Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Kazakistan Özbekistan Türkmenistan Kırgızistan

1. ORTA ASYA
TÜRK CUMHURİYETLERİ
• FATİH GÜNDAĞ
• HÜSEYİN KAYA

2. ORTA ASYA
TÜRK CUMHURİYETLERİ

3. KAZAKİSTAN
Resmi Adı Kazakistan Cumhuriyeti
Başkenti Astana
Yüzölçümü 2.724.900 km2
Nüfusu 17.7milyon (2016 yılı)
Nüfus Artış Oranı % 0,16
Resmi Dili Kazakça
Yönetim Biçimi Cumhuriyet
Para Birimi Tenge (KZT)
Kişi Başı Milli Gelir 3.200 ABD Doları
İdari Yapı 14 yönetim bölgesi vardır
Bağımsızlık Tarihi 16 Aralık 1991
Milli Bayram 16 Aralık

4. KAZAKİSTAN
 Kazakistan, Avrasya’nın
kalbinde yer almaktadır.
 Geniş bozkırlara yayılan
ülke, dünyada kapsadığı
alan bakımından 9.
sıradadır.
 Ülke sınırlarının toplam
uzunluğu 12.187 km olup,
Rusya Federasyonu ile
6.467 km. (dünyanın en
uzun kara sınırıdır),
 Özbekistan,Çin Halk
Cumhuriyeti, Kırgızistan ile
komşudur

5. KAZAKİSTAN
 Kazakistan, doğusundaki Altay dağları, Güney ve güneydoğusundaki Tanrı
dağlarının uzantıları dışında geniş ova ve platolarla kaplıdır.
 Ural dağları ile Altay dağları arasında büyük Kazakistan platosu uzanır.
 Platonun kuzeyinde Batı Sibirya ovasının devamı olan Turan Ovası yer alır.
 Aral gölü ile Hazar denizi arasında Üst Yurt platoları bulunur.
 Hazar Denizinin kuzeyinde ise Kuzey Hazar ovası yer alır; bu ovanın bir
bölümünde yükselti deniz seviyesinin altındadır.
Yüzey Şekilleri

6. KAZAKİSTAN
 Kazakistan’ın okyanuslardan ve denizlerden uzak kalması ve denizel
etkilerin iç kısımlara girmesini engelleyen yüksek dağların olması,
Kazakistan iklimini kıtasal kara iklim yapmaktadır.
 İklimi yazları kurak ve sıcak, kışları sert geçen karasal iklim özelliklerini
taşımaktadır.
 Ülke genelinde yaz ve kış ayları arasında ısı farkı çok büyüktür.
 Ocak ayında ortalama -19 dereceden -4 dereceye kadar; Temmuz ayında ise
+19 dereceden +26 dereceye kadar farklılık göstermektedir.
 Ülkede yağışın dağılışında değişmeler görülür.
 Çöllerde yılık ortalama yağış 100 mm’nin altında iken Kuzeydeki platolarda
250-350 mm arasında değişir. Yıllık ortalama yağış Altay dağlarında
1500mm’yi bulur.
İklim Özellikleri

7. KAZAKİSTAN
 Kazaklar bütün yaşamları boyunca Rusların,
Ruslaştırma ve Hıristiyanlaştırma politikalarına
şiddetle karşı koymuşlardır.
 Büyük Türkçü İsmail Gaspiralı'nın bu konuda ve
Kazakistan'da ileri anlamda çalışmaları olmuştur.
 Kazaklar Orta Asya’nın en kalabalık Türk-Kazak
milletidirler ve toplam nüfusun % 48 Kazak, % 34
Rus, % 6 Ukraynalı, % 4 Alman, % 8 de diğer
uluslardır.
 Önemli şehirleri Alma-Ata, Karakanda, Çimkent,
Petropavlosk, Sempalatinsk ve Astana'dır.
Başkent Astana'ya 1998 yılında taşınmıştır
Nüfus ve Yerleşme Özellikleri

