın hissedilme sınırı, elde gıdıklanma hissi.
1 – 5 mA.....Elde uyuşma hissi, elin ve kolun hareketinin
zorlaşması.
5 – 15 mA.....Elde kolda kramp başlar. Tutulan cisim bırakılabilir.
15- 25 mA.....Kasılmalar artar ama kalp etkilenmez. Tutulan cisim
kendiliğinden bırakılamaz.
25- 80 mA....Tansiyon yükselir. Kalp düzensiz çalışmaya başlar.
Teneffüs zorlaşır.
80-100 mA....Kalpte fibrilasyon artar, şuur kaybolur.
3 – 8 A...........(3 saniyeden kısa süreli çarpmalarda fibrilasyon
olmaz.)
> 8 A............Tansiyon çok yükselir, kalp durur, akciğerler şişer.

69. 69
Vücut üzerinden topraklanan
iletim yolu gerilim değerine
göre farklılık gösterir.
Alçak gerilim değerlerinde bu yol
dolaşımı sistemini (kalp dahil)
Takip eder.
Bu nedenle alçak gerilimlerin
öldürücü etkisi kalp
fibrilasyonu ve durmasindan (şok)
kaynaklanmaktadır.

70. 70
Yüksek gerilimlerde vücuda
uygulanan elektriksel alan
şiddetinin daha fazla olması
nedeniyle dolaşım sistemi
dışındaki bir çok organ da iletken
hale gelir.
Özellikle iletim yolunda bulunan
deri dokusunun direnç etkisi
nedeniyle oluşan aşırı ısı, doku
yanmasına neden olur.

71. 71
Genellikle, alçak
gerilime maruz
kalan vücutta şok,
yüksek gerilime
maruz kalan
vücutta ise ağır
yanıklar meydana
gelir.

72. 72
GENEL OLARAK ELEKTRİK
KAZALARININ OLUŞ NEDENLERİ
Bilgi ve eğitim eksikliği,
Aşırı güven,
Yetersiz yalıtım ya da yalıtımın zamanla kaybolması,
Acelecilik, dikkatsizlik , özensizlik,
Zorunlu olmadan ve gerekli tedbirleri almadan gerilim
altında çalışmak,
(devam ediyor)

73. 73
(devamı)
§ ilgisiz kişilerin görevleri dışında müdahale etmesi,
§ Şakalaşma, kurallara uymama,
§ Malzemenin yetersizliği,
§ Koruyucu donanım kullanmama,
§ Topraklamanın olmaması veya yetersizliği,
§ Gerekli kontrol ve muayenelerin yapılmaması,
§ Kontrollerde tespit edilen eksikliklerin
giderilmemesi.

74. 74
Elektrikli el aletleri
- Elektrikli el aletleri kendi özel gayeleri için doğru olarak
ve kendi kapasiteleri içinde, aşırı zorlanmalara
başvurulmadan kullanılmalıdır.
- Taşınabilir elektrikli el aletlerinin sapları yeterli cins ve
kalınlıkta akım geçirmeyen(yalıtkan) maddeyle
kaplanmalı veya bu gibi malzemeden yapılmış olmalı
ve
- Bu aletlerin üzerlerinde devreyi kapalı tutmak için yaylı
devre kesicileri bulunmalıdır.
- Bunlar iyi bir şekilde muhafaza edilmeli ve her an işe
hazır şekilde bakımlı bulundurulmalıdır.

75. 75OSHA Office of Training and Education
7
Devre kesiciler
El aletlerinde aşağıdaki devre
kesicilerden biri bulunmalıdır:
Sürekli basılan tip
Bırakıldığında elektrik devresini
keser
Örnek: daire testere, şerit testere,
elektrikli törpü, matkap
Aç-kapa tipi
örnek: el pilanyası, oyma testeresi,
elektrikli makas

76. 76
Tesisatla İlgili Tedbirler
- Elektrik tesisatının, cihazlarının veya çıplak
iletkenlerinin daima gerilim altında bulunduğu kabul
edilmeli ve
- teknik bir zorunluluk olmadıkça gerilim altında
elektrik onarımı yapılmamalıdır.

77. 77
• Elektrik tesisat veya teçhizatının bir devre kesme
tertibatı bulunmalıdır.
• Bakım ve onarım esnasında tesisat devreden
çıkarılmalı. Devreden çıkarıldıktan sonra bunların
topraklı olma halleri devam etmelidir.
• Yüksek gerilimli tesislerde gerilim kaldırılmadan,
akım kesilmeden hiçbir çalışma yapılmamalıdır.

78. 78
• Yer altı kablolarında yapılacak bir işlemde,
elektrik kesilmesinden hemen sonra kapasitif
boşalmayı temin için, üzerinde çalışılması
gereken kabloların bütün iletkenleri kısa
devre edilmeli ve topraklanmalıdır.
• Kısa devre ve topraklama işlemi operasyon
alanının en yakın kısımları üzerinde ve bu
alanın her iki ucunda yapılmalıdır.
• fazların tâyini, deney vs. için topraklama
kaldırıldığı taktirde,yeniden gerilim altına
girme tehlikesini önlemek için, gerilim
vermeye elverişli bulunan bütün ayırıcılar açık
durumda kilitlenmiş olmalıdır.

79. 79
Elektrik tesislerinin tesis, işletme, bakım işinde
görevlendirilen kimselere, işletme sorumluları
tarafından işin süresi, yeri, cinsi, önemi ve
uyulacak kurallara ilişkin yazılı görev
talimatı verilmelidir.
Sözlü olarak telefon veya telsizle verilen
talimatlar tekrar ettirilmeli, yanlış
anlamalara ve hatâlı manevra yapılmasına
meydan verilmemelidir.

80. 80
ELEKTRİK KAZALARINDAN GENEL
KORUNMA YÖNTEMLERİ
A-Koruyucu hat iletkeni olmadan alınan önlemler:
- İzolasyon (yalıtım),
- Üzerinde durulan yerin yalıtımı,
- Çift yalıtım,
- Küçük gerilim kullanma, (42 voltun altındaki gerl.)
- Koruyucu ayırma,

81. 81
B- Koruyucu Hat İletkeni ile Alınan Önlemleri:
- Koruma (gövde) topraklaması,
- İşletme topraklaması,
- Koruma eleman ve düzeneklerinin (kontaktörler ve röleler
vb.) kullanılması,
- Uygun tesisat ve iyi bakım,
- Sıfırlama.
ELEKTRİK KAZALARINDAN GENEL
KORUNMA YÖNTEMLERİ (devamı)

82. 82
Çift izolasyon
Bazı seyyar makinelerde veya ev eşyalarında
topraklama yapılmasındaki zorluklar nedeniyle ve daha
emniyetli olması için çift izolasyon (çift yalıtım)
yapılmaktadır.
Çift yalıtım, temel yalıtım ve ek yalıtımın birlikte
kullanıldığı yalıtım sistemidir.
Çift izolasyonlu elektrikli el aletleri iç içe girmiş iki kare
işareti ile sembolize edilir.

