Bilimsel Araştırmalar İçin Etik Kurul Formu Doldurma

1. Etik Kurul Formu Doldurmada Dikkat
Edilecek Noktalar
Uzm. Psk. Gizem TURGUT

2.  A İle B Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Çok temel bir araştırma modelidir. Bir
bağımsız bir bağımlı değişken içerir.  Proje ve lisans tezlerinde tercih edilir.
A ve B niceliksel ve sürekli bir değişken olabilir.
ÖRNEK: Depresyon Düzeyi İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi 
ÇiftYönlü Bir İlişki mevcuttur.
ÖRNEK: Yaş İle Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi  Yaş’ın
Depresyon Düzeyi üzerindeki etkisi araştırılmaktadır. Tek yönlü bir ilişki mevcuttur.
A kategorik bir değişken ve B niceliksel ve sürekli bir değişken olabilir. Bu durumda
B’nin sonuçlarının A’nın kategorilerine göre farklılaşıp farklılaşmadığına bakılır.
ÖRNEK: Cinsiyet İle Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi 
Depresyon Düzeyinin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığına bakılır. Tek yönlü
bir ilişki mevcuttur.

3.  A İle B Arasındaki İlişkide C’nin Etkisi/Rolü: Bir bağımsız, bir bağımlı bir de biçimlendirici değişkenden oluşan bir modeldir. C hem
niceliksel ve sürekli bir değişken olabilir hem de kategorik bir değişken olabilir.Yüksek lisans tezlerinde ve makalelerde tercih edilir.
A, B ve C niceliksel ve sürekli değişkenler olabilir.
ÖRNEK: Depresyon Düzeyi İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkide Sosyal Beğenilirlik Kaygısının Etkisi/Rolü  A ve B arasındaki ilişki çift
yönlü bir ilişkidir. Önce çift yönlü ilişkinin istatistiksel açıdan anlamlılığı sorgulanır. Eğer anlamlılık söz konusu ise C’nin Etkisi araştırılır.
C’nin etkisi araştırılırken tek yönlü bir ilişki mevcuttur.
ÖRNEK: Depresyon Düzeyi İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkide Yaş’ın Etkisi/Rolü  A ve B arasındaki ilişki çift yönlü bir ilişkidir. Önce
çift yönlü ilişkinin istatistiksel açıdan anlamlılığı sorgulanır. Eğer anlamlılık söz konusu ise C’nin Etkisi araştırılır. C’nin etkisi araştırılırken tek
yönlü bir ilişki mevcuttur.
A kategorik,B niceliksel ve sürekli C de kategorik bir değişken olabilir.
ÖRNEK: Cinsiyet İle Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkide Eğitim Düzeyinin Etkisi/Rolü  A ile B arasındaki ilişkide tek yönlü bir ilişki
mevcuttur. Önce A ile B arasındaki ilişkinin istatistiksel açıdan anlamlı olup olmadığına bakılır. Eğer anlamlılık söz konusu ise C’nin etkisi
araştırılır.
A kategorik,B niceliksel ve sürekli C de niceliksel ve sürekli bir değişken olabilir.
ÖRNEK: Cinsiyet İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkide Özgüven Düzeyinin Etkisi/Rolü  A ile B arasındaki ilişkide tek yönlü bir ilişki
mevcuttur. Önce A ile B arasındaki ilişkinin istatistiksel açıdan anlamlı olup olmadığına bakılır. Eğer anlamlılık söz konusu ise C’nin etkisi
araştırılır.

4.  A’nın B’ye Etkisinde C’nin Aracı Olarak Rolünde D’nin Etkisinin İncelenmesi  Bir
bağımsız, bir bağımlı, bir ara bir de biçimlendirici değişken içeren daha komplike
bir modeldir.  Doktora tezlerinde ve uluslararası araştırmalarda tercih edilir.
A, B, C ve D niceliksel ve sürekli değişkenler olabilir.
ÖRNEK: Özgüven Düzeyinin Öz Etkililik – Yeterlilik Düzeyine Etkisinde Sosyal
Beğenilirlik Kaygısının Aracı Olarak Rolünde Yaşın Etkisinin İncelenmesi  Tek
yönlü bir ilişki mevcuttur. A ile B arasındaki ilişki çift yönlü olarak test edilir. A ile B
arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı çıkması durumunda A bağımsız B
bağımlı değişken olarak alınır ve A ile B arasındaki neden – sonuç ilişkisine bakılır.
Daha sonra A ile C arasındaki ilişkiye neden – sonuç ilişkisi açısından bakılır. Eğer A
ile C arasındaki neden – sonuç ilişkisi istatistiksel olarak anlamlı ise A ve C’nin
birlikte B’ye olan etkisine bakılır. Eğer sonuç anlamlı ise D’nin Etkisi incelenirken A,
C ve D’nin B’ye olan etkisine bakılır.

5.  A’nın B’ye Etkisinde C’nin Aracı Olarak Rolünde D’nin Etkisinin İncelenmesi  Bir
bağımsız, bir bağımlı, bir ara bir de biçimlendirici değişken içeren daha komplike
bir modeldir.  Doktora tezlerinde ve uluslararası araştırmalarda tercih edilir.
A, B ve C niceliksel ve sürekli D ise kategorik bir değişken olabilir.
ÖRNEK: Özgüven Düzeyinin Öz Etkililik – Yeterlilik Düzeyine Etkisinde Sosyal
Beğenilirlik Kaygısının Aracı Olarak Rolünde Cinsiyetin Etkisinin İncelenmesi  Tek
yönlü bir ilişki mevcuttur. A ile B arasındaki ilişki çift yönlü olarak test edilir. A ile B
arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı çıkması durumunda A bağımsız B
bağımlı değişken olarak alınır ve A ile B arasındaki neden – sonuç ilişkisine bakılır.
Daha sonra A ile C arasındaki ilişkiye neden – sonuç ilişkisi açısından bakılır. Eğer A
ile C arasındaki neden – sonuç ilişkisi istatistiksel olarak anlamlı ise A ve C’nin
birlikte B’ye olan etkisine bakılır. Eğer sonuç anlamlı ise D’nin Etkisi incelenirken A
ve C’nin birlikte B’ye olan etkisinin D’nin kategorilerine göre farklılaşıp
farklılaşmadığına bakılır.