8. KAZAKİSTAN
 Kazakistan Sovyetler Birliği içerisinde işlenebilir toprakların beşte birine
sahiptir ve halen önemli bir tarımsal ürün üreticisi ve ihracatçısıdır.
 Tarım halen en çok istihdam sağlayan ve üçüncü büyük ihracatçı sektördür.
Toplam istihdamın %35,8’i bu sektördedir.
 En önemli ürünleri başta buğday olmak üzere tahıl ürünleri ve pamuktur.
Ayrıca tütün, şekerpancarı, pirinç, arpa ve diğer tarım ürünleri
yetiştirilmektedir.
 Geleneksel olarak göçebe olan Kazaklar hayvancılığa her zaman büyük
önem vermiş ve onları yaşamlarının bir parçası saymışlardır.
 Ayrıca geniş Kazakistan topraklarının çayır-mera ve otlaklarla ve yaylaklarla
kaplı olması da hayvancılığa özendirmiştir. Ancak, hayvancılık daha çok sığır
ve küçükbaş hayvan ağırlıklıdır.
Tarım ve Hayvancılık Özellikleri

9. KAZAKİSTAN
 Kazakistan’da yaygın bitki örtüsü bozkırlardır.
 Dağlık alanlarda ve kuzeydeki Sibirya düzlüklerinde ise ormanlar yaygındır.
 Çöl bölgelerinde, çöl bitkileri hakimdir.
 Kazakistan, Aral, Balkaş, Alakol, Tengiz, Zaysan, Selatitengiz gölleri ve Ural,
Emba, Seyhun(Siriderya), Sarısu, İli, İrtiş nehirleri önemli su kaynaklarıdır.
İklim Özellikleri

10. KAZAKİSTAN
 Türk Cumhuriyetleri içerisinde en zengin yeraltı kaynaklarına Kazakistan sahip
bulunmaktadır.
 Ülkenin zengin petrol ve gaz rezervleri bulunmaktadır.
 Kazakistan dünyada hacim ve çeşit itibarıyla en zengin doğal kaynaklara sahip
ülkelerden biridir.
 Uranyum, krom, kurşun ve çinko yataklarının zenginliğinde dünya ikincisi, mangan ve
bakırda dünya üçüncüsüdür.
 Kömür, demir ve altın rezervlerinde dünya sıralamasında ilk on, doğalgaz, petrol ve
alüminyum rezervlerinde ilk yirmi ülke arasındadır.
 Kazakistan toprakları altında iki trilyon dolardan fazla keşfedilmiş doğal zenginlik
bulunmaktadır.
 Ülkenin mineral ve hammadde üretimi, ihtiyacının çok üstündedir.
 Metalik bizmut, süngersi titanyum, kil, rafine bakır, mangan ve konsantreleri üretiminin
%90’ı, petrol, metalik kurşun, çinko üretimin %80’i, doğalgaz, kömür, demir cevheri ve
krom üretiminin de %50’den fazlası ihraç edilmektedir.
 Kazakistan’da üretilen bakır, kurşun, çinko ve kadmiyum yüksek kalitesi ile dünya
pazarında büyük talep görmektedir.
Madenler ve Enerji Kaynakları

11. KAZAKİSTAN
 Kazakistan’da sanayinin temelini oluşturan enerji sektörüdür.
 Toplam Petrol üretimin %83’ü ihraç edilmektedir.
 Kazakistan’da yaklaşık 55 bölgede petrol bulunmaktadır.
 En büyük alanlar Tengiz, Uzen, Karachaganak, Zhanazhol ve Kalamkas bölgeleridir.

12. KAZAKİSTAN
 Kazakistan Sanayide Özellikle imalat, madencilik, enerji, metalurji, kimya ve
petrol kimya, inşaat malzemeleri önemli yer tutar.
 Kazakistan’da biri batıda ikisi doğuda üç petrol rafinerisi, dokuma endüstrisi,
makine sanayi (traktörler, ziraat makineleri) ve gelişmiş kimya sanayiyi yer
alırken yılda 770.000 ton asbest, 9.4 milyon ton çimento üretmekte, taş ve
toprağa dayalı sanayi gelişme göstermektedir.
 Kazakistan işlenebilir geniş topraklara sahiptir. Önemli ölçüde tarım ürünü
ihracatçısı ve üreticisidir.
 Ayrıca bölgenin en zengin maden kaynaklarını elinde tutmaktadır. Geniş
ölçüde maden çıkarma ve bunları işleme durumundadır. Ülkede metalürji,
makine, petrol kimya, tekstil, tarımsal ürünleri işleme sanayiyi gelişmiştir.
 Ülkenin ekonomik yaşamında devlet sektörü ağırlığını korumakta (% 90),
özel sektörde ve kolektif şirketlerde ise % 10 bir pay bulunmaktadır.
Sanayi ve Dış Ticaret

