Μία πολύ ενδιαφέρουσα εργασία για τα Αρχαία Θέατρα της Ηπείρου!

1. Το ταξίδι, η γνωριμία ,η ανάδειξη….
Τα αρχαία ελληνικά θέατρα, μέρη μοναδικής αρχιτεκτονικής ομορφιάς
και πολιτιστικής αξίας, άνθισαν στην αρχαία Ελλάδα από τον 6ο ως τον
2ο αιώνα π.χ. και εξαπλώθηκαν σε κάθε πόλη-κράτος της αρχαιότητας,
ως χώροι λατρείας αλλά και καλλιτεχνικής έκφρασης. Η τραγωδία, η
κωμωδία και το σατυρικό δράμα ζωντάνεψαν μέσα από τις θεατρικές
παραστάσεις και τις γιορτές που γίνονταν κάθε χρόνο προς τιμήν του
Διονύσου, του θεού του κρασιού, της χαράς και της έκστασης.
Η ορεινή και απομακρυσμένη περιοχή της Ηπείρου φιλοξενεί πέντε
μοναδικά αρχαία θέατρα: της Δωδώνης, ένα από τα πιο
καλοδιατηρημένα αρχαία θέατρα της περιοχής, που χτίστηκε από τον
βασιλιά της Ηπείρου, Πύρρο, κατά τη διάρκεια του 3ου αιώνα π.Χ., το
θέατρο της Κασσώπης, με εξαιρετική θέα στο Ιόνιο, το θέατρο της
Νικόπολης, με στοιχεία ελληνικής και ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής, το
πρόσφατα ανασκαμμένο θέατρο των Αρχαίων Γιτάνων και το μικρό
θέατρο της Αμβρακίας μέσα στην Άρτα.
Το ταξίδι μας αυτό στην Ήπειρο, ακολουθεί μία πολιτιστική διαδρομή
αλλά και ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο. Ξεκινάει από τη μυκηναϊκή εποχή
με την περιήγησ μας στο μαντείο της Δωδώνης, που ήταν αφιερωμένοἠ
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 1

2. στη θεά Γαία, και στο Νεκρομαντείο του Αχέροντα. Συνεχίζει στην
κλασσική περίοδο με την επίσκεψή μας στα τέσσερα αρχαία θέατρα της
Ηπείρου στη Δωδώνη, την Κασσώπη, τα Γίτανα και την Αμβρακία, και
καταλήγει στη ρωμαϊκή περίοδο με την εντυπωσιακή πόλη της
Νικόπολης. Μέσα από αυτή τη διαδρομή στην πολιτιστική κληρονομιά
της Ηπείρου, θα ανακαλύψουμε ένα σταυροδρόμι πολιτισμών και
φυσικών τοπίων, καθώς θα περιηγούμαστε ανάμεσα στην ορεινή περιοχή
της Πίνδου και τη θάλασσα του Ιονίου.
Οι μαθητές της Β1 τάξης του ΓΕΛ Μαργαριτίου Θεσπρωτίας
Η καθηγ τρια και υπεύθυνη του προγράμματοςἠ
Τσαβαλιά Φαίδρα
ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΩΔΩΝΗΣ
Η Aρχαία Δωδώνη υπήρξε λατρευτικό κέντρο του Δία και της Διώνης.
Υπήρξε, επίσης, γνωστό μαντείο του αρχαίου ελληνικού κόσμου.
Προσδιορίζεται γεωγραφικά σε απόσταση περίπου 2 χλμ. από τον
οικισμό της Δωδώνης και κείται σε κλειστή, επιμήκη κοιλάδα, στους
πρόποδες του όρους Τόμαρος, σε υψόμετρο 600 μ.
Αρχαιότητα
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 2

3. Το μαντείο στην αρχή ήταν υπαίθριο, με μια βελανιδιά (ιερή φηγός),
που γύρω είχε έναν περίβολο από χάλκινους λέβητες πάνω σε τρίποδες,
οι οποίοι με τους ήχους που έκαναν όταν χτυπούσαν μεταξύ τους αλλά
και σε συνδυασμό με το θρόισμα των φύλλων του δέντρου και άλλους
ήχους (περιστέρια, πηγή κτλ.) έδιναν τους χρησμούς, τούς οποίους
ερμήνευαν οι ιερείς και οι ιέρειες. Σύμφωνα με μια νέα ερμηνεία, ο
μαντικός ήχος προερχόταν χάλκινα αντικείμενα παρόμοια με τα κινέζικα
wind chimes που κρεμόντουσαν στην βελανιδιά και ηχούσαν με το
φύσημα του ανέμου. Οι ιερείς Ελλοί δεν έπλεναν ποτέ τα πόδια τους και
σέρνονταν στο χώμα για να έχουν επαφή με τη γη.
Στις ρίζες της βελανιδιάς, στην αρχή πιστευόταν ότι κατοικούσε η
Γαία, αλλά με το Δωδεκάθεο αντικαταστάθηκε από το Δία και τη
γυναίκα του Διώνη. Λεγόταν και Νάιος Δίας από το αρχαιοελληνικό
«ναίω»=κατοικώ, γι’ αυτό και οι αγώνες που διεξάγονταν προς τιμή του
κάθε 4 χρόνια στο κοντινό στάδιο λέγονταν Νάια.
Στο τέλος του 5ου αιώνα χτίστηκε ένας μικρός ναός, όπου φυλάγονταν
τα αφιερώματα των προσκυνητών. Οι προσκυνητές έδιναν την ερώτησή
τους γραμμένη σε ένα έλασμα (φύλλο μαλακού μετάλλου - μολύβδου),
αλλά η απάντηση συνήθως τους δίνονταν προφορικά. Στα μέσα του 4ου
αι. π.Χ., ο περίβολος με τους λέβητες αντικαταστάθηκε από έναν πιο
ευρύχωρο χαμηλό πέτρινο περίβολο. Εφόσον εκεί κατοικούσε ο Δίας και
το σύνολο έμοιαζε με σπίτι, ο χώρος ονομάστηκε Ιερά οικία.
Στα χρόνια του Πύρρου (312-272 π.Χ.) χτίζονται στοές γύρω – γύρω,
εκτός από την πλευρά της φηγού. Στο ναό και στις στοές φυλάγονταν τα
αφιερώματα των πιστών. Εκείνη την εποχή χτίζονται και πολλά άλλα
κτίρια: βουλευτήριο, πρυτανείο, θέατρο κτλ. και η Δωδώνη γίνεται για
ένα διάστημα πρωτεύουσα των Ηπειρωτών.
Μετά το θάνατο του Πύρρου και το γκρέμισμα του ιερού από τους
Αιτωλούς το 219 π.Χ., επιδιορθώθηκε από το βασιλιά της Μακεδονίας
Φίλιππο Ε' και επεκτάθηκε αποκτώντας και άλλους χώρους, κολώνες κτλ.
Τότε πήρε και την τελική του μορφή, ενώ κατά τον Παυσανία, η φηγός
υπήρχε ακόμη.
Το Θέατρο
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 3

4. Το θέατρο της Δωδώνης είναι από τα μεγαλύτερα και καλύτερα
σωζόμενα αρχαία ελληνικά θέατρα, με χωρητικότητα περίπου 18.000
ατόμων. Αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του ιερού της Δωδώνης και
για τον επισκέπτη, που έφθανε από το νότο, ήταν το εμφανέστερο
μνημείο, που δέσποζε στο χώρο με τις καμπύλες επιφάνειες και τους
επιβλητικούς αναλημματικούς τοίχους του. Κατασκευάσθηκε τον 3ο π.Χ.
αιώνα, στο πλαίσιο του φιλόδοξου οικοδομικού προγράμματος που
πραγματοποίησε ο Πύρρος, βασιλιάς της Ηπείρου, προκειμένου να
αναμορφώσει το πανελλήνιο ιερό και να του δώσει μνημειακό
χαρακτήρα.
Οι πρώτες μαρτυρίες για την ύπαρξη του μαντείου της Δωδώνης ως
λατρευτικού χώρου τοποθετούνται γύρω στο 2.600 π.Χ.. Είναι το
αρχαιότερο μαντείο που συναντάται στον Ελλαδικό χώρο. Η μυθολογία
λέει ότι από τη Θήβα της Αιγύπτου πέταξαν δυο περιστέρια: το ένα
προσγειώθηκε στη Λιβύη, όπου χτίστηκε ο ναός του Άμμωνα Δία, και το
δεύτερο ήρθε στη Δωδώνη, όπου ιδρύθηκε το μαντείο.
Το Αρχαίο θέατρο Δωδώνης χτίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. επί βασιλείας
Πύρρου και ακολουθεί το σχέδιο που έχουν όλα τα ελληνικά θέατρα.
Χωρούσε 18.000 θεατές και ήταν το μεγαλύτερο της εποχής του. Το
θέατρο έπαθε απανωτές καταστροφές, ανοικοδομήσεις και διαμορφώσεις
στους αιώνες που ακολούθησαν την παρακμή του βασιλείου της Ηπείρου
και στα χρόνια της ρωμαϊκής κατάκτησης χρησιμοποιήθηκε ως αρένα.
Ο τοίχος που υπάρχει μπροστά από τα πρώτα καθίσματα χτίστηκε
αυτή την εποχή για την προστασία των θεατών από τα θηρία. Από τον 4ο
αιώνα μ.Χ. έπαψε να λειτουργεί. Οι πρώτες ανασκαφές και
αναστηλώσεις στον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης άρχισαν το 1875
και συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
Το τεράστιο κοίλο του θεάτρου διαμορφώθηκε σε φυσική κοιλότητα
στους πρόποδες του όρους Τόμαρος. Επειδή ήταν μεγαλύτερο σε
διαστάσεις, δημιουργήθηκε επίχωση, την οποία συγκρατούσαν
αναλημματικοί τοίχοι, κτισμένοι κατά το ισοδομικό σύστημα και
ενισχυμένοι με έξι πύργους, που προσδίδουν στην πρόσοψη του θεάτρου
μνημειακό χαρακτήρα. Οι δύο πλησιέστεροι προς την ορχήστρα πύργοι
ήταν μεγαλύτεροι από τους άλλους, καθώς χρησίμευαν και ως κλίμακες
για την άνοδο των θεατών στο άνω διάζωμα. Το κοίλο χωριζόταν με
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 4

