محلول سازی در آزمایشگاه

‫در‬ ‫سازی‬ ‫محلول‬‫آزمایشگاه‬
faradars.org/fvch9405
‫مدرس‬:
‫حجتی‬ ‫محمد‬
‫و‬ ‫درجه‬‫رشته‬‫تحصیلی‬
‫تجزیه‬ ‫شیمی‬ ‫دکتری‬-‫جنوب‬ ‫تهران‬ ‫واحد‬ ‫اسالمی‬ ‫آزاد‬ ‫دانشگاه‬ ‫استاد‬
‫سازی‬ ‫محلول‬
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫معدنی‬ ‫های‬ ‫نمک‬ ‫جامد‬ ‫ترکیبات‬ ‫از‬ ‫سازی‬ ‫محلول‬
2
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫ترکیبات‬ ‫برای‬ ‫عمومی‬ ‫حاللیت‬ ‫قانون‬‫معدنی‬
‫ترکیبات‬‫معدنی‬‫که‬‫به‬‫آنها‬‫غالبا‬‫نمک‬‫گفته‬‫می‬،‫شود‬‫دارای‬‫قابلیت‬‫های‬‫حل‬‫شدن‬‫متفاوتی‬‫در‬‫حالل‬‫های‬
‫مختلف‬‫می‬‫باشند‬.‫برای‬‫تهیه‬‫یک‬‫محلول‬‫سیرنشده‬‫از‬‫این‬‫نمک‬‫ها‬‫اولین‬‫نکته‬‫حائز‬‫اهمیت‬‫محلول‬‫بودن‬
‫نمک‬‫در‬‫حجم‬‫مورد‬‫نظر‬‫است‬.‫به‬‫همین‬‫خاطر‬‫باید‬‫جدول‬‫حاللیت‬‫نمک‬‫را‬‫هنگام‬‫ساخت‬‫محلول‬‫در‬‫نظر‬
‫بگیریم‬.
3
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫به‬‫طور‬‫کلی‬‫دو‬‫عامل‬‫باعث‬‫حاللیت‬‫می‬‫شود‬‫کاهش‬‫سطح‬‫انرژی‬‫در‬‫محلول‬‫و‬‫افزایش‬‫بی‬‫نظمی‬‫در‬‫م‬‫حلول‬
‫ایجاد‬،‫شده‬‫به‬‫طوریکه‬‫انرژی‬‫آزادی‬‫گیبس‬‫در‬‫محلول‬‫ساخته‬‫شده‬‫منفی‬‫بوده‬‫و‬‫ساخت‬‫محلول‬‫امکا‬‫ن‬‫پذیر‬
‫است‬.
4
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫الب‬ ‫آنها‬ ‫شدن‬ ‫ناپدید‬ ‫و‬ ‫شونده‬ ‫حل‬ ‫سازنده‬ ‫های‬ ‫ذره‬ ‫جدایی‬ ‫یعنی‬ ‫افتد‬ ‫می‬ ‫اتفاق‬ ‫شدن‬ ‫حل‬ ‫فیزیکی‬ ‫پدیده‬ ‫محلول‬ ‫ساخت‬ ‫در‬‫الی‬
‫شدن‬ ‫حل‬ ‫سرعت‬ ‫افزایش‬ ‫برای‬ ‫گاهی‬ ‫اما‬ ،‫حالل‬ ‫زیاد‬ ‫جمعیت‬(‫محلول‬ ‫ساخت‬ ‫زمان‬ ‫کاهش‬)‫ت‬ ‫یک‬ ‫شدن‬ ‫حل‬ ‫قابلیت‬ ‫افزایش‬ ‫نیز‬ ‫و‬‫رکیب‬
‫شیمی‬ ‫اسلحه‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫به‬ ‫مجبور‬ ‫نامحلول‬ ‫احتماال‬ ‫یا‬ ‫محلول‬ ‫کم‬!
‫در‬‫هستیم‬ ‫شدن‬ ‫حل‬ ‫فرایند‬.‫شمار‬ ‫به‬ ‫نامحلول‬ ‫های‬ ‫نمک‬ ‫جزء‬ ‫یعنی‬ ‫ندارد‬ ‫را‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫شدن‬ ‫حل‬ ‫قابلیت‬ ‫کربنات‬ ‫کلسیم‬ ‫مثال‬‫رود‬ ‫می‬(‫هر‬
‫یونی‬ ‫حاصلضرب‬ ‫ثابت‬ ‫داری‬ ‫که‬ ‫معدنی‬ ‫ترکیب‬𝐾𝑆𝑃‫در‬ ‫آن‬ ‫برای‬ ‫محلول‬ ‫ساخت‬ ‫و‬ ‫شود‬ ‫نمی‬ ‫حل‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫یعنی‬ ‫است‬ ‫رسوب‬ ‫یک‬ ‫باشد‬
‫غیرممکن‬ ‫آبی‬ ‫محیط‬‫است‬.
‫اما‬‫به‬ ‫نهایت‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫کربنات‬ ‫بی‬ ‫به‬ ‫کربنات‬ ‫که‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫باعث‬ ‫کربنات‬ ‫کلسیم‬ ‫آبی‬ ‫مخلوط‬ ‫به‬ ‫اسید‬ ‫هیدروکلرید‬ ‫افزودن‬‫اکسید‬ ‫دی‬ ‫کربن‬
‫تغیی‬ ‫این‬ ‫با‬ ‫نمک‬ ‫نوع‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫این‬ ‫امر‬ ‫واقعیت‬ ‫اما‬ ‫آید‬ ‫در‬ ‫محلول‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫جامد‬ ‫توده‬ ‫ترتیب‬ ‫این‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫شود‬ ‫تبدیل‬‫شیمیایی‬ ‫ر‬
‫است‬ ‫شده‬ ‫تبدیل‬ ‫محلول‬ ‫کلراید‬ ‫کلسیم‬ ‫به‬ ‫نامحلول‬ ‫کربنات‬ ‫کلسیم‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫تغییر‬.
5
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

• Rule 1. All compounds of Group IA elements (the alkali metals) are soluble NaNO3, KCl, LiOH
• Rule 2. All ammonium salts (salts of NH4
+) are soluble.
• Rule 3. All nitrate (NO3
-), chlorate (ClO3
-), perchlorate (ClO4
-), and acetate (CH3COO- or C2H3O2
-, sometimes abbreviated as OAC-) salts
are soluble.
• Rule 4. All chloride (Cl-), bromide (Br-), and iodide (I-) salts are soluble except for those of Ag+, Pb2+, and Hg2
2+.
• Rule 5. All sulfate ( SO4
=) compounds are soluble except those of Ba2+, Sr2+, Ca2+, Pb2+, Hg2
2+, and Hg2+, Ca2+ and Ag+ sulfates are only
moderately soluble.
• Rule 6. All hydroxide (OH-) compounds are insoluble except those of Group I-A (alkali metals) and Ba2+, Ca2+, and Sr2+.
• Rule 7. All sulfide (S2-) compounds are insoluble except those of Groups I-A and II-A (alkali metals and alkali earths).
• Rule 8. All sulfites (SO3
=), carbonates (CO3
=), chromates (CrO4
=), and phosphates (PO4
3-) arei nsoluble except for those of NH4
+ and Group I-
A (alkali metals)(see rules 1 and 2).
6
Solubility Rules!
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫تمرین‬
•‫هستند؟‬ ‫مناسب‬ ‫محلول‬ ‫ساخت‬ ‫برای‬ ‫زیر‬ ‫نمکهای‬ ‫از‬ ‫کدامیک‬
• AgCl, PbBr2, and Hg2Cl2
• AgNO3 and Ag(C2H3O2)
BaSO4, PbSO4, Ag2SO4 and SrSO4
• Fe(OH)3, Al(OH)3, Co(OH)2
• CdS, FeS, ZnS, Ag2S
• Arsenic, antimony, bismuth, and lead sulfides
• FeCO3 and PbCO3
• PbCrO4, BaCrO4
• Ca3(PO4)2, Ag3PO4
• BaF2, MgF2 PbF2
7
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫آب‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫نمک‬ ‫شدن‬ ‫حل‬ ‫در‬ ‫دما‬ ‫اثر‬
8
‫در‬‫هنگام‬‫محلول‬‫سازی‬‫به‬‫دمای‬‫آزمایشگاه‬‫توجه‬‫داشته‬‫باشی‬‫د‬.‫در‬
‫کارهای‬‫بسیار‬‫حساس‬‫کنترل‬‫دما‬‫اهمیت‬‫دارد‬‫زیرا‬‫حجم‬‫تابع‬‫د‬‫ما‬
‫است‬.
‫اگر‬‫آنتالپی‬‫حاللیت‬‫منفی‬‫باشد‬‫یعنی‬‫هنگام‬‫حل‬‫شدن‬‫محل‬‫ول‬‫گرم‬
‫شود‬‫افزایش‬‫دما‬‫باعث‬‫کاهش‬‫حاللیت‬‫می‬‫شود‬.‫و‬‫اگر‬‫هنگام‬‫حل‬
‫شدن‬‫محلول‬‫سرد‬‫شود‬‫یعنی‬‫آنتالپی‬‫حاللیت‬‫مثبت‬‫باشد‬‫ا‬‫فزایش‬
‫دما‬‫باعث‬‫افزایش‬‫حاللیت‬‫می‬‫شود‬.
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫نمک‬ ‫انتخاب‬‫مناسب‬
•‫زمانی‬‫که‬‫انتخاب‬‫نوع‬‫نمک‬‫در‬‫اختیار‬‫شما‬‫است‬(‫مثال‬‫زمانی‬‫که‬‫غلظت‬‫کاتیون‬‫فلز‬‫برایتان‬‫م‬‫هم‬‫باشد‬
‫مانند‬‫ساخت‬‫محلول‬‫کاتیون‬‫جیوه‬‫با‬‫غلظت‬100‫میلی‬‫گرم‬‫بر‬‫لیتر‬)‫نمکی‬‫را‬‫انتخاب‬‫کنید‬‫که‬‫حال‬‫لیت‬
‫بهتری‬‫دارد‬.‫معموال‬‫نمکهای‬‫نیترات‬‫جزء‬‫اولین‬‫انتخابها‬‫می‬‫باشند‬.‫البته‬‫قیمت‬‫و‬‫دسترس‬‫ب‬‫ودن‬‫آن‬
‫نیز‬‫گاهی‬‫انتخاب‬‫شما‬‫را‬‫محدود‬‫می‬‫کند‬.‫بهر‬‫حال‬‫برای‬‫ساخت‬‫محلول‬‫از‬‫ترکیب‬‫جامد‬‫شرط‬‫اصل‬‫ی‬
‫حل‬‫شدن‬‫در‬‫حالل‬‫است‬.‫شرط‬‫دوم‬‫این‬‫است‬‫که‬‫نمک‬‫فاقد‬‫گونه‬‫مزاحم‬‫باشد‬‫یعنی‬‫آنیونی‬‫که‬‫ه‬‫مراه‬
‫کاتیون‬‫وارد‬‫می‬‫شود‬‫باید‬‫بی‬‫اثر‬‫باشد‬.
9
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫مراحل‬‫ساخت‬
•‫تئوری‬ ‫قسمت‬
•‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫اطالعات‬ ‫آوردن‬ ‫بدست‬
•‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫حجم‬ ‫انتخاب‬
•‫جامد‬ ‫ماده‬ ‫گرم‬ ‫محاسبه‬
10
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

•‫عملی‬ ‫قسمت‬
•‫آنک‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫منتقل‬ ‫ژوژه‬ ‫بالون‬ ‫به‬ ‫دقت‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫وزن‬ ‫مناسب‬ ‫توزین‬ ‫ظرف‬ ‫داخل‬ ‫را‬ ‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫وزن‬‫ه‬
‫ا‬ ‫نشان‬ ‫خط‬ ‫نزدیکی‬ ‫تا‬ ‫محیط‬ ‫با‬ ‫بودن‬ ‫همدما‬ ‫شرط‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫شد‬ ‫حل‬ ‫مربوطه‬ ‫حالل‬ ‫سوم‬ ‫دو‬ ‫در‬ ‫حداکثر‬‫ز‬
‫ق‬ ‫با‬ ‫انتها‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫نشود‬ ‫آغشته‬ ‫نشان‬ ‫خط‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫بالن‬ ‫گردن‬ ‫که‬ ‫شرطی‬ ‫به‬ ‫پر‬ ‫کننده‬ ‫رقیق‬ ‫حالل‬‫چکان‬ ‫طره‬
‫برس‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ،‫مایع‬ ‫سطح‬ ‫تعقر‬ ‫حالت‬ ‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫نشان‬ ‫خط‬ ‫تا‬ ‫قطره‬ ‫قطره‬ ‫پت‬ ‫پی‬ ‫یا‬‫انید‬.‫دقت‬
‫چس‬ ‫مایع‬ ‫قطرات‬ ‫تا‬ ‫شود‬ ‫داده‬ ‫کافی‬ ‫زمان‬ ‫باید‬ ‫شده‬ ‫آغشته‬ ‫نشان‬ ‫خط‬ ‫باالی‬ ‫داخلی‬ ‫جدار‬ ‫اگر‬ ‫شود‬‫بیده‬
‫شود‬ ‫رسانده‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫بعد‬ ‫و‬ ‫منتقل‬ ‫نشان‬ ‫خط‬ ‫زیر‬ ‫به‬ ‫گرانشی‬ ‫نیروی‬ ‫تحت‬.
11
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫حل‬ ‫سرعت‬ ‫افزایش‬‫شدن‬
•‫اول‬ ‫راهکار‬:‫تماس‬ ‫سطح‬ ‫افزایش‬
•‫جامد‬ ‫ترکیب‬ ‫کردن‬ ‫پودر‬
•‫حالل‬ ‫افزایش‬
•‫دوم‬ ‫راهکار‬:‫محلول‬ ‫شدید‬ ‫زدن‬ ‫هم‬
•‫در‬ ‫دادن‬ ‫قرار‬‫حمام‬‫اولتراسونیک‬
•‫مغناطیسی‬ ‫همزن‬ ‫و‬ ‫مگنت‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬
•‫مکانیکی‬(‫گردابی‬-‫ورتکس‬)
•‫دستی‬ ‫شکل‬ ‫به‬
•‫شیشه‬ ‫همزن‬‫ای‬
12
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

