8

1. Монгол орны газар зүйн
зураг ба тусгаг

2. 1375 онд Испанид бүтээгдсэн XIII-XIV
зууны үеийн Монголын эзэнт гүрнийг
дүрсэлсэн “Каталоны атлас”
1722 оны Монголын аймаг
хошууны газар зүйн зураг

3. Германы алдарт газрын зураг
үйлдэгч Carl Ferdinand Weiland-н
1847 онд хэвлүүлсэн Монголын
газрын зураг.
16-р зуунд Gerard Mercator далай тэнгисийн
зайд суурилж, гол мөрөн болон уул нуруудыг
харуулсан загвар бүхий проекцын шинэ
загварыг бий болгосон.

4. Сэргээн санацгаая
Байгаль нийгмийн үзэгдэл юмсыг математик аргад үндэслэн,
масштаб ашиглан, таних тэмдэг хэрэглэн, хавтгайд буулгахыг
газар зүйн зураг гэнэ.

5. Дэлхийн бөмбөрцгийн гадарга ГЛОБУС дээр л алдаагүй
дүрслэгдэнэ. Харин бөөрөнхий зүйлийг хавтгайд Газар зүйн
зурагт буулгахад заавал алдаа Гажилт гардаг.

6. Газар зүйн зургийн алдаа
буюу гажилтыг:
• Талбайн
• Өнцгийн
• Уртын гэж ангилдаг.

7. Гэрлийн тусгалыг ашиглан дүрс буулгах
аргыг тусгалын буюу проекцын арга гэдэг.

8. Газар зүйн зургийг алдаа багатай
зурахын тулд тусгагийн аргаа Проекц
дотор нь 3 хуваадаг.
• Цилиндр тусгаг
• Азимут тусгаг
• Конус тусгаг

10. Тэгвэл монгол орны газрын зургийг ямар
тусгагаар зурах вэ? Үүнийг тайлбарлахын
тулд туршилт хийцгээе...
Хэрэглэх зүйлс:
• Бөмбөрцөг
• Том хэмжээтэй
цаас,
• Цилиндр, конус
ба азимут
тусгагаар зурсан
газар зүйн
зургууд

11. Хүснэгтийг бөглөөрэй. Бөмбөрцөг ба цаасны гадаргын
шүргэлцэж буй хэсэгт алдаагүй дүрслэгддэг.
№
Тусгагийн
төрөл
Зэргэдийн дүрслэгдсэн
байдал
Голдожын
дүрслэгдсэн байдал
Бөмбөрцөг, цаасны
гадаргуу хоёрын
шүргэлцсэн хэсэг
1
Цилиндр
Экваторын шугам дагуу
2
Азимут
Нэг цэгээс цацарсан
цацраг хэлбэртэй
3
Конус
Тойргийн нум
хэлбэртэй

12. Монгол орны газар зүйн зургийг ямар
тусгагаар зурахад гажилт хамгийн багатай
байдаг.
• Монгол орон дэлхийн
бөмбөрцгийн хойд
хагаст дундад өргөрөгт
оршдог.
• Дундад өргөрөг орчмын
зургийг Конус тусгагаар
зурна.
• Тэнцүү өнцөгт
огтлогдсон жирийн
конус тусгаг.

13. Гэрийн даалгаварт
Монгол орны газар зүйн зургаас 45 болон 49 дүгээр градусын
дагуу орших газруудыг олж, дэвтэртээ нэрлэн бичээрэй.