5. τέσσερις οριζόντιους διαδρόμους σε τρία τμήματα (19 σειρές εδωλίων το
κάτω, 15 το μεσαίο και 21 το επάνω) και με δέκα κλίμακες σε εννέα
κερκίδες. Η κατώτερη σειρά εδωλίων ήταν η λεγόμενη προεδρία, είχε
λίθινα καθίσματα και προοριζόταν για τα επίσημα ή τιμώμενα πρόσωπα.
Η πρόσβαση των θεατών στο κοίλο γινόταν με μεγάλες κλίμακες, που
ξεκινούσαν από τις παρόδους, και η αποχώρησή τους από πλατιά έξοδο
στην κορυφή της κεντρικής κερκίδας. Η ορχήστρα δεν αποτελούσε
ολόκληρο κύκλο και είχε διάμετρο 18,70 μ. Στο κέντρο της ένας
λαξευμένος βράχος αποτελούσε τη βάση του βωμού του Διονύσου, της
θυμέλης. Η σκηνή του θεάτρου ήταν διώροφο, ορθογώνιο κτήριο με
ισοδομική τοιχοποιία και διαστάσεις 31,20 x 9,10 μ. Στις άκρες του
υπήρχαν δύο τετράγωνες αίθουσες, τα παρασκήνια, και μεταξύ αυτών
τέσσερις πεσσοί. Στη νότια και βόρεια πλευρά της σκηνής
διαμορφώθηκαν δωρικές στοές, οι οποίες περιέβαλλαν το δρόμο που
οδηγούσε προς το ιερό, ενώ στο ανατολικό και δυτικό άκρο υπήρχαν οι
πάροδοι, από τις οποίες εισέρχονταν οι θεατές και οι ηθοποιοί στην
ορχήστρα.
Μετά την καταστροφή του ιερού της Δωδώνης από τους Αιτωλούς,
το 219 π.Χ., το θέατρο, όπως και τα άλλα οικοδομήματα του ιερού,
επανακατασκευάσθηκαν. Τότε το προσκήνιο έγινε λίθινο και μπροστά
από τα παρασκήνια προστέθηκαν δύο μικρότερα δωμάτια, στην
εξωτερική πλευρά των οποίων κτίσθηκαν δύο μνημειακά πρόπυλα με
ιωνικούς ημικίονες. Με τη μορφή αυτή διατηρήθηκε το θέατρο ως το 167
π.Χ., όταν πλέον η Μακεδονία και η Ήπειρος καταλήφθηκαν από τους
Ρωμαίους (Αιμίλιος Παύλος) και το ιερό καταστράφηκε πάλι.
Η σκηνή του θεάτρου πυρπολήθηκε, όπως δείχνουν ίχνη φωτιάς,
που διαπιστώθηκαν κατά τις ανασκαφές, και ανοικοδομήθηκε με την
ανασύσταση του Κοινού των Ηπειρωτών το 148 π.Χ. Στη θέση των
κιόνων, που βρίσκονταν μεταξύ των παρασκηνίων, κτίσθηκαν πλέον
τοίχοι με ασβέστη και λιθάρια. Η κανονική μορφή του θεάτρου, όμως,
δεν διατηρήθηκε για πολύ, αφού στα χρόνια του Αυγούστου, τον 1ο αι.
π.Χ., το μνημείο διαμορφώθηκε σε αρένα.
Αφαιρέθηκαν οι πρώτες σειρές εδωλίων και κτίστηκε ένας τοίχος
ύψους 2,80 μ. για την προστασία των θεατών από τα άγρια ζώα, ενώ η
ορχήστρα και η σκηνή καλύφθηκαν με επιχώσεις ύψους 0,50 μ. Η αρένα
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 5

6. έφθανε μέχρι τη σκηνή και είχε ωοειδές σχήμα. Σε δύο τριγωνικά
δωμάτια, που σχηματίσθηκαν από τον τοίχο προστασίας και τον τοίχο
της σκηνής, φυλάσσονταν τα άγρια ζώα. Το θέατρο διατηρήθηκε με αυτή
τη μορφή έως τα τέλη του 4ου αι. μ.Χ., οπότε και σταμάτησε να
λειτουργεί.
Ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδος
Το 167 π.Χ., το ιερό, όπως και άλλες 70 ηπειρωτικές πόλεις,
καταστράφηκε από τους Ρωμαίους με επικεφαλής τον Αιμίλιο Παύλο,
αλλά ανοικοδομήθηκε πάλι από τον Αύγουστο μόλις το 31, μετά τη νίκη
του στο Άκτιο, ο οποίος και μετέτρεψε και το θέατρο σε αρένα. Από τότε
όμως δεν άκμασε ξανά. Ένας από τους τελευταίους χρησμούς σε επίσημο
πρόσωπο ήταν αυτός που ζητήθηκε από τον Ιουλιανό τον Παραβάτη για
την εκστρατεία του κατά των Πάρθων το 362.
Στα βυζαντινά χρόνια, κατά τη βασιλεία του Θεοδόσιου Α' το 391,
κάποιος έκοψε το ιερό δέντρο και το ιερό εγκαταλείφθηκε, ενώ πάνω στα
ερείπιά του χτίστηκε χριστιανική εκκλησία.
Οι τελευταίες μαρτυρίες χρονολογούνται από τον 6ο αιώνα, όταν
επιδρομές βαρβάρων ερήμωσαν την περιοχή και με τον καιρό η λάσπη
από τις πλαγιές του Τόμαρου σκέπασε τα πάντα.
Μία εκδρομή στην περιοχή της Δωδώνης είναι ιδανική γιατί
συνδυάζει πολλά και διαφορετικά πράγματα. Εκτός από τον
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 6

7. αρχαιολογικό χώρο,θα έχετε την ευκαιρία να επισκεφτείτε τα χωριά του
Δήμου Δωδώνης, που είναι χτισμένα σύμφωνα με την παραδοσιακή
Ηπειρώτικη αρχιτεκτονική και είναι ιδιαίτερα γραφικά. Θα απολαύσετε
τα πανέμορφα φυσικά τοπία και θα γαληνέψετε, αλλά θα μπορέσετε
επίσης να επισκεφτείτε κι άλλες εκπληκτικές περιοχές της Ηπείρου, που
βρίσκονται πολύ κοντά, όπως είναι η πόλη των Ιωαννίνων, η Κόνιτσα, το
Ζαγόρι κ.α. Πρόκειται για μια μαγευτική περιπλάνηση που σας
προτείνουμε ανεπιφύλακτα.
Τα Μέρη του Θεάτρου
Τα κύρια μέρη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου ήταν η σκηνή, η ορχήστρα
και το κοίλον, με τα ακόλουθα επιμέρους μέρη:
-Η σκηνή
-Το προσκήνιο-
Τα παρασκήνια
-Οι πάροδοι
Το λογείο: ένα υπερυψωμένο δάπεδο, ξύλινο και αργότερα πέτρινο ή
μαρμάρινο, όπου έπαιζαν οι ηθοποιοί.
-Η ορχήστρα
-Η θυμέλη
-Ο εύριπος
Το κοίλον: όλος ο αμφιθεατρικός χώρος (με τα εδώλια, τις σκάλες και τα
διαζώματα) γύρω από την ορχήστρα όπου κάθονταν οι θεατές.
-Οι αναλημματικοί τοίχοι
-Οι αντηρίδες
-Τα διαζώματα
-Οι σκάλες
-Οι κερκίδες
-Τα εδώλια
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 7

8. -Η προεδρία
Η Δωδώνη είναι μια ιστορική περιοχή της Ελλάδας γνωστή κυρίως
από το αρχαίο θέατρο και το μαντείο της Δωδώνης που βρίσκονται εκεί
εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια. Πρόκειται για δύο αναπόσπαστα
κομμάτια του ελληνικού πολιτισμού, της ελληνικής ιστορίας και
παράδοσης. Ο αρχαιολογικός χώρος της Δωδώνης βρίσκεται 22 χλμ
νοτιοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων στους πρόποδες του όρους
Τόμαρος και είναι το καμάρι της Ηπείρου. Δεν είναι σίγουρο από πού
προήλθε το όνομα Δωδώνη, πιθανόν όμως να προήλθε από την ομώνυμη
ωκεανίδα Νύμφη ή από τον Δώδωνο ποταμό.
Όσοι ενδιαφέρονται πραγματικά να γνωρίσουν από κοντά την ελληνική
αρχαιότητα, να δουν τον πολιτιστικό πλούτο αυτής της χώρας και να
μάθουν πράγματα για την ιστορία και το μεγαλείο της πρέπει
οπωσδήποτε να επισκεφτούν τη Δωδώνη. Πρόκειται χωρίς υπερβολή για
το λίκνο του πολιτισμού, πράγμα που δε λέγεται μόνο από Έλληνες, αλλά
από ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο. Φυσικά, αυτά που θα δείτε και θα
θαυμάσετε εκεί δεν περιορίζονται μόνο στο θέατρο και το μαντείο. Θα
δείτε εκπληκτικά μνημεία, αρχαία κτίσματα, σημαντικά μουσεία και
πολλά άλλα ενδιαφέροντα πράγματα που είμαστε σίγουροι πως θα σας
ενθουσιάσουν.
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 8

9. ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ
Για το ιερό τούτο μαντείο μιλάει η αρχαιότερη γραπτή παράδοση, τα
Ομηρικά Επη. Στο Δία το Δωδωναίο και το Πελασγικό απευθήνει
επίκληση ο ήρως του τρωικού πολέμου Αχιλλέας για το φίλο του
Πάτροκλο. Στη δεύτερη εποχή του Χαλκού (Μεσοελλαδική περίοδο
1900-1550 π.Χ.) εγκαταστάθηκαν στην περιοχή , όπως και σε όλη την
Ελλάδα οι πρώτοι Ελληνες, οι Θεσπρωτοί.
Ένας κλάδος του φύλου των Θεσπρωτών ήταν οι Έλλοπες, οι Ελλοί, ή
Σελλοί, που κατοίκησαν την περιοχή της Δωδώνης καθώς και την
ευρύτερη περιοχή, την αρχαία Ελλόπια. Οι Ελλοι ήταν ιερείς και μάντεις
αφιερωμένοι στην λατρεία του Δία. Συνήθιζαν, μάλιστα, να μην πλένουν
τα πόδια τους και να ξαπλώνουν στη γή (λεροπόδαροι και χαμόστρτοι
μάντεις), για να παίρνουν δύναμη για τις προφητείες και τις μαντείες.
Οι ιερείς έχτισαν στους πρόποδες του λόφου ιερό προς τιμήν του και
προσκυνητές συνέρρεαν στο μαντείο για να πάρουν χρησμούς για το
μέλλον. Τους χρησμούς έδινε το ιερό δέντρο του Δία, η βελανιδιά, που
υπήρχε στο κέντρο του ιερού. Σύμφωνα με έναν μύθο ο Δίας κατοικούσε
στις ρίζες του δέντρου. Οι πιστοί έγραφαν την ερώτησή τους σε
ελάσματα και οι ιερείς ερμήνευαν τα μηνύματα που τους έστελνε ο θεός
από το θρόισμα των φύλλων, από το κελάρυσμα των πουλιών και από
τους χάλκινους λέβητες που υπήρχαν τριγύρω του ιερού και έδιναν τον
χρησμό. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η θεά Αθηνά πήρε ένα κομμάτι
ξύλου από το ιερό φυτό της Δωδώνης και το κάρφωσε στην πλώρη της
Αργούς του Ιάσωνα.
Τα πρώτα χρόνια στο μαντείο υπήρχαν μόνο άντρες ιερείς, που
κοιμόντουσαν στη γη για να ακούν τα μηνύματα που τους έστελναν οι
θεοί και να δίνουν απαντήσεις στα ερωτήματα των πιστών. Τα επόμενα
χρόνια συμμετείχαν και γυναίκες ιερείς, οι «Πελειάδες». Όταν ο
Παυσανίας αντίκρισε το ιερό του Δία στη Δωδώνη το χαρακτήρισε «θεάς
αξία». Στη Δωδώνη, σύζυγος του Δία δεν ήταν η Ήρα αλλά η Διώνη, που
στην ελληνική μυθολογία ανήκε στην πρώτη γενιά των θεών και
εκπροσωπούσε τη γνώση και την γονιμότητα. Στην Ιλιάδα του Ομήρου, ο
Αχιλλέας απευθύνεται στον Δία της Δωδώνης με τα εξής λόγια: «Δία της
Δωδώνης, πρωτοκύβερνε, Πελασγικέ, που μένεις μακριά, την παγερή
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 9