6.  A’nın B’ye Etkisinde C’nin Aracı Olarak Rolünde D’nin Etkisinin İncelenmesi  Bir
bağımsız, bir bağımlı, bir ara bir de biçimlendirici değişken içeren daha komplike
bir modeldir.  Doktora tezlerinde ve uluslararası araştırmalarda tercih edilir.
A kategorik, B ve C niceliksel ve sürekli D ise kategorik bir değişken olabilir.
ÖRNEK: Eğitim Düzeyinin Öz Etkililik – Yeterlilik Düzeyine Etkisinde Sosyal
Beğenilirlik Kaygısının Aracı Olarak Rolünde Cinsiyetin Etkisinin İncelenmesi  Tek
yönlü bir ilişki mevcuttur. B’nin A’nın kategorilerine göre anlamlı olarak farklılaşıp
farklılaşmadığına bakılır. Farklar istatistiksel olarak anlamlı çıkarsa sonra C’nin A’nın
kategorilerine göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığına bakılır. Farklar
istatistiksel olarak anlamlı ise C’nin birlikte B’ye olan etkisinin A’nın kategorilerine
göre farklılaşıp farklılaşmadığına bakılır. Farklar istatistiksel olarak anlamlı ise D’nin
Etkisi incelenirken C’nin B’ye olan etkisinin A*D’nin kategorilerine göre farklılaşıp
farklılaşmadığına bakılır.

7.  Araştırma başlığını cümle haline getir.
ÖRNEK: A’nın B’ye Etkisinde C’nin Aracı Olarak Rolünde D’nin Etkisinin İncelenmesi
Bu araştırmanın amacı; A ile B arasındaki ilişkide C’nin aracı olarak etkisinin D’ye
göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesidir.

8.  Bağımlı değişkenini baz alarak bağımlı değişkeninin kavram olarak literatürde nasıl
tanımlandığını yaz.
 Bağımlı değişkeninle (B) ilgili olarak bulduğun tezlerde «B İle İlgili Yurt İçinde
Yapılan Çalışmalar» ve «B İle İlgili Yurt Dışında Yapılan Çalışmalar» bölümlerinden
B ile ilgili daha önce yapılan çalışmaların ortak özelliklerini yaz. Bu çalışmaların
hangi açıdan eksik kaldığını yaz.
 Bu çalışmaların eksik kalan yönleriyle kendi araştırma modelinde B ile ilgili olarak
ilişkilendirdiğin kavramlara değinerek kendi çalışmanın B ile ilgili olarak daha
önce yapılan araştırmalardan ne farkı olacağını, bilim dünyasına ne kazandıracağını
etkili bir anlatımla yaz.

9.  Araştırmada değişkenler arası ilişki gözlemlenmektedir ve araştırmanın tipi
ilişkisel tarama modelidir.
Depresyon Düzeyi İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Depresyon
düzeyi ile anksiyete düzeyi arasındaki korelasyonel ilişkiye çift yönlü olarak
bakılacaktır.
Yaş İle Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Yaş ile depresyon düzeyi
arasındaki korelasyonel ilişkiye çift yönlü olarak bakılacaktır. İlişkinin anlamlı
çıkması durumunda yaş bağımsız değişken olarak depresyon düzeyi de bağımlı
değişken olarak alınacak ve yaşın depresyon üzerindeki yordayıcı etkisine basit
doğrusal regresyon analizi ile bakılacaktır.
Cinsiyet İle Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Depresyon
düzeyinin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığına bağımsız örneklemler için fark
testi yapılarak bakılacaktır.

10.  Araştırmada değişkenler arası ilişki gözlemlenmektedir ve araştırmanın tipi ilişkisel tarama
modelidir.
Depresyon Düzeyi İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkide Sosyal Beğenilirlik Kaygısının
Etkisi/Rolü: Depresyon düzeyi ile anksiyete düzeyi arasındaki korelasyonel ilişkiye çift yönlü
olarak bakılacaktır. Aradaki ilişkinin anlamlı çıkması durumunda depresyon düzeyi bağımsız
değişken olarak anksiyete düzeyi de bağımlı değişken olarak alınacak ve depresyon düzeyinin
anksiyete düzeyi üzerindeki yordayıcı etkisine basit doğrusal regresyon analizi ile
bakılacaktır. Depresyon düzeyi ile anksiyete düzeyi arasındaki ilişkide sosyal beğenilirlik
kaygısının etkisi de çoklu regresyon analizi ile test edilecektir.
Depresyon Düzeyi İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkide Yaş’ın Etkisi/Rolü: Depresyon
düzeyi ile anksiyete düzeyi arasındaki korelasyonel ilişkiye çift yönlü olarak bakılacaktır.
Aradaki ilişkinin anlamlı çıkması durumunda depresyon düzeyi bağımsız değişken olarak
anksiyete düzeyi de bağımlı değişken olarak alınacak ve depresyon düzeyinin anksiyete
düzeyi üzerindeki yordayıcı etkisine basit doğrusal regresyon analizi ile bakılacaktır.
Depresyon düzeyi ile anksiyete düzeyi arasındaki ilişkide yaşın etkisi de çoklu regresyon
analizi ile test edilecektir.

