5. SPSS’Te Değişken Türü Tanımlama
› Name yazan kolonun içine değişken adını yazdıktan
sonra Measures yazan kolonun içine değişkenin türü scale
(ölçek), ordinal (sıra) veya nominal (adla ilgili) olmak üzere
birinden biri seçilerek tanımlanır.
› Bu işlemi yapmadan da SPSS’te analiz yapılabilir ancak bu
işlem bize, değişkenlerle ne tür işlemler yapılabileceğini
gösterir.
7. SPSS’Te Değişken Tanımlamada Değişkene
Girilecek Değeri Tanımlama
› Değişken ismini yazdıktan sonra Values kutucuğuna tıkla.
Value kısmına veri girilirken yazılacak sayısal değerlerden
birini yaz. Label yazan kutucuğa o sayısal değerin karşılık
geleceği ismi gir. Add’a bas. Bütün değerleri bu adımlarla
tanımladıktan sonra da Ok’a bas.
23. Go to Case Komutu
› Edit → Go to Case
› Açılan pencerede Case penceresi aktifken
→Go to case number kutusuna gitmek istenilen satırın
sayısını yaz. (Örn: 8)
→Go düğmesine bas.
28. Transpose Komutu
› Data → Transpose
› Açılan Transpose penceresinde
→Name Variable bölümüne değişken isimlerinin yer aldığı
sütun başlıklarını aktar.
→Variables bölümünde de her bir deneğe ait sütun
başlıklarını aktar.
→Ok.
33. Sort Case Komutu
› Data → Sort Case
› Açılan Sort Cases penceresinde
→Sort by kutusuna sıralamak istenen değişkeni aktar.
→Sort Order’dan Ascending (Artan) veya Descending
(Azalan)’i seç.
→Ok.
37. Dosyadan Veri Ekleme (Merge Files) Komutu
İki ayrı dosyada ortak değişken ismi ile belirtilen verileri
çalışılan dosyada birleştirmek ya da iki ayrı dosyada farklı
değişkenlerle ifade edilen verileri tek bir dosyada toplamak
için kullanılan bir komuttur.
38. Merge Files Komutu
› Data → Merge Files
› Açılan menüde Add Cases komutunu tıkla.
› Açılan pencerede birleştirilecek dosyanın konumunu ve ismini girmek için Browse’a tıkla.
› Açılan pencerede birleştirilecek dosya ismini tıkla.
› Open’a Tıkla.
› Açılan pencerede Continue’ya tıkla.
› Açılan pencerede sağ tarafta her iki dosyada ortak veya isimleri aynı olan değişkenler sol
tarafta da iki dosyada yer alan ancak isimleri farklı olan değişkenler yazar.
› Ok düğmesine bas.
› Böylece iki dosyadaki aynı isimdeki vakalar birleşmiş olur.
› İstenirse Rename seçeneği ile değişken ismi de değiştirilerek çalışılan dosyaya aktarılır.
46. Dosyadan Veri Ekleme (Merge Files) Komutu
› Data → Merge Files
› Açılan menüde Add Variables komutunu tıkla.
› Açılan pencerede birleştirilecek dosyanın konumunu ve ismini girmek için Browse’a tıkla.
› Açılan pencerede birleştirilecek dosya ismini tıkla.
› Open’a Tıkla.
› Açılan pencerede Continue’ya tıkla.
› Açılan pencerede sol tarafta alınan dosyadaki sağ tarafta ise çalışılan dosyadaki
değişkenler görülmektedir.
› Ok düğmesine bas.
› İstenirse Rename seçeneği ile değişken ismi de değiştirilerek çalışılan dosyaya aktarılır.
54. Veri Dosyası Ayırma (Split File) Komutu
› Veri dosyasını parçalara ayırmak için kullanılır.
› Veri dosyası bu komutla kategorik değişkenin grup sayısı
kadar alt dosyalara ayrılır.