•‫سوم‬ ‫راهکار‬:‫دما‬ ‫افزایش‬(‫حدود‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫تدریجی‬ ‫شکل‬ ‫به‬40‫بیشتر‬ ‫نه‬ ‫و‬ ‫درجه‬)!
•‫چهارم‬ ‫راهکار‬:‫تنظیم‬pH(‫باز‬ ‫یا‬ ‫اسید‬ ‫قطره‬ ‫یک‬ ‫کردن‬ ‫اضافه‬)
•‫راهکار‬‫پنجم‬:‫استفاده‬‫جزئی‬‫از‬‫حالل‬‫قوی‬‫تر‬‫امتزاج‬‫پذیر‬‫در‬‫ابتدا‬‫مانند‬‫متانول‬،‫تتراهیدروفوران‬،‫استو‬،‫ن‬
DMSO‫و‬...
•‫راهکار‬‫ششم‬:‫استفاده‬‫از‬‫خاصیت‬‫کمپلکس‬‫دهندگی‬
13
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫فرض‬‫کنید‬‫میخواهید‬‫محلولی‬‫از‬‫ید‬‫جامد‬‫داشته‬،‫باشید‬‫چون‬‫ید‬‫جامد‬‫یک‬‫ماده‬‫ناقطبی‬‫است‬‫در‬‫آب‬
‫نامحلول‬‫است‬.‫اما‬‫اضافه‬‫کردن‬‫اندکی‬‫پتاسیم‬‫یدید‬‫به‬‫مخلوط‬‫حاصل‬‫و‬‫تشکیل‬‫کمپلکس‬‫تر‬‫ی‬‫یدید‬‫یک‬
‫محلول‬‫ساخته‬‫خواهد‬‫شد‬.‫و‬‫یا‬‫میتوان‬‫بجای‬‫آب‬‫از‬‫اتانول‬‫یا‬‫استون‬‫به‬‫عنوان‬‫حالل‬‫استفاده‬‫کرد‬.
14
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫ترکیبات‬ ‫از‬ ‫سازی‬ ‫محلول‬
‫جامد‬‫نمک‬‫معدنی‬ ‫های‬
15
•‫فیلم‬ ‫نمایش‬
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫تمرین‬
1-‫در‬‫فیلمی‬‫که‬‫مشاهده‬‫کردید‬‫چه‬‫نکاتی‬‫رعایت‬‫نشده‬‫بود؟‬
2-‫چگونه‬‫می‬‫توانید‬‫نمره‬(‫دقت‬‫و‬‫صحت‬)‫خود‬‫در‬‫محلول‬‫سازی‬‫را‬‫بدست‬‫آورید؟‬
16
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫محلول‬‫تجاری‬ ‫اسیدهای‬ ‫از‬ ‫سازی‬
17
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫اسیدهای‬ ‫از‬ ‫سازی‬ ‫محلول‬‫تجاری‬
•‫تئوری‬ ‫محاسبات‬
–‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫اطالعات‬ ‫کسب‬
–‫ژوژه‬ ‫بالون‬ ‫حجم‬ ‫انتخاب‬
–‫غلیظ‬ ‫اسید‬ ‫از‬ ‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫حجم‬ ‫محاسبه‬M=
10×𝑃×𝑑
𝑓𝑤
𝑀1 𝑉1= 𝑀2 𝑉2
•‫قسمت‬‫عملی‬:‫داخل‬‫یک‬‫حمام‬‫آب‬‫یخ‬‫ابتدا‬‫مقداری‬‫آب‬‫تا‬‫گنجایش‬‫یک‬‫سوم‬‫ریخته‬‫و‬‫مقدار‬‫دقی‬‫ق‬
‫اسید‬‫را‬‫با‬‫پیپت‬‫یا‬‫سمپلر‬‫به‬‫آن‬‫منتقل‬‫و‬‫با‬‫کمک‬‫پیست‬‫داخل‬‫پیپت‬‫را‬‫شسته‬‫و‬‫بعد‬‫از‬‫اطمینان‬‫ار‬
‫حل‬‫شدن‬‫با‬‫آب‬‫به‬‫حجم‬‫رسانده‬‫می‬‫شود‬.
18
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫نکات‬‫ایمنی‬
•‫هرگز‬‫آب‬‫را‬‫روی‬‫اسید‬‫نریزید‬‫زیرا‬‫باعث‬‫پاشیدن‬‫اسید‬‫به‬‫طرف‬‫صورت‬‫و‬‫آسیب‬‫جدی‬‫به‬‫بدن‬‫خ‬‫واهد‬
‫شد‬.‫حتما‬‫مقداری‬‫آب‬‫داخل‬‫بالون‬‫ژوژه‬‫وجود‬‫داشته‬‫باشد‬.‫در‬‫نظر‬‫بگیرید‬‫که‬‫حادثه‬‫خبر‬‫نمی‬‫ک‬‫ند‬‫و‬
‫یک‬‫قطره‬‫اسید‬‫غلیظ‬‫برای‬‫کاهش‬‫صددرصدی‬‫بینایی‬‫کافی‬‫است‬.
•‫در‬‫صورتی‬‫که‬‫اسید‬‫به‬‫داخل‬‫چشم‬‫پاشیده‬‫شود‬‫بالفاصله‬‫از‬‫چشم‬‫شوی‬‫استفاده‬‫شود‬‫در‬‫غیا‬‫ب‬‫این‬
‫وسیله‬‫با‬‫کمک‬‫آب‬‫با‬‫فشار‬‫زیاد‬‫چشم‬‫شسته‬‫شود‬.‫هر‬‫میکروثانیه‬‫غفلت‬‫باعث‬‫صدمات‬‫جبر‬‫ان‬‫ناپذیر‬
‫خواهد‬‫شد‬.
19
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫ساخت‬‫بافر‬
•‫شوند‬ ‫می‬ ‫ساخته‬ ‫اصلی‬ ‫طریق‬ ‫دو‬ ‫به‬ ‫اسیدی‬ ‫بافرهای‬.
»‫اسید‬‫ضعیف‬‫و‬‫نمک‬‫آن‬‫از‬‫باز‬‫قوی‬‫را‬‫به‬‫نسبت‬‫مشخص‬‫مخلوط‬‫و‬‫به‬‫حجم‬‫رسانده‬‫می‬‫شو‬‫د‬.
»‫اسید‬‫ضعیف‬‫با‬‫مقدار‬‫مشخصی‬‫از‬‫باز‬‫قوی‬‫مخلوط‬‫و‬‫حاصل‬‫به‬‫حجم‬‫معین‬‫می‬‫رسد‬.
•‫بافرهای‬‫بازی‬‫نیز‬‫مانند‬‫باال‬‫ساخته‬‫می‬‫شوند‬.
»‫باز‬‫ضعیف‬‫و‬‫نمک‬‫آن‬‫از‬‫اسید‬‫قوی‬‫را‬‫به‬‫نسبت‬‫مشخص‬‫مخلوط‬‫و‬‫به‬‫حجم‬‫رسانده‬‫می‬‫شو‬‫د‬.
»‫باز‬‫ضعیف‬‫با‬‫مقدار‬‫مشخصی‬‫از‬‫اسید‬‫قوی‬‫مخلوط‬‫و‬‫حاصل‬‫به‬‫حجم‬‫معین‬‫می‬‫رسد‬.
20
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫تعریف‬
‫در‬‫ساخت‬‫بافرها‬‫توجه‬‫به‬‫غلظت‬‫کل‬‫و‬pH‫محلول‬‫اهمیت‬‫دارد‬‫اما‬‫از‬‫آن‬‫مهمتر‬‫ظرفیت‬‫بافری‬‫آن‬‫است‬.‫ظرفیت‬‫بافری‬‫یعنی‬‫میزان‬
‫مورد‬‫نیاز‬‫از‬‫اسید‬‫یا‬‫باز‬‫قوی‬‫برای‬‫تغییر‬‫یک‬‫واحد‬‫در‬pH‫بافرها‬.‫به‬‫طور‬‫کلی‬‫هر‬‫چه‬‫غلظت‬‫نمک‬‫و‬‫اسید‬‫یا‬‫نمک‬‫و‬‫باز‬‫در‬‫یک‬‫بافر‬
‫بیشتر‬‫و‬‫نسبت‬‫آنها‬‫به‬‫هم‬‫نزدیک‬‫تر‬‫باشد‬‫ظرفیت‬‫بافری‬‫بیشتر‬‫است‬.‫برای‬‫ساخت‬‫بافرها‬‫با‬‫توجه‬‫به‬pH‫مورد‬‫نیاز‬‫می‬‫توانید‬‫از‬‫جدول‬
‫زیر‬‫استفاده‬‫کنید‬.
21
‫بافر‬ pH ‫محدوده‬
‫هیدروژن‬ ‫دی‬ ‫نمک‬‫اسید‬ ‫فسفریک‬ ‫و‬ ‫فسفات‬ 3/3-1/3 ‫قوی‬ ‫اسیدی‬
‫استات‬ ‫بافر‬–‫اسید‬ ‫استیک‬ 3/8-5/8 ‫ضعیف‬ ‫اسیدی‬
‫اسید‬ ‫فسفریک‬ ‫و‬ ‫فسفات‬ ‫هیدروژن‬ ‫نمک‬ 6/2-6/8 ‫ضعیف‬ ‫بازی‬ ‫و‬ ‫خنثی‬
‫متان‬ ‫آمینو‬ ‫متیل‬ ‫هیدروکسی‬ ‫یا‬ ‫بورات‬ ‫بافر‬(TRIS) 7/0-9/5 ‫بازی‬
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫بافر‬pH ‫محاسبه‬
•pH‫بافر‬‫ها‬‫را‬‫می‬‫توان‬‫مطابق‬‫فرمول‬‫زیر‬‫تعیین‬‫کرد‬‫به‬‫این‬‫رابطه‬‫رابطه‬‫هندرسن‬–‫هسل‬‫باخ‬‫میگ‬‫ویند‬
(pH = pKa + log(A-/HA
•‫بر‬‫اساس‬‫این‬‫رابطه‬‫مشخص‬‫است‬‫که‬‫هرگاه‬‫غلظت‬‫نمک‬‫یایون‬-A‫با‬‫غلظت‬‫اسید‬HA‫برابر‬
‫باشد‬pH‫برابر‬pKa‫میشود‬
‫ظرفیت‬‫بافر‬:
•‫اگرچه‬‫بافر‬‫ها‬‫در‬‫مقابل‬‫افزایش‬‫اسید‬‫یا‬‫باز‬‫مقاومت‬‫میکنند‬‫ولی‬‫هر‬‫بافر‬‫ظرفیت‬‫معینی‬‫داشته‬‫و‬‫بیشتر‬‫از‬‫آن‬
‫یارای‬‫مقاومت‬‫در‬‫مقابل‬‫تغییر‬pH‫ندارد‬‫معموال‬‫بافر‬‫هایی‬‫که‬‫نسبت‬‫غلظت‬‫اسید‬‫ونمک‬‫در‬‫ان‬1:1‫است‬
‫بیشترین‬‫ظرفیت‬‫دارند‬
22
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫تهیه‬ ‫روشهای‬‫بافر‬
‫به‬6‫کرد‬ ‫تهیه‬ ‫را‬ ‫بافری‬ ‫های‬ ‫محلول‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫روش‬
.1‫آن‬ ‫نمک‬ ‫و‬ ‫ضعیف‬ ‫اسید‬ ‫یک‬ ‫مستقیم‬ ‫اختالط‬
.2‫اختالط‬‫آن‬ ‫نمک‬ ‫و‬ ‫ضعیف‬ ‫باز‬ ‫یک‬ ‫مستقیم‬
.3‫اختالط‬‫قوی‬ ‫باز‬ ‫یک‬ ‫با‬ ‫ضعیف‬ ‫اسید‬ ‫یک‬‫کار‬ ‫به‬ ‫اسید‬ ‫مولهای‬ ‫عده‬ ‫طوریکه‬ ‫به‬‫واسید‬ ‫زیادتربوده‬ ‫رفته‬‫اضافی‬ ‫طور‬ ‫به‬
‫نمک‬ ‫یعنی‬ ‫واکنش‬ ‫محصول‬ ‫با‬ ‫بماندو‬ ‫باقی‬‫بسازد‬ ‫بافر‬ ‫ضعصف‬ ‫اسید‬
‫اگر‬ ‫مثال‬CH3COOH‫و‬NaOH‫یکدیگر‬ ‫با‬ ‫را‬‫محصول‬ ‫کنیم‬ ‫ترکیب‬NaCH3COO‫است‬‫نسابت‬ ‫اگار‬ ‫حاال‬
‫از‬ ‫هایی‬CH3COOH‫و‬NaOH‫که‬ ‫بریم‬ ‫بکار‬NaOH‫از‬ ‫و‬ ‫شاده‬ ‫مصرف‬ ‫کامل‬ ‫طور‬ ‫به‬CH3COOH‫اضاافی‬
‫اضافی‬ ‫مقدار‬ ‫بماند‬CH3COOH‫و‬NaCH3COO‫می‬ ‫تشکیل‬ ‫بافر‬ ‫مجموعا‬ ‫شده‬ ‫تولید‬‫دهند‬
23
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