11.  Araştırmada değişkenler arası ilişki gözlemlenmektedir ve araştırmanın tipi
ilişkisel tarama modelidir.
Cinsiyet İle Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkide Eğitim Düzeyinin Etkisi/Rolü:
Depresyon düzeyinin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığına bağımsız
örneklemler için fark testi yapılarak bakılacaktır. Aradaki farklılığın anlamı çıkması
durumunda cinsiyet ile depresyon düzeyi arasındaki ilişkide eğitim düzeyinin
etkisine bağımsız örneklemler için çok faktörlü varyans analizi yapılarak
bakılacaktır.
Cinsiyet İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkide Özgüven Düzeyinin Etkisi/Rolü:
Depresyon düzeyinin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığına bağımsız
örneklemler için fark testi yapılarak bakılacaktır. Aradaki farklılığın anlamı çıkması
durumunda cinsiyet ile anksiyete düzeyi arasındaki ilişkide özgüven düzeyinin
etkisine de bağımsız örneklemler için çok faktörlü varyans analizi yapılarak
bakılacaktır.

12.  Araştırmada değişkenler arası ilişki gözlemlenmektedir ve araştırmanın tipi
ilişkisel tarama modelidir.
Özgüven Düzeyinin Öz Etkililik – Yeterlilik Düzeyine Etkisinde Sosyal Beğenilirlik Kaygısının
Aracı Olarak Rolünde Yaşın Etkisinin İncelenmesi: Özgüven düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik
düzeyi arasındaki korelasyonel ilişkiye çift yönlü olarak bakılacaktır. Aradaki ilişkinin anlamlı
çıkması durumunda özgüven düzeyi bağımsız, öz etkililik – yeterlilik düzeyi bağımlı değişken
olarak alınacak ve özgüven düzeyinin öz etkililik – yeterlilik düzeyi üzerindeki yordayıcı
etkisine bakılacaktır. Özgüven düzeyinin öz etkililik – yeterlilik düzeyine etkisinde sosyal
beğenilirlik kaygısının aracı olarak rolü incelenirken özgüven düzeyi ile sosyal beğenilirlik
kaygısı düzeyi arasındaki korelasyonel ilişkiye çift yönlü olarak bakılacaktır. Aradaki ilişkinin
anlamlı çıkması durumunda özgüven düzeyi bağımsız, sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi
bağımlı değişken olarak alınacak ve özgüven düzeyinin sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi
üzerindeki yordayıcı etkisine bakılacaktır. Daha sonra özgüven düzeyi ve sosyal beğenilirlik
kaygısı düzeyi bağımsız değişken olarak öz etkililik – yeterlilik düzeyi de bağımlı değişken
olarak alınıp hiyerarşik regresyon analizi ile test edilecektir. Son olarak özgüven düzeyinin öz
etkililik – yeterlilik düzeyine etkisinde sosyal beğenirlik kaygısının aracı olarak rolünde yaşın
etkisi ise çoklu regresyon analizi ile test edilecektir.

13.  Araştırmada değişkenler arası ilişki gözlemlenmektedir ve araştırmanın tipi ilişkisel tarama
modelidir.
Özgüven Düzeyinin Öz Etkililik – Yeterlilik Düzeyine Etkisinde Sosyal Beğenilirlik Kaygısının Aracı
Olarak Rolünde Cinsiyetin Etkisinin İncelenmesi: Özgüven düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi
arasındaki korelasyonel ilişkiye çift yönlü olarak bakılacaktır. Aradaki ilişkinin anlamlı çıkması
durumunda özgüven düzeyi bağımsız, öz etkililik – yeterlilik düzeyi bağımlı değişken olarak
alınacak ve özgüven düzeyinin öz etkililik – yeterlilik düzeyi üzerindeki yordayıcı etkisine
bakılacaktır. Özgüven düzeyinin öz etkililik – yeterlilik düzeyine etkisinde sosyal beğenilirlik
kaygısının aracı olarak rolü incelenirken özgüven düzeyi ile sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi
arasındaki korelasyonel ilişkiye çift yönlü olarak bakılacaktır. Aradaki ilişkinin anlamlı çıkması
durumunda özgüven düzeyi bağımsız, sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi bağımlı değişken olarak
alınacak ve özgüven düzeyinin sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi üzerindeki yordayıcı etkisine
bakılacaktır. Daha sonra özgüven düzeyi ve sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi bağımsız değişken
olarak öz etkililik – yeterlilik düzeyi de bağımlı değişken olarak alınıp hiyerarşik regresyon analizi
ile test edilecektir. Son olarak özgüven düzeyinin öz etkililik – yeterlilik düzeyine etkisinde sosyal
beğenirlik kaygısının aracı olarak rolünün cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığına da kovaryans
analizi ile bakılacaktır.

14.  Araştırmada değişkenler arası ilişki gözlemlenmektedir ve araştırmanın tipi
ilişkisel tarama modelidir.
Eğitim Düzeyinin Öz Etkililik – Yeterlilik Düzeyine Etkisinde Sosyal Beğenilirlik Kaygısının
Aracı Olarak Rolünde Cinsiyetin Etkisinin İncelenmesi: Öz etkililik – yeterlilik düzeyinin
eğitim düzeyine göre farklılaşıp farklılaşmadığına bağımsız örneklemler için fark testi ile
bakılacaktır. Aradaki farklılığın anlamlı çıkması durumunda sosyal beğenilirlik kaygısı
düzeyinin eğitim düzeyine göre farklılaşıp farklılaşmadığına bağımsız örneklemler için fark
testi ile bakılacaktır. Aradaki farklılığın anlamlı çıkması durumunda sosyal beğenilirlik kaygısı
düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasındaki korelasyonel ilişkiye çift yönlü olarak
bakılacaktır. Aradaki ilişkinin anlamlı çıkması durumunda sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi
bağımsız değişken ve öz etkililik – yeterlilik düzeyi bağımlı değişken olarak alınıp sosyal
beğenilirlik kaygısı düzeyinin öz etkililik - yeterlilik düzeyi üzerindeki yordayıcı etkisine
bakılacaktır. Son olarak eğitim düzeyinin öz etkililik – yeterlilik düzeyine etkisinde sosyal
beğenilirlik kaygısının aracı olarak rolünde cinsiyetin etkisine de kovaryans analizi ile
bakılacaktır.