83. ÇİFT YALITILMIŞ CİHAZLARIN GÖVDELERİ
TOPRAKLANMAK ZORUNDA DEĞİLDİR

84. Küçük gerilim kullanma
Bir yalıtım hatasında elektrik çarpmasının etkili
olmaması için, elektrikli araçların 42 voltun altındaki
bir gerilimle çalıştırılmasıdır.
Kazan içinde veya buna benzer dar ve iletken
kısımları bulunan yerlerle ıslak yerlerde, alternatif
akım ile çalışan lambalar kullanıldığı takdirde küçük
gerilim kullanılmalıdır. Bu devredeki fişler aynı yerde
bulunabilecek daha yüksek gerilimli prizlere
uymayacak türden seçilmelidir.

85. 85
Emniyet mesafeleri
• Yüksek gerilim taşıyan elektrik hatlarında, temas
olmasa bile, belirli bir mesafeye kadar yaklaşıldığı
durumda elektrik atlaması ve çarpılmalar meydana
gelebilmektedir.
• Bu tür kazaların önüne geçilebilmesi için asgarî emniyet
mesafelerinin korunması gerekmektedir.
xxxxxx
(NOT: Emniyet mesafeleri tabloları bu sunumun son
bölümümde bulunmaktadır.)

86. Enerji nakil hatları ve emniyet mesafeleri ?
86

87. 87
Yangına karşı önlemler
• Yangınların başlamasında en önemli sebeplerden biri
elektriktir. Dolayısıyla, elektrik tesisatının aşırı ısınmaya
sebep olmayacak şekilde çalıştırılması gerekir.
• Yangın bakımından hassas bölgelerdeki tesisatlar
kıvılcıma sebep olmayacak şekilde kurulmalı, emniyet
tedbirleri alınmalı, periyodik kontrol ve bakımlar
aksatılmaksızın ve gereken titizlikle yapılmalıdır.

88. Topraklama
Elektrik enerjisinin kullanıldığı yerlerde, üzerinde akım taşıyabilecek madeni
kısımların toprak ile yapılan elektriksel bağlantı düzenine topraklama denir
(Diğer anlatımla makine şasesi ile yeryüzündeki toprağın birbirleri ile
bağlanmasıdır).
Elektrikle çalışan tüm makine ve tezgahlar, tornalar, frezeler, planyalar,
vargeller, hızarlar, matkaplar, kompresörler vb. nin şaselerine gözle muayene
edilebilen topraklama hatları çekilmelidir. Ayrıca çelik konstrüksiyonlu metal
çatılar da yıldırıma karşı etkili bir şekilde topraklanmalıdır.
Topraklama devresi, düşük dirençli iletkenden (bakır veya alüminyumdan)
yapılmış olmalı, bağlandığı cihazın devresinde meydana gelecek en büyük
kaçak akımı iletecek kapasitede olmalı, mekanik ve kimyasal etkilerden
korunmuş olarak çekilmelidir.
Elektrik tesisatının yıllık periyodik kontrol belgesinde, topraklama levhalarının
ölçülen direnç değerleri ohm cinsinden yazılmalı, direnci 10 ohm'dan büyük
levhalara ek topraklama levhası eklenmelidir. Radyoaktif paratonerlerin
topraklama direnci 5 ohm'dan, elektrik pano ve makinelerininki ise 1 ohm’dan
küçük olmalıdır.

89. 89
Sıfırlama
En basit anlatımıyla “âdi topraklama’’ olarak isimlendirilebilir.
Topraklama hattının hiç olmadığı yerlerde, işletme akım
devresine ait olmayan ve bir izolasyon hatası sonucunda gerilim
altında kalabilen iletken kısımların, örneğin madenî muhafazaların nötr
hattı ile iletken olarak bağlanmasına sıfırlama denir.
Nötr hattına doğrudan doğruya bağlamak için en az 10 mm2. kesitinde
bakır iletken kullanılması zorunludur
Tabi ki bu yöntem hiçbir zaman gerçek topraklamanın yerini tutamaz. Ancak
çok acil durumlarda, topraklama hattı çekilene kadar idare etmek
amacıyla bu yöntem uygulanabilir.
Bu işlem elektrik konusunda uzman bir kişi tarafından yapılmalıdır. Bu
işlemde dikkat edilmesi gereken nokta faz ve nötr uçlarını karıştırmamaktır.
Aksi takdirde elektriğe çarpılma tehlikesi olabilir.

90. Kontaktörler
Elektrik devrelerini açıp kapamaya yarayan ve uzaktan
kumanda edilebilen büyük güçteki elektromanyetik
anahtarlardır.
Kontaktörler, başta elektrik motorları olmak üzere elektrik
tesislerinin kablo ile uzaktan kumanda edilmelerine imkân
sağlarlar. Termik röleler ile kullanıldığında ise cihazları ve
tesisleri aşırı yük akımlarına karşı korurlar.
Kontaktörler,genellikle alçak gerilimde kullanılır, kumanda ettiği
devreyi nominal akım altında açıp kapayabildiği gibi belirli
orandaki aşırı akımları da kesebilir.

91. 91
Fiş-Priz Sistemleri:
• Fişler, aynı tesiste
kullanılan farklı gerilimler
için kullanılan prizlere
sokulmayacak yapı ve
özellikte olmalıdır.
• Ara fiş-priz düzenlerinin
yalıtkan düzenekleri
uygun şekilde
korunmalıdır. Kırık ve
çatlak fişler-prizler
kullanılmamalıdır.

92. Fiş ve priz sisteminde topraklama
kontak elemanları akım kontak
elemanlarından önce bağlantıyı
sağlamalıdır.

93. 93
Elektrikli makinelerin bağlantıları
• Elektrikli makinelerin koruma tipi yerleştirildikleri
yerlerdeki şartlara uygun seçilmeli, fazla nem,
buhar bulunan yerler ile yağlı yerlerdeki
elektrik motorlarının gerilim altındaki kısımlarıyla
bağlantıları uygun şekilde korunmuş
olmalıdır.