.1‫اختالط‬‫قوی‬ ‫اسید‬ ‫یک‬ ‫با‬ ‫ضعیف‬ ‫باز‬ ‫یک‬‫اضاف‬ ‫بودهطور‬ ‫تر‬ ‫زیاد‬ ‫رفته‬ ‫کار‬ ‫به‬ ‫باز‬ ‫مولهای‬ ‫عده‬ ‫طوریکه‬ ‫به‬‫باقی‬ ‫ی‬
‫بافر‬ ‫ضعیف‬ ‫باز‬ ‫نمک‬ ‫یعنی‬ ‫واکنش‬ ‫محصول‬ ‫با‬ ‫بماندو‬‫بسازد‬.
‫به‬‫طور‬‫واکنش‬ ‫در‬ ‫مثال‬NH4OH‫با‬HCl‫که‬NH4CL‫محصول‬‫پایان‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫اگر‬ ‫دهند‬ ‫می‬‫از‬NH4OH
‫اضافی‬‫با‬ ‫بماند‬NH4CL‫میسازند‬ ‫بافر‬ ‫مجموعا‬ ‫شده‬ ‫تولید‬
.2‫ترکیب‬‫قوی‬ ‫اسید‬ ‫یک‬ ‫با‬ ‫ضعیف‬ ‫اسید‬ ‫یک‬ ‫نمک‬‫به‬‫مولهای‬ ‫عده‬ ‫طوریکه‬‫واک‬ ‫بودهدرپایان‬ ‫زیادتر‬ ‫نمک‬‫نمک‬ ‫نش‬
‫بسازد‬ ‫بافر‬ ‫ضعیف‬ ‫اسید‬ ‫بعنی‬ ‫واکنش‬ ‫محصول‬ ‫با‬ ‫بماندو‬ ‫اضافی‬
24
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

