1. Àòîìûí á¿òýö. ÐåçîðôîðäûíÀòîìûí á¿òýö. Ðåçîðôîðäûí
ãàðèãàí çàãâàðãàðèãàí çàãâàð
/Ñòðîåíèå àòîìà //Ñòðîåíèå àòîìà /
Àãóóëãà : Àòîìûí ìàññ, öýíýã,
ðåíòãåí òóÿà, öàöðàã èäýâõò
÷àíàð,
, ,α β γ-цацраг

2.  1879 онд Германы эрдэмтэн
У.Крукс катодын туяаг шинжилж
судалснаар Ж.Ж.Томсон нарын
эрдэмтэд 1897 онд электроныг
нээсэн.
 электрон нь 9.11*10-31
кг масстай,
 -1.602*10-19
Кл цэнэгтэй жижиг хэсэг
бөгөөд бүх элементийн атомд
агуулагддаг

3. 2. :Рентген туяа
 1895 онд Германы физикч Рентген
бодисыг нэвтрэх чадвараар маш сайн
нэгэн туяаг нээсэн. Үүнийг эрдэмтэд
Х-туяа буюу Рентген туяа гэж нэрлэсэн.
 Энэ туяа нь шил, цаас, мод,амьтны
эд, эсийг ч нэвтэрдэг хэрнээ
металлыг нэвтэрдэггүй.

4. 3. Цацраг идэвхит
:чанар
 1896 онд Францын эрдэмтэн
Беккерль ураны хүдэр
өөрөөсөө рентген туяатай
төсөөтэй хүчтэй нэвтрэх
чадвартай, агаарыг
ионжуулдаг цацраг
ялгаруулдагийг тогтоожээ.

5. • Энэ үзэгдлийг М.Кюри, П.Кюри
нар нарийвчлан судалж
уран (U)-ы төдийгүй тори
(Th)-ийн нэгдлүүд ч тийм
шинж чанартай болохыг
тогтоож цацраг идэвхт
чанар гэ .ж нэрлэсэн

6. Атомын бүтэц2
ШУТИС.Ш. ОТГОНБИЛЭГИЙН НЭРЭМЖИТ ТЕХНОЛОГИЙН СУРГУУЛЬ

7.  Устөрөгч нь -проти 1
1
, -Н дейтри 1
2
D,
-трити 3
1T 3 .гэсэн изотоп үүсгэдэг
 А=Z+N (цөмийн массын тоо буюу
атом масс= /протоны тоо дэс
/+дугаар нейтроны тоо)

8. Цацраг идэвхт чанар
Соронзон
орон
-ýëåêòðîíûβ
óðñãàë
-öàõèëãààγ н
ñîðîíçîí
äîëãèîí
–ãåëèéí èîíûα
óðñãàë

10. Àòîìûí á¿òöèéí òóõàé ÐåçåðôîðäûíÀòîìûí á¿òöèéí òóõàé Ðåçåðôîðäûí
ãàðèãàí çàãâàðãàðèãàí çàãâàð
• Àíãëèéí ýðäýìòýí Æ.Æ.ÒîìñîíÀíãëèéí ýðäýìòýí Æ.Æ.Òîìñîí
Àíãëèéí ôèçèê÷ Ýðíåñò Ðåçå ôîðäрÀíãëèéí ôèçèê÷ Ýðíåñò Ðåçå ôîðäр
1906-1911 , ,зэс алт цагаан алт1906-1911 , ,зэс алт цагаан алт
зэрэг металлаар хийсэн машзэрэг металлаар хийсэн маш
(10нимгэн (10нимгэн -3-3
) ìåòàëë ÿëòñûãмм) ìåòàëë ÿëòñûãмм αα
Ẻ캺ð áºìáºãäºæ түүнээс сарнилыгẺ캺ð áºìáºãäºæ түүнээс сарнилыг
.судалжээ.судалжээ