› Bu komuttan sonra istatistiksel işlemler oluşturulan
gruplar için ayrı ayrı yapılır. Toplu istatistiki işlemler için
Split File penceresinde diğer analizlere geçmeden
«Analyze All Cases» seçeneği seçilmelidir.
55. Split File Komutu Senaryosu
› Bir makale ya da tez yazmak için veri toplanırken birçok
kategorik değişken olabilir. Örneğin sağlıklı ve sağlıksız
katılımcıların bir kısmına stresle başa çıkma eğitimi
verirken bir kısmına eğitim verilmeyebilir. Bu durumda
sağlık durumu ve eğitime katılma durumu diye iki farklı
kategorik değişken olur.
› Analiz yaparken sadece sağlıklı katılımcılardan stresle
başa çıkma eğitimi alan ve almayan grubun stres düzeyi
ön test ve son test puanlarının karşılaştırılması yapılması
gerektiğinde veri dosyasını sağlık durumuna göre ikiye
bölmek gerekecektir.
61. Veri Süzme/Seçme (Select Case) Komutu
› Yapılacak işlemlerde veri dosyasında sadece belli bir
kesimin dikkate alınarak analizlerin yapılacağı durumlarda
kullanılan bir komuttur.
› Bu işlem yapıldıktan sonra bütün denekler için analiz
yapılmak istendiğinde bu menüdeki «All Cases» seçeneği
seçilmelidir. Bunu aktifleştirmek için de bu penceredeki
sağ altta bulunan «Filter On» yazısının bulunup
bulunmadığına dikkat edilmelidir.
62. Select Case Komutu Senaryosu
› «Sosyal Beğenilirlik Algısı» kavramı
› Bazı araştırmacılar veri toplarken ölçeklerinin arasına
sosyal beğenilirlik algısı ölçeği eklerler ve sosyal
beğenilirlik algısı puanı yüksek çıkan katılımcıların test
sonuçlarını kendilerini beğendirmek için manipüle ettiğini
varsayarlar.
› Analiz yaparken bu kişilerden toplanan verileri elemek
gerekecektir. Bunu yapmak için de sosyal beğenilirlik
algısı belli bir puandan yüksek olan katılımcıların verilerini
oluşturulacak bir matematiksel denklemle araştırmadan
atmak için select case komutuna ihtiyaç vardır.
64. Select Case Komutu
› Data → Select Case
› Select Case penceresinde
- «If condition is satisfied» seçeneğini seç ve bu seçeneğin altında bulunan If
düğmesini tıkla.
- «Select Cases: If» penceresinde
- - Sol taraftaki değişken kutusundan hangi değişkene göre denek seçimi
yapılacaksa o değişkeni seç ve sağ taraftaki boş kutuya aktar.
- - Değişkenin hangi düzeyi ya da düzeyleri seçilecekse matematiksel bir eşitlik ya
da bağıntı oluştur.
- - Continue’ya bas.
- Ok’a bas.
69. Ağırlıklı (Frekanslı) Veriler (Weight Case)
Komutu Senaryosu
› Anksiyete teşhisiyle gelen 20 hastaya ilk önce Beck
Anksiyete Envanteri uygulanıyor. Xanax veriliyor ve 3
hafta sonra Beck Anksiyete Envanteri uygulanıyor. 20
hastadan 3’ünde 5 puan azalma, 5’inde 2 puan azalma,
7’sinde 4 puan azalma 5’inde de 3 puan azalma
görülüyor. Buna göre hastaların anksiyete düzeyleri
ortalama ne kadar düşmüştür?
70. Weight Case Komutu
› Data → Weight Cases
› Açılan pencerede Weight Cases By seçeneği seçilir.
› Frequency Variable kutucuğuna ağırlığı temsil eden
değişkeni aktar.
› Ok.
› Output ekranındaki Weight By kutusuna çift tıkla.