.3‫مثال‬‫اگر‬NaF‫با‬ ‫را‬HCl‫محصول‬ ‫کنیم‬ ‫مخلوط‬HF‫از‬ ‫که‬ ‫صورتی‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫میآید‬ ‫بدست‬NaF‫اضافی‬‫مجموعا‬ ‫بماند‬
‫سازدند‬ ‫می‬ ‫بافر‬
.4‫ترکیب‬‫واکنش‬ ‫درپایان‬ ‫بوده‬ ‫زیادتر‬ ‫نمک‬ ‫مولهای‬ ‫عده‬ ‫طوریکه‬ ‫به‬ ‫قوی‬ ‫باز‬ ‫یک‬ ‫با‬ ‫ضعیف‬ ‫باز‬ ‫یک‬ ‫نمک‬‫اضاافی‬ ‫نمک‬
‫ااااازند‬‫ا‬‫بس‬ ‫ااااافر‬‫ا‬‫ب‬ ‫ااااک‬‫ا‬‫ی‬ ‫ااااعیف‬‫ا‬‫بازض‬ ‫اااای‬‫ا‬‫یعن‬ ‫اااانش‬‫ا‬‫واک‬ ‫ااااول‬‫ا‬‫محص‬ ‫اااادهوبا‬‫ا‬‫مان‬‫ااااه‬‫ا‬‫نتیج‬ ‫ااااثالدر‬‫ا‬‫م‬
‫اختالط‬NH4Cl‫با‬NaOH‫محصول‬NH4OH‫از‬ ‫کاه‬ ‫صاورتی‬ ‫در‬ ‫کاه‬ ‫آید‬ ‫می‬ ‫بدست‬NH4Cl‫بماناد‬ ‫اضاافی‬
‫سازند‬ ‫می‬ ‫بافر‬ ‫مجموعا‬.
25
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫تمرین‬
26
• 100 mM phosphoric acid (sodium) buffer
solution (pH=2.1)
Sodium dihydrogen phosphate dihydrate
(M.W.=156.01)..50 mmol (7.8 g)
Phosphoric acid (85 %, 14.7
mol/L).....................50 mmol (3.4 mL)
Add water to make up to 1 L.
solution (pH=2.6)
(M.W.=156.01)..5 mmol (0.78 g)
mol/L)...................5 mmol (0.34 mL)
(Alternatively, dilute 100 mM phosphoric
acid (sodium) buffer solution (pH=2.1) ten
times.)
solution (pH=2.8)
(M.W.=156.01)..40 mmol (6.24 g)
mol/L).....................10 mmol (0.68 mL)
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫پرکاربرد‬ ‫بافرهای‬ ‫ساخت‬2
solution (pH=6.8)
(M.W.=156.01)..50 mmol (7.8 g)
Sodium dihydrogen phosphate 12-hydrate
(M.W.=358.14)..50 mmol (17.9 g)
solution (pH=6.9)
(M.W.=156.01)..5 mmol (0.78 g)
Sodium dihydrogen phosphate 12-hydrate
(M.W.=358.14)..5 mmol (1.79 g)
(Alternatively, dilute 100 mM phosphoric acid
(sodium) buffer solution (pH=6.8) ten times.)
• 20 mM citric acid (sodium) buffer solution
(pH=3.1)
Citrate dihydrate (M.W.=210.14)...............16.7
mmol (3.51 g)
Sodium citrate dihydrate (M.W.=294.10)..3.3
mmol (0.97 g)
27
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫بافرهای‬ ‫ساخت‬‫پرکاربرد‬3
• 20 mM citric acid (sodium) buffer solution (pH=4.6)
Citrate dihydrate (M.W.=210.14).......10 mmol (2.1 g)
Sodium citrate dihydrate (M.W.=294.10)..10 mmol (2.94
g)
• 10 mM tartaric acid (sodium) buffer solution (pH=2.9)
Tartaric acid (M.W.=150.09)...........7.5 mmol (1.13 g)
Sodium tartrate dihydrate (M.W.=230.08)........2.5 mmol
(0.58 g)
• 10 mM tartaric acid (sodium) buffer solution (pH=4.2)
Tartaric acid (M.W.=150.09).........2.5 mmol (0.375 g)
Sodium tart rate dihydrate (M.W.=230.08)........7.5 mmol
(1.726 g)
• 20mM (acetic acid) ethanolamine buffer solution
pH=9.6
Monoethanolamine (M.W.=61.87, d=1.017)...20 mmol
(1.22 mL)
Acetic acid (glacial acetic acid, 17.4 mol/L)..................10
mmol (0.575 mL)
28
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫بافرهای‬ ‫ساخت‬‫پرکاربرد‬3
• 100 mM acetic acid (sodium) buffer solution
(pH=4.7)
Acetic acid (glacial acetic acid) (99.5 %, 17.4
mol/L)..................50 mmol (2.87 mL)
Sodium acetate trihydrate
(M.W.=136.08)........50 mmol (6.80 g)
• 100 mM boric acid (potassium) buffer
solution (pH=9.1)
Boric acid (M.W.=61.83)...............100 mmol
(6.18 g)
Potassium hydroxide (M.W.=56.11)...............50
mmol (2.81 g)
• 100 mM boric acid (sodium) buffer solution
(pH=9.1)
Boric acid (M.W.=61.83)...............100 mmol
(6.18 g)
Sodium hydroxide (M.W.=40.00)...............50
mmol (2.00 g)
29
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫معرفهای‬ ‫ساخت‬ ‫دستورالعمل‬‫پرکاربرد‬
‫کالكون‬ ‫معرف‬:‫با‬ ‫را‬ ‫کالکون‬ ‫معرف‬ ‫از‬ ‫گرم‬ ‫یک‬100‫بسائید‬ ‫هاون‬ ‫یک‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫مخلوط‬ ‫سدیم‬ ‫کلرور‬ ‫گرم‬.
‫مخلوط‬ ‫معرف‬:2.0‫و‬ ‫گرین‬ ‫کروزول‬ ‫برومو‬ ‫گرم‬2.0‫در‬ ‫رد‬ ‫متیل‬ ‫گرم‬400‫نمائید‬ ‫حل‬ ‫اتانول‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬.
‫سولفانات‬ ‫آمین‬ ‫فنیل‬ ‫دی‬ ‫باریم‬ ‫معرف‬:3.0‫بشر‬ ‫یک‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫معرف‬ ‫از‬ ‫گرم‬400‫نموده‬ ‫منتقل‬ ‫لیتری‬ ‫میلی‬‫و‬100‫آب‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬
‫سپس‬ ‫و‬ ‫مقطر‬100‫نگ‬ ‫رنگ‬ ‫تیره‬ ‫شیشه‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫بزنید‬ ‫بهم‬ ‫کامال‬ ‫و‬ ‫نمائید‬ ‫اضافه‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫غلیظ‬ ‫سولفوریک‬ ‫اسید‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬‫کنید‬ ‫هداری‬.‫می‬
‫نمائید‬ ‫استفاده‬ ‫نیز‬ ‫آن‬ ‫جامد‬ ‫از‬ ‫محلول‬ ‫بجای‬ ‫توانید‬.
‫رد‬ ‫متیل‬ ‫معرف‬:2/0‫در‬ ‫را‬ ‫رد‬ ‫متیل‬ ‫گرم‬100‫نمائید‬ ‫صاف‬ ‫را‬ ‫محلول‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫حل‬ ‫اتانول‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬.
‫فتالئین‬ ‫فنل‬ ‫معرف‬:5/0‫در‬ ‫را‬ ‫فتالئین‬ ‫فنل‬ ‫گرم‬100‫نمائید‬ ‫حل‬ ‫اتانول‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬.
‫فتالئین‬ ‫تیمول‬ ‫معرف‬:4.0‫در‬ ‫را‬ ‫فتالئین‬ ‫تیمول‬ ‫گرم‬600‫سپس‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫حل‬ ‫اتانول‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬400‫اضافه‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬
‫نمائید‬ ‫صاف‬ ‫آنرا‬ ‫داشت‬ ‫وجود‬ ‫محلول‬ ‫در‬ ‫رسوبی‬ ‫اگر‬ ‫و‬ ‫شود‬ ‫یکنواخت‬ ‫تا‬ ‫بزنید‬ ‫هم‬ ‫را‬ ‫محلول‬ ‫و‬ ‫نموده‬.
30
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫معرفهای‬ ‫ساخت‬ ‫دستورالعمل‬‫پرکاربرد‬
‫اسید‬‫کلریدریك‬0/1‫نرمال‬:8/28‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫غلیظ‬ ‫کلریدریک‬ ‫اسید‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬.‫یک‬ ‫یا‬‫عدد‬‫تیترازو‬‫ل‬0/1‫نرمال‬
‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬ ‫به‬.
‫کلریدریك‬ ‫اسید‬1‫نرمال‬:82/8‫یک‬ ‫یا‬ ‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫غلیظ‬ ‫کلریدریک‬ ‫اسید‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬‫عدد‬‫تیترازول‬1‫به‬ ‫نرمال‬
‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬.
‫نیتریك‬ ‫اسید‬ ‫محلول‬1.0‫نرمال‬:9.6‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫غلیظ‬ ‫نیتریک‬ ‫اسید‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬.
‫محلول‬1.0‫سود‬ ‫نرمال‬:1‫گرم‬NaOH‫ژوژه‬ ‫بالن‬ ‫یک‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫نماااوده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫جامد‬250‫میلی‬‫به‬ ‫لیتری‬‫حجم‬‫برسانید‬.
‫محلول‬10‫سود‬ ‫لیتر‬ ‫در‬ ‫گرم‬:10‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫جامد‬ ‫سود‬ ‫گرم‬.
31
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫معرفهای‬‫شیمیایی‬2
‫محلول‬4‫نرمال‬KOH :‫مقدار‬250‫گرم‬KOH‫جامد‬‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫را‬‫برسانید‬.
‫کلرور‬ ‫محلول‬‫قلع‬ ‫یا‬ ‫استانو‬II‫کلرید‬:‫مقدار‬5‫گرم‬𝑆𝑛𝐶𝑙2 . 2𝐻2 𝑂‫را‬‫غلیظ‬ ‫کلریدریک‬ ‫اسید‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬ ‫ده‬ ‫در‬‫حل‬
‫نموده‬‫به‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫حجم‬ ‫و‬100‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬.‫سپس‬ ،‫شود‬ ‫شفاف‬ ‫آن‬ ‫رنگ‬ ‫تا‬ ‫جوشانده‬ ‫را‬ ‫محلول‬‫مقداری‬‫قل‬‫فلزی‬ ‫ع‬
‫کنید‬ ‫اضافه‬ ‫آن‬ ‫به‬.
‫محلول‬‫پتاسیم‬‫کرومات‬ ‫دی‬0/05‫نرمال‬:‫تیترازول‬ ‫عدد‬ ‫یک‬0/1‫یا‬ ‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫دو‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫نرمال‬‫جامد‬‫بمدت‬ ‫را‬ ‫آن‬
2‫حرارت‬ ‫در‬ ‫اون‬ ‫در‬ ‫ساعت‬120‫و‬ ‫نموده‬ ‫خشک‬2/4516‫و‬ ‫کرده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫گرم‬‫حجم‬‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫به‬ ‫را‬.
‫نقره‬ ‫نیترات‬ ‫محلول‬(‫رسوبات‬ ‫شستشوی‬ ‫از‬ ‫اطمینان‬ ‫برای‬ ‫و‬ ‫کلر‬ ‫حضور‬ ‫شناسائی‬ ‫جهت‬):17‫نیترات‬ ‫گرم‬‫نقره‬‫آب‬ ‫در‬ ‫را‬
‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫حجم‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬.
32
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫محلول‬‫آمونیوم‬ ‫نیترات‬20‫لیتر‬ ‫در‬ ‫گرم‬:‫مقدار‬20‫آب‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫آمونیوم‬ ‫نیترات‬ ‫گرم‬‫مقطر‬‫حل‬‫برساانید‬ ‫لیتار‬ ‫یاک‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫حجم‬ ‫و‬ ‫نموده‬.