15. NOT: EĞER ARAŞTIRMANIN BAŞLIĞINDA «ARADAKİ EĞİTİM UYGULAMASININ
ETKİSİ», «ARADAKİ TERAPİ UYGULAMASININ ETKİSİ», «ARADAKİ 5’ER YILLIK
ETKİNİN 2 SEFER TEST EDİLMESİ» GİBİ İFADELER VARSA O ZAMAN TEKRARLI
ÖLÇÜMLER SÖZ KONUSUDUR. BU DURUMDA BAĞIMLI ÖRNEKLEMLER İÇİN FARK
TESTLERİ KULLANILIR.

16.  Kıstas olarak araştırmanın sonuçlarının genellenebilir olması ve örneklemin, evreni
temsil niteliği taşıması açısından Türkiye’nin en kalabalık ve en çok göç alan şehri
olan İstanbul’un araştırmanın yeri olarak yazılması önerilir.
 Ölçekler katılımcılara internet uygulaması veya e – posta ile gönderilecekse:
«Ölçekler katılımcılara internet uygulaması veya e – posta ile gönderileceğinden
araştırmaya katılım için katılımcının nerede ikamet ettiğinin bir önemi yoktur.
Araştırmanın uluslararası bir ölçekle yapılmayacağı da göz önünde
bulundurularak; katılımcılar, Türkiye’de yaşayan ve ölçekler Türkçe olduğu için
ölçekleri cevaplayabilmesi açısından Türkçe’yi en az okur – yazarlık düzeyinde
bilen kişilerden oluşacağı için araştırma Türkiye’de yürütülecek olup veriler
katılımcıların yaşadığı yer (şehir, ilçe, belde ve köy) dikkate alınmaksızın
toplanacaktır.» şeklinde yazılması önerilir.

17.  Araştırma bir iş yerinde, bir üniversitede, vs. yapılacaksa «Türkiye’de ……………..
İl Sınırı İçindeki Migros Market Zincirlerinde çalışan katılımcılarla yürütülecektir.»
yazılması önerilmektedir.

18.  Etik kuruldan onay çıktıktan sonra 3 ayın literatür taraması ve yazmasına ayrılması,
literatür yazarken son 1 ayın ve takibindeki 2 ayın veri toplanmasına ayrılması,
sonrasındaki 3 ayın da toplanan verilerin analizine, raporlanmasına ve araştırma
sonuçlarının benzer konuda yapılan diğer araştırma sonuçlarıyla karşılaştırılmalı
olarak tartışılmasına ve önerilerin sunulmasına ayrılması önerilmektedir.

19.  Araştımanın evrenini Türkiye’de yaşayan, ailesinden izin alınmasını gerektirmemesi
açısından 18 yaşın üzerinde olan ve vasilik gerektiren herhangi bir durumu
olmayan,Türkçe bilen ve en az okur – yazar düzeyinde olan kişiler oluşturacaktır.
 Katılımcılar Türkiye’de yaşaması, ailesinden izin alınmasını gerektirecek herhangi
bir durumunun olmaması, Türkçe bilmesi ve en az okur – yazar düzeyinde olması
açısından birbirlerine benzeyeceği için araştırmanın örneklem yöntemi olasılıklı
örneklem yönteminin içine giren tabakalı seçim esasına dayanmaktadır.
NOT: EĞER ARAŞTIRMA ÖZEL BİR KATILIMCI GRUBUYLA YAPILMAYACAKSA
YUKARIDAKİ İFADELER YAZILMALI.

20.  Nicel araştırmalarda parametrik testlerden yararlanılacaksa örneklem sayısı 30 kişiden az olmamalı.
 Nicel araştırmalarda parametrik testlerden yararlanılacaksa ve gruplar arası bir karşılaştırma
yapılacaksa her grupta en az 30 katılımcı olmalı.
 Depresyon ile Anksiyete düzeyi arasındaki ilişkiye baktığınız bir çalışma yapıyor olun. Depresyon
düzeyini ölçmek için 21 maddelik Beck Depresyon Envanterini, anksiyete düzeyini ölçmek için de 21
maddelik Beck Anksiyete Envanterini kullanacağınızı varsayın. Demografik değişkenlerinizin içinde de
cinsiyet (1: kadın, 2: erkek), yaş, eğitim düzeyi (1: okur yazar, 2: ilköğretim, 3: ortaöğretim, 4: lise, 5:
üniversite, 6: yüksek lisans veya doktora) olsun. Çalışmanızı uluslararası düzeyde yapıyorsanız ve
çalışmanızda faktör analizi yapmayı planlıyorsanız örneklem sayısı belirlemede kullanılacak formül:
(21+21+1+1+1)*5*2*6 olmalı ve katılımcı sayınız en az 2700 olmalı. (NOT: 21: Beck Depresyon
Envanterindeki bir katılımcıya ilişkin değişken sayısı, 21: Beck Anksiyete Envanterindeki bir katılımcıya
ilişkin değişken sayısı, 1: cinsiyet için bir katılımcıya ilişkin değişken sayısı, 1: yaş için bir katılımcıya
ilişkin değişken sayısı, 1: eğitim düzeyi için bir katılımcıya ilişkin değişken sayısı, 5: toplam soru sayısının
en az beş katı olma kuralı, 2: cinsiyetin kategori sayısı, 6: eğitim durumunun kategori sayısı)