13. KAZAKİSTAN
 Kazakistan nükleer silahlara sahip bir ülkedir. Sovyetlerin Uzay çalışmalarını
yaptığı Baykonur Uzay merkezi de Kazakistan sınırları içindedir
 Çok geniş toprakları bulunan Kazakistan'da ulaşım ağının en büyük temelini
demiryolları oluşturmaktadır.
 Bu demiryolları Kazakistan ekonomisi için büyük önem taşımakta ve yük
taşımacılığının % 50'sini karşılamaktadır. Yolcu taşımanın % 50'sini Kara, %
30 demir ve % 2 ise hava yoluyla yapılmaktadır.
 İhraç ettiği ürünlerinin başında ham petrol, doğal gaz, kömür, canlı hayvan,
deri ve çeşitli tarım ürünleri gelmektedir.
 İthal ettiği malların başında da ulaşım araçları ve yedek parçaları, makineler
ve dayanıklı tüketim malları gelir.
 Dış ticareti daha çok Rusya ve diğer BDT üyesi ülkelerledir.
 Ayrıca son dönemde ABD, İngiltere, Japonya ve Türkiye ile ticaret hacmi artış
göstermekedir.
Sanayi ve Dış Ticaret

14. KIRGIZİSTAN
Resmi Adı Kırgızistan Cumhuriyeti
Başkenti Bişkek
Yüzölçümü 199.951 km2
Nüfusu 6.1milyon (2017 yılı)
Nüfus Artış Oranı % 2.10
Resmi Dili Kırgızca,Rusça
Yönetim Biçimi Cumhuriyet
Para Birimi Som (KGS)
Kişi Başı Milli Gelir 1.100 ABD Doları
İdari Yapı 9 yönetim bölgesi vardır
Bağımsızlık Tarihi 31 Agustos 1991
Milli Bayram 31 Agustos

15. KIRGIZİSTAN
 Kırgızistan, Orta Asya’da
yer almaktadır.
 Kırgızistan Orta Asya Türk
Cumhuriyetleri içerisinde
yüzölçümü en küçük ve
yükseltisi en fazla
(ortalama yükseltisi 2750
m’dir.) olanıdır

16. KIRGIZİSTAN
 Ülke topraklarının tamamına yakını dağlarla kaplıdır.
 Tanrı dağlarının merkezini oluşturduğu bu dağların yükseltisi fazla dorukları
sürekli kar ve buzullarla kaplıdır.
 Kırgızistan’ın güneydoğusunda Tanrı dağları uzanır.
 Tanrı dağlarının dorukları Çin ile doğal sınırını oluşturur.
 Tanrı dağlarının kuzey kesiminde ülkenin en büyük gölü olan Issık gölü
(Kırgızca sıcak göl) yer alır.
 Bu göl 1500 metre yükseklikte yer almasına rağmen hiç donmaz. Bunun
nedeni, gölün bulunduğu arazideki volkanik yapıdır. Orta kesiminde Fergana
havzası yer alır.
Yüzey Şekilleri

17. KIRGIZİSTAN
Tanrı Dağları ülkenin %65'ini kaplar

18. KIRGIZİSTAN
 Ülkede dağlardan çok sayıda, hızlı akışlı, debisi fazla kısa boylu
ırmaklar akar.
 Bunların en önemlileri Narin, Kursab, Talas ve Kızılsu’dur.
 Kırgızistan’da çok sayıda irili ufaklı göller bulunmakta olup, adeta
göller ülkesidir (3000’e yakın göl bulunmaktadır).
 Dünyanın ikinci en büyük krater gölü "Issık" gölü buradadır.
Hidrografik Özellikleri

19. KIRGIZİSTAN
Kuzeybatı Tanrı Dağları üzerinde bulunan ve ülkenin en büyük gölü olan Issık
Göl, Titikaka'dan sonra dünyanın en büyük dağ gölüdür.