‫رنااااگ‬ ‫پیاااادایش‬ ‫تااااا‬ ‫آمونیااااا‬ ‫بااااا‬ ‫رد‬ ‫متیاااال‬ ‫معاااارف‬ ‫حضااااور‬ ‫در‬ ‫بایااااد‬ ‫محلااااول‬‫زرد‬‫باشااااد‬ ‫شااااده‬ ‫خنثاااای‬.
‫محلول‬0/01‫نرمال‬:EDTA‫یک‬‫تیترازول‬ ‫عدد‬1/0‫نرمال‬EDTA‫را‬‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫ده‬ ‫حجم‬ ‫به‬.‫یا‬37/224‫گرم‬‫نمک‬ ‫از‬
𝑁𝑎2 𝐻2 𝑌.2𝐻2 𝑂‫خالص‬‫حرارت‬ ‫در‬ ‫اون‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫را‬80‫است‬ ‫شده‬ ‫خشک‬ ‫سانتیگراد‬ ‫درجه‬‫وزن‬‫برساانید‬ ‫لیتار‬ ‫ده‬ ‫حجام‬ ‫باه‬ ‫و‬ ‫نماوده‬.
‫بافر‬ ‫محلول‬( :10pH)‫مقدار‬50‫و‬ ‫نموده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫آمونیوم‬ ‫کلرور‬ ‫گرم‬550‫لیتار‬ ‫میلی‬𝑁𝐻3‫غلایظ‬‫باه‬ ‫و‬ ‫نماوده‬ ‫اضاافه‬
‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬.
‫اد‬‫ا‬‫کلری‬ ‫ااریم‬‫ا‬‫ب‬100‫ار‬‫ا‬‫لیت‬ ‫در‬ ‫ارم‬‫ا‬‫گ‬:‫ادار‬‫ا‬‫مق‬100‫ارم‬‫ا‬‫گ‬𝐵𝑎𝐶𝑙2 . 2𝐻2 𝑂‫را‬‫ار‬‫ا‬‫لیت‬ ‫اک‬‫ا‬‫ی‬ ‫ام‬‫ا‬‫حج‬ ‫اه‬‫ا‬‫ب‬ ‫و‬ ‫ال‬‫ا‬‫ح‬ ‫ار‬‫ا‬‫مقط‬ ‫آب‬ ‫در‬‫اانید‬‫ا‬‫برس‬
‫اایدی‬‫ا‬‫اس‬ ‫اار‬‫ا‬‫مقا‬ ‫آب‬ ‫ااول‬‫ا‬‫محل‬:20‫ااا‬‫ا‬‫ب‬ ‫را‬ ‫اادریک‬‫ا‬‫کلری‬ ‫ااید‬‫ا‬‫اس‬ ‫اار‬‫ا‬‫لیت‬ ‫میلاای‬500‫ااد‬‫ا‬‫نمائی‬ ‫ااوط‬‫ا‬‫مخل‬ ‫اار‬‫ا‬‫مقط‬ ‫آب‬ ‫اار‬‫ا‬‫لیت‬ ‫اای‬‫ا‬‫میل‬.
‫کلریاادریك‬ ‫اسااید‬5‫درصااد‬:‫هاار‬ ‫ازای‬ ‫بااه‬5،‫کلریاادریک‬ ‫اسااید‬ ‫لیتاار‬ ‫میلاای‬95‫اضااافه‬ ‫مقطاار‬ ‫آب‬ ‫لیتاار‬ ‫میلاای‬‫نمائیااد‬.
‫کلریاادریك‬ ‫اسااید‬99+1:،‫کلریاادریک‬ ‫اسااید‬ ‫لیتاار‬ ‫میلاای‬ ‫یااک‬ ‫هاار‬ ‫ازای‬ ‫بااه‬99‫نمائیااد‬ ‫اضااافه‬ ‫مقطاار‬ ‫آب‬ ‫لیتاار‬ ‫میلاای‬
33
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫محلول‬‫نیترات‬ ‫نقره‬0/05‫نرمال‬:8/4938‫گرم‬‫حرارت‬ ‫در‬ ‫اون‬ ‫در‬ ‫قبال‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫نقره‬ ‫نیترات‬105‫درجه‬‫سانتیگراد‬‫یک‬ ‫بمدت‬ ‫حداکثر‬
‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫حجم‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫قرار‬ ‫ساعت‬.‫همچنین‬‫تیترازول‬ ‫عدد‬ ‫یک‬ ‫توانید‬ ‫می‬1/0‫به‬ ‫را‬ ‫نرمال‬
‫حجم‬2‫برسانید‬ ‫لیتر‬.
‫محلول‬5‫درصد‬‫کرومات‬ ‫پتاسیم‬:‫مقدار‬12/5‫در‬ ‫را‬ ‫پتاسیم‬ ‫کرومات‬ ‫گرم‬250‫حل‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬‫نمائید‬.
‫اسید‬ ‫فسفریك‬1+1:500‫غلیظ‬ ‫فسفریک‬ ‫اسید‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬‫را‬‫با‬500‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬‫مخلوط‬‫نمائید‬.
‫اشباع‬ ‫جیوه‬ ‫کلرور‬ ‫محلول‬:‫جیوه‬ ‫کلرور‬ ‫جامد‬ ‫از‬ ‫اشباع‬ ‫محلول‬ ‫یک‬‫تهیه‬‫کنید‬.
‫محلول‬‫آمونیاك‬1+1:‫نمائید‬ ‫مخلوط‬ ‫غلیظ‬ ‫آمونیا‬ ‫و‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫از‬ ‫مساوی‬ ‫حجم‬.
34
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫سدیم‬ ‫مخلوط‬‫و‬‫کربنات‬ ‫پتاسیم‬:‫مخلوط‬ ‫هم‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫وزن‬ ‫را‬ ‫پتاسیم‬ ‫و‬ ‫سدیم‬ ‫کربنات‬ ‫از‬ ‫مساوی‬ ‫مقدار‬‫نمائید‬.
‫محلول‬0/05‫کلرید‬ ‫سدیم‬ ‫نرمال‬:‫مقدار‬2/9222‫گرم‬‫حرارت‬ ‫در‬ ‫اون‬ ‫در‬ ‫قبال‬ ‫که‬ ‫سدیمی‬ ‫کلرور‬ ‫از‬105‫درجه‬‫یک‬ ‫بمدت‬ ‫سانتیگراد‬
‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫در‬ ،‫است‬ ‫شده‬ ‫خشک‬ ‫ساعت‬.
‫محلول‬0/05‫نرمال‬‫کلرید‬ ‫پتاسیم‬:‫مقدار‬3/7277‫حرارت‬ ‫در‬ ‫اون‬ ‫در‬ ‫قبال‬ ‫که‬ ‫پتاسیمی‬ ‫کلرور‬ ‫از‬ ‫گرم‬105‫درجه‬‫بمدت‬ ‫سانتیگراد‬
‫برسانید‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫در‬ ،‫است‬ ‫شده‬ ‫خشک‬ ‫ساعت‬ ‫یک‬.
35
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫مفاهیم‬‫سازی‬ ‫محلول‬ ‫در‬ ‫پیشرفته‬
36
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫مفاهیم‬‫محلول‬ ‫در‬ ‫پیشرفته‬‫سازی‬1
•‫برای‬‫حل‬‫کردن‬‫یک‬‫حل‬‫شونده‬‫ی‬‫بهانه‬‫گیر‬‫از‬‫موارد‬‫زیر‬‫استفاده‬‫می‬‫کنیم‬
•‫اثر‬pH:‫اگر‬‫حل‬‫شونده‬‫خاصیت‬‫اسیدی‬‫ضعیف‬‫دارد‬‫با‬‫افزایش‬‫مقدار‬‫باز‬‫قوی‬‫مانند‬‫سود‬‫فرایند‬‫حل‬‫شدن‬‫سرعت‬‫می‬‫گ‬‫یرد‬‫زیرا‬
‫نمک‬‫اسید‬‫ضعیف‬‫تولید‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫از‬‫آنجایی‬‫که‬‫یونها‬‫در‬‫آب‬‫محلول‬‫اند‬‫حاللیت‬‫افزایش‬‫می‬‫باید‬‫و‬‫برعکس‬‫اگر‬‫حل‬‫شونده‬‫باز‬
‫ضعیف‬‫باشد‬‫باید‬‫محیط‬‫را‬‫اسیدی‬‫کرد‬.
•‫اثر‬‫نمک‬:‫به‬‫عنوان‬‫اثر‬‫قدرت‬‫یونی‬‫نامیده‬‫می‬‫شود‬‫از‬‫آنجایی‬‫که‬‫رفتار‬‫گونه‬‫ها‬‫در‬‫یک‬‫محلول‬‫تابع‬‫فعالیت‬‫آنها‬‫است‬‫نه‬‫غلظت‬
،‫آنها‬‫اضافه‬‫کردن‬‫نمک‬‫بی‬‫اثر‬(‫الکترولیت‬‫با‬‫یونهای‬‫غیر‬‫مشتر‬‫با‬‫یونهای‬‫حاصل‬‫از‬‫حل‬‫شونده‬)‫باعث‬‫افزایش‬‫حال‬‫لیت‬‫ترکیب‬
‫مورد‬‫نظر‬‫می‬‫شود‬.
•‫اثر‬‫تشکیل‬‫کمپلکس‬:‫افزایش‬‫عوامل‬‫کمپلکس‬‫دهنده‬‫مانند‬‫اتیلن‬‫دی‬‫آمین‬‫تترا‬‫استیک‬‫اسید‬‫باعث‬‫تشکیل‬‫کمپلکس‬‫با‬‫کاتیون‬
‫فلز‬‫شده‬‫و‬‫حاللیت‬‫ترکیب‬‫را‬‫زیاد‬‫می‬‫کند‬.
37
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫م‬ ‫کمپلکسی‬ ‫تشکیل‬ ، ‫رسوب‬ ‫کاتیون‬ ‫یا‬ ‫آنیون‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫هایی‬ ‫گونه‬ ‫برخی‬ ‫حضور‬ ‫در‬ ‫رسوب‬ ‫یک‬ ‫حاللیت‬ ‫موارد‬ ‫بعضی‬ ‫در‬‫نحو‬ ‫به‬ ‫دهد‬ ‫ی‬
‫کند‬ ‫می‬ ‫تغییر‬ ‫بارزی‬.‫آلو‬ ‫گیری‬ ‫رسوب‬ ‫ولی‬ ‫دارد‬ ‫کمی‬ ‫بسیار‬ ‫حاللیت‬ ‫هیدروکسید‬ ‫آلومینیوم‬ ‫آنکه‬ ‫با‬ ‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬‫باز‬ ‫با‬ ‫کلرید‬ ‫مینیوم‬
‫ک‬ ‫شدن‬ ‫راسب‬ ‫مانع‬ ‫که‬ ‫پایدارند‬ ‫آنقدر‬ ‫فلوئورید‬ ‫آلومینیوم‬ ‫های‬ ‫کمپلکس‬ ‫چون‬ ، ‫شود‬ ‫نمی‬ ‫کامل‬ ‫فلوئورید‬ ‫یون‬ ‫درحضور‬‫از‬ ‫کاتیون‬ ‫امل‬
‫شوند‬ ‫می‬ ‫محلول‬.‫یون‬ ‫حضور‬ ‫در‬ ‫تعادلی‬ ‫سیستم‬ ‫تر‬ ‫واضح‬ ‫عبارت‬ ‫به‬𝐹−
‫غلظت‬ ‫کاهش‬ ‫دچار‬Al3+‫چون‬ ، ‫شود‬ ‫می‬Al3+‫با‬
‫یون‬𝐹−
‫تشکیل‬‫کمپلکس‬AlF6
3-‫کاهش‬ ‫تا‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫جابجا‬ ‫راست‬ ‫طرف‬ ‫به‬ ‫لوشاتلیه‬ ‫اصل‬ ‫مطابق‬ ‫تعادل‬ ‫بنابراین‬ ‫دهد‬ ‫می‬
‫غلظت‬Al3+‫یابد‬ ‫می‬ ‫افزایش‬ ‫حاللیت‬ ‫شرایط‬ ‫این‬ ‫در‬ ، ‫کند‬ ‫جبران‬ ‫را‬.‫گرد‬ ‫رسوب‬ ‫تشکیل‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫مشتر‬ ‫یون‬ ‫اگر‬ ‫حتی‬‫حاللیت‬ ‫د‬
‫شود‬ ‫می‬ ‫زیاد‬.‫یابد‬ ‫می‬ ‫افزایش‬ ‫حاللیت‬ ‫آن‬ ‫باالی‬ ‫غلظت‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫کاهش‬ ‫حاللیت‬ ‫مشتر‬ ‫یون‬ ‫کم‬ ‫غلظت‬ ‫در‬ ‫موارد‬ ‫نوع‬ ‫این‬ ‫در‬.‫م‬ً‫ال‬‫ث‬
‫پایین‬ ‫غلظت‬ ‫حضور‬ ‫در‬ ‫کلرید‬ ‫نقره‬ ‫حاللیت‬KCl‫یون‬ ‫چون‬ ‫یابد‬ ‫می‬ ‫کاهش‬‫مشتر‬Cl-‫طرف‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫انحالل‬ ‫تعادل‬
‫تشکیل‬AgCl‫می‬‫های‬ ‫غلظت‬ ‫در‬ ‫ولی‬ ‫راند‬‫باالی‬KCl‫های‬ ‫کمپلکس‬ ‫تشکیل‬2
-AgCl‫و‬3
2-AgCl‫کاهش‬ ‫سبب‬
‫غلظت‬Ag+‫حاللیت‬ ‫افزایش‬ ‫و‬AgCl‫شود‬ ‫می‬.
38
‫محلول‬ ‫در‬ ‫پیشرفته‬ ‫مفاهیم‬‫سازی‬2
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫عدم‬ ‫تعریف‬‫قطعیت‬
•‫عدم‬‫قطعیت‬‫به‬‫معنی‬‫تردید‬‫است‬‫و‬‫حاصل‬‫عوامل‬‫با‬‫منشاء‬‫های‬‫ناشناخته‬‫اما‬‫تاثیرگذار‬‫می‬‫باش‬‫د‬.‫در‬
‫غیاب‬‫خطاها‬‫با‬‫عامل‬‫مشخص‬‫خطاهای‬‫تصادفی‬‫باعث‬‫عدم‬‫تطابق‬‫کامل‬‫اعداد‬‫حاصل‬‫از‬‫اندازه‬‫گیری‬
‫های‬‫حجم‬‫و‬‫وزن‬‫می‬‫شوند‬.‫بنابراین‬‫هر‬‫داده‬‫حاصل‬‫از‬‫توزین‬‫و‬‫اندازه‬‫گیری‬‫حجم‬‫دارای‬‫عدم‬‫قطعیت‬‫ی‬
‫است‬‫که‬‫به‬‫دقت‬‫وسیله‬‫مورد‬‫استفاده‬‫مربوط‬‫می‬‫شود‬.‫برخی‬‫وسایل‬‫و‬‫ابزار‬‫به‬‫کار‬‫رفته‬‫دقی‬‫ق‬‫اند‬‫یعنی‬
‫دارای‬‫عدم‬‫قطعیت‬‫کمتری‬‫هستند‬.‫عدم‬‫قطعیت‬‫را‬‫با‬‫عالمت‬±‫نشان‬‫می‬‫دهند‬
39
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫عدم‬ ‫تعریف‬‫قطعیت‬
•‫و‬‫در‬‫کنار‬‫عدد‬‫قرائت‬‫شده‬‫به‬‫عنوان‬‫دقت‬‫یا‬‫عدم‬‫قطعیت‬‫وسیله‬‫یاد‬‫شده‬‫نمایش‬‫می‬‫دهند‬.‫وقت‬‫ی‬
‫مجموعه‬‫اعداد‬‫با‬‫عدم‬‫قطعیت‬‫های‬‫متفاوت‬‫باعث‬‫ساخته‬‫شدن‬‫یک‬‫محلول‬‫با‬‫غلظت‬‫مشخص‬‫می‬‫ش‬‫وند‬
‫غلظت‬‫ساخته‬‫شده‬‫دارای‬‫عدم‬‫قطعیتی‬‫است‬‫که‬‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫عملیات‬‫جبری‬‫و‬‫به‬‫کمک‬‫عدم‬‫ق‬‫طعیت‬
‫وسایل‬‫استفاده‬‫شده‬‫در‬‫ساخت‬‫آن‬‫قابل‬‫محاسبه‬‫است‬.
•‫اینکه‬‫توصیه‬‫می‬‫شود‬‫در‬‫وزن‬‫کردن‬‫از‬‫ترازو‬‫با‬‫دقت‬‫باالتر‬‫و‬‫ظروف‬‫توزین‬‫دقیق‬‫تر‬‫استفاده‬‫شود‬‫به‬‫این‬
‫دلیل‬‫است‬‫که‬‫عدم‬‫قطعیت‬‫در‬‫غلظت‬‫محلول‬‫ساخته‬‫شده‬‫تا‬‫حد‬‫امکان‬‫کوچک‬‫تر‬‫شود‬.‫بدیهی‬‫ا‬‫ست‬
‫هر‬‫چه‬‫این‬‫عدم‬‫قطعیت‬‫کمتر‬‫باشد‬‫نتیجه‬‫امر‬‫مطلوب‬‫تر‬‫است‬.
40
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫ساخته‬ ‫محلول‬ ‫در‬ ‫قطعیت‬ ‫عدم‬ ‫محاسبه‬‫شده‬
•‫خاا‬ ‫احتمالی‬ ‫مقدار‬ ‫تعیین‬ ‫یعنی‬ ‫تجربی‬ ‫قاعیت‬ ‫عدم‬
•‫است‬ ‫زیر‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫شده‬ ‫ساخته‬ ‫غلظت‬ ‫نمایش‬ ‫صحیح‬ ‫طرز‬:
•C ± 𝜎 𝐶
41
‫شده‬ ‫ساخته‬ ‫غلظت‬
‫محلول‬ ‫ساخت‬ ‫قطعیت‬ ‫عدم‬
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