21.  Nicel araştırmalarda örneklemin, evreni temsil edebilirliği için örneklem sayısı en az 50 kişi
olarak belirlenmeli.
 Depresyon ile Anksiyete düzeyi arasındaki ilişkiye baktığınız bir çalışma yapıyor olun.
Depresyon düzeyini ölçmek için 21 maddelik Beck Depresyon Envanterini, anksiyete
düzeyini ölçmek için de 21 maddelik Beck Anksiyete Envanterini kullanacağınızı varsayın.
Demografik değişkenlerinizin içinde de cinsiyet (1: kadın, 2: erkek), yaş, eğitim düzeyi (1:
okur yazar, 2: ilköğretim, 3: ortaöğretim, 4: lise, 5: üniversite, 6: yüksek lisans veya doktora)
olsun. Çalışmanızda faktör analizi yapmayı planlıyorsanız örneklem sayısı belirlemede
kullanılacak formül: (21+21+1+1+1)*5 olmalı ve katılımcı sayınız en az 225 olmalı. (NOT: 21:
Beck Depresyon Envanterindeki bir katılımcıya ilişkin değişken sayısı, 21: Beck Anksiyete
Envanterindeki bir katılımcıya ilişkin değişken sayısı, 1: cinsiyet için bir katılımcıya ilişkin
değişken sayısı, 1: yaş için bir katılımcıya ilişkin değişken sayısı, 1: eğitim düzeyi için bir
katılımcıya ilişkin değişken sayısı, 5: toplam soru sayısının en az beş katı olma kuralı)

22.  Depresyon ile Anksiyete düzeyi arasındaki ilişkiye baktığınız bir çalışma yapıyor olun. Depresyon
düzeyini ölçmek için 21 maddelik Beck Depresyon Envanterini, anksiyete düzeyini ölçmek için de 21
maddelik Beck Anksiyete Envanterini kullanacağınızı varsayın. Demografik değişkenlerinizin içinde de
cinsiyet (1: kadın, 2: erkek), yaş, eğitim düzeyi (1: okur yazar, 2: ilköğretim, 3: ortaöğretim, 4: lise, 5:
üniversite, 6: yüksek lisans veya doktora) olsun. Örneklem sayısı belirlerken depresyon ile anksiyete
düzeyi arasındaki ilişkiyi incelerken depresyon düzeyi yükseldikçe anksiyete düzeyinin yükselip
yükselmediği yapacağınız 1. gözlem olacak. depresyon ile anksiyete düzeyi arasındaki ilişkiyi
incelerken depresyon düzeyi düştükçe anksiyete düzeyinin yükselip yükselmediği yapacağınız 2.
gözlem olacak. Depresyon ile anksiyete düzeyi arasındaki ilişkiyi yaşın nasıl etkilediğini saptamak
yapacağınız 3. gözlem olacak. Depresyon ile anksiyete düzeyi arasındaki ilişkinin cinsiyete göre
farklılaşıp farklılaşmadığını saptamak yapacağınız 4. gözlem olacak. Depresyon ile anksiyete düzeyi
arasındaki ilişkinin eğitim düzeyine göre farklılaşıp farklılaşmadığını saptamak yapacağınız 5. gözlem
olacak. Örneklemin hem evreni temsil niteliği taşıyabilmesi için hem de çalışmanızda faktör analizi
yapmayı planlıyorsanız örneklem sayınızı hesaplamak için formül: Gözlem sayısı*50 olmalı ve bu
durumda örneklem sayınız en az 5*50= 250 olmalı.

23. Nitel araştırmalarda;
Fenomenoloji ve Yorumlayıcı Fenomenolojik Analiz (IPA): Az sayıda katılımcı ile çalışılır
çünkü araştırmacı her katılımcının deneyimlerine çok fazla süre ayırarak her katılımcının
yaşadığı durumlar arasındaki benzerlik ve farklılıkları bulmaya yoğunlaşır.
İçerik Analizi: Örneklem büyüklüğü söylem analizinde önemli bir konu değildir, çünkü
analizde önemli olan az sayıda bireylerden elde edilen geniş kapsamlı dilsel malzeme
ürünleridir.
Odak Grup Görüşmeleri: 6 ile 10 üye arasında oluşan küçük bir grup katılımcı bir oturum
etrafında toplanır, tercihen U şeklinde oturur ve araştırmacının üzerinde çalıştığı konu ile ilgili
görüşlerini bildirirler.Bir oturumda 10 – 15 sorudan fazla soru sorulmamalıdır.
Gömülü Kuram Oluşturma: Araştırmacı süreç içerisinde oluşan farklı adım ya da evreye
sahip süreç ve eyleme yoğunlaşır. Araştırmacı en son basamakta bu süreç ya da eylemle
bağlantılı bir teori geliştirmeyi hedefler.20 – 30 kişilik bir grup ile çalışılabilir

24.  Bu bölümde sosyo - demografik bilgi formu da dahil olmak üzere ölçme araçları
teker teker anlatılmalıdır.
 Ölçme araçları anlatılırken ölçme aracını dünyada kimin ya da kimlerin
geliştirdiğine, Türkiye’de uyarlama çalışmasını kimin ya da kimlerin yaptığına,
Türkiye’de geçerlik – güvenirlik çalışmasını kimin ya da kimlerin yaptığına, ölçeğin
kaç maddeden ve kaç boyuttan oluştuğuna ve boyutların güvenirlik düzeylerine
değinilmelidir. Ölçeğin kaç maddeden ve kaç boyuttan oluştuğuna ve boyutların
güvenirlik düzeylerine değinirken ölçeğe ilişkin olarak kimin geçerlik – güvenirlik
çalışmasını baz alıyorsan o çalışmaya ilişkin değerler yazılmalıdır.
NOT: ARAŞTIRMADA KULLANMAYI PLANLADIĞIN ÖLÇEKLERİN KULLANIM İZNİNİ
ÖLÇEKLERİN GEÇERLİK – GÜVENİRLİK ANALİZİNİ YAPAN KİŞİ VEYA KİŞİLERDEN
İZİN ALMAYI UNUTMA.