10. αφεντεύοντας Δωδώνη, και τρογύρα χαμοκοιτάμενοι, ανιπτόποδες, ζουν
οι Σελλοί οι δικοί σου προφήτες».
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%
http://www.dodoni.gr/to-theatro
http://www.about-ioannina.gr/Dodoni_gr/dodoni.htm
http://www.dodoni.gr/to-manteio
https://sites.google.com/site/archaiaelladaealetheia/dodone-to-
archaiotero-elleniko-manteio
• Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ
ΑΜΒΡΑΚΙΑΣ
Η Αμβρακία που κατά την αρχαιότητα υπήρξε μια από τις
σημαντικότερες πόλεις της Ελλάδας ήταν κτισμένη στον ποταμό Άραχθο
στην ίδια θέση με τη σημερινή Άρτα. Ήταν η σημαντικότερη αποικία των
Κορινθίων στη βορειοδυτική Ελλάδα. Αρχαίοι συγγραφείς αποκαλούν
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 10

11. την περιοχή της Αμβρακίας Δρυοπίδα. Το τοπωνύμιο Αμβρακία
οφείλεται κατά τη μυθολογία στον Άμβρακα, γιο του Θεσπρωτού ή στην
Αμβρακία, θυγατέρα του Μελανέα, βασιλιά των Δρυόπων ή του
Αυγείου της Ήλιδας ή του Φόρβαντα, γιου του Ήλιου. Ανάμεσα στους
Αθαμάνες των Τζουμέρκων και των Κασσωπαίων της Πρέβεζας, ζούσαν
ανάμικτα Αθαμάνες, Κασσωπαίοι, Μολοσσοί και άποικοι, στο τρίγωνο
μεταξύ Λούρου, Αράχθου και Αμβρακικού κόλπου. Στο 625 π .Χ. οι
Κορίνθιοι με αρχηγό τους τον Γόργο, γιο του Κυψέλου, του τυράννου
της Κορίνθου, ίδρυσαν αποικία στις όχθες του Άραχθου ποταμού αφού
έδιωξαν τους ντόπιους Δρύοπες και τείχισαν την Αμβρακία...
Η πόλη αριθμούσε γύρω στους 100.000 κατοίκους και γνώρισε μεγάλη
ακμή από την ίδρυση της μέχρι τον 2ο αιώνα π .Χ. Η Αμβρακία ως
Κορινθιακή αποικία γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση και ναυτική
ισχύ όπως προκύπτει από τα αρχαία κείμενα και τα αρχαιολογικά
ευρήματα. Διέθετε ένα από τα καλύτερα πολεοδομικά συστήματα της
αρχαιότητας. Ονομαστά ήταν επίσης τα γυναικεία Αμβρακιώτικα
υποδήματα γνωστά σε όλη την Ελλάδα με το όνομα Αμβρακίδες. Κατά
τους Περσικούς πολέμους έλαβε μέρος με επτά πλοία στη ναυμαχία της
Σαλαμίνας και με πεντακόσιους οπλίτες στη μάχη των Πλαταιών.
Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο συμμάχησε με τους
Λακεδαιμονίους, αλλά οι 3.000 οπλίτες της ηττήθηκαν τον χειμώνα του
426 π .Χ. στη μάχη των Όλπων από τους εχθρούς τους Ακαρνάνες που
ήταν σύμμαχοι των Αθηναίων και καταστράφηκε από το στρατηγό
Δημοσθένη. Αργότερα, συμμάχησε με τους Αθηναίους για να
προστατευτεί από τους Μακεδόνες του Φιλίππου. Ωστόσο το έτος 338 π
.Χ. ο Φίλιππος ο Β' κατέλαβε την πόλη, λίγο πριν τη μάχη της
Χαιρώνειας. Μετά το θάνατο του Φιλίππου Β' οι Αμβρακιώτες έδιωξαν
τους Μακεδόνες, αλλά τους κατέλαβε και πάλι αργότερα ο γιος του
Κασσάνδρου Αλέξανδρος.
Το 295 π .Χ. η Αμβρακία παραχωρήθηκε από τους Μακεδόνες στον
Πύρρο, ο οποίος την έκανε πρωτεύουσα του βασιλείου του κι από αυτή
εξορμούσε για τις εκστρατείες του στη λοιπή Ελλάδα και την Ιταλία. Ο
Πύρρος γέμισε την Αμβρακία με μνημειώδη κτίσματα, ναούς, αγάλματα
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 11

12. και ζωγραφικούς πίνακες. Το 189 π .Χ., μετά από την εξέγερση κατά των
Ρωμαίων, πολιορκείται από τον ύπατο της Ρώμης Μάρκο Φλούβιο.
Τέλος, με τη φιλική παρέμβαση του Περιάνδρου, βασιλιά των
Αθαμάνων, η πόλη παραδίδεται (187 π .Χ.) στο Φλούβιο. Ο Φλούβιος,
αφού επικράτησε σε όλη την περιοχή, λεηλάτησε την Αμβρακία,
αρπάζοντας πολλά από τα έργα τέχνης για τη Ρώμη.
Επί Αιμίλιου Παύλου, υποδουλώνεται όλη η Ήπειρος στους Ρωμαίους
(167 π .Χ.), ενώ λεηλατούνται και καταστρέφονται οι πόλεις της. Η
Αμβρακία καίγεται και γκρεμίζονται τα τείχη της. Ο περιηγητής
Παυσανίας, που πέρασε αργότερα, βρήκε πέτρες σε χορταριασμένο
τόπο. Μετά από 1.000 χρόνια, στη θέση της κτίστηκε η σημερινή Άρτα.
Η Αμβρακία είχε οχυρωμένο λιμάνι τον Άμβρακο για διέξοδο προς τον
Αμβρακικό κόλπο. Ο Οκταβιανός Αύγουστος για να ενισχύσει τη
Νικόπολη με πληθυσμό, μετέφερε υποχρεωτικά τους κατοίκους της
Αμβρακίας στη Νικόπολη μετά το 31 π .Χ.
Διάσημοι Αμβρακιώτες ήταν ο γλύπτης Πολύστρατος που έζησε τον
6ο αιώνα π .Χ., ο μουσικός Επίγονος και ο ποιητής της Μέσης Κωμωδίας
Επικράτης. Ο Παυσανίας αναφέρει επίσης τον Αμβρακιώτη Ολυμπιονίκη
Λέοντα που νίκησε στην 96η Ολυμπιάδα. Από τις σημαντικότερες
ιστορικές φυσιογνωμίες της Αμβρακίας και γενικότερα της Ηπείρου
υπήρξε ο βασιλιάς Πύρρος (318 - 272 π .Χ.). Γόνος του δυναστικού οίκου
των Μολοσσών, γιος του Αιακίδη, καταγόταν από την ίδια γενιά με την
Ολυμπιάδα, τη μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα νεανικά του
χρόνια υπήρξαν ιδιαίτερα δύσκολα, καθώς μεγάλωσε μακριά από την
πατρογονική του εστία.
• ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ
ΧΩΡΟΥ
Ο δημόσιος χώρος της Αμβρακίας κατελάμβανε περιοχή στο
βορειοδυτικό τμήμα της πόλεως όπου δέσποζε ο ναός του Απόλλωνος
Σωτήρος. Στη θέση της σημερινής μητρόπολης στην Άρτα, υπήρχε ναός
του Ασκληπιού, στη θέση των Αγίων Πάντων ναός της Αφροδίτης και
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 12

13. στη θέση του σημερινού Κάστρου ναός της Αθηνάς. Αναφέρεται επίσης
και ναός της Αρτέμιδος Ηγεμόνης. Σήμερα από τους ναούς που
αναφέρθηκαν σώζονται μόνο τα θεμέλια του ναού του Απόλλωνα, ενώ
έχουν αποκαλυφτεί τμήματα δύο θεάτρων και του Πρυτανείου της
πόλης.
Έχουν εντοπιστεί επίσης τα νεκροταφεία της αρχαίας Αμβρακίας με
σημαντικότερο το δυτικό ενώ έχει αποκαλυφτεί και τμήμα της αρχαίας
λεωφόρου. Από την αρχαία πόλη διασώθηκαν ελάχιστα μνημεία,
αρκετά όμως έργα τέχνης. Κοντά στην πλατεία Κιλκίς διασώθηκε τμήμα
του μεγάλου ναού του Πύθιου Απόλλωνα Σωτήρα (το τμήμα μέχρι την
ευθυντηρία) διαστάσεων 20,75 x 44 μ. Ο ναός κτίστηκε γύρω στο 500
π .Χ. Σε αυτόν ανέθεταν οι Αμβρακιώτες τα δημόσια κείμενα και
έγγραφά τους ενώ το σύμβολο του ναού, ο βαίτυλος, χαρακτηρίζει τα
νομίσματα και τις δημόσιες σφραγίδες της Αμβρακίας. Εκεί βρέθηκε και
ενεπίγραφη στήλη με κείμενο συνθήκης καθορισμού ορίων μεταξύ
Αμβρακίας και Χαράδρου.
Δίπλα στο σημερινό ναό του Αγ. Κωνσταντίνου αποκαλύφτηκε ένα
θέατρο μικρών διαστάσεων - ίσως το μικρό θέατρο που μνημονεύει ο
Διονύσιος Αλικαρνασσέας. Το ''Μικρό Θέατρο'' βρίσκεται στο κέντρο
της πόλης επάνω στην κεντρική αρτηρία της. Ιδρύθηκε στις αρχές του
3ου αιώνα π .Χ. πάνω σε λείψανα λουτρικών εγκαταστάσεων. Το
θέατρο διασώζει ωραιότατα ψηφιδωτά του 4ου αιώνα π .Χ. Το
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 13