42
•‫اگر‬‫تعدادی‬‫اندازه‬‫گیری‬‫با‬‫احتمال‬‫مساوی‬‫بیان‬‫شود‬.‫می‬‫خواهیم‬‫عدم‬‫قطعیت‬‫نتیجه‬‫محاسبه‬‫ش‬‫ده‬‫را‬
‫بر‬‫مبنای‬‫عدم‬‫قطعیت‬‫اندازه‬‫گیری‬‫های‬‫اولیه‬‫برآورد‬‫نمائیم‬.‫نتیجه‬‫محاسبه‬‫شده‬R‫تابع‬‫معلومی‬‫از‬
‫متغییرهای‬‫مستقل‬x1, x2, x3,……,xn‫است‬:
R=f(x1,x2,x3,….,xn)
‫با‬‫فرض‬‫اینکه‬WR‫عدم‬‫قطعیت‬‫نهایی‬‫و‬w1, w2,w3,…,wn‫عدم‬‫قطعیت‬‫های‬‫متغیر‬‫های‬‫مستقل‬‫بر‬
‫اساس‬‫کالین‬‫و‬‫کلین‬‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫ارائه‬‫شده‬‫است‬.
2
1
22
2
2
2
1
1
)(...)()( 













 n
n
R w
x
R
w
x
R
w
x
R
W
‫قطعیت‬ ‫عدم‬
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫خطا‬ ‫انتشار‬
‫اگر‬𝑥 ,𝑦 ,𝑧, … .‫و‬ ‫متغیرها‬𝜎𝑥, 𝜎 𝑦, 𝜎𝑧,….‫تابع‬ ‫قطعیت‬ ‫عدم‬ ‫باشد‬ ‫متغیر‬ ‫هر‬ ‫قطعیت‬ ‫عدم‬𝑓
= 𝑓(𝑥,𝑦,𝑧, … .):
𝜎𝑓
2
= (
𝜕𝑓
𝜕𝑥
)2
𝜎𝑥
2
+ (
𝜕𝑓
𝜕𝑦
)2
𝜎 𝑦
2
+(
𝜕𝑓
𝜕𝑧
)2
𝜎𝑧
2
43
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫مثال‬
‫کردن‬ ‫حل‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫محلولی‬ ‫ساخت‬ ‫در‬ ‫قطعیت‬ ‫عدم‬25mg‫بالن‬ ‫در‬ ‫شونده‬ ‫حل‬50mL‫کالس‬A‫کنید‬ ‫محاسبه‬ ‫را‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫حاصل‬.
‫ژوژه‬ ‫بالن‬ ‫در‬ ‫حجم‬ ‫قطعیت‬ ‫عدم‬ ‫و‬ ‫کنیم‬ ‫استفاده‬ ‫است‬ ‫اعشار‬ ‫رقم‬ ‫چهار‬ ‫دقت‬ ‫با‬ ‫ترازو‬ ‫از‬ ‫اگر‬0.02mL‫داشت‬ ‫خواهیم‬ ‫باشد‬:
m = 25.0 ± 0.1 mg
𝑉 = 50.00 ± 0.02 𝑚𝐿
𝐶 =
𝑚
𝑉
=
25.0
50.0
= 0.50
𝑚𝑔
𝑚𝐿
𝜎 𝐶 = 𝐶 (
𝜎 𝑚
𝑚
)2+(
𝜎 𝑉
𝑉
)2= 0.50 (
0.1
25.0
)2+(
0.02
50.00
)2=
=0.50 1.6 ∗ 10−5 + 1.6 ∗ 10−7 = 0.002
𝑚𝑔
𝑚𝐿
𝐶 = 0.50 ± 0.002
𝑚𝑔
𝑚𝐿
44
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫ابزار‬ ‫وسایل‬ ‫کالیبراسیون‬ ‫نحوه‬‫دقیق‬
‫گیری‬ ‫اندازه‬ ‫وسایل‬ ‫بودن‬ ‫کالیبره‬ ‫از‬ ‫اطمینان‬ ‫برای‬
–‫نمایید‬ ‫استفاده‬ ‫مخصوص‬ ‫وزنه‬ ‫از‬ ‫ترازو‬ ‫در‬.
–‫آب‬ ‫توزین‬ ‫از‬ ‫حجمی‬ ‫وسایل‬ ‫در‬4‫کنید‬ ‫استفاده‬ ‫درجه‬.
45
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫پیپت‬ ‫میكرو‬/‫سمپلر‬
‫الف‬ ‫گروه‬ ‫سه‬ ‫به‬ ‫سمپلرها‬ ‫معمول‬ ‫بطور‬)1000-100‫ب‬ ، ‫میکرولیتر‬)100-10‫میکرولیتر‬‫پ‬)‫حجمهای‬
‫از‬ ‫کمتر‬10‫شوند‬ ‫می‬ ‫تقسیم‬ ،‫میکرولیتر‬
‫کاربری‬ ‫چگونگی‬
‫کنترل‬ ‫دکمه‬ ‫ابتدا‬ ، ‫سمپلر‬ ‫به‬ ‫مناسب‬ ‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫کردن‬ ‫محکم‬ ‫از‬ ‫پس‬/‫سمپلر‬ ‫فشار‬‫آرام‬ ‫به‬ ‫را‬‫توقف‬ ‫تا‬ ‫ی‬
‫چند‬ ‫را‬ ‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫حال‬ ‫همان‬ ‫در‬ ، ‫آوریم‬ ‫می‬ ‫پائین‬ ،‫دکمه‬ ‫اول‬‫میلیمتر‬(‫حدود‬3‫به‬ ‫وبسته‬ ‫متر‬ ‫میلی‬
‫سمپلر‬ ‫حجم‬)‫تا‬ ‫کنیم‬ ‫می‬ ‫رها‬ ‫آرامی‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫فشار‬ ‫دکمه‬ ‫و‬ ‫برده‬ ‫فرو‬ ‫مایع‬ ‫در‬‫مایع‬‫شو‬ ‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫وارد‬‫برای‬ ،‫د‬
،‫اول‬ ‫توقف‬ ‫تا‬ ‫دکمه‬ ‫مجدد‬ ‫فشار‬ ‫با‬ ، ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫ظرف‬ ‫یا‬ ‫لوله‬ ‫در‬ ‫تخلیه‬‫محلول‬‫ظر‬ ‫جداره‬ ‫به‬ ‫تماس‬ ‫با‬ ‫را‬‫به‬ ‫ف‬
‫از‬ ‫پس‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫خارج‬ ‫آرامی‬3-1‫باقیمانده‬ ، ‫دوم‬ ‫توقف‬ ‫تا‬ ‫فشار‬ ‫با‬ ‫ثانیه‬‫محلول‬‫می‬ ‫خارج‬ ً‫ال‬‫کام‬ ‫نیز‬ ‫را‬‫ن‬‫مائیم‬
46
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫پیپت‬ ‫میكرو‬/‫سمپلر‬
‫جهت‬‫حجم‬ ‫با‬ ‫سمپلرهای‬ ‫برای‬ ‫صحت‬ ‫و‬ ‫دقت‬ ‫حداکثر‬ ‫به‬ ‫رسیدن‬10‫شود‬ ‫می‬ ‫توصیه‬ ، ‫بیشتر‬ ‫و‬ ‫میکرولیتر‬
، ‫نمونه‬ ‫حجم‬ ‫انتقال‬ ‫از‬ ‫قبل‬2‫الی‬3‫ن‬ ‫داخلی‬ ‫جدار‬ ‫کامال‬ ‫تا‬ ‫شده‬ ‫تکرار‬ ‫نمونه‬ ‫از‬ ‫تخلیه‬ ‫و‬ ‫برداشت‬ ‫عمل‬ ‫بار‬‫و‬
‫شود‬ ‫منتقل‬ ‫نمونه‬ ‫از‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫حجم‬ ‫سپس‬ ‫و‬ ‫شود‬ ‫آغشته‬ ‫نمونه‬ ‫به‬ ‫سمپلر‬.
‫از‬ ‫کمتر‬ ‫های‬ ‫حجم‬ ‫برای‬10‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫با‬ ‫برداشت‬ ‫یکبار‬ ‫فقط‬ ،‫است‬ ‫بهتر‬ ‫میکرولیتر‬‫که‬‫خشک‬‫بدون‬ ‫و‬
‫از‬ ‫اطمینان‬ ‫جهت‬ ،‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫محل‬ ‫در‬ ‫تخلیه‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ،‫باشد‬ ‫نمونه‬ ‫به‬ ‫آغشتگی‬‫تخلیه‬‫ک‬‫امل‬
‫شود‬ ‫شسته‬ ‫ظرف‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫محلول‬ ‫با‬ ،‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫درون‬ ‫حجم‬ ‫تمامی‬.
‫مصر‬ ‫یکبار‬ ‫و‬ ‫نو‬ ‫های‬ ‫سمپلر‬ ‫سر‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫فقط‬ ‫سمپلر‬ ‫مطلوب‬ ‫عملکرد‬ ،‫داشت‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫باید‬‫بدست‬ ‫ف‬‫می‬
‫آید‬‫نمود‬ ‫خودداری‬ ‫بایست‬ ‫می‬ ،‫سمپلرها‬ ‫سر‬ ‫از‬ ‫مجدد‬ ‫استفاده‬ ‫و‬ ‫شستشو‬ ‫از‬ ‫و‬
47
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫میکروسمپلر‬ ‫با‬ ‫کار‬ ‫در‬ ‫مهم‬ ‫نکات‬
‫از‬ ‫عبارتند‬ ،‫شود‬ ‫رعایت‬ ‫بایست‬ ‫سمپلرمی‬ ‫با‬ ‫کار‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫مهمی‬ ‫نکات‬:
1-‫سمپلر‬ ‫به‬ ‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫کامل‬ ‫اتصال‬ ‫از‬ ‫اطمینان‬
2-‫مکش‬ ‫زمان‬ ‫در‬ ‫سمپلر‬ ‫نگهداشتن‬ ‫عمود‬
3-‫زاویه‬ ‫تحت‬ ‫ظرف‬ ‫جداره‬ ‫به‬ ‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫تماس‬ ‫با‬ ‫محلول‬ ‫تخلیه‬10‫تا‬40‫درجه‬
4-‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫محتویات‬ ‫کردن‬ ‫خالی‬ ‫یا‬ ‫پر‬ ‫زمان‬ ‫در‬ ‫دکمه‬ ‫آرام‬ ‫کردن‬ ‫رها‬‫شود‬.
48
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫میکروسمپلر‬ ‫با‬ ‫کار‬ ‫در‬ ‫مهم‬ ‫نکات‬
5-‫به‬ ‫لوله‬ ‫فوقانی‬ ‫های‬ ‫جداره‬ ‫به‬ ‫مکش‬ ‫انجام‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫خارجی‬ ‫های‬ ‫کناره‬ ‫کشیدن‬‫منظور‬‫حذف‬
‫بخش‬ ‫در‬ ‫مانده‬ ‫باقی‬ ‫قطرات‬ ‫کردن‬ ‫نیازخشک‬ ‫صورت‬ ‫در‬ ‫یا‬ ‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫خارجی‬ ‫قطرات‬
‫پرز‬ ‫بدون‬ ‫ای‬ ‫پارچه‬ ‫کمک‬ ‫به‬ ‫آن‬ ‫خارجی‬(‫داخل‬ ‫محتویات‬ ‫از‬ ‫چیزی‬ ‫پارچه‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫مطمئن‬ ‫باید‬ ‫البته‬
‫نکند‬ ‫جذب‬ ‫خود‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫سمپلر‬ ‫نو‬)
6-‫اول‬ ‫توقف‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫محلول‬ ‫تخلیه‬ ‫هنگام‬(‫اول‬ ‫مرحله‬ ‫تا‬ ‫کنترل‬ ‫دکمه‬ ‫آوردن‬ ‫پائین‬)‫کمی‬ ‫باید‬‫تامل‬‫ک‬‫رد‬(3-1
‫ثانیه‬)‫آورد‬ ‫پائین‬ ‫دوم‬ ‫توقف‬ ‫تا‬ ‫را‬ ‫دکمه‬ ‫سپس‬ ‫و‬.
7-‫متغیر‬ ‫درسمپلرهای‬(‫مختلف‬ ‫های‬ ‫حجم‬ ‫برای‬ ‫تنظیم‬ ‫قابل‬)‫کاهش‬ ‫برای‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫توصیه‬‫حجم‬‫تنظ‬ ‫و‬‫یم‬
‫شود‬ ‫چرخانده‬ ،‫انتخابی‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫تارسیدن‬ ‫آرامی‬ ‫به‬ ‫کنترل‬ ‫دکمه‬ ، ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫حجم‬.
49
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫میکرو‬ ‫صحت‬ ‫و‬ ‫دقت‬ ‫ارزیابی‬‫پیپتها‬
•‫روش‬‫توزین‬
•‫اعشار‬ ‫رقم‬ ‫چهار‬ ‫دقت‬ ‫با‬ ‫ترازو‬
•‫دقیقا‬ ‫آب‬4‫سانتیگراد‬ ‫درجه‬(‫دانسیته‬ ‫دارای‬ ‫دقیقا‬ ‫آب‬ ‫این‬1‫میلی‬ ‫بر‬ ‫گرم‬‫است‬ ‫لیتر‬)
‫سمپلر‬ ‫ارزیابی‬(‫میكروپیپت‬)‫رنگ‬ ‫روش‬ ‫به‬‫سنجی‬:
•‫در‬‫سبز‬ ‫رنگ‬ ‫مثل‬ ،‫پایدار‬ ‫جذب‬ ‫با‬ ‫رنگی‬ ‫محلول‬ ‫یک‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫روش‬ ‫این‬‫خوراکی‬‫موج‬ ‫طول‬ ‫در‬
630-620‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫حالل‬ ‫با‬ ‫نانومتر‬‫یا‬ ‫و‬‫نرمال‬ ‫یکدهم‬ ‫سود‬ ‫حالل‬ ‫با‬ ‫پارانیتروفنل‬‫موجه‬ ‫طول‬ ‫در‬‫ای‬
401‫یا‬405‫سمپلر‬ ‫عملکرد‬ ‫صحت‬ ، ‫نانومتر‬‫ونیزقابلیت‬‫می‬ ‫کنترل‬ ‫آن‬ ‫تکرار‬‫شود‬.
50
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