77. Tekrarlanan Verilerin Tespiti (Identify Duplicate
Cases) Komutu Senaryosu
› Cinsiyete göre gözlenen depresyon belirtileri toplam
puanlarında tekrar mevcut mudur?
78. Identify Duplicate Cases Komutu
› Data → Identify Duplicate Cases
› Açılan pencerede define matching cases by kutusuna hangi veride
tekrar gözlemlenmesi gerekiyorsa onu gir. Sort within matching
groups by kutusuna da hangi değişkene göre tekrarın
gözlemleneceğini gir.
› Indicator of primary cases kutusuna tik koy. Last cases in each
group is primary’yi seç. Name kutusuna tekrarlayanları hangi adla
gireceğini yaz.
› Sequential count of matching case in each group kutusuna tik koy.
Name kutusuna değişkene göre tekrarı gözlenecek yeni oluşacak
değişkeni hangi adla göreceğini yaz.
› Ok’a bas.
84. Identify Duplicate Cases Komutundan Sonra
Ekran Görüntüsü
Çıkan sonuçlara göre 10 tane veriden 4 tane tekrarlayan veri vardır. Bunlardan 0 olarak
isimlendirilen 3 kere, 1 olarak isimlendirilen 3 kere, 2 olarak isimlendirilen 3 kere ve 3
olarak isimlendirilen de 1 kere tekrar etmiştir.
85. Verilerle Matematiksel İşlemler (Compute)
Komutu
› Bir ya da daha çok değişken kullanılarak yazılan
matematiksel işlem ile yeni değişken elde etmeyi amaçlar.
87. Compute Komutu Senaryosu
› Toplanan verilerle araştırmada kullanılan bir ölçeğe ilişkin
faktör analizi yapıldığında faktör analizi sonucuna göre 1.,
3., 5. ve 7. soruların Faktör 1 diye isimlendirilebilecek
faktörün altına girdiği fark edildi.
› İlgili ölçeğin toplamına ve alt boyutlarına ilişkin güvenilirlik
düzeyini ölçmek için güvenilirlik katsayısı hesaplanması
gerekiyor. Bu durumda her katılımcının 1., 3., 5. ve 7.
sorulara verdiği cevapların toplamının Faktör 1 isimli
değişken oluşturup Faktör 1 isimli değişkenin altına
yazılması gerekir. Bunu yapmak için de Compute Komutu
kullanılır.
88. Compute Komutu
› Transform → Compute
› «Compute Variable» penceresinde
- Yapılan işlem sonrasında elde edilecek değerlerden
oluşacak değişkenin ismi «Target Variable» kısmına yaz.
- Matematiksel işlemlerde kullanılacak değişkenler sol
taraftaki değişken kutusuna işlemin özelliğine göre
«Numeric Expression» kutusuna aktar ve değişkenlerin
aralarına hangi işlem yapılacaksa o işlemin işaretini koy.
- Ok’a bas.
92. Verileri Değiştirme/Yeniden Kodlama (Recode)
Komutu
› A) Recode into same variable: İşlem aynı değişken
üzerinde yapılacaksa bu seçenek seçilir.
› B) Recode into different variable: İşlem sonucunda yeni
bir değişken sütunu oluşturulacaksa bu seçenek seçilir.
› Mantık: Kategorik olan değişkenlerden birinin grupları
birleştirilmek istendiğinde ya da sürekli bir veri kategorik
hale getirilmek istendiğinde Recode Komutu kullanılır.
94. Recode Into Same Variable
› Variable View penceresini aktif hale getirerek Gelir aralığı
diye bir değişken oluşturmuş olalım:
Gelir Aralığı Değeri
1500 - 2000 1
2001 – 2500 2
2501 - 3000 3
3001 - 3500 4
3501 - 4000 5
4001 - 4500 6
4501 - 5000 7
5001 - 5500 8
5501 - 6000 9
6001 - 6500 10
6501 - 7000 11
7001 - 7500 12
95. Recode Into Same Variable
› Data View penceresini aktif hale getirerek gelir aralığı
değişkeninin altına katılımcıların gelir aralıklarını
maaşlarına bakarak 1 ile 12 arasında kodlayalım.