20. KIRGIZİSTAN
 Kırgızistan'da iklim karasaldır.
 Bunun nedeni denizden uzak ve yükseltisinin fazla olmasıdır.
 Ülkede, yazları sıcak ve kurak, kışları sert ve soğuk iklim özellikleri
egemendir. arttıkça sıcaklıklar azalır, yağışlar artar.
 Güneydeki Tanrı dağlarında ve kuzeydeki dağlık kesimde yıllık
ortalama yağış 1000 mm ye yaklaşır.
 Kırgızistan topraklarının büyük bölümü doğal bitki örtüsü olarak
yüksek dağ çayırları ile kaplıdır.
 Ormanların oranı ancak, yüzölçümünün %6’sı kadardır. Ormanlar
daha çok ülkenin kuzey kesimlerinde toplanmıştır.
İklimi

21. KIRGIZİSTAN
Kırgızistan’ın alçak düzlüklerinde doğal bitki örtüsü olarak bozkır görülür.

22. KIRGIZİSTAN
 Kırgızistan'da yerli halk Kırgızlar'dır (%64,9).
 Diğer etnik gruplar içinde en büyük Özbekler (%13,8 ) ve Ruslar (%12,5)
oluşturur. Küçük gruplar ise Tatarlar (%1,9), Uygurlar(%1,1), Kazaklar
(%0,7) ve Ukrainler'dir (%0,5).
 Nüfusun %34,4’ü 0–15 yaş, %6,2’si ise 65 yaş ve üzeridir.
 Kırgızistan'da halkın %63,9’u şehirlerde geri kalanı ise kırsal kesimde yaşar.
 Ülkede kilometrekare başına 29 kişi düşer.
 Kırgızistan'ın önemli şehirleri ise Calabibad, Karagöl, Talas, Narin, Çolpan
Ata, Karaköl, Issık Köl'dur.
Nüfus ve Yerleşme Özellikleri

23. KIRGIZİSTAN
 Topraklarının ancak %7'si tarıma uygundur.
 Tarım yapılabilen arazinin % 90 vadilerdedir.
 Ekilebilir toprakların % 72 si sulanabilmektedir. Başlıca tarım ürünleri buğday,
pamuk, şekerpancarı, mısır, kenevir, tütün, sebze ve meyvedir.
 Kırgızistan’da tarımın daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım ekonomisi
hakimdir.
 Kırgızların göçebe bir yaşamdan gelmiş olmaları ve ülkenin dağlık olması
nedeniyle hayvancılık çok yaygın olarak yapılmaktadır.
 Ayrıca hayvancılık Kırgızistan'ın önemli gelir kaynaklarından birini
oluşturmaktadır.
 Faal nüfusun % 34'ü tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Milli gelirin %
66'sını tarım sektörü karşılamaktadır.
 En çok küçükbaş hayvan beslenir.
 Dağlık bölgelerde yarış atları yetiştirilir, tavşan beslenir, arıcılık yapılır.
Tarım ve Hayvancılık

24. KIRGIZİSTAN
 Kırgızistan yeraltı zenginlikleri bakımından diğer Türk Cumhuriyetlerine
oranla daha yoksuldur.
 Önemli yeraltı kaynakları, kömür, altın, uranyum, cıva, çelik, antimuan,
tungsten, çinko, kalay, kurşun madenleridir.
 Akarsularının zengin ve hızlı akışlı olması sonucunda önemli ölçüde hidrolik
santrallere sahiptir.
 Ürettiği elektrik enerjisini de diğer ülkelere satmaktadır.
Madenler ve Enerji Kaynakları

25. KIRGIZİSTAN
 Kırgızistan’da ağır sanayi gelişmemiştir. Ülke ekonomisi tarım ve madenciliğe
dayalıdır.
 Daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım ekonomisi hâkimdir. Ancak hafif
sanayi gelişmiştir. Bunlar da metalurji, petrol, doğalgaz, elektronik, elektrik
motorları, deri, mobilya, konservecilik, et ve şeker sanayi alanlarında
toplanmıştır.
 Akarsu üzerlerinde kurulan hidroelektrik santralleri ekonomiye önemli katkıda
bulunur.
 Kırgızistan son yıllarda turizm alanında büyük gelişmeler göstermektedir. "Orta
Asya'nın İsviçre'si" olarak adlandırılır.
 Ülkenin turist çeken özelliği ise çok sayılardaki göler, ormanlar ve Issık Göl'e
sahip olmasıdır.
 SSCB, zamanında Birliğin önemli bir turizm merkezine dönüşmüştür. Issık Göl
çevresine yüzbinlerce turist gelmektedir.
 Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin dağılmasından sonra turizmin ülke
Sanayi ve Dış Ticaret