51
•‫نمایش‬
‫فیلم‬
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫سمپلر‬ ‫نگهداری‬ ‫نحوه‬
‫پس‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫تمیز‬ ‫صابون‬ ‫محلول‬ ‫با‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫را‬ ‫سمپلرها‬ ‫اغلب‬ ‫خارجی‬ ‫های‬ ‫قسمت‬ ‫کلیه‬‫ازآبکشی‬‫آب‬ ‫با‬
‫نمود‬ ‫خشک‬ ‫اتاق‬ ‫دمای‬ ‫در‬ ‫مقطر‬.
‫محلول‬ ، ‫کردن‬ ‫ضدعفونی‬ ‫برای‬60%‫شود‬ ‫می‬ ‫توصیه‬ ‫ایزوپروپانل‬.‫سمپلر‬ ‫انواع‬ ‫از‬ ‫برخی‬‫قابل‬ ‫نیز‬‫ات‬‫وکالو‬
‫هستند‬.
‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫نگهدارنده‬ ‫بخش‬ ‫تمیزکردن‬ ‫و‬ ‫خارجی‬ ‫سطوح‬ ‫شستشوی‬ ‫از‬ ‫پس‬‫که‬‫میل‬ ‫کمک‬ ‫به‬‫یا‬ ‫همراه‬ ‫ه‬
‫اتانل‬ ‫به‬ ‫آغشته‬ ‫سوآب‬ ‫با‬70‫گیرد‬ ‫می‬ ‫انجام‬ ‫درجه‬)‫پیستون‬ ‫باید‬‫سمپلر،که‬ ‫همراه‬ ‫روغن‬ ‫از‬ ‫کمی‬ ‫مقدار‬ ‫با‬
‫اغلب‬Grease Silicone‫میباشد‬‫روغن‬ ،‫شود‬ ‫کاری‬.
‫شود‬ ‫مراجعه‬ ‫سمپلر‬ ‫همراه‬ ‫راهنمای‬ ‫به‬ ‫باید‬ ‫سمپلر‬ ‫داخلی‬ ‫قسمتهای‬ ‫کردن‬ ‫تمیز‬ ‫برای‬..
52
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫سمپلر‬ ‫نگهداری‬ ‫نحوه‬
‫نکات‬‫مهم‬:
1-‫نماید‬ ‫خارج‬ ‫کالیبراسیون‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫وسیله‬ ‫این‬ ‫تواند‬ ‫می‬ ‫سمپلر‬ ‫به‬ ‫ضربه‬.
2-‫وارد‬ ‫مایع‬ ‫که‬ ‫باشد‬ ‫حدی‬ ‫در‬ ‫باید‬ ‫برداشتی‬ ‫محلول‬ ‫حجم‬ ،‫مناسب‬ ‫سمپلر‬ ‫سر‬ ‫انتخاب‬ ‫با‬‫قسمتها‬‫نگردد‬ ‫ی‬.
3-‫است‬ ‫ممنوع‬ ‫آلوده‬ ‫سمپلر‬ ‫نو‬ ‫با‬ ‫دست‬ ‫تماس‬.
4-‫نگهدارنده‬ ‫بخش‬ ‫باید‬ ‫خورندگی‬ ‫خاصیت‬ ‫با‬ ‫مواد‬ ‫سایر‬ ‫و‬ ‫اسیدی‬ ‫های‬ ‫محلول‬ ‫مکش‬ ‫صورت‬ ‫در‬‫نو‬
‫باز‬ ‫سمپلر‬‫پالستیکی‬ ‫حلقه‬ ‫و‬ ‫پیستون‬ ‫و‬ ‫شده‬‫بخوبی‬‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫با‬‫شود‬ ‫شسته‬.
5-‫د‬ ‫خواهد‬ ‫جدی‬ ‫آسیب‬ ‫میکروسمپلر‬ ‫باال‬ ‫بخار‬ ‫فشار‬ ‫با‬ ‫خورنده‬ ‫مایعات‬ ‫زیاد‬ ‫مقدار‬ ‫انتقال‬ ‫صورت‬ ‫در‬‫ید‬.
‫گردد‬ ‫استفاده‬ ‫وزنی‬ ‫روشهای‬ ‫از‬ ‫حالتهایی‬ ‫چنین‬ ‫در‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫توصیه‬.
53
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫ای‬ ‫شیشه‬ ‫وسایل‬ ‫شستشوی‬ ‫نحوه‬
‫ازمایشگاه‬ ‫در‬ ‫وسایل‬ ‫شستشوی‬
‫باشند‬ ‫چربی‬ ‫بدون‬ ‫و‬ ‫تمیز‬ ‫کامال‬ ‫باید‬ ‫سنجی‬ ‫حجم‬ ‫بالن‬ ‫و‬ ‫بورت‬ ‫و‬ ‫پت‬ ‫پی‬.‫غی‬ ‫نتایج‬ ،‫درغیراینصورت‬‫رقابل‬‫اعتماد‬
‫بود‬ ‫خواهند‬.‫و‬ ‫بشر‬ ،‫مایر‬ ‫ارلن‬ ‫مانند‬ ‫نیز‬ ‫ای‬ ‫شیشه‬ ‫وسائل‬ ‫سایر‬...‫باشند‬ ‫تمیز‬ ‫کامال‬ ‫باید‬.‫اینک‬ ‫برای‬‫از‬ ‫ه‬‫تمیز‬‫بودن‬
‫یکنواخت‬ ‫الیه‬ ‫یک‬ ‫اگر‬ ،‫کنید‬ ‫خالی‬ ‫سپس‬ ‫و‬ ‫پر‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫آنها‬ ‫شوید‬ ‫مطمئن‬ ‫ای‬ ‫شیشه‬ ‫وسائل‬‫آب‬‫ماند‬ ‫باقی‬
‫تمیزشود‬ ‫باید‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫کثیف‬ ‫ظرف‬ ،‫شود‬ ‫جمع‬ ‫قطرات‬ ‫بصورت‬ ‫آب‬ ‫اگر‬ ‫ولی‬ ‫است‬ ‫تمیز‬ ‫ظرف‬.
‫به‬ ‫آن‬ ‫گذاشتن‬ ‫و‬ ‫کننده‬ ‫تمیز‬ ‫محلول‬ ‫با‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫وسیله‬ ‫پرکردن‬ ‫شامل‬ ‫رود‬ ‫می‬ ‫بکار‬ ‫غالبا‬ ‫که‬ ‫روشی‬‫م‬‫دت‬‫چند‬
‫است‬ ‫ساعت‬.‫شستشو‬ ‫مرتبه‬ ‫چندین‬ ‫معمولی‬ ‫آب‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫وسیله‬ ‫و‬ ‫کنند‬ ‫می‬ ‫خالی‬ ‫را‬ ‫محلول‬ ‫سپس‬‫داده‬‫پ‬ ‫و‬‫سه‬ ‫از‬ ‫س‬
‫شود‬ ‫خشک‬ ‫تا‬ ‫دهند‬ ‫می‬ ‫قرار‬ ‫جائی‬ ‫در‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫با‬ ‫آبکشی‬ ‫بار‬ ‫چهار‬ ‫تا‬.
54
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫طرز‬‫کننده‬ ‫تمیز‬ ‫محلول‬ ‫تهیه‬:
1-‫غلیظ‬ ‫سولفوریک‬ ‫اسید‬ ‫در‬ ‫پتاسیم‬ ‫کرومات‬ ‫دی‬ ‫اشباع‬ ‫تقریبا‬ ‫محلول‬:‫بالن‬ ‫یک‬ ‫در‬500‫لیتری‬ ‫میلی‬
‫مقاوم‬‫در‬، ‫حرارت‬ ‫برابر‬10‫تا‬15‫پتاسیم‬ ‫کرومات‬ ‫دی‬ ‫گرم‬‫را‬‫حدود‬ ‫با‬15‫مقطر‬ ‫آب‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬
‫کنید‬ ‫مخلوط‬.‫ب‬ ‫کامال‬ ‫را‬ ‫بالن‬ ‫حال‬ ‫همین‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫بیفزائید‬ ‫غلیظ‬ ‫سولفوریک‬ ‫اسید‬ ‫آرامی‬ ‫به‬ ‫سپس‬‫چرخانید‬.‫با‬
‫افزودن‬‫آمد‬ ‫خواهد‬ ‫در‬ ‫جامد‬ ‫نیمه‬ ‫قرمز‬ ‫توده‬ ‫یک‬ ‫بصورت‬ ‫بالن‬ ‫محتوی‬ ، ‫اسید‬.‫به‬ ‫را‬ ‫سولفوریک‬ ‫اسید‬‫اندازه‬
‫ای‬‫بیفزائید‬‫کند‬ ‫حل‬ ‫کامال‬ ‫را‬ ‫توده‬ ‫این‬ ‫که‬.‫ب‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫سپس‬ ‫شود‬ ‫خنک‬ ‫ای‬ ‫اندازه‬ ‫تا‬ ‫محلول‬ ‫بگذارید‬‫داخل‬ ‫ه‬
‫یک‬‫بطری‬‫کنید‬ ‫منتقل‬ ‫ذخیره‬.‫ر‬ ‫به‬ ‫اینکه‬ ‫تا‬ ‫داد‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫بار‬ ‫چندین‬ ‫میتوان‬ ‫را‬ ‫محلول‬‫نگ‬‫سبز‬
‫ظرفیتی‬ ‫سه‬ ‫کروم‬ ‫یون‬‫شود‬ ‫ریخته‬ ‫دور‬ ‫باید‬ ‫حال‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫درآید‬.
55
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

2-‫محلول‬ ‫تهیه‬KOH‫الکلی‬:‫مقدار‬100‫پتاسیم‬ ‫هیدروکسید‬ ‫گرم‬(KOH)‫در‬250‫آب‬ ‫لیتر‬ ‫میلی‬
‫برسان‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حجم‬ ‫به‬ ‫اتانول‬ ‫با‬ ، ‫محیط‬ ‫دمای‬ ‫به‬ ‫رسیدن‬ ‫و‬ ‫کردن‬ ‫سرد‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫حل‬ ‫مقطر‬‫ید‬.
‫توجه‬:‫نهایت‬ ‫با‬ ‫باید‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫خارناکی‬ ‫ترکیب‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫خورنده‬ ‫شدیدا‬ ‫کننده‬ ‫تمیز‬ ‫محلول‬‫دقت‬
‫بكاربرده‬‫بشوئ‬ ‫فراوان‬ ‫آب‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫محل‬ ‫کرد‬ ‫پیدا‬ ‫تماس‬ ‫بدن‬ ‫پوست‬ ‫با‬ ‫اگر‬ ‫و‬ ‫شود‬‫ید‬.
56
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫،ارلن‬ ‫بشر‬ ‫مانند‬ ‫ای‬ ‫شیشه‬ ‫وسائل‬ ‫شستشوی‬ ‫نحوه‬‫مایر‬
(‫ژوژه‬ ‫وبالن‬ ‫پت‬ ‫پی‬ ، ‫بورت‬ ‫بجز‬)
‫بشر‬،‫ارلن‬‫مایر‬‫وسااایر‬‫وسائل‬‫شیشه‬‫ای‬‫که‬‫جهت‬‫آزمایش‬‫از‬‫آنها‬‫استفاده‬‫می‬‫شود‬‫باید‬‫کامال‬‫ت‬‫میز‬‫و‬
‫باادون‬‫چربی‬‫باشد‬.‫برای‬‫تمیز‬‫کردن‬‫آنها‬‫ابتدا‬‫ظروف‬‫را‬‫با‬‫مایع‬‫ظرشوئی‬‫وآب‬‫معمولی‬‫شسته‬‫و‬‫س‬‫پس‬‫با‬
‫آب‬‫مقطر‬‫کر‬‫دهید‬‫و‬‫اگر‬‫آب‬‫بصورت‬‫قطرات‬‫جمع‬‫شود‬‫ظرف‬‫کثیف‬‫است‬‫و‬‫از‬‫محلول‬‫تمیز‬‫کننده‬‫اس‬‫تفاده‬
‫نمائید‬.‫سپس‬‫ظروف‬‫را‬‫در‬‫محلی‬‫قرار‬‫دهید‬‫تا‬‫خشک‬‫شااود‬.(‫می‬‫توانید‬‫برای‬‫خشک‬‫کردن‬‫ظروف‬‫ش‬‫یشه‬
‫ای‬‫از‬‫گرم‬‫کن‬‫یا‬‫اون‬‫استفاده‬‫نمائید‬.
57
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫سنجی‬ ‫حجم‬ ‫وبالن‬ ‫بورت‬ ، ‫پیت‬ ‫پی‬ ‫شستشو‬(‫ژوژه‬ ‫بالن‬)
‫بارای‬‫سنجی‬ ‫حجم‬ ‫بالاان‬ ‫شستشاو‬(‫ژوژه‬ ‫بالن‬)‫دا‬ ‫شستشو‬ ‫معمولی‬ ‫وآب‬ ‫ظرشوئی‬ ‫مایع‬ ‫با‬ ‫ابتدا‬‫سپاس‬ ‫و‬ ‫ده‬
‫با‬‫کننده‬ ‫تمیز‬ ‫محلول‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫کثیف‬ ‫ظرف‬ ‫شود‬ ‫جمع‬ ‫قطرات‬ ‫بصورت‬ ‫آب‬ ‫اگر‬ ‫و‬ ‫دهید‬ ‫کر‬ ‫مقطر‬ ‫آب‬
‫استفاده‬‫نمائید‬.
‫پ‬ ‫محلول‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫باورت‬ ‫و‬ ‫ریخته‬ ‫بورت‬ ‫مخزن‬ ‫داخل‬ ‫را‬ ‫محلول‬ ‫از‬ ‫لیتر‬ ‫یک‬ ‫حدود‬ ، ‫بورت‬ ‫شستشوی‬ ‫برای‬‫ر‬
‫نموده‬‫وپس‬‫نمائید‬ ‫خالای‬ ‫دقیقه‬ ‫چند‬ ‫از‬.‫س‬ ‫شود‬ ‫تمیز‬ ‫کامال‬ ‫تا‬ ‫نموده‬ ‫تکرار‬ ‫بار‬ ‫چندین‬ ‫را‬ ‫عمل‬ ‫این‬‫در‬ ‫پس‬
‫آب‬ ‫مخزن‬‫تیت‬ ‫که‬ ‫محلولی‬ ‫با‬ ‫بعد‬ ‫مارحله‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫کنید‬ ‫خالی‬ ‫و‬ ‫پر‬ ‫بار‬ ‫چندین‬ ‫را‬ ‫بورت‬ ‫و‬ ‫ریخته‬ ‫مقطار‬‫راسیون‬
‫انجام‬ ‫را‬‫می‬‫دهید‬ ‫کر‬ ‫را‬ ‫بورت‬ ،‫دهید‬.
‫مقط‬ ‫آب‬ ‫با‬ ‫وسپس‬ ‫کنید‬ ‫وخالی‬ ‫پر‬ ‫کننده‬ ‫تمیز‬ ‫محلول‬ ‫با‬ ‫بار‬ ‫چندین‬ ، ‫پت‬ ‫پی‬ ‫شستشوی‬ ‫برای‬‫دهید‬ ‫کر‬ ‫ر‬.
‫یادآوری‬:‫سنجی‬ ‫حجم‬ ‫بالن‬ ‫و‬ ‫پت‬ ‫،پی‬ ‫بورت‬ ‫دادن‬ ‫حرارت‬(‫ژوژه‬ ‫بالن‬)‫ای‬ ‫و‬ ‫میدهد‬ ‫تغییر‬ ‫را‬ ‫آنها‬ ‫،حجم‬‫جاد‬
‫کند‬ ‫می‬ ‫خطا‬.
58
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫محلول‬ ‫ویژه‬ ‫های‬ ‫تکنیک‬‫سازی‬1
•‫زمانی‬‫که‬‫محلول‬‫ساخته‬‫شده‬‫از‬‫خط‬‫نشان‬‫عبور‬‫کند‬‫و‬‫به‬‫دالیلی‬‫از‬‫جمله‬‫گران‬‫بودن‬‫ترکیب‬‫ح‬‫ل‬
‫شونده‬‫یا‬‫نداشتن‬‫زمان‬‫کافی‬‫و‬‫نیز‬‫نداشتن‬‫مقدار‬‫الزم‬‫از‬‫حل‬‫شونده‬‫بخواهید‬‫از‬‫این‬‫محلول‬‫اس‬‫تفاده‬
‫کنید‬‫باید‬‫تصحیح‬‫حجم‬‫را‬‫انجام‬‫دهید‬.‫برای‬‫اینکار‬‫ابتدا‬‫بالون‬‫ژوژه‬‫را‬‫خوب‬‫هم‬‫زده‬‫و‬‫اجازه‬‫دهید‬
‫دوباره‬‫تمامی‬‫قطرات‬‫باالتر‬‫از‬‫سطح‬‫محلول‬‫به‬‫پایین‬‫بلغزند‬‫و‬‫سپس‬‫با‬‫دقت‬‫به‬‫کمک‬‫پی‬‫پ‬‫ت‬‫مناسب‬
‫مثال‬‫پی‬‫پت‬1‫میلی‬‫لیتری‬‫مقدار‬‫اضافی‬‫محلول‬‫را‬‫که‬‫از‬‫خط‬‫نشان‬‫گذشته‬‫برداشته‬‫و‬‫حجم‬‫آن‬‫ر‬‫ا‬‫با‬
‫حجم‬‫مربوط‬‫به‬‫بالن‬‫ژوژه‬‫جمع‬‫و‬‫تصحیح‬‫غلظت‬‫را‬‫برای‬‫حجم‬‫جدید‬‫انجام‬‫دهید‬.‫فقط‬‫کافی‬‫است‬‫که‬
‫از‬‫رابطه‬‫زیر‬‫استفاده‬‫کنید‬‫تا‬‫غلظت‬‫جدید‬‫را‬‫بدست‬‫آورید‬.
59
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