14. ''Μεγάλο Θέατρο'' εντοπίστηκε στο χαμηλότερο τμήμα της πόλης, μέσα
στα τείχη. Αποκαλύφτηκε τμήμα της ορχήστρας, μέρος της δυτικής
παρόδου και του αναλήμματος του κοίλου της ίδιας πλευράς καθώς και
λείψανα λίθινων εδωλίων.
• ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΑΤΡΑ ΤΗΣ ΑΜΒΡΑΚΙΑΣ
Στην Αμβρακία, σύμφωνα με τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα,
υπήρχαν δύο θέατρα, το μικρό και το μεγάλο, τα οποία ήρθαν στο φως
με τις τελευταίες ανασκαφικές έρευνες. Ο Hammond αναφέρει πως το
μεγάλο θέατρο ήταν έργο της εποχής του Πύρρου, μέσα στο πνεύμα της
προβολής του Μολοσσικού οίκου, και το τοποθετεί σε φυσική
κοιλότητα του λόφου της Περάνθης, επισημαίνοντας ότι ορισμένα μέρη
του είναι ακόμα ορατά. Τμήμα του μεγάλου θεάτρου της Αμβρακίας,
περίπου σαν το θέατρο της Δωδώνης, αποκαλύφθηκε σε σωστικές
ανασκαφές στην Άρτα κοντά στο ναό του Απόλλωνα, χρονολογούμενο
από την ανασκαφέα στα τέλη του 4ου και τις αρχές του 3ου αιώνα π .Χ..
• Μικρό θέατρο Αμβρακίας
Το λεγόμενο «μικρό» θέατρο της Αμβρακίας είναι το μικρότερο από τα
αρχαία Ελληνικά θέατρα, που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα.
Βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας πόλης, κοντά στον Άγιο Κωνσταντίνο,
σε μικρή απόσταση από τον Υστεροαρχαϊκό ναό του Απόλλωνα. Όπως
δείχνει η γενική αρχιτεκτονική του μορφή, κτίστηκε στα τέλη του 4ου -
αρχές 3ου αιώνα π .Χ., κατά την περίοδο της βασιλείας του Πύρρου. Η
πόλη τότε ως πρωτεύουσα του βασιλείου γνώρισε μεγάλη άνθηση και,
εκτός από το μικρό θέατρο, οικοδομήθηκαν το μεγάλο θέατρο, κοντά
στο ναό του Απόλλωνα, και το πρυτανείο, που αποκαλύφθηκε δίπλα
στο ναό.
Το θέατρο δεν κατασκευάσθηκε σε φυσικό ύψωμα αλλά σε
επιχωματωμένο πρανές. Η επίχωση για τη στήριξη του κοίλου είχε γίνει
επάνω σε θεμέλια και ψηφιδωτά δάπεδα λουτρών, που
χρονολογούνται στα μέσα του 4ου π .Χ. αιώνα. Από το μνημείο έχουν
αποκαλυφθεί η ορχήστρα, μέρος του κοίλου και των παρόδων καθώς
και το δυτικό τμήμα του στυλοβάτη του προσκηνίου. Το κοίλο είναι
κατασκευασμένο από καλής ποιότητας ασβεστόλιθο. Με δύο κλίμακες
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 14

15. διαιρείται σε τρεις κερκίδες και είχε λίθινα εδώλια, ενώ είναι
αξιοσημείωτη η απουσία προεδρίας, δηλαδή επισήμων θέσεων στην
πρώτη σειρά.
Στις δύο πλάγιες κερκίδες σώζονται τρεις σειρές εδωλίων και στη
κεντρική τέσσερις. Η ορχήστρα έχει σχήμα τέλειου κύκλου, με διάμετρο
6,70 μ. Το προσκήνιο ήταν λίθινο κτίσμα μήκους 10 μ. και την πρόσοψή
του κοσμούσαν πιθανότατα έξι Ιωνικοί ημικίονες. Η ανασκαφική έρευνα
του θεάτρου ξεκίνησε με αφορμή την εκσκαφή θεμελίων για την
ανέγερση νέας οικοδομής και έγινε το 1976 από τον αρχαιολόγο της
Εφορείας κ. Ηλία Ανδρέου. Το υπόλοιπο τμήμα του μνημείου πρόκειται
να ανασκαφεί μελλοντικά.
• Το Μεγάλο Θέατρο Αμβρακίας
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 15

16. Το μεγάλο θέατρο εντοπίσθηκε στο χαμηλότερο τμήμα της πόλεως
μέσα στα τείχη, λαξευμένο εν μέρει στη δυτική πλευρά του χαμηλού
υψώματος επί του οποίου δεσπόζει ο Υστεροαρχαϊκός ναός του
Απόλλωνα. Αποκαλύφθηκε τμήμα της ορχήστρας, μέρος της δυτικής
παρόδου και του αναλήμματος του κοίλου της ίδιας πλευράς, καθώς
και λείψανα λίθινων εδωλίων. Το μεγαλύτερο μέρος του κοίλου
καλύπτεται από τις παρακείμενες οικοδομές της Άρτας. Από τα εδώλια
σώζονται μόνο μερικές βάσεις τους από ασβεστόλιθο και πιθανόν τα
κυρίως εδώλια να ήταν ξύλινα. Πρέπει να σημειωθεί πως έχουν να
γίνουν πολλές ακόμα ανασκαφές στον χώρο.
Πηγές:
http://greekworldhistory.blogspot.gr/2015/12/blog-post.html
ΝΙΚΟΠΟΛΗ
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 16

17. Η Αρχαία Νικόπολη ήταν πόλη της Ηπείρου που ιδρύθηκε από
τους Ρωμαίους στη νοτιοδυτική Ήπειρο κοντά στην σημερινή Πρέβεζα.
Ο αρχαιολογικός της χώρος αποτελεί σήμερα την μεγαλύτερη σε έκταση
αρχαία πόλη της Ελλάδας. Η Αρχαία Νικόπολη βρίσκεται ακριβώς δίπλα
στην ομώνυμη κοινότητα Νικόπολη στο πιο στενό σημείο του ισθμού της
χερσονήσου της Πρέβεζας, επαρκώς προστατευμένη νομοθετικά από τη
δόμηση, με αρχαιολογικό νόμο, και είναι επισκέψιμη. Εργασίες
αναστήλωσης και ανάδειξης είναι συνεχώς σε εξέλιξη σε διάφορα σημεία
του αρχαιολογικού χώρου. Την τελευταία δεκαετία καθαρίστηκαν και
αναδείχθηκαν τα Τείχη, το Στάδιο και οι δύο Βασιλικές Αλκίσωνος και
Δουμετίου. Το 2006-2009 ανασκάφηκε και αναδείχθηκε το Μνημείο
Αυγούστου. Το έτος 2012-2013 ανακατασκευάζεται η δυτική Κεντρική
Πύλη των παλαιοχριστιανικών Τειχών και καθαρίζεται το Θέατρο
Οκταβιανού, με πρωτοβουλία του συλλόγου "ΔΙΑΖΩΜΑ" κλπ. Η
Νικόπολη πληθυσμιακά σύμφωνα με νεότερες μελέτες του
Κωνσταντίνου Ζάχου υπολογίζεται να είχε πληθυσμό περί τις 150.000
άτομα, και προήλθε από την βίαιη πληθυσμιακή μετοίκηση άλλων
Ηπειρωτικών πόλεων της Θεσπρωτίας, της Πρέβεζας, της Άρτας και της
Ακαρνανίας.
Ιστορία
Ρωμαϊκή περίοδος
Η Νικόπολη (πόλη της νίκης), χτίστηκε κατ’ εντολήν του
αυτοκράτορα Αύγουστου Οκταβιανού (ή Οκτάβιου), πρώτου
αυτοκράτορα της Ρώμης, για να τιμήσει τους θεούς, κυρίως τον «Άκτιο
Απόλλωνα» ή, όπως λένε άλλοι, τον Ποσειδώνα (θεός της θάλασσας) και
τον Άρη (θεός του πολέμου) για τη νίκη που του έδωσαν κατά
του Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στη μεγάλη Ναυμαχία του
Ακτίου, το 31 π.Χ. (The Naval Battle of Actium). Μετά την Ναυμαχία
του Ακτίου και την αυτοκτονία του Μάρκου Αντωνίου και της ερωμένης
του Κλεοπάτρας Ζ', τελευταίας βασίλισσας των Πτολεμαίων της
Αιγύπτου, επήλθε το τέλος της Ελληνιστικής Εποχής και η αρχή της
Ρωμαϊκής περιόδου και φυσικά η πλήρης επικράτηση του Αυγούστου
Οκταβιανού. Για να συνοικίσει τη Νικόπολη ο Αυτοκράτωρ Αύγουστος
Οκταβιανός, μετέφερε από παντού (προφανώς διά της βίας) κατοίκους
παλιών πόλων κατεστραμμένων ή και άλλων που εξακολουθούσαν να
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 17

18. υπάρχουν: Θύρρειο,Αρχαία Εφύρα, Αρχαία Καλυδών, Αμφιλοχικόν
Άργος, Αμβρακία, Ανακτόριον, Κεκροπία, Αλυζία, Όρραον, Κασσώπη,
Πανδοσία, Βουχέτιο, από Κόρινθο, αλλά και Ιταλία ακόμα, κλπ. Είναι
γνωστό ότι ο Ρωμαίος στρατηγός, Αιμίλιος Παύλος – ως αντίποινα για τις
επιθέσεις του Ηπειρώτη Βασιλιά Πύρρου - το 168 π.Χ. είχε καταστρέψει
εβδομήντα πόλεις της Ηπείρου, των οποίων οι κάτοικοι διέφυγαν στα
ορεινά ως περιφερόμενοι νομάδες. Απ' όλες λοιπόν τις πόλεις,
κατεστραμμένες ή όχι ήρθαν να στεγασθούν στην καινούργια πόλη, στην
οποία ο Αύγουστος Οκταβιανός είχε χορηγήσει ένα σωρό προνόμια,
φορολογική ατέλεια και ισοπολιτεία με τους Ρωμαίους πολίτες. Η θέση
όπου ιδρύθηκε η Νικόπολη συγκέντρωσε αξιόλογα πλεονεκτήματα ως
προς την οικονομία το εμπόριο και τη στρατηγική σημασία της. Παρόλο
που στην Νικόπολη τα τείχη κρίνονταν ως περιττή πολυτέλεια κάτω από
την ασπίδα της PAX ROMANA, κατασκευάστηκαν για ψυχολογικούς
λόγους κυρίως.Η ίδρυση της Νικόπολης δεν υπαγορεύτηκε μόνο από την
ανάμνηση της νίκης του Οκταβιανού, αλλά αποσκοπούσε κατά κύριο
λόγο στο στρατιωτικό έλεγχο της δυτικής Ελλάδας από τους Ρωμαίους,
καθώς και στην οικονομική ενίσχυση της περιοχής η οποία είχε περιέλθει
σε κατάσταση πλήρους ερήμωσης μετά την καταστροφή από το Αιμίλιο
Παύλο. Η Νικόπολη είχε δικό της νομισματοκοπείο το οποίο παρήγαγε
εξαίρετης ποιότητας χαλκά νομίσματα (για την εσωτερική αγορά) από
τους χρόνους του Αυγούστου έως τους χρόνους του αυτοκράτορα
Γαλλιηνού.
Σύμφωνα με την πληροφορία του Στράβωνα,η Νικόπολη είχε
εκτεταμένη επικράτεια («χώρα»), που τα όριά της όμως δεν είναι δυνατό
να καθοριστούν επακριβώς, γιατί λείπουν οι άμεσες φιλολογικές και
επιγραφικές μαρτυρίες. Εικάζεται λοιπόν ότι ο ζωτικός της χώρος θα
εκτεινόταν κυκλικά γύρω από τον Αμβρακικό κόλπο. Λαμβάνοντας
μάλιστα υπόψη τη ρωμαϊκή πρακτική στις οριοθετήσεις, σύμφωνα με την
οποία συνήθως γίνονταν σεβαστά τα όρια των αρχαίων φυλετικών
περιοχών, η «χώρα» της θα είχε συμπεριλάβει μέσα στα όριά της την
αρχαία Κασσωπαία, την Αμβρακία με την επικράτειά της, την αρχαία
Αμφιλοχική και το μεγαλύτερο μέρος της Ακαρνανίας. Με βάση δηλαδή
τη σύγχρονη διοικητική διαίρεση, εκτεινόταν στο μεγαλύτερο μέρος των
σημερινών νομών Πρέβεζας και Άρτας, καθώς και σ' ένα μέρος του
νομού Αιτωλοακαρνανίας (επαρχίες Βάλτου και Βόνιτσας-Ξηρομέρου).
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 18