94. 94
Sigortalar
- Alternatif veya doğru
akım devrelerinde
kullanılan sigortalar kapalı
bir tablo içine monte
edilmeli,
- Değeri 32 amper’ in
üstünde olan sigortalar
en az bir şalter veya
anahtarla kontrol altına
alınmalıdır.

95. 95
Elektrik
tesislerinde
orijinal olmayan,
yamanmış ve tel
sarılarak
köprülenmiş
sigortalar
kullanılmamalıdır.

96. 96
Kişisel Koruyucu Donanım

97. 97
ELEKTRİK ÇARPMASINA (şokuna)
KARŞI ALINABİLECEK TEDBİRLER
• Düşük gerilimli makine kullanmak
• Uygun topraklama yapmak
• Sistemin (Kablolar, penseler vs.) izolasyonuna dikkat etmek
• Islak ve rutubetli şartlarda çalışmamak
• İletken ve dar ortamlarda (Kazan içi, boru içi gibi)
yapılan çalışmalarda izolasyon yapmak

98. 98
İŞ GÜVENLİĞİ MALZEMELERİ
 A.G. DEDEKTÖRÜ:
AC ve DC alçak gerilimli
(0 – 400 V) sistemlerde
enerji olup olmadığını
gösteren teçhizattır.
 (D.C. Direct Current /doğru
akım, A.C. ise Alternatif
Current/alternatif akım
kelimelerinin kısaltılmışıdır.)

99. 99
• GERİLİM
DEDEKTÖRÜ (NEON
LAMBALI ISTANKA):
• Gerilimi 3000 V- 36000 V
olan yerlerde (Baralarda
ve enerji nakil hatlarında
(ENH)) enerji olup
olmadığını anlamaya
yarayan teçhizattır.

100. 100
• İKİ KUTUPLU
DEDEKTÖR:
Gerilimi 3000 V- 36000 V
olan yerlerde iki nokta
arasındaki gerilim
farkını saptamak
amacıyla tasarlanmış
teçhizattır.

101. 101
GÜVENLİK
TRANSFORMATÖRÜ:
Kazan türü, kapalı ve
nemli ortamlarda
çalışan kişilerin
kullandığı elektrikli el
aletlerinde meydana
gelebilecek enerji
kaçağında çalışanı
çarpılmalara karşı
koruyan güvenlik
cihazıdır.

102. 102
HAT TÜFEĞİ:
• ENH’larında
yapılacak olan
çalışmalarda hatta
enerji olup olmadığı
kontrol etmeye
yarayan güvenlik
aracıdır.

103. 103
İZOLE HALI:
• Kapalı şaltlarda,
hücrelerde ve
panoların bulunduğu
yerlerde
• yapılacak çalışmalarda
toprakla yalıtılarak
çalışanın güvenliği
sağlayan malzemedir.

104. 104
YALITKAN TABURE:
• Şalt tesislerinde,
hücrelerde ve
panoların bulunduğu
yerlerde yapılacak
çalışmalarda toprakla
yalıtılarak çalışanın
güvenliği sağlayan
malzemedir.

105. 105
MANEVRA
ISTANKASI:(ISTAKA)
• 36.000 Volt’a a kadar
olan tesislerde
ayırıcıların elle açılıp
kapanması işleminde
kullanılan yalıtkan
güvenlik
malzemesidir.

106. 106
FİBERGLAS SÜRGÜLÜ
MERDİVEN:
• Direk ve benzeri yerlerde
çalışmayı sağlayan
malzemedir.
• Birbiri içerisinde hareket
edebilen iki düz fiberglas
merdivenden oluşur.
• Halat ile merdivenlerden
birini yukarı çekebilmek için
yapılmış bir düzeneği
vardır.

107. 107
HAT TOPRAKLAMA
TEÇHİZATI:
• 36.000 Volt’a kadar
gerilimi olan hatlarda
yapılacak çalışmalarda,
hattı geçici olarak
• faz- faz ve faz- toprak
arası kısa devre eden
güvenlik donanımıdır.

108. 108
BARA TOPRAKLAMA
TEÇHİZATI:
• 36.000 Volt’a kadar
gerilimi olan baralarda
yapılacak çalışmalarda,
barayı geçici olarak
• faz- faz ve faz -toprak
arası kısa devre eden
güvenlik donanımıdır.

109. 109
Güvenlik Kilitleri ve Kartları
- Tesis ve/veya tezgahların bakım/onarım veya başka
amaçlarla geçici süreyle veya devamlı olarak hizmet
dışına alınması durumunda, bunların yetkisiz
kişilerce ve izin verilmeksizin tekrar çalıştırılmalarını
önlemek için birlikte kullanılırlar.
- (Lock out /Tag out )
- Bunları kim yerleştirmişse ancak o tekrar
kaldırmalıdır.

110. 110- 19
A- GÜVENLİK KİLİTLERİ

111. 111
B - GÜVENLİK KARTLARI
Teçhizatın durumu ve yapılan çalışma hakkında personele bilgi
verir. 4 çeşit güvenlik kartı vardır:
• ’’Tehlike, dokunma !’’ kartı
• ‘‘Dokunma, çalışma var !’’(yardımcı tehlike) kartı
• ‘‘Dikkat, gerilim altında çalışma var !’’ kartı
• ‘‘Özel durum’’ kartı

112. 112
GÜVENLİK KARTLARI (devam)
‘‘TEHLİKE, DOKUNMA !’’
KARTI (ANA KART)
• Servis dışı edilen teçhizat
üzerinde herhangi bir çalışma
yapılacaksa,
• gerekli bilgiler yazılarak, bu
teçhizatı gerilim altına alabilecek
kesicilerin uzaktan kumanda
butonları üzerine asılır.

113. 113
GÜVENLİK KARTLARI (devam)
‘‘DOKUNMA,ÇALIŞMA VAR KARTI !’’
(YARDIMCI TEHLİKE KARTI)
• Servis dışı edilen teçhizat üzerinde
herhangi bir çalışma yapılacaksa, bu
teçhizatı gerilim altına alabilecek;
• - Kesicilerin yakından kumanda
butonlarına,
• - Ayırıcıların yakından
kumanda kollarına,
• - Ayırıcıların uzaktan kumanda butonuna
veya pozisyon gösterme butonlarına
gerekli bilgiler yazılarak asılır.