Denek No Gelir Aralığı
1 7
2 6
3 6
4 12
5 10
6 1
7 6
8 5
9 2
10 6
96. Recode Into Same Variable Komutu
Senaryosu
› Yapılan korelasyon analizi sonucunda maaş ve depresyon arasında anlamlı bir
ilişki bulunamadı. Aynı zamanda yapılan korelasyon analizi sonucunda maaş ve
anksiyete arasında da anlamlı bir ilişki bulunamadı. Bu durumda araştırmanın
sonuçlarına göre eleştiri ve öneri yazılacağı zaman maaşın kategorik hale
getirilmesine ihtiyaç vardır. Sürekli olarak alınan bir değişken kategorik hale
getirilirken mantık veri kaybı olmaması adına aralıkları düşük tutmaktır.
› Katılımcıların sayı ile yazdıkları maaşlarına bakılarak maaşlarının hangi gelir
aralığına girdiği başka bir değişken olarak SPSS’e girildikten sonra yapılan
analizler sonucunda gelir aralıkları 500 TL olarak değiştiğinde maaş gruplarına
göre depresyon puanlarının ve anksiyete puanlarının anlamlı bir şekilde
değişmediği gözlemlenmiştir. Gelir aralıkları 500 TL olarak değiştiğinde hem
depresyon hem de anksiyete puanlarını anlamlı bir şekilde etkilemediği için bizim
gelir aralığı 500 TL olarak değişen değişkene ihtiyacımız yoktur. Bu durumda gelir
aralıkları grupları birleştirilip gelir aralıkları 1000 TL olarak değiştirilebilir ve bu
değişiklik sonucunda yeni bir değişken oluşturulup yeni aralıkların o sütuna
işlenmesine gerek yoktur. O yüzden Recode Into Same Variable komutu kullanılır.
97. Recode Into Same Variable
› Transform → Recode → Into Same Variables
› «Recode Into Same Variables» penceresinde
- Sol taraftaki değişken kutusundan yeniden kodlanacak değişkeni
seç ve sağ taraftaki «Variables» kutusuna aktar.
- Aktif hale gelen «Old and New Values» düğmesini tıkla.
- «Recode Into Same Variables: Old and New Values» penceresinde
- - Eski değeri «Old Value» kutucuğuna yeni değeri de «New Value»
kutucuğuna yaz.
- - Continue’ya bas.
- Ok’a bas.
100. Recode Into Different Variables: Kategorik Bir
Değişkenin Gruplarını Birleştirmek İçin
101. Recode Into Different Variables: Kategorik Bir
Değişkenin Gruplarını Birleştirmek İçin
› Transform → Recode → Into Different Variables
› Recode Into Different Variables penceresinde
- Sol taraftaki değişken kutusundan yeniden kodlanacak değişkeni seç ve sağ taraftaki «Into
Variable Output Variable» kutusuna taşı.
- Sağ üstte bulunan «Output Variable» kısmında «Name» kutucuğuna yeniden kodlanarak
elde edilecek değişkenin yeni ismini yaz ve «Change» düğmesini tıkla.
- Aktif hale gelen «Old Values and New Values» düğmesini tıkla.
- «Recode INPUT Different Variables: Old and New Values» penceresinde
- - Eski değeri «Old Value» ve yeni değeri «New Value kutusuna yaz ve «add» düğmesine
tıkla.
- - Continue’ya bas.
- Ok’a bas.