26. KIRGIZİSTAN
 Denize kıyısı olmasa da yaz mevsimlerinde göl turizmi yapmakta, ayrıca ülke
dağlarla kaplı olması nedeniyle kış sporlarına bağlı turizm gelişmektedir. Kış
sporlarından sonra doğa gezileri, termal turizm yapılmaktadır.
 Ülkenin dağlık yerşekillerinden dolayı ulaşım büyük ölçüde kısıtlanmıştır.
 Yollar yüksekliği 2000 metre ve üzerini bulabilen rakımlar ve dik vadilerden
dolayı sık sık viraj yapmak durumundadır.
 Kış boyunca ulaşım ülkenin kimi yüksek rakımlı ve tenha bölgelerinde
hemen hemen imkânsızdır.
 Bunun yanında ulaşımı güçleştiren diğer etmenlerden biri de kara ve
demiryolunun bugün uluslararası sınırlarla kesilmesidir.
 Ülkede geziler ya yazın ya da kısa ulaşımda atlar da kullanılarak yapılır.
 Kırgızistan; BM, AGÎK'e ve diğer dünya teşkilatlarına girerek, kendini kabul
ettirmiştir. Ayrıca Türkiye Cumhuriyetiyle birçok alanda anlaşmalar yapmıştır.
Sanayi ve Dış Ticaret

27. TÜRKMENİSTAN
Resmi Adı Türkmenistan
Başkenti Aşkabat
Yüzölçümü 491.210 km2
Nüfusu 5.6 milyon (2016 yılı)
Nüfus Artış Oranı % 1.70
Resmi Dili Türkmence
Yönetim Biçimi Cumhuriyet
Para Birimi Türkmenistan Manatı (TMT)
Kişi Başı Milli Gelir 6.400 ABD Doları
İdari Yapı 5 yönetim bölgesi vardır
Bağımsızlık Tarihi 31 Agustos 1991
Milli Bayram 31 Agustos

28. TÜRKMENISTAN
 Türkmenistan, Orta
Asya’da yer almaktadır.
 Türkmenistan; Özbekistan,
İran, Afganistan komşudur.

29. TÜRKMENİSTAN
 Türkmenistan, yüzey şekilleri bakımından sadedir.
 Ülke topraklarının büyük bölümü yaklaşık %80’i dünyanın en büyük
çöllerinden biri olan Karakum Çölü ile kaplıdır.
 Karakum çölü’nde tuzlu topraklarla örtülü ovalar ve tuzlu bataklıklar görülür.
 Türkmenistan’ın kuzeybatısında Üst Yurt platosunun güney ucu, güneyinde
İran sınırı boyuca Kopet dağları ve Afganistan platosunun devamı yer alır.
Ülkenin Hazar denizi kıyıları, gri renkli kumlarla kaplı olup, ayrı bir
görünümdedir.
Yüzey şekleri

30. TÜRKMENİSTAN
 Türkmenistan’da karasal iklim görülür.
 Yazlar çok sıcak (ortalama 35o C) ve kurak geçer. Kışlar sert ve soğuktur.
 Afganistan sınırındaki dağlık alanlarda sıcaklık -33 0C’ye kadar düşer. Ülke
yüzölçümünün büyük bir bölümünü kaplayan Karakum çölünde günlük ve
yıllık sıcaklık oldukça yüksektir.
 Yağış miktarı son derece yetersizdir. Yıllık ortalama yağış miktarı, çöllerde 80
mm iken dağlık alanlarda ancak 300 mm’ye ulaşır. Yağışın büyük bölümü
ilkbahar aylarında, dağlarda ise yaz mevsiminde düşer.
 Türkmenistan’da tarım alanları ve vahalar dışında doğal bitki örtüsü çöl
karakteri gösterir. Güneyde Bozkırlar, dağlık alanlarda ise Fundalıklar
hakimdir.
İklim Özellikleri

31. TÜRKMENİSTAN
 Türkmenistan’daki başlıca akarsular
Özbekistan sınırı boyunca uzanıp, Aral
gölüne dökülen Ceyhun (Amu Derya)
batıda Hazar denizine dökülen Atrek ile
güneydeki çöllerde kaybolan Murgap ve
Tecen’dir.
 Türkmenistan’da yapımı 1950 yılından
beri devam eden ve Ceyhun ırmağından
Aşkabat’a kadar uzanan ‘Karakum
Kanalı’ dünyanın en büyük sulama
kanallarından biridir.
Hidrografik Özellikleri