114. 114
GÜVENLİK KARTLARI (devam)
‘‘DİKKAT GERİLİM ALTINDA
ÇALIŞMA !’’ KARTI
Gerilim altında çalışma yapılacak
teçhizatın gerilimli kesicilerinin
uzaktan kumanda butonuna
asılır.

115. 115
GÜVENLİK KARTLARI (devam)
ÖZEL DURUM KARTI
• Arızalı (ve üzerinde çalışma
yapılmayan) veya herhangi
bir nedenle servise alınması
istenmeyen teçhizatı gerilim
altına alabilecek;
• Kesicilerin ve ayırıcıların
uzaktan ve yakından
kumanda butonları üzerine
asılır.

116. 116
Güvenlik Kartları; bakım, tamirat, arıza vs. gibi
nedenlerle servis dışı edilmiş teçhizat üzerinde
çalışacak personelin güvenliğini sağlamak,yanlış
manevrayı önlemek ve teçhizatı korumak için
kullanılması zorunlu kartlardır.
Güvenlik kartları kesinlikle silinmez kalemle
doldurulacak ve her kart sadece bir kez kullanılarak
en az 1 yıl süre ile saklanacaktır.
Üzerinde kesinlikle silinti kazıntı bulunmayacaktır.

117. •
•ELEKTRİK TESİSLERİ
117

118. 118
• Elektrik kuvvetli akım tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar
ve eşyalar için bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma
vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin
üretilmesini, özelliğinin değiştirilmesini,
biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve
• mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb.
enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını
sağlayan tesislerdir.
• Elektrik iç tesisleri: Yapıların içinde veya bu yapılara
ek olarak kurulmuş tesisler dışındaki her türlü alçak
gerilim tesisleri, evlere ait, bağ, bahçe tesisleri,
sürekli tesislerin işletmeye açılmasına kadar
kurulmuş geçici tesisler..
Elektrik Tesisleri

119. Așağıdaki elektrik tesisleri elektrik iç tesisi sayılır
• a) Sürekli elektrik tesisleri: Yapıların ya da kümelerinin içinde, bitișiğinde ya
da bu yapılara ek olarak bunların dıșında sürekli kullanılmak için kurulan
asansör tesisleri dıșındaki alçak gerilimli her türlü tesislerdir. Yapıların iç
aydınlatma, kuvvet, çağırma, alarm, arama, yıldırımlık, akü, hoparlör, anten,
telefon ve televizyon tesisleriyle, bu yapıların bahçe aydınlatma tesisleri ve
yukarıda açıklanan tesislerin dıșarıda kurulan bölümleri.
• b) Tesis yaptıran kimsenin arazisi ile sınırlı enerji nakil hattı içermeyen,
bağımsız alçak gerilimli elektrik tesisleri : (bir ev, bağ veya bahçenin yalnızca
kendi gereksinimlerini karșılamak için tahsis edilecek motopomp tesisi ve
benzeri tesisler)
• c) Geçici elektrik tesisleri : Geçici elektrik tesisleri yukarıda (a) ve (b)
maddelerinde açıklanan tesislere bağlanmıș olan yapıların içinde ya da
dıșında, sürekli tesisin ișletmeye açılmasına kadar kullanılmak için geçici
olarak kurulan ve sürekli olarak kullanılmayan alçak gerilimli her türlü
tesislerdir. Lunapark, panayır gibi tesisler ve șantiyeler geçici tesis sayılır.
119

120. 120
ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM
TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
• Bu Yönetmelik 30 Kasım 2000 tarih ve 24246
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir.

121. 121
Aşağıdaki tesisler E.K.A. Tesisleri Yönetmeliği’nin
kapsamına girmez
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamındaki tesisler,
- Elektrikle işleyen taşıtlara ilişkin besleme ve cer hatları,
- Maden işletmelerindeki elektrik tesisleri.

122. 122
• E.K.A.T.Y. Madde 59 : Kuvvetli akım tesislerine
meslekten olmayan kimselerin girmesine ve özel
gereçler olmadan bunlara dokunulmasına izin verilmez.
• Ayrıca tesislerin girişinde işletme personeli için gerekli iş
güvenliği malzemeleri hazır bulundurulacaktır.
• Bu tesisler herhangi bir nedenle geçici olarak herkesin
girmesine açık tutulursa, meslekten olmayanların
tehlikeye uğramasını önleyecek önlemler alınacaktır.

123. 123
Tüm yüksek gerilimli kuvvetli akım tesislerinde teknik
konulardan sorumlu elektrik mühendisi olmalıdır.
154 kV ve daha büyük gerilimli kuvvetli akım tesislerinde
işletme sorumlusu olarak en az bir elektrik mühendisi
bulundurulmalıdır.
Bu Mühendisin iş güvenliği ve iş emniyeti açısından
sorumluluğu, tesiste uyulması gereken iş güvenliği
yöntemlerini tespit etmek, emniyetli bir işletme için uyulması
gerekli kuralları belirlemek ve gerekli araç gereçleri tespit
ederek söz konusu kurallara uyulması yönünde denetlemeler
yapmaktır. Kuvvetli akım tesislerinde yapım, bakım ve işletme
esnasında işi yapan elemanın kişisel hatalarından oluşacak
kazalarda işletme sorumlusu mühendise hukuki sorumluluk
yüklenemez. E.K.A.T. Yönt., Md 60)

124. 124
Yüksek gerilim hücreleri ve Alçak gerilim pano odalarında
en az 250 Iux,
transformatör odalarında en az 150 Iux aydınlık düzeyini
sağlamalıdır.
Transformatör merkezlerinde her bir mahalde yeterli sayıda
(en az bir adet) akümülatörlü acil durum lambası veya
yeterli kapasitede akümülatör var ise aküden beslenen
aydınlatma lambaları bulunmalıdır. (E.K.A.T. Yönetmeliği,
Md. 23)

125. 125
YÜKSEK GERİLİM ALTINDAKİ İŞLERİN
YAPILMASI
- ÇALIŞMA MÜSADELERİ DÜZENLENMELİ
-TESİSE GELEN BESLEME KAYNAKLARI DEVRE DIŞI
OLMALI
- UYARI LEVHALARI ASILMALI
- GERİLİMİN YOKLUĞU KONTROL EDİLMELİ
- TOPRAKLAMA VE KISA DEVRE YAPILMALI
- ÇALIŞMA YERİ SINILANDIRILMALI