102. Recode Into Different Variable: Kategorik Bir
Değişkenin Gruplarını Birleştirmek İçin
› Yapılan korelasyon analizi sonucunda maaş ve depresyon arasında anlamlı bir ilişki bulunamadı. Aynı zamanda
yapılan korelasyon analizi sonucunda maaş ve anksiyete arasında da anlamlı bir ilişki bulunamadı. Bu durumda
araştırmanın sonuçlarına göre eleştiri ve öneri yazılacağı zaman maaşın kategorik hale getirilmesine ihtiyaç vardır.
Sürekli olarak alınan bir değişken kategorik hale getirilirken mantık veri kaybı olmaması adına aralıkları düşük
tutmaktır.
› Katılımcıların sayı ile yazdıkları maaşlarına bakılarak maaşlarının hangi gelir aralığına girdiği başka bir değişken
olarak SPSS’e girildikten sonra yapılan analizler sonucunda gelir aralıkları 500 TL olarak değiştiğinde maaş
gruplarına göre depresyon puanlarının ve anksiyete puanlarının anlamlı bir şekilde değişmediği gözlemlenmiştir.
Gelir aralıkları 500 TL olarak değiştiğinde hem depresyon hem de anksiyete puanlarını anlamlı bir şekilde
etkilemediği için bizim gelir aralığı 500 TL olarak değişen değişkene ihtiyacımız yoktur. Bu durumda gelir aralıkları
grupları birleştirilip gelir aralıkları 1000 TL olarak değiştirilebilir.
› Yapılan bu değişiklik sonucunda gelir aralıkları 1000 TL olarak değiştiğinde depresyon skorlarında gelir aralıklarına
göre anlamlı bir farklılık gözlemlenmezken anksiyete skorlarında gelir aralıklarına göre anlamlı farklılık
gözlemlenme durumunda bizim anksiyete skorlarında 1000 TL olarak değişen gelir aralıklarına ihtiyacımız varken
depresyon skorlarında gelir aralıklarına göre farklılaşmayı gözlemlemek için gelir aralıkları gruplarında birleşime
gitmeye ihtiyacımız vardır. Bu durumda eski veriyi de korumak için Recode Into Different Variable komutu
kullanılarak başka bir değişken olarak “Gelir Aralığı – Re” diye bir değişken yaratılır. Gruplar birleştirildiğinde hem
1000 TL olarak değişen gelir aralıkları muhafaza edilmiş olur hem de “Gelir Aralığı – Re” diye oluşturulan değişkenin
altında da 1500 TL aralığında değişen gelir aralıkları oluşturulmuş olur.
103. Recode Into Different Variables: Kategorik Bir
Değişkenin Gruplarını Birleştirmek İçin
104. Recode Into Different Variables: Kategorik Bir
Değişkenin Gruplarını Birleştirmek İçin
105. Recode Into Different Variables: Kategorik Bir
Değişkenin Gruplarını Birleştirmek İçin
106. Recode Into Different Variables: Kategorik Bir
Değişkenin Gruplarını Birleştirmek İçin
107. Recode Into Different Variables Komutundan Sonraki Ekran
Görüntüsü: Kategorik Bir Değişkenin Gruplarını Birleştirmek
İçin
108. Recode Into Different Variables: Sürekli Bir
Değişkeni Kategorik Hale Getirmek İçin
109. Recode Into Different Variables: Sürekli Bir
Değişkeni Kategorik Hale Getirmek İçin
› Transform → Recode → Into Different Variables
› Recode Into Different Variables penceresinde
- Sol taraftaki değişken kutusundan yeniden kodlanacak değişkeni seç ve sağ taraftaki «Into Variable Output
Variable» kutusuna taşı.
- Sağ üstte bulunan «Output Variable» kısmında «Name» kutucuğuna yeniden kodlanarak elde edilecek değişkenin
yeni ismini yaz ve «Change» düğmesini tıkla.
- Aktif hale gelen «Old Values and New Values» düğmesini tıkla.