32. TÜRKMENİSTAN
 Türkmenler daha çok Güneybatı Türk ya da Oğuzca grubuna giren ve Azeri
Türkçe’siyle Türkiye Türkçe’sine yakın bir dil kullanmaktadırlar. Bu durum
onları Orta Asya Türk halklarından ayırır.
 Nüfusun % 72 Türkmen,
 % 8 Rus,
 % 9 Özbek,
 %11 Kazak- Tatar'dır.
 Nüfusun % 48 şehirlerde, % 52'side köylerde yaşamaktadır.
 Ortalama yaş seviyesi 68–70 civarındadır.
 Türkmenistan'da km2'ye 111 kişi düşmektedir.
Nüfus ve Yerleşme Özellikleri

33. TÜRKMENİSTAN
 Türkmenistan topraklarının büyük bölümü çöldür.
 Tarıma elverişli toprakları sadece %3'tür. Türkmenistan milli gelirin % 48'ini tarım
sektöründen alır.
 Bu nedenle bir tarım ülkesi görünümündedir. Ceyhun (Amu Derya) Irmağının
getirdiği alüvyonlu topraklarda tarımın yapılmasına elverişlidir. Özellikle toprak ve
iklim koşulları sulamayı zorunlu kılmaktadır.
 Türkmenistan'da tarımsal üretimin büyük bölümü kolhoz ve sohvozlarda (devlet
kuruluşları) yapılır. Türk Cumhuriyetleri arasında Özbekistan’dan sonra ikinci pamuk
üreticisi ülke durumundadır.
 Sovyetler Birliği döneminden beri ülkenin ekonomisi önemli ölçüde Pamuk üretimine
dayanmakta ve onu tahıllar ve yem bitkileri izlemektedir. Ayrıca sebze, üzüm,
kavun, karpuz, yetiştirmektedir. Şeker pancarı, seracılık da önemli yer tutar. Hazar
kıyıları subtropik iklime sahip olup meyvecilik önemlidir.
 Türkmenistan'da küçükbaş hayvan yetiştiriciliği gelişmiş olup Astragan Kürk yapımı
ileridir. Bitki örtüsü yönünden yoksuldur.
Tarım ve Hayvancılık Özellikleri

34. TÜRKMENİSTAN
Madenler ve Enerji Kaynakları
 Türkmenistan zengin maden yataklarına sahiptir. Başlıca doğal kaynaklan;
doğal gaz, petrol, sodyum sülfat, sülfür, kurşun ve kromdur.
 Enerji üretimi doğal gaz çevrimli santrallerle yapılmaktadır.
Sanayi ve Dış Ticaret
 Sanayi kuruluşlarında yapılan üretim düşük kalite ve standartlarda olup,
verimsizdir.
 Kaliteli eleman eksikliği ve müteşebbis sınıfın oluşmamış olması, Türkmen
sanayisi olumsuz yönde etkilemektedir.
 Türkmenistan sanayisinin yetersiz olması nedeniyle, Türkmenistan'a Türkiye
tarafından büyük yatırımlar götürülmüştür.
 Türkmenistan'da sanayi, tüketici ihtiyaçlarından çok silah ve ağır sanayiye
önem verilerek yönlendirilmiş ve talep yerine merkezi planlama ile
kurulmuştur.
 Türkmenistan'ın başlıca sanayi dalları petrol üretimi, doğal gaz, konserve,
alkollü ve alkolsüz içki, yem, çimento, suni gübre, et ve çır çır fabrikalarıdır.

35. TÜRKMENİSTAN
Sanayi ve Dış Ticaret
 Özellikle 1995 sonrası, petrol rafinerileri, gaz çıkarılması, kimya sanayii ve
makine imalatı, gübre, tekstil ürünleri ve Hazar Denizinde sülfür endüstrisi
gelişme göstermiştir.
 Bu sektör genelde doğal kaynaklara, enerji ve pamuğa dayalıdır. İki büyük
petrol rafinerisinin yıllık kapasitesi 55 milyon tondur. Çimento, suni gübre,
bira, konserve, meşrubat, et sanayi, süt sanayi, yem sanayi önemli
gelişmeler göstermiştir.
 Türkmenistan ulaşımını, demiryolu, karayolu, havayolu ve deniz yoluyla
yapmaktadır.
 Türkmenistan şu anda doğal gazını başta Ukrayna, Ermenistan olmak üzere
birkaç ülkeye ihraç etmektedir.
 Doğal gaz ihracı Türkmenistan’ın dış ticaretinde çok önemli bir yere sahiptir.
 Türkmenistan doğal gazı yeni kurulacak Nabucco boru hattı ile hem
Türkiye'de kullanılabilecek hem de Türkiye üzerinden Avrupa ülkelerine
pazarlanacaktır.