25. Sosyo – demografik Bilgi ve Soru Formu Oluşturulurken Dikkat Edilmesi
Gerekenler:
- Yaş, Gelir Durumu, Aynı iş yerinde çalışma süresi, vb. gibi değişkenleri kategorik
alma. Sürekli olarak al. Hem fark testi yapmak yerine korelasyonel analiz yaparak
istatistiki işlemleri azaltmış olursun. Hem de daha sonra ihtiyaç duyarsan sürekli
veriyi kategorik olarak kodlayabilirsin ancak kategorik bir veriyi sürekli hale
getiremezsin.
- Araştırmanın sonucunu etkilemeyecek soruyu sırf soru sormak için sorma.

26.  Demografik Değişkenlere İlişkin İstatistikler:
A. Örneklem Grubunu Tanımlamak İçin: Çalışmanın demografik değişkenlerle ilgili verileri değerlendirilirken
örneklem grubunu tanımlamak için betimsel istatistiki metotlar (frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma)
kullanılacaktır.
B. Demografik Değişkenlerin Araştırmanın Sonuçlarına Etkisini Saptamak İçin:
Demografik değişkenler ile ölçek alt boyutlarının ve ölçek toplam puanları arasındaki ilişkiler incelenirken; yaş
ve gelir düzeyi, aynı iş yerinde çalışma süresi, vb. puanları ile ölçek alt boyutlarının ve ölçek toplam puanları
arasındaki ilişki incelenirken Pearson Korelasyon Analizi yapılacaktır.
Demografik değişkenler ile ölçek alt boyutlarının ve ölçek toplam puanları arasındaki ilişkiler incelenirken;
cinsiyet, çocuk sahibi olma durumu, herhangi bir psikolojik rahatsızlığının olup olmama durumu ile ölçek alt
boyutlarının ve ölçek toplam puanları arasındaki ilişki incelenirken Bağımsız Örneklemler (Independent
Samples ) t Testi kullanılacaktır.
Demografik değişkenler ile ölçek alt boyutlarının ve ölçek toplam puanları arasındaki ilişkiler incelenirken;
medeni durum, eğitim düzeyi, herhangi bir psikolojik rahatsızlığı varsa konulan tanı ile ölçek alt boyutlarının ve
ölçek toplam puanları arasındaki ilişki Tek Yönlü (One Way) ANOVA testi ve anlamlı bir farklılık çıkması
durumunda Scheffe, Bonferronl, Tukey, Tukey's-b, Dunnett's C testleri kullanılarak farklılıkların hangi ikili
gruplardan dolayı kaynaklandığı bulunacaktır.

27.  Hipotez Testleri:
Depresyon Düzeyi İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
H1: Depresyon düzeyi ile anksiyete düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır.  Pearson
Korelasyon Analizi (Basit)
Yaş İle Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
H1:Yaş ile depresyon düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır. Pearson Korelasyon Analizi
(Basit)
H2: Yaş, depresyon düzeyini anlamlı bir şekilde yordamaktadır.  Basit Doğrusal Regresyon
Analizi
Cinsiyet İle Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
H1: Depresyon düzeyi cinsiyete göre anlamlı bir şekilde farklılaşacaktır. Bağımsız
Örneklemler (Independent Samples ) t Testi

28.  Hipotez Testleri:
 Depresyon Düzeyi İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkide Sosyal Beğenilirlik Kaygısının
Etkisi/Rolü
H1: Depresyon düzeyi ile anksiyete düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır.  Pearson
Korelasyon Analizi (Basit)
H2: Depresyon düzeyi ile anksiyete düzeyi arasındaki ilişki sosyal beğenilirlik kaygısı
düzeyine göre anlamlı bir şekilde farklılaşacaktır. Pearson Korelasyon Analizi (Kısmi)
 Depresyon Düzeyi İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkideYaş’ın Etkisi/Rolü
H1: Depresyon düzeyi ile anksiyete düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır.  Pearson
Korelasyon Analizi (Basit)
Depresyon düzeyi ile anksiyete düzeyi arasındaki yaşa göre anlamlı bir şekilde
farklılaşacaktır. Pearson Korelasyon Analizi (Kısmi)

29.  Hipotez Testleri:
 Cinsiyet İle Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkide Eğitim Düzeyinin Etkisi/Rolü
H1: Depresyon düzeyi cinsiyete göre anlamlı olarak farklılaşacaktır.  Bağımsız Örneklemler
(Independent Samples ) t Testi
H2: Cinsiyet ile depresyon düzeyi arasındaki ilişki eğitim düzeyine göre anlamlı bir şekilde
farklılaşacaktır. İlişkisiz Örneklemler İçin İki FaktörlüVaryans Analizi
 Cinsiyet İle Anksiyete Düzeyi Arasındaki İlişkide Özgüven Düzeyinin Etkisi/Rolü
H1: Anksiyete düzeyi cinsiyete göre anlamlı olarak farklılaşacaktır.  Bağımsız Örneklemler
(Independent Samples ) t Testi
H2: Cinsiyet ile anksiyete düzeyi arasındaki ilişki özgüven düzeyine göre anlamlı bir şekilde
farklılaşacaktır. Kovaryans analizi

30.  Hipotez Testleri:
 Özgüven Düzeyinin Öz Etkililik – Yeterlilik Düzeyine Etkisinde Sosyal Beğenilirlik Kaygısının Aracı Olarak Rolünde
Yaşın Etkisinin İncelenmesi
H1: Özgüven Düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır.  Pearson Korelasyon Analizi
(Basit)
H2: Özgüven düzeyi öz etkililik – yeterlilik düzeyini anlamlı bir şekilde yordamaktadır.  Basit Doğrusal Regresyon
H3: Özgüven düzeyi ile sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır.  Pearson Korelasyon Analizi
(Basit)
H4: : Özgüven düzeyi sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyini anlamlı bir şekilde yordamaktadır.  Basit Doğrusal Regresyon
H5: Özgüven düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasındaki ilişkide sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi ara değişkendir.
 Hiyerarşik Regresyon Analizi
H6: Özgüven düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasındaki ilişkide sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi ara değişken
olarak rolü yaşa göre anlamlı bir şekilde farklılaşacaktır.  Çoklu Regresyon Analizi