- «Recode INPUT Different Variables: Old and New Values» penceresinde
- - Önce «Range LOWEST through value» seçeneğini aktifleştirip en düşük değerden belli bir değere kadar «1»
verilecek değeri yaz ve New Value kısmına 1’i yazıp Add’e bas. Daha sonra Range seçeneğini aktifleştirip orta değer
aralıklarından küçük olanı Range Kutusuna büyük olanı through kutusuna yaz ve New Value kısmına 2’yi yazıp
Add’e bas. Son olarak «Range value through HIGHEST» seçeneğini aktifleştirip orta değerin en yüksek kesim
noktasından bir fazla değeri yaz ve New Value kısmına 3’ü yazıp Add’e bas.
- - Continue’ya bas.
- Ok’a bas.
110. Recode Into Different Variables: Sürekli Bir
Değişkeni Kategorik Hale Getirmek İçin
111. Recode Into Different Variables Komutundan Sonraki Ekran
Görüntüsü: Sürekli Bir Değişkeni Kategorik Hale Getirmek
İçin
112. Otomatik Veri Kodlama (Automatic Recode)
Komutu Senaryosu
Katılımcıların anksiyete düzeyleri küçükten büyüğe doğru
1’den başlayarak sıralanmak istenmektedir.
113. Automatic Recode Komutu
› Transform → Automatic Recode
› Açılan pencerede Variable kutusuna küçükten büyüğe
doğru sıralamak istediğin değişkeni aktar.
› New Name kutusuna sıralanacak değişkeni nasıl
adlandırmak istiyorsan o şekilde adlandır.
› Add a new name’e bas.
› Küçükten büyüğe doğru sıralaması için Lowest’ı seç.
› Ok’a bas.
120. Eksik Veriler (Replace Missing Values) Komutu
Senaryosu
Maaş değişkenini cevaplamayan kişiler vardır. Eksik verilerin
yerine ortalama bir değer girilmek istenmektedir.
121. Replace Missing Values Komutu
› Transform → Replace Missing Values
› Açılan pencereye eksik verinin olduğu değişkenin ismini
gir.
› Name kutusuna yeni değişkenin adını yaz.
› Change’e bas.
› Method olarak eksik verilere hangi kritere göre değer
atamasını istiyorsan onu seç. (Series mean)
› Ok’a bas.
129. Count Komutu
› Transform → Count Values within Cases
› Açılan pencerede sol tarafta görülen değişken isimleri içinden çıkarımsanmak
istenen değişkene ilişkin değişkenler seç. Numeric Variables kutusuna aktar.
› Target Variable kutusuna değişkene yeni verilecek isim yaz.
› Define Values düğmesini tıkla.
› Value kısmına değişkenlere ilişkin değerlerden birini gir ve add’e bas. Her değeri
bu şekilde tanımla. (Depresyon düzeyi hesaplanırken 1’ler toplanacağı için 1’i
tanımlıyoruz.)
› Continue’ya bas.
› Ok’a bas.
139. Değişken Özelliklerini Görüntüleme Komutu
Senaryosu
› Kategorik değişkenlerden gelir aralığı değişkenine yeni bir
katılımcının verisi girilmek istendiğinde gelir kategorilerinin
hangi aralıkları kapsadığı bilinmek isteniyor.
140. Değişken Özelliklerini Görüntüleme Komutu
› Utilities → Variables
› Açılan pencerede sağ taraftaki değişkenler listesinden
özelliğini görmek istediğin değişkeni seç.
› Gördüğün özelliklere göre ilgili değişkene yeni bir veri
girmek istiyorsan Go to tuşuna bas.
146. Değişkenlerin Gruplanması Komutu
› Utilities → Define Variable Sets
› Açılan pencerede Set Name kısmına gruplanacak
değişkenleri kapsayacak bir isim yaz.
› Variables in Set kutusuna da gruplanacak değişkenleri
aktar.
› Add Set tuşuna bas.
› Gruplama bittiğinde Close’a bas.