19. Η συνολική της έκταση εκτιμάται ότι θα έφτανε περίπου τα 1500 τετρ.
μίλια (= 4000 τετρ. χλμ.), όταν ο μέσος όρος των «χωρών« (territoria)
των πόλεων της Γαλατίας και της Μ. Ασίας ήταν γύρω στα 600 τετρ.
Μίλια.
Λόγω της ιστορικής της σημασίας, η Νικόπολη ήταν μια «πόλις αίγλη»
για τους Ρωμαίους. Γι αυτό και κατασκεύασαν εκεί σημαντικότατα
δημόσια έργα. Ρωμαϊκά τείχη με αμυντικούς πύργους, Βουλευτήριο,
Εμπορικά Κτίρια, Αμφιθέατρο, Λουτρά (Θέρμες), Μνημείο Αυγούστου
Οκταβιανού με ενσωματωμένα 36 έμβολα πλοίων της Κλεοπάτρας,
Θέατρο Αυγούστου Οκταβιανού (2.000 θέσεων), Ρωμαϊκό Στάδιο
(10.000 θέσεων), Ρωμαϊκό Ωδείο (800 θέσεων), αλλά το κυριότερο
τεχνικό έργο είναι το Ρωμαϊκό υδραγωγείο μήκους 50 Km με το οποίο
έφερναν πόσιμο νερό από τις πηγές του Αγίου Γεωργίου - πιο πάνω από
τη Φιλιππιάδα - στη Νικόπολη. Για να γίνει αυτό το γιγαντιαίο έργο
ύδρευσης προφανώς πέρασαν κάποιες δεκαετίας, λέγεται δε ότι
εργάσθηκαν δεκάδες χιλιάδες δούλοι. Το αρχικό του τμήμα
περιλαμβάνει τοξωτό εναέριο σύστημα μεταφοράς (γέφυρα) για να
παρακαμφθεί η χαράδρα Λούρου (επισκέψιμο), στη συνέχεια
υπάρχει σκαφτή σήραγγα στο λόφο απέναντι (σώζεται και είναι
επισκέψιμη), και το έργο συνεχίζει μέχρι το χωριό Αρχάγγελος όπου
υπάρχει επίσης εναέρια τοξωτή γέφυρα μεταφοράς (επισκέψιμο) και στη
συνέχεια μέσα από τους λόφους της Νέας Σαμψούντας και του Καναλίου
Πρέβεζας το νερό έφτανε στο Νυμφαίον Νικοπόλεως, ένα κομψοτέχνημα
Υδραγωγείου – Ναού, που ευτυχώς σώζεται σε καλή κατάσταση σήμερα
(επισκέψιμο). Πολλά δημόσια έργα αρχίζουν να δημιουργούνται στη
Ρωμαϊκή Νικόπολη όπως τα ρωμαϊκά Τείχη (σώζονται), το ρωμαϊκό
Ωδείο (με αρχική χωρητικότητα 1500 θεατών, σήμερα 700, σώζεται), το
Θέατρο Οκταβιανού στολισμένο με τουλάχιστον 30 αγάλματα (5000
θέσεις θεατών, σώζεται σήμερα, μη λειτουργικό), το Μνημείο
Αυγούστου (Augustus Monument, σώζονται τα θεμέλια), το ρωμαϊκό
Στάδιο (5000 θέσεις θεατών, σώζεται), το Βουλευτήριο», το ρωμαϊκό
Υδραγωγείο (μήκος 60 χιλιόμετρα, σώζονται τμήματα),
το Νυμφαίον (αποθήκες ύδατος με μορφή ιερού των Νυμφών», σώζεται),
οι ρωμαϊκές Θέρμες (σώζονται δύο συγκροτήματα), πολλά Μαυσωλεία
(σώζονται), κ.λπ. Στο ρωμαϊκό Στάδιο τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια
αγώνες ισάξιοι των Ολυμπιακών, τα Άκτια, αγώνες αθλημάτων στίβου,
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 19

20. αρματοδρομίες, αλλά και αγώνες λόγου και τέχνης. Λέγεται ότι αργότερα
έλαβε μέρος εδώ σε αρματοδρομίες, ο αυτοκράτωρ «Νέρων».
Αναβίωση και μεταφορά των Ακτίων στη Νικόπολη
Οι αθλητικοί αγώνες Άκτια γίνονταν στο στάδιο του Ακτίου, δίπλα στο
ναό του Ακτίου Απόλλωνος κάθε δύο χρόνια. Δεν είναι ακριβώς γνωστό
αν και πότε σταμάτησαν, γιατί το Ανακτόριον υπήρχε ως πόλη το έτος 31
π.Χ. που έγινε η Ναυμαχία του Ακτίου. Πάντως, με απόφαση του
Οκταβιανού Αυγούστου τα Άκτια μεταφέρονται πλέον στο στάδιο
Νικοπόλεως και ορίζεται να γίνονται κάθε 2α Σεπτεμβρίου, με έναρξη το
έτος 28 π.Χ.. Τα Άκτια αυτά περιλάμβαναν αθλήματα στίβου, μουσικούς
αγώνες, αρματοδρομίες, λεμβοδρομίες στη θάλασσα, μικρές ναυμαχίες,
κλπ, ορίσθηκε δε να τελούνται κάθε πέντε χρόνια και η χρονική περίοδος
αυτή απεκαλείτο Ακτιάς. Το έπαθλο των νικητών ήταν ένα στεφάνι από
λεπτά καλάμια που αφθονούσαν στην περιοχή. Η φήμη των Ακτίων
ξεπέρασε τα ελλαδικά σύνορα και οι νικητές αποκαλούνταν ακτιονίκες
κατά το ολυμπιονίκες. Είναι ενδιαφέρον, ότι ο Αύγουστος Οκταβιανός
ανέθεσε τη διοργάνωση των Ακτίων στους Λακεδαιμόνιους, γιατί όλοι οι
Έλληνες είχαν προσχωρήσει στον Μάρκο Αντώνιο, και μόνο οι
Σπαρτιάτες σε αυτόν. Αργότερα οι Ρωμαίοι αλλοίωσαν τον Ελληνικό
χαρακτήρα των Ακτίων, και προσέθεσαν θηριομαχίες, μονομαχίες και
άλλα αιματηρά αγωνίσματα που έτερπαν το φιλοθεάμον ρωμαϊκό κοινό.
Τελικά τα Άκτια παρήκμασαν από το έτος 391-395 μ.Χ., οπότε και
καταργήθηκαν με το διάταγμα απαγόρευσης των Ολυμπιακών αγώνων
και των Ακτίων, κλπ του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α. Σύμφωνα όμως με
έρευνες νεωτέρων βυζαντινολόγων , δεν απαγόρευσε ο Μέγας Θεοδόσιος
τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά απλώς απαγόρευσε τις θυσίες κατά την
διάρκειά τους. Μάλιστα, οι Αγώνες συνεχίστηκαν για περίπου 30 χρόνια
ακόμη και ο λόγος που έσβησαν, όχι διεκόπησαν, οι συγκεκριμένοι
ιστορικοί ομιλούν για φθορά και σβήσιμο, ήταν η έλλειψη χρημάτων
(χορηγών) και κάποιες φυσικές καταστροφές, όπως η πυρκαγιά στον ναό
στης Ολυμπίας. Στην Πρέβεζα τα Άκτια αναβιώνουν ξανά το έτος 1949.
Επέκταση της Νικόπολης (50 μ.Χ.)
Η Νικόπολη επεκτείνεται εκτός του πολεοδομικού της ιστού και εκτός
των Ρωμαϊκών τοιχών. Ρωμαϊκές Επαύλεις αξιωματούχων
κατασκευάζονται στο νησί «Κέφαλος» και «Γάιδαρος» του Αμβρακικού
Κόλπου. Ρωμαϊκός οικισμός, με Ρωμαϊκή έπαυλη, Ρωμαϊκά Λουτρά,
Ρωμαϊκό τοξωτό λίθινο γεφύρι και Ρωμαϊκό Ελαιοτριβείο έχουν
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 20

21. ανακαλυφθεί στο χωριό Στρογγυλή του Δήμου Φιλοθέης Αρτας. Είναι
επισκέψιμα.
Επιδρομή Ερούλων κατά της Νικόπολης (267 μ.Χ.)
Οι Έρουλοι ήταν αρχαίος βαρβαρικός λαός, μερικά βιβλία ιστορίας
τους αποκαλούν «γερμανικό φύλο». Κατά μία εκδοχή, ήταν αρχικά
κλάδος των Γότθων της νοτιοδυτικής περιοχής της Σκανδιναβίας. Η
επιδρομή τους στην Ελλάδα (267 μ.Χ.) ήταν τρομακτική. Η Αθήνα
πυρπολήθηκε ολόκληρη. Μόνο η Ακρόπολη σώθηκε από τον αφανισμό
και μεμονωμένα οικοδομήματα. Μετά την Αθήνα, οι Έρουλοι συνέχισαν
τις επιδρομές τους και σε άλλα μέρη της Ελλάδας όπως η αρχαία
Κόρινθος, η αρχαία Ολυμπία και η αρχαία Νικόπολης. Το 268 μ.Χ. ο
ρωμαϊκός στρατός αποφάσισε να τους αντιμετωπίσει στη Θράκη κοντά
στον ποταμό Νέστο και στη μάχη που διεξήχθη οι Ερούλοι όχι απλώς
ηττήθηκαν αλλά ο αρχηγός τους Ναουλομπάτους (Naulobatus)
παραδόθηκε στους Ρωμαίους.
Υστερορωμαϊκή περίοδος
Πρωτεύουσα της Περιφέρειας Παλαιάς Ηπείρου (293 μ.Χ.)
Κατά την υστερορωμαϊκή περίοδο, η Νικόπολη συνέχισε να ακμάζει.
Τα έτη 285-305 μ.Χ., ο Ρωμαίος
αυτοκράτορας Διοκλητιανός πραγματοποίησε διοικητική μεταρρύθμιση,
με την οποία η Ήπειρος διαιρέθηκε σε δύο επαρχίες, την Παλαιά
Ήπειρο (Epirus Vetus) και τη Νέα Ήπειρο (Epirus Nova). Η Νικόπολις
ορίσθηκε σαν η πρωτεύουσα της Παλαιάς Ηπείρου, η οποία περιλάμβανε
την Ήπειρο, την Ακαρνανία, την Κέρκυρα, τη Λευκάδα και την Ιθάκη.
Κωνσταντίνεια δυναστεία
Την εποχή του Διατάγματος των Μεδιολάνων άρχισε η προετοιμασία
κατασκευής των παλαιοχριστιανικών Βασιλικών της Νικόπολης, που
θεωρούνται από τους πιο παλιούς χριστιανικούς ναούς σε ευρωπαϊκό
έδαφος.Κατά την περίοδο του Αυτοκράτορα Ιουλιανού (361 μ.Χ.-363
μ.Χ.), αναδιοργανώθηκαν τα Άκτια και επισκευάσθηκε το Ρωμαϊκό
Υδραγωγείο και άλλα δημόσια οικοδομήματα.
Ο μεγάλος σεισμός του 375 μ.Χ.
Δώδεκα χρόνια μετά τον θάνατο του Ιουλιανού, ένας φοβερός σεισμός
προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στη Νικόπολη. Σε χρονικό της εποχής
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 21