36. ÖZBEKISTAN
Resmi Adı Özbekistan
Başkenti Taşkent
Yüzölçümü 448.978 km2
Nüfusu 31.5 milyon (2016 yılı)
Nüfus Artış Oranı % 1.70
Resmi Dili Özbekçe
Yönetim Biçimi Cumhuriyet
Para Birimi Som(UZS)
Kişi Başı Milli Gelir 2.100 ABD Doları
İdari Yapı 12 yönetim bölgesi vardır.
Bağımsızlık Tarihi 31 Agustos1991
Milli Bayram 1 Eylül

37. ÖZBEKİSTAN
 Özbekistan, Orta Asya’da
yer almaktadır.
 Özbekistan; Kazakistan,
Tacikistan, Afganistan
Kırgızistan ve
Türkmenistan'a komşudur.

38. ÖZBEKİSTAN
 Ülke yüzey şekillerinin çok geniş bir bölümünü düzlükler oluşturur.
 Bu düzlükler; Aral gölü’nün batısındaki Üst Yurt platosu ile Ceyhun ırmağının
doğusunda kalan Turan Ovası ve Kızılkum çölünün büyük bölümünden oluşur.
 Özbekistan’ın güneydoğusuna doğru gidildikçe yükselti artar.
 Tanrı dağlarının batı uzantısını oluşturan dağ sıraları burada uzanır.
 Bu dağ sıraları arasında Orta Asya’nın en büyük havzalarından biri olan Fergana
çöküntü havzası yer alır.
 Özbekistan’ın doğu ve güneydoğu kesimleri şiddetli depremlerin görüldüğü
yerlerdir.
Yüzey Şekilleri

39. ÖZBEKİSTAN
 Diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi iklimi, yazları sıcak ve
kurak kışlan soğuk ve sert olan karasal iklimdir.
 Kış mevsiminde ülke tamamen Sibirya yüksek basıncının etkisinde kalır. Bu
nedenle kışlar çok soğuktur. Yazlar ise çok sıcak ve kurak geçer.
 Özbekistan’ın alçak plato, ova ve çöl alanlarında yağış miktarı oldukça az
(300mm) iken doğu ve güneydoğudaki dağlık alanlarda yıllık ortalama yağış
1000 mm’ye çıkar. Yağışların büyük bir bölümü ilkbahar aylarında düşer.
 Özbekistan’ın yüzölçümünün büyük bir bölümü şiddetli kuraklık nedeniyle
bitki örtüsünden yoksundur.
 Doğu ve güneydoğuda yağışların artmasına bağlı olarak bozkırlar görülür,
buradaki yüksek dağlık alanlar ise otlaklarla yer yer ormanlarla kaplıdır.
İklim ve Bitki Örtüsü

40. ÖZBEKİSTAN
 Özbekistan’ın en önemli akarsuları Seyhun, Ceyhun ve Zerefşan’dır.
 En büyük gölü Aral Gölü (Aral Denizi)’dür.
 Özbekistan sınırları içinde bulunan Aral Gölü, bir zamanlar geçimini balıkçılık ve
deniz ticaretinden sağlayan hareketli bir bölgeydi.
 Aral Gölü, geçmişte yaklaşık 70 bin kilometrekarelik yüzölçümüyle dünya
üzerindeki en büyük göllerden biriydi.
 Hatta bu yüzden "deniz" olarak nitelendiriliyordu. Ancak bugün geriye sadece
dört gölcüğe bölünmüş 5 bin kilometrekarelik bir su alanı kaldı.
 Göldeki balıklar ölürken tarım ilaçlarının suyu zehirlemesiyle durum daha da
kötüye gitti.
 2005 yılında başlatılan bir baraj gölü projesiyle Aral Gölü (Aral Denizi) eski
görkemli günlerine döndürülmeye çalışıyor. Bugüne kadarki çabaların henüz bu
hedefi tutturması mümkün olmadı.
Hidrografik Özellikleri