126. 126
KUVVETLİ AKIM TESİSLERİNDE
YAPILACAK BAKIM-ONARIM
ÇALIŞMALARI SIRASINDA
ÇALIŞANLARIN HAYATININ
KORUNMASI AÇISINDAN
MUTLAKA ALINMASI GEREKEN
ÖNLEMLER

127. 127
ÖNLEMLER
• GERİLİMİN KESİLMESİ
• (Kesicilerin, Ayırıcıların açılması)
• TEKRAR GERİLİM VERİLMESİNİN ÖNLENMESİ
(İkaz kartlarının ve güvenlik kilitlerinin asılması)
• ÇALIŞILACAK YERDE GERİLİM OLMADIĞININ KONTROLU
(Ölçü ve gösterge cihazları ile kontrol)

128. 128
ÖNLEMLER (devam)
• ÇALIŞILAN BÖLÜME YAKIN YERLERDE, İŞLETME
ESNASINDA GERİLİM ALTINDA BULUNMASI GEREKLİ
BAŞKA BÖLÜMLER VARSA, BU BÖLÜMLERDEKİ
GERİLİMLİ KISIMLARA DOKUNMAYI ÖNLEYECEK
ÖNLEMLER ALINMALIDIR.
(KISA DEVRE VE TOPRAKLAMA YAPMAK gibi)
YÜKSEK GERİLİM TESİSLERİNDE VE HAVAİ HATLARDAKİ
ÇALIŞMALAR, BİRİ İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİNİ
ALDIRMAK VE İZLEMEKLE GÖREVLİ OLAN, EN AZ İKİ
KİŞİDEN OLUŞAN EKİP TARAFINDAN YAPILMALIDIR

129. 129
PARLAYICI - PATLAYICI
ORTAMLARDA ALINACAK
ÖNLEMLER

130. 130
Elektrik motorları
Parlayıcı, patlayıcı maddelerin üretildiği, kullanıldığı ya da
elden geçirildiği yerlerle,
çalışmalar sırasında parlayabilen ve patlayabilen gaz, buhar,
toz veya benzerlerinin çıktığı yerlerde bulunan
elektrik motorlarının besleme kablolarının kumanda tertibatı
ile termik starterleri, akım kesicileri, komütatörleri, röleleri,
dirençleri ve benzeri tertibatı
ateşe dayanıklı ve izole edilmiş oda veya hücreler
içine yerleştirilmelidir.

131. 131
Transmisyon tertibatındaki miller ve yataklar
statik elektriğe karşı topraklanmalı, kayışla
kasnak arasına ve kayışın kasnağı terk ettiği
kısmın her iki tarafına topraklanmış metal taraklar
uygun şekilde konmalıdır.

132. 132
Ark veya kıvılcım çıkaran elektrik motorları
parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı madde bulunan
ortamlarda kullanılmamalıdır.

133. 133
Alev sızdırmaz teçhizat:
Parlayıcı maddelerin bulunduğu
işyerlerindeki elektrik motorları alev
sızdırmaz tam kapalı tipten olmalıdır .

134. 134
Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin
bulunduğu yerlerle bu maddelerin
yakınındaki yerlerde
- Statik elektrik yüklerinin meydana gelmesine karşı
nemlendirme, topraklama, iyonizasyon vb. gibi uygun
tedbirler alınmalıdır.
- Statik elektriği iletmeyen malzemelerin kullanılmasından
mümkün olduğu kadar kaçınılmalıdır.

135. Kıvılcım çıkarmayan bazı el aletleri

136. 136
Sıvı parlayıcı ve patlayıcı maddelerin çok büyük akış
hızları ile doldurulup boşaltılmasından, sıçrama ve yüksek
basınçla doldurulmalarından kaçınılmalıdır.
Parlayıcı sıvıların konulduğu bütün depolar ve boru
donanımları, boru bağlantıları statik elektriğe karşı uygun
şekilde topraklanmalıdır.
Depoların ve kapların parlayıcı sıvılarla doldurulması ve
boşaltılmasında araç ile depo arasında topraklama hattı
bağlantısı ve köprüleme yapılmalı, statik elektriğe karşı
tedbirler alınmalıdır.

137. 137
7
TOPRAKLAMA KABLOSU
TOPRAK ELEKTRODU
KÖPRÜLEME KABLOSU
PARLAYICI, TUTUŞUCU SIVILAR BİR KAPTAN DİĞERİNE AKTARILIRKEN
TEHLİKELİ STATİK ELEKTRİK YÜKÜ BİRİKİMİNİ ÖNLEMEK İÇİN YAPILIR
Kaplarda Köprüleme ve Topraklama
(Statik Elektrik)

138. 138
Lastik tekerlekler üzerinde hareket
eden tankerler yüklü oldukları statik
elektrikten tamamen arındırılmadıkça
dolum yerlerine sokulmamalıdır.

139. 139
Öğütülerek toz haline getirilmiş
maddelerin pnömatik
konveyörlerle taşındığı hallerde;
statik elektriğe karşı konveyörün
metal boruları bütün hat boyunca
birbirine iletken bağlantılı olmalı
ve topraklanmalı,
Titan, Alüminyum ve Magnezyum
ince tozlarının taşındığı yerlere
statik elektrik detektörleri veya
benzeri uygun tertibat
konulmalıdır.

140. 140
Statik elektik birikmelerine karşı,
gerekli yerlere statik elektrik yük
gidericileri ve nötralizatörler
konulmalı veya uygun diğer tedbirler
alınmalıdır.
Tabanca boyası yapılan tesislerde
boyanacak veya verniklenecek metal
parçalar, boyama hücrelerinin bütün
metal kısımları ile davlumbazlar,
kaplar, emme tertibatı ve boya
tabancaları uygun şekilde
topraklanmış olmalıdır.

141. 141
Alev geçirmez cihazların
kullanılmasından önce, imalatçı ve
satıcı müesseselerden bu cihazların
gerektiği gibi olduklarına dair
belgeler alınmalıdır.
Alev geçirmez cihazların üzerinde
yapılacak herhangi bir onarım veya
değişiklik bu cihazların ilk güvenlik
durumlarını bozmayacak veya
azaltmayacak şekilde yapılmalıdır.

142. 142
Teçhizatın korunması
Mekanik bir etkiye maruz kalması muhtemel olan
yerlerdeki kablolar zırhlı olmalıdır.
Alev sızdırmaz cihaz veya teçhizatın madenî
gövdesi ile kabloların madenî kılıfları ve boruları
arasındaki elektrik bağlantısı lehim kaynağı veya
uygun manşonlar kullanılarak yapılmalıdır.