22. αναγράφεται «Τούτου του Ουαλεντινιανού (=συμβασιλέας του
Ιουλιανού) τελευτήσαντος και σεισμός δε έν τισιν συνενήθησαν τόποις.
Εσείσθη και Κρήτη σφοδρότερον και η Πελοπόννησος με της άλλης
Ελλάδος, πλήν της Αθηναίων πόλεως και της Αττικής». Η περιοχή της
Λευκάδας και Πρέβεζας είναι συνηθισμένη σε σεισμούς. Τα τελευταία
χρόνια έχουν γίνει τουλάχιστον 10 σεισμικές δονήσεις άνω των 5
Richter, ενώ δύο ήταν πάνω από 6,5 Richter. Ο συγκεκριμένος σεισμός
του 375 μ.Χ. θα πρέπει να ήταν πάνω από 7 Richter διότι τεράστια
κομμάτια των παλαιοχριστιανικών τειχών αποκολλήθηκαν και
βρίσκονται σε απόσταση 3–5 m μακριά, σε αντίθεση με τους πρόσφατους
σεισμούς όπου δεν προκλήθηκε ουδεμία βλάβη στα τείχη.
Επισκευή Παλαιοχριστιανικών Τειχών Νικόπολης (540 μ.Χ.)
Το 540 μ.Χ. ο Βυζαντινός αυτοκράτωρ «Ιουστινιανός» εγκρίνει και
χρηματοδοτεί την επισκευή των υπαρχόντων παλαιοχριστιανικών τειχών
για προστασία από τις εχθρικές επιδρομές. Αυτά τα τείχη (βυζαντινά)
σώζονται σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση, με 35 τετράγωνους,
πεντάγωνους, εξάγωνους και κυκλικούς πύργους. Αυτή την περίοδο
χτίστηκαν οι έξι μεγάλες Παλαιοχριστιανικές Βασιλικές της Νικόπολης.
Το «Επισκοπικό Μέγαρο», η πεντάκλιτη «Βασιλική Β του Αλκίσωνος»,
n τρίκλιτη «Βασιλική Α του Δουμετίου» (με εξαίρετα ψηφιδωτά), η
«Βασιλική Δ» στη θέση Ανάληψη (επίσης με ψηφιδωτά), κλπ, είναι
μερικά από τα μνημεία που έχουν αποκαλυφθεί και μαρτυρούν την ακμή
της Νικοπόλεως κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα.[1]
Επιδρομή Οστρογότθων πολεμιστών κατά της Νικοπόλεως (551
μ.Χ.)
Το 551 μ.Χ., επί αυτοκράτορος Βυζαντίου Ιουστινιανού, και κατά τη
διάρκεια του Γοτθικού πολέμου στην Ιταλία, ανακληθέντος του
στρατηγού Βελισαρίου, ανέλαβε την στρατηγία των βυζαντινών
στρατευμάτων και του ναυτικού ο ευνούχος Ναρσής. Στο μεταξύ,
ο Οστρογότθος βασιλιάς της Ιταλίας Τωτίλας (Totila, βασιλιάς των
Οστρογότθων από 541-552 μ.Χ., έτος θανάτου του), αφού εξασφάλισε
την επικράτησή του στη Ρώμη, επάνδρωσε τριακόσια μακρά πλοία με
Γότθους πολεμιστές και τα έστειλε κατά της Ελλάδας με την
εντολή «όπως λεηλατήσωσιν αυτήν πάση δυνάμει». Γράφει επακριβώς ο
βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος: «Τωτίλας δε, πλοία μακρά ες
τριακόσια Γότθων πληρώσας ες την Ελλάδαν εκέλευσεν ιέναι, ληίζεσθαί
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 22

23. τε τους παρεμπίπτοντας επιστείλας δυνάμει τη πάση». Ετσι, ο στόλος του
Τωτίλα έφτασε στην Κέρκυρα, και αφού λεηλάτησε τα Σύβοτα και «τας
παρακειμένας νήσους, αιφνιδίως επέπεσεν κατά της Ηπείρου, ής
ελεηλάτησεν τα περί την Δωδώνην χωρία και διαφερόντως την
Νικόπολιν και την Άγχισον, συλλαβών δε και πολλά πλοία πλήρη
επιτηδείων της στρατιάς του Ναρσού απέπλευσεν». Η λεηλασία και
καταστροφή της Νικοπόλεως από τα στρατεύματα του Τωτίλα ήταν
τρομακτική ισοδυναμώντας με παντελή αφανισμό της πόλης.
Επιδρομή Βησιγότθων κατά της Νικόπολης (395 μ.Χ.
Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή (300 μ.Χ. – 400 μ.Χ.), και ιδίως επί
αυτοκράτορος «Θεοδοσίου Α» (379-395μ.Χ.), η «Νικόπολις» δέχθηκε
Βαρβαρικές επιδρομές, περιορίστηκαν οι εμπορικές της δραστηριότητες
και οι κάτοικοι στράφηκαν στον αγροτικό τομέα και κατασκεύασαν ένα
νέο τείχος (Παλαιοχριστιανικό Τείχος) που περιόρισε χωροταξικά την
πόλη ως εμβαδόν. Εξακολούθησε όμως να είναι πρωτεύουσα μιας
τεράστιας επαρχίας που ονομάστηκε επί Διοκλητιανού «Παλαιά
Ήπειρος». Για την περίοδο αυτή πού ονομάζεται και «μετανάστευση των
λαών» οι ιστορικές πηγές είναι ελλιπείς αλλά και συγκεχυμένες. Είναι
βέβαιο ότι το έτος 395 μ.Χ. η Νικόπολη κατελήφθη από τους
«Βησιγότθους» υπό τον βασιλιά «Αλάριχο Α΄». Οι «Βησιγότθοι» ήταν ο
δυτικός κλάδος του εθνικού κορμού των «Γότθων» που πήραν αυτό το
όνομα, επειδή κατοικούσαν προς τα δυτικά του ποταμού «Βορυσθένη»
(Δνείπερος, Dniper, σήμερα Κίεβο Ουκρανίας) για να ξεχωρίζουν από
τους «Οστρογότθους» που κατοικούσαν στα ανατολικά του ποταμού.
Επιδρομή Βανδάλων κατά της Νικόπολης (475 μ.Χ.)
Το έτος 475 μ.Χ., κατά τη βασιλεία του
αυτοκράτορα Ζήνωνα (της δυναστείας Λέοντος) η Νικόπολη κατελήφθη
από τους Βανδάλους.Οι Βάνδαλοι είχαν ιδρύσει κράτος στη Βόρεια
Αφρική και, διαθέτοντας πειρατικό στόλο, έκαναν επιδρομές που
έφταναν μέχρι και την Ελλάδα.
Μεσοβυζαντινή περίοδος
H επιδρομή Βουλγάρων κατά της Νικοπόλεως (829 μ.Χ.)
Σύμφωνα με τη χρονογραφία «Γενεσίου Βασιλειών» η οποία γράφηκε
κατ εντολήν του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, και την οποία
χρησιμοποιεί ως πηγή ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1815-1891),
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 23

24. κατά το τελευταίον έτος της βασιλείας του Μιχαήλ Β του Τραυλού, το
έτος 829 μ.Χ., βουλγαρικά φύλα, πιθανώς δε και σλαβικά μαζί,
εισέβαλαν στον Ελλαδικό χώρο και ειδικότερα στη Μακεδονία, την
Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Θράκη. Κατέλαβαν την Νικόπολη όπως και
τμήμα της Ηπειρωτικής γης όπου και εγκαταστάθηκαν. Κατά τον Πέτρο
Φουρίκη, «…είναι άγνωστον επί πόσον παρετάθη αυτή η βουλγαρική
κατοχή της Νικοπόλεως, όπως επίσης άγνωστον είναι και αν τα
βουλγαρικά αυτά φύλα εγκατεστάθησαν οριστικώς εν τη υπαίθρω χώρα ή
μετεκινήθησαν προς άλλα τμήματα του βυζαντινού κράτους, όπερ ατυχώς,
ου μόνον ηνείχετο, αλλ’ ενίοτε και υπέθαλπεν εξ ανάγκης τας τοιαύτας
μετακινήσεις». Μια δεύτερη επιδρομή Βουλγάρων κατά της Νικοπόλεως
αναφέρεται να έγινε το έτος 919 μ.Χ. επί αυτοκράτορος Ρωμανού
Λακαπηνού (919-944), με αρχηγό τον Συμεών Πέτρου. Και για την
επιδρομή αυτή δεν υπάρχουν πληροφορίες αν τα Βουλγαρικά στίφη
εγκαταστάθηκαν οριστικώς περί την Νικόπολη ή όχι. Ο ιστορικός
Κεδρηνός αναφέρει και μια τρίτη επιδρομή Βουλγάρων κατά της
Νικόπολης. Το έτος 927 μ.Χ. πεθαίνει ο βασιλιάς των Βουλγάρων
Συμεών Πέτρου και σύντομα επέρχεται μια σύγκρουση μεταξύ των δύο
γιων του, Πέτρου και Μιχαήλ, για την κατάληψη της εξουσίας. Ο Πέτρος
ήταν παιδί από τη δεύτερη γυναίκα του Συμεώνος, ενώ ο Μιχαήλ ήταν
παιδί της πρώτης τον οποίο είχε στείλει ο Συμεών σε μοναστήρι μοναχό.
Σε μικρό χρονικό διάστημα ο Μιχαήλ αποβιώνει (ή σκοτώνεται, δεν είναι
σαφές) και τα στρατεύματά του φοβούμενα την οργή του Πέτρου,
στρέφονται προς την Δύση, εισέρχονται στη Μακεδονία, μετά στην
Ήπειρο και φάνουν στην Νικόπολη την οποίαν κυριεύουν και λεηλατούν
σε ότι βρίσκουν στα πόδια τους. Ένα μόλις χρόνο από την αναρρίχηση
στο θρόνο του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου, ο γιος του βούλγαρου
ηγέτη αρμενικής καταγωγής Σισμάν, με το όνομα Σαμουήλ, συγκροτεί
ένα μικρό Βουλγαρικό κράτος στα βορειοδυτικά της Μακεδονίας και
καταφέρνει να το διοικήσει επί τριάντα επτά χρόνια (977-1041) μέχρι να
τον διαλύσει ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος. Με επιδρομές που
πραγματοποιεί ο Σαμουήλ καταφέρνει να αυξήσει την έκταση του
κράτους του και μάλιστα αργότερα έκανε την περιοχή Πρέσπας
πρωτεύουσα. Από την Πρέσπα, ο Συμεών εξόρμησε κατά της Νικόπολης
όπου βρήκε ομοφύλους του, οι οποίοι είχαν ήδη εγκατασταθεί εκεί από
την εποχή του Ρωμανού Λακαπηνού.
Υστεροβυζαντινή περίοδος
Κατά το έτος 1204 μ.Χ., μεταξύ των Φράγκων συνήφθη συνθήκη περί
διανομής του Βυζαντινού κράτους. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «εις
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 24

