3. KAZANIMLAR
• Okuduğu gezi yazılarının ortak özelliklerini belirler ve sıralar.
• Gezi yazısında yazarın seçiciliğini fark eder.
• Gezi yazılarının yararlarını belirler.
• Gezi yazılarını açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımından inceler.
• Aynı yeri gören kişilerin yazıları arasındaki benzerlik ve farklılıkların sebeplerini fark eder.
• Gezi yazılarında paragraf düzeyindeki parçaları birbirine bağlayan hususların neler
olduklarını belirler.
• Gezi yazılarının okuyucuya etkisini fark eder.
• Gezi yazılarında birliği sağlayan ögeleri belirler.
4.
5. GEZİ YAZISI
Herhangi bir kimsenin, daha çok bir
edebiyat sanatçısının gerek yurt içinde
gerekse yurt dışında gezip gördüğü
yerlerdeki toplumları, kentleri, yerleri,
yaşayışları, âdet ve töreleri, gelenek ve
görenekleri, doğal ve tarihî güzellikleri,
ilgi çeken değişik yönleri edebî bir üslup
içinde kaleme alarak anlatmasına “gezi
yazısı”(seyahatname) denir.
Yazar, gezip gördüğü yerlerle ilgili
gözlemlerini, incelemelerini, bilgileri bir
araya getirerek gezi yazısını yazar.
Okur, anlatılan yerleri bu sayede sanki
yazarla birlikte geziyormuş hissine
kapılır. Gezi yazılarında aydınlatıcı,
öğretici bilgiler de yer alır.
Amaç, gezilen yeri okuyucuya her
yönüyle tanıtmaktır. Bu yapılırken
geçmişle gelecek arasında bağ kurulur,
toplumların birbirleriyle ilişki kurması ve
birbirlerini tanıması, toplumlar arası
kültür alışverişi ortamının oluşması
sağlanır.
6. Gezi yazılarında, gezilip
görülen yerin bütün özellikleri
ele alınır.
Gezilen yerin özellikle tarihî,
coğrafî, tabiî ve sosyal nitelikleri
belirgin şekilde anlatılır.
Gezi yazılarında gezginin
dikkatini çeken ve farklı bir
özellik gösteren insanlar, tarihî
ve tabiî güzellikler, farklı
kültürler gibi konular güncel
olaylarla da bütünleştirilerek
edebî bir üslupla yazıya geçirilir.
Yazar, gezisi esnasında birçok
yer görür, birçok insanla tanışır;
bunları hafızasında tutmak zor
olduğu için gezi esnasında kısa
notlar alır ve bunları hikâye
eder.
GEZİ YAZISININ
ÖZELLİKLERİ
7. Gezi yazısı gezilen bölge için belgesel bilgiler
içerir.
Bu bakımdan gezi yazısında yazar gözlemlerine
yer vermeli, yanlış bilgiler aktarmamalıdır.
Gezi yazısında gerçek bilgiler verilmelidir.
Ancak gezi yazıları her şeye rağmen kişisel bir
değerlendirme içerdiği için nesnel verilerden
oluşan bilimsel bir belge niteliği taşımaz.
Sadece fikir verici bir içeriğe sahiptir. Dış
dünyayı yazarın gözüyle anlamaya yarar.
8.
9. TÜRK EDEBİYATINDA GEZİ
YAZISI
Mirat-ül Memalik
Seydi Ali Reis (İlk gezi
kitabımız)
Seyahatname
Evliya Çelebi
Avrupa’da Bir Cevelan
Ahmet Mithat Efendi
(Batı tekniğine uygun
ilk gezi örneği)
Hac Yolunda
Cenap Şahabettin
Avrupa Mektupları
Cenap Şahabettin
Frankfurt Seyahatnamesi
Ahmet Haşim
Anadolu Notları
Reşat Nuri Güntekin
10. GEZİ YAZISI İLE ANI ARASINDAKİ
FARKLARI
BENZER
YÖNLER
İki türde de açık, sade,
anlaşılır, içten bir dil kullanılır.
İki türde de dil göndergesel
işlevde kullanılır.
Her iki türde de açıklayıcı,
betimleyici, öyküleyici anlatım türleri
kullanılır.
Her iki tür de başka bilim dallarına
kaynaklık edebilir.
FARKLI
YÖNLER
Anılarda amaç yazarın yaşamından ilgi
çekici olayları anlatmakken gezi yazıları
gezilip görülen yerler hakkında
okuyucuya bilgi vermek için yazılır.
Gezi yazılarında gözlem önemli bir yer
tutar, anılarda ise yazarın kendi yaşamına
dair izlenimleri vardır.
Anılarda çevreye ait bilgiler gezi yazısı
kadar ayrıntılı değildir.
11. ÖLÇME DEĞERLENDİRME
1- Aşağıdaki sanatçılardan hangisi
ünlü bir “gezi yazısı”
yazarıdeğildir?
A) Nurullah Ataç
B) Ahmet Haşim
C) Evliya Çelebi
D) Reşat Nuri Güntekin
E) F. Rıfkı Atay
12. 2-Burası bir köyden çok şehirleşmeye
başlamış bir kasabaya benziyordu. Etrafta bir
tek eski veya topraktan ev görünmüyordu.
Otlamaya çıkarılacak hayvanlar için özel bir
yol yapılmış ve diğer yolların hemen hepsi
asfaltla döşenmişti. Ama bir evin içine girecek
olsanız bir yemek sofrası dahi
göremezsiniz. Yemekler yerde yenir burada.
İnsanlar ütü nedir bilmez. Geze geze de
bitiremezsiniz asfalt yollarını!
Yukarıda verilen parça hangi edebi türe
örnektir?
A)Deneme B)Makale C)Gezi D)Anı
E)Röportaj
13. 3-Aşağıdakilerden hangisi gezi yazısının
özelllklerinden biri değildir?
A) Olayların kronolojik zamana göre
anlatılması
B) Gezilen yerlerin ilginç özelliklerinin
işlenmesi
C) Gözlemlerin ağır basması
D) Tarihî ve doğal güzelliklerin yanında
kültürel farkların anlatılması
E) Duyguların ihmal edilip, sadece
gerçeklerin anlatılması