143. 143
Parlayıcı, patlayıcı ortamlarda
sigortalar daima tehlike bölgesi dışına
konmalıdır.
Bunun sağlanamadığı hallerde,
sigortalar alev geçirmez kutular içinde
bulunmalı ve bu kutular gerilim
kesilmeden açılmamalıdır.
Bu gibi kutular üzerinde, bu hususu
belirten ikaz yazıları bulunmalıdır.

144. 144
Parlama ve patlama tehlikesi oluşturabilen
organik tozun meydana geldiği, taşındığı,
aktarıldığı ve çalışıldığı yerlerde;
-elektrik motor ve jeneratörleri toz geçirmez etanş tipten
olmalı veya
-devamlı olarak temiz hava basılan tecritli hücrelerde
bulundurulmalıdır.
Motorların uzaktan kumanda edildiği hallerde;
-kumanda düğmeleri toz geçirmez tipten imal edilmiş
olmalı
- veya toz geçirmeyen ayrı bir odada bulunmalıdır.

145. 145
Exproof/explosion proof: patlamaya karşı
korumalı, alev veya kıvılcım geçirmez.
Etanş,etanj/étanche: su, nem, toz geçirmez.

146. 146
Isınan havanın hareketi sırasında olaşan sese de gök
gürültüsü denir.
Minareler, kuleler, fabrika bacaları, tepeler, yüksek binalar
ve ağaçlara yıldırım düşme olasılığı daha fazladır.
Bulutta oluşan büyük miktardaki elektrik yükü bir iletkenle
toprağa akıtılırsa, yıldırımın zararından korununmuş olur.
Bunu sağlamak için kullanılan araca yıldırımsavar
(paratoner) denir.
Yıldırımdan
Korunma

147. Yıldırım
Yıldırım ve şimşek olayları benzer şekilde gelişse de
birbirinden farklı anlamlar taşıyan iki kavramdır. Elektrik
boşalması iki bulut arasında oluşuyorsa şimşek, bulut ve yer
arasında gerçekleşiyorsa yıldırım olarak isimlendirilir. Hava
normal şartlarda çok iyi bir yalıtkandır. Fakat zıt elektrik
yüklerinin belli bir değere ulaşması elektrik boşalmalarını
gerçekleştirecek kadar arttığında hava plazma özelliğine
kavuşur ve ısınmayla birlikte iletkenlik özelliği kazanır. Bu
sıcaklık 28.000 °C'e kadar çıkabilir.

148. 148
Çıplak hava hatları;
-Tehlike alanına girmeden son bulmalı
ve
-bunların uçlarında dış aşırı gerilim
yükselmelerine karşı uygun koruyucu
(parafudr gibi) cihazlar bulundurulmalıdır.

149. 149

150. 150
- Parlayıcı, patlayıcı, yanıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin
üretildiği, işlendiği ve depolandığı yerler,
- yağ, boya veya diğer parlayıcı sıvıların bulunduğu
binalar, yüksek bacalar,
- yüksek binalar ile üzerinde direk veya sivri çıkıntılar
yahut su depoları gibi yüksek yerler bulunan binalar,
Yıldırıma karşı yürürlükteki mevzuatın
öngördüğü sistemlerle donatılmalıdır.
Hava hatları ise uygun kapasitedeki parafudrlar
ile korunmalıdır.

151. 151
- Tamamen çelik konstrüksiyon binalarla
- saç ve borulardan imal edilmiş tank ve benzeri çelik
depoların
yeterli bir topraklamaya tabi tutulması ve bu
hususun yetkili teknik eleman tarafından kontrol edilerek
yeterliliğinin belgelendirilmesi zorunludur.
Paratonerler ve yıldırıma karşı kullanılan diğer koruyucu
tertibat en az yılda 1 defa ehliyetli elektrikçiye kontrol
ettirilmeli, düzenlenen belge işyerinde bulundurulmalıdır.

152. Elektrik Tesislerinde
Güvenlik Mesafeleri
Tabloları
152

153. 153
Hava hattı iletkenlerinin en büyük salgı durumunda üzerinden geçtikleri yerlere
olan en küçük düşey uzaklıkları:
İletkenlerin üzerinden geçtiği
yer
Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme
gerilimi (kV)
0-1(1 dahil) 1-17,5 36 72,5 170 420
En küçük düşey uzaklıklar (m)
Üzerinde trafik olmayan sular (suların
en kabarık yüzeyine göre)
4,5* 5 5 5 6 8,5
Araç geçmesine elverişli çayır, tarla,
otlak vb.
5* 6 6 6 7 9,5
Araç geçmesine elverişli köy ve şehir
içi yolları
5,5* 7 7 7 8 12

154. Şehirlerarası karayolları 7 7 7 7 9 12
Ağaçlar 1,5 2,5 2,5 3 3 5
Üzerine herkes tarafından çıkılabilen
düz damlı yapılar
2,5 3,5 3,5 4 5 8,7
Üzerine herkes tarafından çıkılmayan
eğik damlı yapılar
2 3 3 3,5 5 8,7
Elektrik hatları 2 2 2 2 2,5 4,5
Petrol ve doğal gaz boru hatları 9 9 9 9 9 9
Üzerinde trafik olan sular ve kanallar (bu uzaklıklar
suların en kabarık düzeyinden geçebilmeli
taşıtların en yüksek noktasından
ölçülmelidir.)
4,5 4,5 5 5 6 9
İletişim (haberleşme) hatları 1 2,5 2,5 2,
5
3,5 4,5
Elektriksiz demiryolları (ray demirinden
ölçülmelidir)
7 7 7 7 8 10,5
Otoyollar 14 14 14 14 14 14

155. 155
Gerilim altındaki iletkenlere mutlak yaklaşma mesafesi
Volt Volt Santimetre (cm.)
650 1.500 30
1.500 50.000 50
50.000 150.000 120
150.000 250.000 200
250.000 420.000 350
Elektrik Tesislerinde Güvenlik

156. 156
Hava hattı iletkenlerinin en büyük salınımlı durumda
yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın izin verilen en yüksek
sürekli işletme gerilimi
KV
Yatay uzaklık
m
0-1 (1 dahil) 1
1-36 (36 dahil) 2
36-72,5 (72,5 dahil) 3
72,5-170 (170 dahil) 4
170-420 (420 dahil) 5