25. τας χώρας αίτινες έλαχον εις την Βενετίαν, συγκαταλέγοντο και τα
Νικοπόλεως». Ο χρονικογράφος Tafel αναφέρει επίσης ότι "την Επαρχία
Νικοπόλεως αποτελούσαν τον 12ο αιώνα η Αιτωλία, η Ακαρνανία και ότι
κεφαλή αυτής ήτο η Άρτα".Περί δε της Νικοπόλεως ο Tafel γράφει
ότι "κατά τον μεσαίωνα ήτο κωμόπολις υπό το όνομα Πρέβεζα". Συνεπώς
η άποψη ότι στη βιβλιογραφία το όνομα Πρέβεζα πρωτοεμφανίζεται
στo Χρονικόν του Μορέως το έτος 1292 μ.Χ., ΔΕΝ ευσταθεί, διότι
προηγείται ο Tafel το έτος 1204 μ.Χ..
Το τέλος της Νικόπολης (1204 μ.Χ.)
Όπως παρατηρούμε, από τον 6ο έως τον 11ο αιώνα μ.Χ., η Νικόπολη
συνεχίζει να επιβιώνει παρά τις διαδοχικές επιδρομές, τις λεηλασίες, τις
καταστροφές και την παρακμή που επέφεραν στη διοίκηση και την
οικονομία της. Τη Νικόπολη τελικά κατέστρεψαν τον 10ο και 11ο αιώνα
ολοκληρωτικά οι Βούλγαροι, όχι τόσον κτιριακά και πολεοδομικά, αλλά
πληθυσμιακά, προφανώς αναγκάζοντας τους κατοίκους να
μεταναστεύσουν σε ορεινό περιβάλλον λόγω των συχνών επιδρομών
τους. Πιθανολογείται ότι ορισμένοι από αυτούς παρέμειναν μονίμως στην
περιφέρεια της Νικοπόλεως, ή μετακινήθηκαν στην νέα πόλη Πρέβεζα ή
στις γύρω περιοχές. Οι κάτοικοι της Νικόπολης, όσοι μπόρεσαν να
σωθούν, πήραν τα βουνά ως νομάδες κτηνοτρόφοι και προφανώς
δημιούργησαν πολλούς οικισμούς σε ορεινό περιβάλλον, στους νομούς
Πρέβεζας, Αρτας, Θεσπρωτίας και Ιωαννίνων, οικισμοί οι οποίοι
υπήρχαν μέχρι και τις αρχές του εικοστού αιώνα. Ορισμένοι κάτοικοι της
Νικοπόλεως πιθανώς επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν αργότερα σε
πρόχειρες καλύβες σε ένα από τα λιμάνια της Πρέβεζας, ζώντας από την
αλιεία, την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Σεισμοί, επιδρομές, πυρκαγιές,
ερήμωσαν τελικά τη Νικόπολη τον 10ο-11ο αιώνα, και την μετέτρεψαν
σε ένα απέραντο ερειπιώνα.
Νεότερα χρόνια
Η Μάχη της Νικόπολης (1897 μ.Χ.)
Μεγάλη θέση στην ιστορία έχει η «Μάχη της Νικόπολης» μεταξύ της
Γαλλικής Φρουράς Πρέβεζας υπό τον Στρατηγό La Salchette,
Πρεβεζάνων Πολιτοφυλάκων, Σουλιωτών Αγωνιστών, εναντίον 7000
Τουρκαλβανών υπό τον Αλή Πασά Τεπελενλή. Η μάχη έγινε ακριβώς
δίπλα στα παλαιοχριστιανικά Τείχη της Νικόπολης. Όλη η Γαλλική
φρουρά σφαγιάσθηκε, η Πρέβεζα κατελήφθη και πέρασε πια στον
Οθωμανικό ζυγό μέχρι το 1912.
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 25

26. Απελευθέρωση Ηπείρου- Οι πρώτες ανασκαφές (1912 μ.Χ.)
Όπως είναι γνωστό η Ηπειρος και φυσικά η περιοχή Πρέβεζας,
απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς το έτος 1912. Ετσι το έτος 1916
στην ερειπωμένη αρχαία Νικόπολη, άρχισαν ανασκαφές, που έγιναν εκεί
από τον αρχαιολόγο Αλέξανδρο Φιλαδελφέα και που αποκάλυψαν τα
ερείπια της ρωμαικής εποχής, αλλά και πολλά σπουδαία μνημεία και
μωσαϊκά των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Σήμερα στον αρχαιολογικό
χώρο της Νικόπολης βρίσκεται πλήθος από ερείπια οικιών, δημόσιων
οικοδομημάτων και ναών. Στο λεγόμενο «Εν άλσει προάστειο» που
βρίσκεται στην κοινότητα Νικόπολης (τ. Σμυρτούλα) με το λόφο της,
υπάρχει το γυμνάσιο, το θέατρο Οκταβιανού (επί της Εθνικής οδού
Πρέβεζας Άρτας) που σώζεται και η σκηνή του και 25 σειρές εδωλίων
του κοίλου, η αγορά, το στάδιο (στην είσοδο αριστερά της κοινότητας
Νικόπολης) και το εντυπωσιακό υδραγωγείο με 4 αγωγούς που έφερνε
νερό από τις πηγές του ποταμού Λούρου στον Άγιο Γεώργιο, οι Βόρειες
και οι Νότιες Θέρμες.Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από τον αρχαιολόγο
Αναστάσιο Ορλάνδο τη δεκαετία του 1960, οπότε έγιναν και πολλές
επισκευές και στερεωτικές εργασίες. Σημαντική εργασία έκανε ο
Ορλάνδος στό «Ρωμαϊκό Ωδείο» Νικοπόλεως και στη «Βασιλική Β του
Αλκίσωνος».
Νέες ανασκαφές στην αρχαία Νικόπολη (1997-2005 μ.Χ.)
Έξω από τα τείχη της «Νικοπόλεως» υπάρχουν δύο νεκροπόλεις. Η
«Νότια Νεκρόπολη» βρίσκεται παρά την οδό Πρέβεζας-Αρτας δεξιά στη
θέση προς «Ασύρματο» και είναι επισκέψιμη και η «Βόρεια Νεκρόπολη»
βρίσκεται δυτικά της ταβέρνας «Αριστείδη Ακρίβη» και βόρεια των
τειχών. Αυτή η δεύτερη έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια από την ΙΒ
Εφορεία Αρχαιοτήτων (Δρ. Κων. Ζάχος), και επίσης είναι επισκέψιμη.
Την τελευταία δεκαετία (1997-2005) με τη χρηματοδότηση της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΙΒ Εφορεία Αρχαιοτήτων πραγματοποίησε
αρκετές εργασίες στη «Νικόπολη», συμπεριλαμβανομένων καθαρισμών,
ανασκαφών, συντήρησης και έργων προστασίας των Τειχών.
Σημαντικότατο έργο έγινε στο Ρωμαϊκό Στάδιο και ατό Μνημείο
Αυγούστου. Ετσι αρκετά από τα οικοδομήματα της Νικόπολης είναι
σήμερα επισκέψιμα. Εάν υλοποιηθεί το σχέδιο μετατροπής της σε
«Αρχαιολογικό Πάρκο Νικόπολης», σε συνδυασμό με τη λειτουργία του
«Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Νικοπόλεως» (άνοιξε το έτος 2009) με
τη βοήθεια του Δ Κοινοτικού Πλαίσιου Στήριξης όπως έχει ανακοινωθεί,
η «Νικόπολις» θα γίνει η μεγαλύτερη επισκέψιμη αρχαία πόλη στην
Ελλάδα.
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 26

27. Ο αρχαιολογικός χώρος σήμερα
Η Νικόπολη βρίσκεται σε ισθμό του οποίου το πλάτος στο σημείο αυτό
δεν ξεπερνά τα 2,5 χλμ. Το Ιόνιο πέλαγος βρίσκεται στο δυτικό μέρος
(παραλία Μονολίθι) ενώ στο ανατολικό μέρος είναι το τμήμα εκείνο
του Αμβρακικού κόλπου που λέγεται Μάζωμα και είναι ένα είδος
λιμνοθάλασσας, που ήταν άλλοτε ιχθυοτροφείο. Η περιοχή αυτή έχει
χαρακτηρισθεί με νόμο ως «αρχαιολογική ζώνη Α». Ουδεμία
δραστηριότητα επιτρέπεται σε αυτή, πέραν των ήπιων επιφανειακών
αγροτικών καλλιεργειών. Στο μέγεθός της τη Νικόπολη συναγωνίζονται
το αρχαίο Βουθρωτόν στη σημερινή Αλβανία (Butrint) και το
αρχαίο Δίον στο Νομό Πιερίας (Χαράλ. Γκούβας, 2009). Πολλά από τα
ερείπια κτίρια της Νικόπολης ήταν εμφανή ακόμα και επί εποχής Αλή
Πασσά, άλλα ανασκάφτηκαν από τον Αλέξανδρο Φιλαδελφέα το 1916,
αρκετές εργασίες έγιναν από τον Αναστάσιο Ορλάνδο τα έτη 1960-1965,
αλλά η πιο συστηματική εργασία ανάδειξης έγινε από την ΙΒ΄ Εφορεία
Αρχαιοτήτων (έδρα Ιωάννινα) τα τελευταία χρόνια (1995-2005), υπό την
επίβλεψη του καθηγητή Δρ. Κωνσταντίνου Ζάχου.
Συνιστώμενη σειρά επίσκεψης είναι η εξής: Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο
Νικοπόλεως στην Πρέβεζα (5ο χιλιόμετρο), Ρωμαϊκά τείχη και
Νεκροταφείο (Ασύρματος), Παλαιοχριστιανικά Τείχη, και Ωραία Πύλη,
Αραπόπορτα, Βασιλική Δομετίου, Υδατοδεξαμενές, Νότιες Θέρμες,
Βασιλική Αλκίσσονος, Ωδείο (κλειδωμένο), Νυμφαίον, Επαυλη του
Μάνιου Αντωνίνου (κλειδωμένη), Ρωμαϊκό Στάδιο, Θέατρο Οκταβιανού,
Μνημείο Αυγούστου (κλειδωμένο). Από τη σημερινή υποδομή της
Νικόπολης λείπει οργανωμένος πεζόδρομος και σήμανση, ενώ δεν
υπάρχει φροντίδα για τη βλάστηση. Ορισμένοι χώροι είναι κλειδωμένοι
και μη επισκέψιμοι (Ωδείον και Μνημείο Αυγούστου) ή δύσκολα
επισκέψιμοι λόγω βλάστησης (Νυμφαίον). Πέραν αυτού, λόγω του
τεράστιου χώρου απαιτείται τροχοφόρο για τη μετακίνηση. Ο
αρχαιολογικός χώρος της Νικόπολης διασχίζεται παρανόμως από την
επαρχιακή οδό Πρέβεζας – Άρτας και έχει ανακοινωθεί η μεταφορά του
όταν αρχίσουν τα έργα κατασκευής του «αρχαιολογικού πάρκου
Νικόπολης». Την τελευταία δεκαετία, χάρις στις προσπάθειας του Δρ.
Κων. Ζάχου, έγιναν αρκετές εργασίες ανάδειξης στην Νικόπολη και
έγιναν επισκέψιμα κάποια μνημεία.
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 27