11. Резорфордын туршилт
α-бөөм
α-бөөмийн
сарнил
Цацраг идэвхит
эх үүсгүүр
Алтан
ялтас
экран микроскоп
α-бөөм
α-бөөмийн
зарим хэсэг
Ихэнх хэсэг

12. Õîæèì Ý.Ðåçîðôîðä ýíý òàëààð äóðñàæ
ÿðèõäàà “… Ýíý íü áèäýíä 15 äüþìèéí /
1äüþì=2.54ñì/
èõ áóóãààð /38.1ñì/ÿíæóóðûí íèìãýí öààñ ðóó
áóóäàõàä ñóì íü áóöààä îéæ áàéãààòàé àäèë
ñýòãýãäýë òºð¿¿ëæ áèëýý ..”
ãýñýí áàéäàã.

13. Бодисын бүтэц, химийн холбоо
Атомын бүтцийн загваруудАтомын бүтцийн загварууд11
“Үзэмтэй талх”
загвар
Цөмийн загвар
Гариган загвар Долгионы загвар
Квант-механикийн загвар Орбиталын загвар
Цагирган загвар Долгионы давтамж загвар
ШУТИС.Ш. ОТГОНБИЛЭГИЙН НЭРЭМЖИТ ТЕХНОЛОГИЙН СУРГУУЛЬ

16. Öºì, öºìèéí óðâàë.Öºì, öºìèéí óðâàë.
ßäåðíàÿ ðåàêöèéßäåðíàÿ ðåàêöèé
• 1932 îíä Îðîñûí ýðäýìòýí Ä.Ä.Èâàíåíêî, Å.Í.Ãàïîí,
Ãåðìàíû ýðäýìòýí Â.Ãåéçåíáåðã íàð öºìèéí
á¿òöèéí ïðîòîí, íåéòðîíû îíîëûã äýâø¿¿ëñýí
• Öºì 10-13
ñì äèàìåòðòýé áºãººä àñàð èõ
íÿãòòàé /~1014
ã/ñì3
/

17. ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
Èçîáàð
CaK
Èçîòîï
OOO
Èçîòîíè
40
20
40
19
40
18
18
8
17
8
16
8
⇒
⇒
⇒
npnpnp
Ar
npnpnp
np
La
np
Ba
20,20
;
21,19
;
22,18
10,8
;
9,8
;
8,8
82,57
;
82,56
139
57
138
56
òîãòìîëçàäðàëûí−
=
λ
2
2
1
In
T

18. ( )−
−+→
+→
eU
HeThU
1
,
234
92
4
2
234
90
238
92
234
91
Pa
:çàäðàë-
,ìºáºãåëèéí-
β
α
ç¿é òîãòëûã øèëæèõ õóóëü áóþóЭнэ ç¿é òîãòëûã øèëæèõ õóóëü áóþóЭнэ
Ñîääè-Ôàÿíñûí ä¿ðýì ãýíý.Ñîääè-Ôàÿíñûí ä¿ðýì ãýíý.

19. Öºìèéí óðâàëÖºìèéí óðâàë
• 1919 îíä Ý. Ðåçîðôîðä öºìèéã àíõ1919 îíä Ý. Ðåçîðôîðä öºìèéã àíõ
óäàà çîõèîìëîîð õóâèðãàñàí.Òýðýýðóäàà çîõèîìëîîð õóâèðãàñàí.Òýðýýð
àçîòûí àòîìûãàçîòûí àòîìûã αα-Ẻ캺ð áºìáºãäºæ Î2--Ẻ캺ð áºìáºãäºæ Î2-
èéã ãàðãàí àâ÷ýý.èéã ãàðãàí àâ÷ýý.
• Ïðîòîíû íºëººãººðÏðîòîíû íºëººãººð
• Íåéòðîíû íºëººãººðÍåéòðîíû íºëººãººð
• ôîòîíû íºëººãººðôîòîíû íºëººãººð
• öºìèéí ãèíæèíöºìèéí ãèíæèí
• õàëóóí öºìèéíõàëóóí öºìèéí

20. 1
0
141
56
92
36
1
0
238
92 2 nBaKrnU ++→+