31.  Hipotez Testleri:
 Özgüven Düzeyinin Öz Etkililik – Yeterlilik Düzeyine Etkisinde Sosyal Beğenilirlik Kaygısının Aracı Olarak Rolünde
Cinsiyetin Etkisinin İncelenmesi
H1: Özgüven düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır.  Pearson Korelasyon Analizi
(Basit)
H2: Özgüven düzeyi öz etkililik – yeterlilik düzeyini anlamlı bir şekilde yordamaktadır.  Basit Doğrusal Regresyon
H3: Özgüven düzeyi ile sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır.  Pearson Korelasyon Analizi
(Basit)
H4: : Özgüven düzeyi sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyini anlamlı bir şekilde yordamaktadır.  Basit Doğrusal Regresyon
H5: Sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır.  Pearson
Korelasyon Analizi (Basit)
H6: Sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi öz etkililik – yeterlilik düzeyini anlamlı bir şekilde yordamaktadır.  Basit Doğrusal
Regresyon
H7: Özgüven düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasındaki ilişkide sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi ara değişkendir.
 Hiyerarşik Regresyon
H8: Özgüven düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasındaki ilişkide sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi ara değişken
olarak rolü cinsiyete göre anlamlı bir şekilde farklılaşacaktır.  Kovaryans Analizi

32.  Hipotez Testleri:
 Eğitim Düzeyinin Öz Etkililik – Yeterlilik Düzeyine Etkisinde Sosyal Beğenilirlik Kaygısının Aracı Olarak
Rolünde Cinsiyetin Etkisinin İncelenmesi
H1: Öz etkililik – yeterlilik düzeyi eğitim düzeyine göre anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır.  İlişkisiz
Örneklemler İçin TekYönlü Varyans Analizi
H2: Sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi eğitim düzeyine göre anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır. 
İlişkisiz Örneklemler İçin TekYönlüVaryans Analizi
H3: Sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır. 
Pearson Korelasyon Analizi (Basit)
H4: Sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi öz etkililik – yeterlilik düzeyini anlamlı bir şekilde yordamaktadır. 
Basit Doğrusal Regresyon
H5: Eğitim düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasındaki ilişkide sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi ara
değişkendir.  Kovaryans Analizi
H6: Eğitim düzeyi ile öz etkililik – yeterlilik düzeyi arasındaki ilişkide sosyal beğenilirlik kaygısı düzeyi ara
değişken olarak rolü cinsiyete göre anlamlı bir şekilde farklılaşacaktır.  Kovaryans Analizi

33.  NOT: EĞER ARAŞTIRMANIN BAŞLIĞINDA «ARADAKİ EĞİTİM UYGULAMASININ
ETKİSİ», «ARADAKİ TERAPİ UYGULAMASININ ETKİSİ», «ARADAKİ 5’ER YILLIK
ETKİNİN 2 SEFER TEST EDİLMESİ» GİBİ İFADELER VARSA O ZAMAN TEKRARLI
ÖLÇÜMLER SÖZ KONUSUDUR. BU DURUMDA BAĞIMLI ÖRNEKLEMLER İÇİN FARK
TESTLERİ KULLANILIR.
 NOT: KATEGORİK DEĞİŞKEN İKİ KATEGORİDEN FAZLA İSE (ÖRNEK: MEDENİ
DURUM  1: BEKAR, 2: EVLİ, 3: DUL (BOŞANMIŞ), 4: DUL (EŞİ ÖLMÜŞ))
KATEGORİLERE GÖRE ANLAMLI BİR ŞEKİLDE FARKLILAŞIP FARKLILAŞMADIĞINA
İLİŞKİN FARK TESTİ YAPILDIĞINDA EĞER ANLAMLI BİR FARKLILAŞMA
GÖZLEMLENİRSE FARKIN KAYNAĞINI ANLAMAK İÇİN POST – HOC (Scheffe,
Bonferronl,Tukey,Tukey's-b, Dunnett’s C) TESTLERİ YAPILIR.
 NOT: H1: «YAŞ İLE DEPRESYON DÜZEYİ ARASINDA ANLAMLI BİR İLİŞKİ VARDIR.»
OLSUN. H2: YAŞ DEPRESYON DÜZEYİNİ ANLAMLI BİR ŞEKİLDE YORDAMAKTADIR.»
OLSUN. H1 DOĞRULANMADI İSE H2 ANALİZİ YAPILMAZ.

34.  Araştırma kapsamında kullanılan ölçeklere ilişkin geçerlik çalışmasında yapı geçerliği
türlerinden faktör analizi yapılacaktır. Güvenirlik analizi yapılırken genel güvenilirlik ve
ölçek alt boyutlarının güvenilirliği madde – toplam puan korelasyonu analizi yapılarak
Cronbach’s Alpha katsayısı hesaplanacaktır.
NOT: Eğer kullanılan ölçek cevaplanırken Evet (1), Hayır (0) veya Doğru (1), Yanlış (0)
şeklinde bir cevaplandırma formu kullanılıyorsa güvenirlik analizi yapılırken Alt %27 ve Üst
%27 karşılaştırılması, madde – toplam puan korelasyonu analizi ve ölçek puanları ve araştırma
kapsamında kullanılan ölçüt olarak kullanılması belirlenen hangi ölçek ise o ölçeğin puanları
ile güvenirlik analizi yapılan ölçeğin arasındaki ilişki korelasyon analizi ile test edilir. Ölçüt
olarak kullanılacak ölçeği belirlerken: Araştırma kapsamında geçerlik – güvenilirlik
çalışması yapılan ölçeğin sonuçlarından en çok etkilenen değişken hangisi ise o değişkeni
ölçümleyen ölçek seçilmelidir.
 Araştırmanın tüm sonuçları %95 güven aralığında, anlamlılık p<0,05 düzeyinde çift yönlü
olarak değerlendirilecektir.