28. Το Μνημείο Αυγούστου
Στο λόφο του χωριού Σμυρτούλα Πρέβεζας, 1.500m. βόρεια της
Αρχαίας Νικόπολης, ανακαλύφθηκε από τις αρχές του εικοστού αιώνα
από τον Αλέξανδρο Φιλαδελφέα, το κρηπίδωμα του «Βωμού» ή
«Μνημείου του Αυγούστου», γνωστό ήδη από τα αρχαία κείμενα. Το
σημαντικότατο αυτό αρχαίο Μνημείο ανασκάπτεται και μελετάται
συνεχώς από το έτος 1995 μέχρι σήμερα (2007) από την ΙΒ΄ ΕΠΚΑ
(Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων) Ιωαννίνων, υπό
την εποπτεία του καθηγητή Δρ. Κωνσταντίνου Ζάχου. Το «Μνημείο
Αυγούστου», ήταν ένα μεγαλοπρεπές κλιμακωτό «πιόσχημο» κτίριο
μήκους 62m και πλάτους 45m., όπου, ο Οκταβιανός Αύγουστος είχε
δώσει εντολή, μετά τη νικηφόρα Ναυμαχία του Ακτίου (2 Σεπτεμβρίου
31 π.Χ.), να τοποθετηθούν 36 πραγματικά ακρόπρωρα (χάλκινα έμβολα)
διαφόρων μεγεθών από εχθρικές τριήρεις της βασίλισσας Κλεοπάτρας Ζ΄
και του Μάρκου Αντώνιου, σε ειδικές λαξευτές λίθινες ‘’θήκες’’. Τα
μεταλλικά αυτά χάλκινα έμβολα έχουν συληθεί ή αφαιρέθηκαν
μεταγενέστερα για να κοπούν νομίσματα ή να κατασκευασθούν άλλα
μεταλλικά αντικείμενα, επί αυτοκράτορος Θεοδοσίου.Πριν από εκατό
περίπου χρόνια (1911), περίπου 1.500m. βόρεια από την Νικόπολη, σε
μια πλαγιά κάτω από τους λόφους της σημερινής κοινότητας Νικόπολη
(Σμυρτούλα) βρέθηκε το κρηπίδωμα του ‘’Βωμού’’, ή Μνημείου του
Αυγούστου, πού χτίστηκε αφιερωμένο στους θεούς Άρη και Ποσειδώνα.
Το Μνημείο ανασκάφτηκε το έτος 1911 από τον Αλέξανδρο Φιλαδελφέα.
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 28

29. Κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, δυστυχώς τα Ιταλικά στρατεύματα
λεηλάτησαν το χώρο αυτό, είτε με σκοπό την κατασκευή οχυρωματικών
έργων στο λόφο, είτε με σκοπό την αρχαιοκαπηλία. Πρόσφατα, τα έτη
1995-2007, με τη χρηματοδότηση Ευρωπαϊκών προγραμμάτων όπως το
Interreg ΙΙ, η ΙΒ Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων υπό την εποπτεία του
καθηγητή Δρ. Κων. Ζάχου πραγματοποίησε στο Μνημείο Αυγούστου
σημαντικότατο έργο ανασκαφών, αναστήλωσης και τεκμηρίωσης. Το
‘’Μνημείο Αυγούστου’’ ήταν κτίριο μήκους 62m και πλάτους 45mμ.,
όπου, σε ειδικά λαξευμένες ‘’θήκες’’, ο Αύγουστος είχε δώσει εντολή να
τοποθετηθούν 36 πραγματικά ακρόπρωρα (έμβολα, Rams) διαφόρων
μεγεθών από εχθρικές τριήρεις της Κλεοπάτρας και του Αντώνιου.
Σύμφωνα με αρχαίες πηγές, η διακόσμηση μνημείων με έμβολα πλοίων
ύστερα από νικηφόρα ναυμαχία, αποτελούσε παλαιά συνήθεια των
Ρωμαίων. Το πιο φημισμένο μνημείο αυτού του είδους ήταν το Βήμα της
Αγοράς (Forum) στην Αρχαία Ρώμη γνωστό ως Rostra (έμβολοι). Το
μνημείο αυτό στη Ρώμη, είχε ανακαινισθεί πολλές φορές και είχε
μετακινηθεί από την αρχική του θέση, έφερε δύο παράλληλες σειρές
εμβόλων. Επίσης πέραν του Μνημείου Αυγούστου πού είχε 36 έμβολα,
υπάρχουν αρχαίες πηγές πού αναφέρουν ότι έμβολα από τη Ναυμαχία
του Ακτίου τοποθετήθηκαν από τον Αύγουστο και μπροστά από τον Nαό
του Ιουλίου Καίσαρα στη Ρώμη (Rostra Aedis Divi Julii). Επίσης στο
Μνημείο Αυγούστου βρέθηκε μαρμάρινη κεφαλή αγάλματος του
Οκταβιανού. Το έτος 2001, στο άνω άνδηρο του Μνημείου, ‘’βρέθηκε
μονολιθικό ημικυκλικό μαρμάρινο βάθρο, το οποίο φέρει ανάγλυφη
αρχαϊστική παράσταση δέκα ηρώων και θεών του ελληνικού πανθέου και
επίστεψη από εναλλασσόμενα άνθη λωτού και ανθέμια Μεταξύ των
μορφών στην ημικυκλική επιφάνεια, διακρίνονται ο Απόλλωνας, η
Άρτεμις, ο Ερμής, συνοδευόμενος από τρεις Χάριτες, ο Ηρακλής, και η
Αθηνά. Πιθανολογείται η ύπαρξη και δεύτερου τέτοιου βάθρου’’ (Κων.
Ζάχος, 2001). Το εύρημα θεωρείται πολύ σημαντικό, είναι σχεδόν βέβαιο
ότι πρόκειται για το βάθρο του αγάλματος του Νίκωνα, και
δημοσιεύθηκε σε Ελληνικά και ξένα περιοδικά Αρχαιολογίας.
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 29

30. Το Ρωμαϊκό Ωδείο
Το «Ρωμαϊκό Ωδείο» της Νικόπολης (30-27 π.Χ.) βρίσκεται δυτικά της
σειράς των παλαιοχριστιανικών τειχών επί της επαρχιακής οδού
Πρέβεζας - Αρτας, στο κέντρο της ρωμαϊκής πόλης, σε απόσταση 200m
από τό παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο της «Νικόπολης». Δεν είναι
ακριβώς γνωστό πότε χτίστηκε και πόσο κράτησε η κατασκευή του από
τους Ρωμαίους.Η αρχιτεκτονική του προκαλεί το θαυμασμό. Εχει
αναστηλωθεί το έτος 1965 από τον αρχαιολόγο Αναστάσιο Ορλάνδο.
Μέχρι το έτος 1997 γίνονταν εκεί παραστάσεις μουσικές και θεατρικές,
στά πλαίσια των «Νικοπόλειων», οπότε απαγορεύτηκαν για λόγους
στατικής ασφαλείας. Η «ΙΒ Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων»,
απαγόρευσε τις παραστάσεις κάθε είδους στο Ωδείο Νικοπόλεως λόγω
«κινδύνων κατάρρευσης και ανάγκης αναστηλωτικών εργασιών». Το
έτος 2001 ομάδα ειδικών αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων, επισκέφθηκε
το Ωδείο και μελέτησε σχέδιο για την αναστήλωσή του με ένταξη των
εξόδων στο 3ο Κοινοτικό πλαίσιο στήριξης. Το Ρωμαϊκό Ωδείο
Νικοπόλεως κτίστηκε κατ εντολήν του Αυτοκράτορα Αύγουστου
Οκταβιανού, και η χωρητικότητά του είναι 700-1000 άτομα. Σε αυτό
έχουν δώσει μεταξύ άλλων παραστάσεις, ο μουσικός Ρός Ντέϊλυ (1992),
ο αείμνηστος κλαρινίστας Βασίλης Σούκας (1992), και ο πιανίστας
Δημήτρης Σγούρος (1996) και πολλές χορωδίες από όλο τον Κόσμο. Το
έτος 2005, ο Δήμος και άλλοι φορείς ζήτησαν την επαναλειτουργία του
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 30

31. Ωδείου Νικοπόλεως, και ο Αρχαιολόγος κ. Κωνσταντίνος Ζάχος τάχθηκε
επιφυλακτικώς θετικά πάνω στο θέμα.
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 31

32. Το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο
Αρχικά η ύδρευση πρέπει να γινόταν από τις εκβολές
του Λούρου ποταμού (με βαρέλια), από τοπικές μικρές πηγές και φυσικά
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 32

33. από πολλά πηγάδια. Ένα τέτοιο πηγάδι φαίνεται σήμερα μπροστά από τα
παλαιοχριστιανικά τείχη δίπλα στην επαρχιακή οδό Πρέβεζας –
Ιωαννίνων. Όμως οι ανάγκες της νέας πόλης σε νερό ήταν τεράστιες.
Ετσι δόθηκε η εντολή από τον Οκταβιανό και σταδιακά κατασκευάσθηκε
ένα εντυπωσιακό και κολοσσιαίο έργο, με το οποίο μεταφέρθηκε άφθονο
νερό από τις πηγές Β του Λούρου ποταμού που βρίσκονται στο χωριό
Αγιος Γεώργιος Πρέβεζας, μέχρι το Νυμφαίον και τις υδατοδεξαμενές
του υδραγωγείου (βαγένια) που σώζονται σήμερα στην Νικόπολη.Το
μεγαλειώδες αυτό έργο έχει μήκος 45-50 Km και αποτελείται από
εναλλασσόμενα συστήματα εναέριου υδραγωγείου με αψίδες, από
σήραγγα στο βουνό, δίπλα στό σύγχρονο φράγμα της ΔΕΗ, και επίγεια
συστήματα αυλακοσωλήνων. Κατά τις πλέον αισιόδοξες απόψεις,
υπολογίζεται ότι η κατασκευή του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου Νικοπόλεως
να κράτησε περί τα τριάντα χρόνια.
Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου .Υιοθετώντας ένα αρχαίο θέατρο. Σελίδα 33