41. ÖZBEKİSTAN
 Özbekistan'da km2’ye 49 kişi düşmekte olup,
 Nüfus oran olarak şu şekildedir:
 Özbek Türkleri: %69,
 Rus: %10,
 Tatar Türkleri: %4,2,
 Kazak Türkleri: %4,2,
 Diğer: %7.2,
 Tacik: %3.9,
 Karakalpaklı: %1.6
 Önemli şehirleri, Semerkand, Buhara, Hive, Andıcan, Hokand, Navrangon,
Karşı, Urgenc, Nukus'dur.
Nüfus ve Yerleşme Özellikleri

42. ÖZBEKİSTAN
 Ekonomik yapısı ise tarım ağırlıklıdır.
 Özbekistan’ın % 9'u tarıma elverişlidir.
 Özbekistanda, pamuk önemli yer tutmakta ve dünyanın dördüncü pamuk
üreticisidir.
 Tarım arazisinin özelleştirilmesi, pamuğa bağımlılığın azaltılması ve gıda
sektöründe kendine yetebilirliğin sağlanması resmi politika olarak kabul
edilmiştir.
 Özbekistan’ın diğer tarım ürünleri buğday, meyve, sebze, ipek, çeltik
(pirinç)dir.
 ÜIke ekonomisinde hayvancılık da önemli yer tutmaktadır.
 Sığır, koyun, keçi ve kümes hayvanı vardır. Özellikle astragan kürk
koyunculuğu büyük önem kazanmıştır ve ihraç edilmektedir.
Tarım ve Hayvancılık

43. ÖZBEKİSTAN
 Özbekistan çok zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir. Altın, bakır, mermer,
kaolin, alimünyum, tungsten, doğalgaz ve kömür yatakları ön sıradadır.
 Dünyada 7.en büyük altın üreticisi olarak yerini almaktadır.
 Yeraltı kaynaklarından biri de endüstriyel hammaddelerden olan mermerdir.
Naratau bölgesinde Gazgan mermeri çıkartılmaktadır. Batı Özbekistan’da
Tazkazgan’da grafit madeni bulunmaktadır. Ülkede büyük kaolin ve kömür
yatakları mevcuttur
 Doğal gaz, petrol ve maden kömürü ülke ekonomisinde en önemli enerji
kaynaklarıdır.
 Dünyanın sekizinci doğal gaz üreticisi olarak bilinmektedir.
 Ülke topraklarının % 63’ünün hidrokarbon yapıları ve çoğununda doğal gaz
rezervleri üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
 Kırgızistan'dan sonra Orta Asya Cumhuriyetleri arasında ikinci büyük elektrik
enerjisi ihraç eden ülkedir
Madenler ve Enerji Kaynakları

44. ÖZBEKİSTAN
 Özbekistan’da sanayi sektörü, diğer Orta Asya Cumhuriyetlerine göre daha
gelişmiştir.
 Bu ülkede kurulu sanayi dalları; ağır sanayi, hafif sanayi ve gıda sanayinden
oluşmaktadır. Y
 akıt, enerji, metalurji, makine, kimya, orman ürünleri ve yapı malzemeleri sanayileri
ağır sanayiyi oluşturmaktadır.
 Hafif sanayi; dokumacılık, deri-kürk, ayakkabı ve gıda sanayiini içermektedir.
Günümüzde hafif sanayii sektörü Özbekistan’ın sanayi üretiminin %35’ini
oluşturmaktadır.
 Pamuk, tekstil ve ipek endüstrisinde yoğun yenileştirme çalışmaları devam
etmektedir. Özbekistan sanayinde renkli metallerin üretimi önemli yer tutmaktadır.
Bu sanayi genel olarak bakır, altın ve ısıya dayanıklı metallerin üretiminden
oluşmaktadır.
 Taşkent, Semerkant ve Buhara’da, bez üretimi ile ünlü, tekstil fabrikaları
bulunmaktadır.
 İpek üretimi özellikle, Fergana, Namangan, Buhara Bölgelerinde yapılmaktadır.
Taşkent, Semerkant ve Kuvasay, seramik fabrikaları ile Hive ve Namangan ise halı
dokumacılığıyla tanınmaktadır.
Sanayi ve Dış Ticaret