cekovi, virmani, debitne kartice, kreditne kartice

1. Instrumenti platnog
prometa
JU Srednja škola za saobraćaj i komunikacije, Dautov Edina, III1

2. • Platni promet predstavlja promet između svih fizičkih i
pravnih lica, u određenom vremenskom intervalu.
Platni promet omogućava:
 normalan proces reprodukcije,
 povećanje privrednih aktivnosti,
 doprinosi stvaranju optimalnog broja obrtnih novčanih sredstava,
povećava likvidnost privrede i doprinosi smanjenju obima
korišćenja kredita.

3. Definicija platnog prometa
• Platni promet obuhvata sva plaćanja koja su izvršena u novcu, bez
obzira ko ih vrši, na koji način i u koju svrhu. Plaćanje se definiše kao
prijenos novčanih sredstava sa jednog fizičkog ili pravnog lica na
drugo da bi se izvršila likvidacija privrednog ili drugog materijalno-
pravnog odnosa. Isplatioc i
primaoc mogu sami između sebe vršiti
plaćanje, a između njih moţe stajati
posrednik. Posrednici u plaćanju mogu biti
banke, pošte, poštanske štedionice,
biroi za obračun i ţiro centrale.

4. Instrumenti platnog prometa predstavljaju skup hartija od vrijednosti i tehničko-
finansijskih postupaka koji uslovljavaju platni promet preko banaka i ostalih
finansijskih ustanova .
U njh spadaju :
a) gotovinska plaćanja
(opšta i posebna uplatnica)
b) bezgotovinski(virmanski) platni promet
c) akreditivi
d) ostali instrumenti platnog prometa

5. Kao instrumenti platnog prometa u inostranstvu
koriste se:
 nalog za uplatu i nalog za isplatu( instrumenti gotovinskog platnog
prometa)
nalog za prenos i nalog za uplatu (instrumeti bezgotovinskog platnog
prometa).

6. Gotovinsko plaćanje

7. Uplatnica

8. Oblici platnog prometa
• Pod unutrašnjim platnim prometom podrazumjevaju se
sva gotovinska i bezogotovinska plaćanja izvršena između
pravnih i fizičkih lica u valuti te zemlje.
• Platni promet sa inostranstvom obuhvata sva plaćanja i
naplate između fizičkih i pravnih lica jedne zemlje sa
licima koja se nalaze u drugim zemljama, bez obzira na
osnov po kome se vrši plaćanje, obavlja se u različitim
nacionalnim valutama.

9. • Najstariji instrument plaćanja je kovani novac.
• Novac je zakonom propisano sredstvo plaćanja.
• Oblici novca su:
 robni,
 kreditni,
 depozitni novac.
• Hartije od vrijednosti su isprave kojima se izdavalac obvezuje da isplati
iznos koji je na njima označen. To su obveznice, mjenice, čekovi,
blagajnički zapisi, potvrde o deponovanju sredstava i realne hartije od
vrijednosti. Mogu biti domaće i strane, te oročene i bez roka.

10. • Ţiro promet je takav oblik platnog prometa kod koga se
plaćanje u vezi sa dugovnim obavezama likvidiraju
knjigovodstvenim prekriţavanjem novčanog iznosa sa računa
duţnika u korist povjerioca u knjigama banke ili određene
finansijske organizacije. Promet na ţiro računima moţe biti
direktan ukoliko se vrši između dva ţiro računa kod iste banke,
ili posredni ukoliko se obavlja između dva ţiro računa koji se
vode kod različitih banaka u istom ili u različitim
mjestima u zemlji.

11. Čekovni platni promet
Predstavlja promet
čekovima. Banka kao
depozitor izdaje deponentu
knjiţicu čekova pomoću
kojih deponent ima
mogućnost plaćanja po
raznim osnovama i to
isplaćujući ček u korist
svojim povjeriocima.

12. Klirinški promet
Zasniva se na svakodnevnom
izmirivanju novčanih obaveza
prebijanjem potraţivanja i dugovanja
banaka i drugih finanijskih
organizacija posredstvom posebne
ustanove za obračun ili centralne
banke.

13. Mjenica
Mjenica je bezuslovan pismeni nalog izdavaoca, adresiran na drugo lice, da u
određeno vrijeme i neodređenom mjestu isplati određeni novac licu
označenom u mjenici ili drugom licu po njegovoj naredbi.

14. Platne kartice
Danas je u primjeni veći broj različitih tipova platnih kartica i
uglavnom su izvedene iz obične prazne plastične kartice. Prema
lokaciji primjene, kartice se dijele na: magnetne, laserske ili optičke i
inteligentne kartice.

15. Kreditna kartica
Kreditna kartica je jedno od bezgotovinskih sredstava plaćanja. Najčešće je u obliku
plastične kartice s kojom izdavatelj potvrđuje da će platiti račun s kreditne kartice.
Izdavatelji kreditnih kartica su uglavnom banke.
Vlasnik kreditne kartice pri kupnji samo potpiše račun. S tim računom nastaje kreditna
razmjena. Račun sa izdavateljom kreditne kartice preteţno obračunava mjesečno.

16. Debitna kartica

17. • Debitna kartica (poznata i pod nazivom bankomat kartica) je kartica koju banka
izdaje vlasniku tekućeg ili deviznog računa kako bi svojim sredstvima mogao
raspolagati neovisno o radnom vremenu poslovnice banke. Debitnom
karticom klijent moţe podizati gotovinu na bankomatu, ali i plaćati robu i
usluge u trgovačko-usluţnoj mreţi.
Dnevno ograničenje troška s debitne kartice određuje banka koja izdaje
karticu i on je općenito manji nego kod kreditnih karica te najčešće ovisi i
prilivu na pripadnom bankovnom računu.

18. • Ček je hartija od vrijednosti kojom njen izdavalac daje
bezuslovan nalog drugom licu da iz njegovog pokrića isplati
naznačenu sumu novca korisniku čeka.
Vrste čekova
• isplatni,
• prenosni,
• obračunski,
• barirani,
• putnički,
• limitirani,
• nelimitirani,
• cirkularni

19. Pitanja

20. Šta je platni promet ?
Šta predstavljaju instrumenti platnog prometa ?
Šta je ţiropromet ?
Šta je čekovni platni promet ?
Razlika između kreditne i debitne kartice ?
Šta je ček ?
JU Srednja škola za saobraćaj i komunikacije, Dautov Edina, III1