35.  Konu ve amaç kısmında yararlanılan tüm kaynaklar, kullanacağın ölçekleri aldığın
ve kullanacağın ölçeklerin psikometrik özelliklerini yazarken faydalandığın
kaynaklar yazılmalıdır.
 Bu bölümün sonuna «Çalışmanın literatüre yön veren kavramlarını açıklamak için
literatüre yön veren kavramlarla ilgili olan ve erişim kısıtı bulunmayan tezler,
makaleler ve kitaplardan faydalanılacatır. Ayrıca çalışmanın modelini de konu alan
ve erişim kısıtı bulunmayan tezler, makaleler ve kitaplardan faydalanılacktır.
Bunlara ek olarak ölçek bataryasına konulacak yukarıda adı geçen ölçeklerin
geçerlilik ve güvenilirlik çalışmalarına ilişkin kaynaklardan yararlanılacaktır.»
ifadesinin eklenmesi önerilmektedir.

36.  Çalışmanın toplumsal alana katkısı yazılırken; çalışmanın sonucunun neyin önemini
vurgulayacağına değinilmelidir. Eğer çalışmada özel bir kitleden veri toplandıysa
çalışmanın sonuçlarına göre o kitlenin ya da o kitleyle ilişki kuranların çalışmanın
sonuçlarından yapacağı muhtemel çıkarımlara değinilmelidir.
 Çalışmanın bilimsel alana katkısı yazılırken de; daha önce benzer konuyla ilgili
yapılan çalışmaların eksik noktalarına değinilir ve yapılacak olan çalışmanın bu
eksikliği nasıl gidereceği yazılır. Ayrıca çalışmada daha önce benzer konuyla ilgili
yapılan çalışmalardan farklı bir istatistiki yöntem (ölçme aracı farklılığı, analiz
farklılığı, vs.) kullanılacaksa ona da değinilebilir.

37.  İnsanlarla yapılan her çalışma katılımcıların fiziksel ya da ruhsal sağlığını tehdit
edici ve stres yaratıcı unsur içerir. O yüzden bu bölümde «EVET» işaretlenmelidir.
Bu bölümde aşağıdaki gibi bir paragrafın yazılması önerilir:
«Katılımcılar, ölçekleri doldururken kişisel sonuçlarının tanınmalarını sağlayacak kişisel bilgileri
paylaşılarak rapor edileceğini düşünebilir. Bu duruma Bilgilendirilmiş Onam ve Gönüllü Katılım
Formu’nda açıklık getirilecektir. Katılımcılar ölçekleri doldururken dolduracakları ölçek bataryasının
yüzlerce soru içerdiğini ve ölçekleri cevaplamanın çok uzun vakit alacağını düşünebilir. Bu konuya da
Bilgilendirilmiş Onam ve Gönüllü Katılım Formu’nda açıklık getirilecektir. Son olarak katılımcılar X
ölçeğini doldururken verdikleri cevaba göre kendilerinde X sorunu olduğunu düşünüp ne yapacaklarını
bilemeyip kaygı yaşayabilirler. Bu durum da katılımcının araştırmanın süreç ve sonuçlarına ilişkin her
türlü soruyu araştırmacıya ve araştırma ekibine sorabilmesi için Bilgilendirilmiş Onam ve Gönüllü Katılım
Formu’nda hem araştırmacıya hem de danışmana ilişkin iletişim bilgisi verilerek giderilmeye
çalışılacaktır. Buna ek olarak araştırma sonuçlarına göre kişisel verisi uçlarda olan katılımcılar saptanıp
onlara gerekli geribildirim zamanında yapılacak ve gerekli yönlendirme yapılacaktır.»

38. Ben ……. Üniversitesi …….. Bölümü mezunuyum. ……… Üniversitesi ………… Yüksek Lisans/Doktora Programı’nda …………….’nın danışmanlığında
yüksek lisans/doktora eğitimimin ders dönemini tamamlamış ve tez döneminde geçmiş bulunmaktayım. Tezimin konusu; A ile B arasındaki ilişkinin
incelenmesi ve bu ilişkiyi etkileyecek diğer faktörlerinde araştırılmasıdır.
Yüksek lisans/doktora tezimde kullanmak üzere hazırlamış olduğum bu kitapçıkta kendi hazırladığım sosyo – demografik bilgi ve soru formu ve tezimde
kullanacağım daha önceden geçerlik – güvenirlik çalışmaları başka araştırmacılar tarafından yapılan ve çeşitli çalışmalarla test edilen ölçekler yer
almaktadır. Bu kitapçıkta toplam ………. soru vardır ve bunları eksiksiz olarak doldurmanız ortalama …….. dakikanızı alacaktır. (herbir soru için 1 dk)
Bunları doldururken sizlerden ad, soyad, kimlik no, telefon numarası gibi kimliğinizi belli edici hiçbir bilgi istenmemektedir. Önemli olan kişisel
sonuçlarınız değil; toplu istatistiki sonuçlardır. Ancak kişisel sonuçlarınızı öğrenmek isterseniz doldurduğunuz formun üzerine mail adresinizi yazarsanız
kişisel sonuçlarınız hakkında size geri dönüş yapılacaktır.
Formda yer alan soruları doğru bir şekilde, eksiksiz olarak ve tercihen tek oturumda cevaplamanız beklenmektedir. Ancak cevaplandırmayı istediğiniz an
sonlandırma hakkınız saklı bulunmaktadır.
Katılımınız için şimdiden teşekkür ederim.
Araştırmacı: …………………/E – Posta: ……………………/Tel: ……………………..
Danışman: …………………/ Kurumu: ………………./ E- Posta:…………../Tel: …….
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
( ) Okudum, anladım.
( ) Kendi isteğimle katılıyorum.
( ) Tarih ve İmza