157. Hava hattı iletkenlerinin ağaçlara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın izin verilen en yüksek
sürekli işletme gerilimi KV
Yatay uzaklık Metre
0-1 (1 dahil) 1
1-170 (170 hariç) 2,5
170 3,0
170-420 (420 dahil) 4,5

158. GERİLİMLER GÜVENLİK MESAFESİ
• 50 – 3.500 V 30 cm
• 3.500 – 10.000 V 60 cm
• 10.000 – 50.000 V 90 cm
• 50.000 – 100.000 V 150 cm
• 100.000 – 250.000 V 300 cm
• 250.000 – 400.000 V 450 cm
GERİLİMLİ HATLARDA 2 hat
arasındaki asgari GÜVENLİK
MESAFELERİ

159. 159
YAPI İÇİNDEKİ TESİSLERDE EN
KÜÇÜK GÜVENLİK AÇIKLIKLARI
Gerilim Uzaklık
6 KV 230 mm
10 KV 270 mm
15 KV 320 mm
30 KV 490 mm
(En az 1800 mm yüksekliğinde tel kafes düzenler ve tel
kafes kapılar kullanıldığında gerilim altındaki parçalar ile
tel kafes arasındaki asgari mesafeler )

160. 160
• Elektrik Enerji Tesisleri Proje Yönetmeliği
( Resmi gzt. 09.12.1978/16484 )
• Elektrik İç Tesisler Yönetmeliği
(16.06.2004/25494)
• Elektrik ile ilgili Fen Adamlarının Yetki ve
Sorumlulukluları Hakkında Yönetmelik.
( 11.11.1989/20339 ) (Değişiklik: RG.: 09.02.2012
28199)
• Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği
( 30.11.2000/24246 )
• Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği
(21.08.2001/24500 )
Elektrikle İlgili Mevzuat

161. 905) El ulaşma uzaklığı normal olarak girilip çıkılan yerlerde insan elinin,
yardımcı bir araç kullanmadan her yönde ulaşabileceği uzaklıklardır. Bu
uzaklıklar, basılan yüzeyden başlayarak yukarıya doğru .......... m. aşağıya ve
yanlara doğru .................. m. varsayılır.
A) 2.5- 1.5
B) 2.5- 1.25
C) 2- 1.25
D) 2- 1.5
Yukarı 2.5 metre,aşağı ve yanlara 1.25
metre
B

162. 906) Tehlikeli Gerilimin Etkin değeri kaç voltun üstündedir?
A)50
B)100
C)220
D)1000
A
Alçak Gerilim : Etken değeri 1000 volt yada 1000 voltun altında olan gerilimdir.
Yüksek Gerilim : Etken değeri 1000 voltun üstünde olan gerilimdir.
Tehlikeli Gerilim : Etkin değeri 50 voltun üstünde olan gerilimdir.

163. 908) Küçük Gerilim , bir yalıtım hatasında yüksek dokunma gerilimi baş
göstermemesi için, anma gerilimleri ............................ volta kadar olan
akım devrelerinin topraklanmadan çalıştığı bir korunma tedbiridir.
A)220
B)100
C)50
D)42D

164. 913)Gerilim altında bulunan bölümlere dolaylı olarak dokunmaya karşı
korunmak için alınan tedbirlerde hangileridir?
I. küçük gerilim
II. sıfırlama
III. koruyucu ayırma
IV. Koruyucu yalıtma
V. koruma topraklaması
A)I ,III ve V
B)II,III ve V
C)I,III,IV ve V
D)HEPSİD
Koruyucu yalıtma, küçük gerilim, koruma topraklaması, sıfırlama, koruma hat
sistemi, hata gerilimi koruma bağlaması, hata akımı koruma bağlaması ve koruyucu
ayırma

165. 922)Parlayıcı Patlayıcı ve Yanıcı maddelerin imal edildiği işlendiği veya
depolandığı yerler yağ, boya ve diğer parlayıcı sıvıların bulunduğu binalar
ile üzerinde direk veya sivri çıkıntılar yahut su depoları gibi yüksek yerler
bulunan binalar yıldırıma karşı yürürlükteki yönetmelik ve şartnamelere
göre yapılacak yıldırımlık tesisatı ile hava hatları ise uygun kapasitedeki
…………………….. ile korunacaktır.
A)Sigorta
B)Parafudr
C)Paratoner
D) Koruyucu ayırma
C

166. 934)Doğru akımda tehlikeli gerilim kaç volt olarak kabul edilmektedir?
A)36V
B)50V
C)80V
D)120VD
Tehlikeli gerilim alternatif akımda 50 volt, doğru akımda ise 120 volttur.

167. 935)Birbirini izleyen iki direk arasındaki açıklık, çıplak iletkenler için .........
m'yi, yalıtılmış iletkenler için .......... m'yi aşan hatlara büyük aralıklı hatlar
denir.
A)50-60
B)75-150
C)100-200
D)250-500
A

168. 960)1 - 36 kV'luk hava hattı iletkenlerinin en büyük salınımlı durumda
yapılara olan en küçük yatay uzaklığı ne kadardır?
A)1 m
B)2m
C) 3,5 m
D)5m
B
Haltın izin verilen en yüksek binalara yatay uzaklık metre
sürekli işletme gerilimi (kV)
0 - 1 ............................................. ............................... 1
1 - 36 ..........................................................................2
36 -72,5 ......................................................................3
72,5 -170 ................................................................4
170 -420 .................................................................5

169. 961)150 kV'luk hava hattı iletkenlerinin ağaçlara olan en küçük
yatay uzaklıkları kaç metredir?
A) 1
B)2,5
C) 3
D) 4,5
Haltın izin verilen en yüksek ağaçlara yatay uzaklık
metre
sürekli işletme gerilimi (kV)
0 - 1 ................................................................ 1
1 - 170
....................................................................2.5
170 .........................................................................3
170 -420 .........................................................4.5
B

170. 962)(ARALIK 2013 A SINIFI)Elektrik akımına maruz kalan bir insan,
hangi değerden sonra bu akımı hissetmeye başlamaktadır?
A) 0.01Ma
B) 1 mA
C) 3 mA
D) 30 A
A

171. 964(ARALIK 2013 A SINIFI) Aşağıdakilerden hangisi elektrikli el aletleri ile
ilgili iş güvenliği tedbirlerinden değildir?
A)Küçük gerilim ile çalıştırmak
B)1/1 oranlı ve sargıları birbirinden ayrı güvenliktransformatörü ile çalıştırmak
C)Statik yük birikmesini önlemek için elektrikli aletleri nemlendirmek
D)Kaçakların zararlı bir seviyeye gelmesinden önce, alete gelen elektrik
devresini kesen güvenlik otomatikleri ile kullanmak
C