•
‫جدید‬ ‫حجم‬
‫ژوژه‬ ‫بالن‬ ‫حجم‬
× ‫غلظت‬
•‫زمانی‬‫که‬‫از‬‫حالل‬‫فرار‬‫استفاده‬‫میکنید‬‫بعد‬‫از‬‫به‬‫حجم‬‫رساندن‬‫حتما‬‫درب‬‫بالون‬‫ژوژه‬‫را‬‫بسته‬‫و‬‫زمان‬
‫برداشتن‬‫محلول‬‫از‬‫داخل‬‫آن‬‫را‬‫به‬‫حداقل‬‫برسانید‬.‫مثال‬‫زمانی‬‫که‬‫از‬‫استون‬،،‫متانول‬‫استونیت‬‫ریل‬،
‫تتراهیدروفوران‬‫و‬...‫استفاده‬‫می‬‫کنید‬.
60
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

•‫اگر‬‫حالل‬‫رقیق‬‫کننده‬(‫به‬‫حجم‬‫رساننده‬)‫مخلوط‬‫با‬‫درصدی‬‫مشخص‬‫از‬‫متانول‬–‫آب‬‫است‬‫به‬‫دلیل‬‫ت‬‫شکیل‬
‫و‬‫دگرگونی‬‫پیوندهای‬‫هیدروژنی‬‫جدید‬‫و‬‫نیز‬‫تغییر‬،‫ویسکوزیته‬‫تغییر‬‫حجم‬‫مخلوط‬‫را‬‫شاهد‬‫خواه‬‫ید‬‫بود‬
‫بنابراین‬‫برای‬‫تکرار‬‫پذیر‬‫بودن‬‫خواص‬‫محلول‬‫حاصل‬‫در‬‫مخلوط‬‫کردن‬‫متانول‬‫و‬‫آب‬‫همواره‬‫از‬‫یک‬‫دس‬‫تور‬
‫پیروی‬‫کنید‬‫مثال‬‫اگر‬‫حجم‬‫معینی‬‫از‬‫متانول‬‫را‬‫در‬‫بالون‬‫ژوژه‬‫ریخته‬‫و‬‫بعد‬‫با‬‫آب‬‫به‬‫حجم‬‫می‬‫رسان‬‫ید‬‫همواره‬
‫همین‬‫کار‬‫را‬‫انجام‬‫دهید‬.‫هر‬‫چند‬‫کار‬‫صحیح‬‫تر‬‫آن‬‫است‬‫که‬‫با‬‫وسایل‬‫حجمی‬‫تحویل‬‫دهنده‬‫دقیق‬‫حجم‬
‫الزم‬‫را‬‫هر‬‫یک‬‫را‬‫برداشته‬‫و‬‫در‬‫یک‬‫بالن‬‫ژوژه‬‫مناسب‬‫ریخته‬‫و‬‫درب‬‫آن‬‫را‬‫تا‬‫زمان‬‫استفاده‬‫بسته‬‫نگه‬‫دارید‬.
‫در‬‫این‬‫حالت‬‫ممکن‬‫است‬‫حجم‬‫مخلوط‬‫باالتر‬‫یا‬‫پایین‬‫تر‬‫از‬‫خط‬‫نشان‬‫باشد‬‫که‬‫بدلیل‬‫تغییر‬‫تع‬‫داد‬
‫پیوندهای‬‫هیدروژنی‬‫قابل‬‫توجیه‬‫است‬‫و‬‫الزم‬‫نیست‬‫به‬‫آن‬‫توجه‬‫کنید‬.
61
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

•‫همواره‬‫وقتی‬‫مرحله‬‫پایانی‬‫به‬‫خط‬‫نشان‬‫را‬‫انجام‬‫دهید‬‫که‬‫حتما‬‫محلول‬‫با‬‫محیط‬‫همدما‬‫باشد‬.
•‫اگر‬‫قطر‬‫پی‬‫پت‬‫از‬‫قطر‬‫گردن‬‫بالون‬‫ژوژه‬‫کلفت‬‫تر‬‫باشد‬‫از‬‫یک‬‫بشر‬‫کوچک‬‫به‬‫عنوان‬‫ظرف‬‫و‬‫اسط‬‫برای‬
‫انتقال‬‫از‬‫بالن‬‫ژوژه‬‫به‬‫آن‬‫و‬‫سپس‬‫برداشتن‬‫با‬‫پی‬‫پت‬‫استفاده‬‫کنید‬‫دقت‬‫کنید‬‫در‬‫این‬‫ح‬‫الت‬‫حتما‬‫باید‬
‫بشر‬‫کوچک‬‫تمیز‬‫و‬‫خشک‬‫و‬‫همدما‬‫با‬‫محیط‬‫باشد‬‫تا‬‫محلول‬‫آلوده‬‫و‬‫رقیق‬‫یا‬‫غلیظ‬!‫نشود‬.
62
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

•‫فاکتور‬‫رقت‬‫یا‬DF(Dilution Factor):‫میزان‬‫رقیق‬‫شدن‬‫نمونه‬‫به‬‫ازای‬‫واحد‬‫حجم‬‫اولیه‬‫را‬
‫گویند‬.‫اگر‬‫نمونه‬‫ای‬‫در‬‫مجموع‬100‫بار‬‫رقیق‬‫شود‬DF=100
• 𝐷𝐹 =
1‫ژوژه‬ ‫بالن‬ ‫حجم‬
‫نمونه‬ ‫حجم‬
×
1 ‫بالن‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫برداشته‬ ‫حجم‬
×
2 ‫بالن‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫برداشته‬ ‫حجم‬
× ⋯
×
𝑛‫ژوژه‬ ‫بالن‬ ‫حجم‬
𝑛−1 ‫بالن‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫برداشته‬ ‫حجم‬
×
‫نهایی‬ ‫حجم‬
𝑛 ‫بالن‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫برداشته‬ ‫حجم‬
63
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

•‫اگر‬‫مقدار‬‫جامد‬‫برداشته‬‫شود‬‫به‬‫جای‬‫حجم‬‫نمونه‬‫عدد‬1‫نوشته‬‫می‬‫شود‬.
•‫مثال‬:35‫میلی‬‫گرم‬‫از‬‫یک‬‫ترکیب‬‫بعد‬‫از‬‫حل‬‫شدن‬‫در‬‫متانول‬‫به‬‫حجم‬250mL‫رسید‬‫و‬‫سپس‬5mL‫از‬
‫آن‬‫برداشته‬‫و‬‫به‬‫حجم‬100mL‫رسید‬.‫غلظت‬‫را‬‫برحسب‬mg/mL‫محاسبه‬‫و‬DF‫آنرا‬‫بدست‬‫آورید‬.
•‫غلظت‬‫آن‬‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫محاسبه‬‫می‬‫شود‬:
•
35𝑚𝑔
250𝑚𝐿
×
5𝑚𝐿
100𝑚𝐿
= 0.007 Τ𝑚𝑔
𝑚𝐿
• 𝐷𝐹 =
100
5
×
250
1
= 5000
64
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

•‫برای‬‫اینکه‬‫حجم‬‫حالل‬‫کمتری‬‫مصرف‬‫کنید‬‫و‬‫شیمی‬‫سبز‬‫را‬‫رعایت‬‫کنید‬‫از‬‫رقیق‬‫سازی‬‫سریالی‬‫است‬‫فاده‬‫کنید‬.
‫مثال‬‫بجای‬‫اینکه‬1mL‫محلول‬‫غلیظ‬‫را‬‫با‬999mL‫حالل‬‫مخلوط‬‫کرده‬‫تا‬1000‫بار‬‫رقیق‬‫شود‬‫بهتر‬‫است‬‫که‬
‫ابتدا‬99mL‫حالل‬‫مصرف‬‫کرده‬‫و‬‫آنرا‬100‫بار‬‫رقیق‬‫کرده‬‫و‬‫بعد‬1mL‫از‬‫آن‬‫برداشته‬‫به‬‫حجم‬10
‫برسانید‬.(‫بجای‬999‫تا‬‫حالل‬‫تنها‬108‫تا‬‫مصرف‬‫شد‬‫یعنی‬891‫صرفه‬‫جویی‬)
•‫و‬‫بهتر‬‫از‬‫آن‬‫برای‬‫بهره‬‫مندی‬‫از‬‫خطای‬‫کمتر‬‫و‬‫صحت‬‫باالتراین‬‫است‬‫که‬5mL‫را‬‫به‬200‫و‬‫سپس‬2mL‫را‬‫به‬50
‫برسانید‬.‫در‬‫این‬‫صورت‬‫خطای‬‫ثابت‬‫در‬‫صورت‬‫وجود‬‫به‬‫طور‬‫شگفت‬‫انگیزی‬‫کاهش‬‫خواهد‬‫یافت‬.
65
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

•‫استفاده‬‫از‬‫رقیق‬‫سازی‬‫سریالی‬‫بیش‬‫از‬‫دو‬‫بار‬‫توصیه‬‫نمی‬‫شود‬‫زیرا‬‫عدم‬‫قطعیت‬‫ها‬‫به‬‫شکل‬‫واریانس‬‫و‬‫مطابق‬
‫فرمولهای‬‫قبلی‬‫به‬‫هم‬‫اضافه‬‫می‬‫شوند‬.
•‫استفاده‬‫از‬‫پی‬‫پت‬‫های‬‫حبابدار‬‫نسبت‬‫به‬‫پی‬‫پت‬‫های‬‫مدرج‬‫در‬‫ساخت‬‫محلول‬‫و‬‫کاهش‬‫میزان‬‫عدم‬‫قطعیت‬
‫اولویت‬‫دارند‬.
66
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫تمرین‬
•‫محلولی‬‫استو‬‫از‬‫سرب‬‫با‬‫غلظت‬1000
𝑚𝑔
𝑚𝐿
‫موجود‬‫است‬.‫برای‬‫ساخت‬‫محلول‬35 ppm‫نسبت‬‫به‬
‫کاتیون‬‫سرب‬‫از‬‫این‬‫محلول‬‫چه‬‫می‬‫کنید؟‬(‫این‬‫محلول‬‫باید‬‫به‬‫اندازه‬𝐷𝐹 =
1000
35
‫بار‬‫باید‬‫رقیق‬
‫شود‬.)
•7‫میلی‬‫لیتر‬‫از‬‫محلول‬‫غلیظ‬‫برداشته‬‫و‬‫در‬‫بالن‬‫ژوژه‬200‫به‬‫حجم‬‫برسانید‬.
67
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫تمرین‬
•‫محلولی‬‫استو‬‫از‬‫سرب‬‫با‬‫غلظت‬1000ppm‫موجود‬‫است‬.‫برای‬‫ساخت‬‫محلول‬35ppm‫نسبت‬‫به‬
‫کاتیون‬‫سرب‬‫از‬‫این‬‫محلول‬‫چه‬‫می‬‫کنید؟‬
•‫تعریف‬‫اصلی‬ppm‫به‬‫صورت‬
𝑚𝑔
𝐾𝑔
‫یا‬
𝜇𝑔
𝑔
‫است‬.
•0/7‫گرم‬‫از‬‫محلول‬‫برداشته‬‫به‬‫وزن‬10‫گرم‬‫رسانده‬‫و‬‫سپس‬2/5‫گرم‬‫را‬‫به‬‫وزن‬5‫برسانید‬./
68
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

‫فرادرس‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫مارح‬ ‫نكات‬ ‫مبنای‬ ‫بر‬ ‫ها‬ ‫اسالید‬ ‫این‬
«‫آزمایشگاه‬ ‫در‬ ‫سازی‬ ‫محلول‬»
‫است‬ ‫شده‬ ‫تهیه‬.
‫نمایید‬ ‫مراجعه‬ ‫زیر‬ ‫لینك‬ ‫به‬ ‫آموزش‬ ‫این‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫بیشتر‬ ‫اطالعات‬ ‫کسب‬ ‫برای‬
‫س‬‫ر‬‫د‬‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻓ‬
FaraDars.org

محلول سازی در آزمایشگاه

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

More from faradars

More from faradars (20)

محلول سازی در آزمایشگاه