172. 965(ARALIK 2013 B SINIFI) Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri
Yönetmeliği’nde yüksek gerilim nasıl tanımlanmıştır?
A)Etkin değeri 10 voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir.
B)Etkin değeri 20 voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir.
C)Etkin değeri 50 voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir.
D)Etkin değeri 1000 voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir.D

173. 968(ARALIK 2013 C SINIFI) Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri
Yönetmeliği’nde tehlikeli gerilim nasıl tanımlanmıştır?
A)Etkin değeri, alçak gerilimde 50 voltun üstünde olan gerilim
B)Etkin değeri, alçak gerilimde 5 voltun üstünde olan gerilim
C)Etkin değeri, alçak gerilimde 500 voltun üstünde olan gerilim
D)Etkin değeri, alçak gerilimde 1000 voltun üstünde olan gerilim
A

174. 970(ARALIK 2013 C SINIFI) Elektrik gerilimi aşağıdakilerden hangisi ile
ölçülür?
A) Termometre
B) Direnç ölçer
C) Barometre
D) VoltmetreD

175. 971(AĞUSTOS 2013 A SINIFI)
I- Elektrik akımının/geriliminin kesilmesi
II- İletkenlerin kısa devre edilmesi
III- İletkenlerin topraklanması
Yeraltı kablolarında yapılacak bir çalışmada, yukarıdaki işlemlerden
hangilerinin yapılması gereklidir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I, II ve IID

176. 972(AĞUSTOS 2013 A SINIFI)
I- Topraklama devresi, düşük dirençli iletkenden yapılmış olmalıdır.
II- Topraklama devresi, yüksek dirençli iletkenden yapılmış olmalıdır.
III- Topraklama devresi meydana gelebileceken büyük hata akımı dikkate
alınarak ölçülendirilmelidir.
IV- Topraklama devresi meydana gelebileceken küçük hata akımı dikkate
alınarak ölçülendirilmelidir.
Yukarıdakilerden hangileri doğrudur?
A) I ve III
B) II ve IV
C) II ve III
D) I ve IV
A

177. 973(AĞUSTOS 2013 A SINIFI)Depoların parlayıcı sıvılarla
doldurulmasında, araç ile depo arasında topraklama hattı bağlantısı
yapılmasının amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A)Çalışanları elektrik çarpmalarına karşı korumak
B)Depoları korozyona karşı korumak
C)Aracın elektrik sistemini korumak
D)Statik elektriklenmeyi önlemekD

178. 974(AĞUSTOS 2013 B SINIFI)
I- 1/1 oranlı ve sargıları birbirinden ayrı güvenlik transformatöründen
(ayırıcı transformatör) elde edilen gerilim ile çalıştırılacaktır.
II- Güvenlik transformatörü kullanılması hâlinde, çıkış devresine birden
fazla elektrikli el aleti bağlanabilir.
III- Küçük gerilim ile çalıştırılacaktır.
IV- Özel olarak imal edilmiş, iki yalıtkanlı olacaktır.
İnşaat şantiyeleri ile diğer açık çalışma yerlerinde kullanılan elektrikli el
aletleri için yukarıdakilerden hangileri doğrudur?
A) II ve III
B) I, III ve IV
C) I, II ve IV
D) I, II, III ve IV
B

179. 975(AĞUSTOS 2013 B SINIFI)Toprak kaçak akım şalterleri için
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A)Statik yük birikmesini önler.
B)Sigortanın işlevini de yerine getirir.
C)Toprak kaçak akım şalterleri kullanılan şebekede topraklamaya gerek
kalmaz.
D)Fazdan gelen akımın nötrden giden akıma eşit olup olmadığını kontrol
ederek kaçak akım tespiti yapar
D

180. 976(AĞUSTOS 2013 B SINIFI) Aşağıdakilerden hangisi parlayıcı ve
patlayıcı maddelerin bulunduğu yerlerde statik elektrik yüklerinin
meydana gelmesine karşı alınabilecek güvenlik önlemlerinden değildir?
A)Topraklama
B)İyonizasyon
C)Nemlendirme
D)Ayırıcı transformatör (güvenlik transformatörü)D

181. 977(AĞUSTOS 2013 B SINIFI) Aşağıdakilerden hangisi fiş-priz sistemleri
ile ilgili güvenlik önlemlerinden değildir?
A)Kırık ve çatlak fiş-prizler kullanılmamalıdır.
B)Ara fiş-priz düzenlerinin yalıtkan düzenekleri uygun şekilde korunmalıdır.
C)Topraklama kontak elemanları akım kontak elemanlarından sonra
bağlantıyı sağlamalıdır.
D)Fişler, aynı tesiste kullanılan farklı gerilimler için kullanılan prizlere
sokulmayacak yapı ve özellikte olmalıdır
C

182. 978(AĞUSTOS 2013 C SINIFI) Elektrik akımı aşağıdakilerden hangisi ile
ölçülür?
A) Barometre
B) Voltmetre
C) Ampermetre
D) Direnç ölçer
C

183. 983(MAYIS 2013 B SINIFI)Alternatif akım elektrik çarpması
tehlike sınırı aşağıdakilerden hangisidir?
A) 30 V
B) 40 V
C) 50 V
D) 60 V
C

184. 986(EKİM 2012 A SINIFI)
I- Büyüklüğü 20 mA’den fazla olan akımlar kalpte elektrik dengesinin
bozulmasına yol açabilir.
II- İnsanın hissedebileceği akım, 0,01 mA’dan başlamaktadır.
III- Büyüklüğü 5 mA’e kadar olan akımlar hiçbir tehlike
oluşturmamaktadır.
Elektrik akımının insan vücuduna etkileri açısından yukarıdakilerden
hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) I ve II
C) I ve III
D) I, II ve II
B

185. 988(EKİM 2012 B SINIFI)
Aşağıdakilerden hangileri kuvvetli akım tesislerinde yapılacak bakım-
onarım çalışmaları sırasında çalışanların hayatının korunması açısından
alınması gereken önlemlerden değildir?
A)Gerilimin kesilmesi
B)Kısa devre etme ve topraklama
C)Tekrar gerilim verilmesinin önlenmesi
D)Gerilimin tehlikeli gerilim değerinin altına düşürülmesiD