1. Deniz Ticareti Hukuku:
Deniz Kazaları
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
25-26/3/2013

2. Sözleşme Dışı Borç İlişkileri
Deniz Hukuku’nda Haksız Fiiller ve Diğer
Sözleşme Dışı Borç İlişkileri
= Gemiyle veya gemiden sebep olunan zarar
hakkında Deniz Hukuku özel hükümleri:
I. Donatanın Sorumluluğu
II. Sınırlı Sorumluluk Hk. Genel Hükümler
III. Özel Hâller (BURAYA EK niteliğinde)
IV. Kirlilik Zararından Doğan Sorumluluk

3. A. Müşterek Avarya – 1/3
III. Özel Hâller
A. Müşterek Avarya (“M/A”)
1. Örnek
Konteyner gemisi, şiddetli fırtına, denge
bozuluyor, kaptan güvertedeki yükün
denize atılmasını emrediyor, gemi ve
kalan yük kurtuluyor.
Kaptan: kasden zarar verdi – sorumluluk?

4. Müşterek Avarya

5. Müşterek Avarya

6. Müşterek Avarya – 2/3
2. Yasal Düzenleme
TTK m. 1272-1285
Ortak tehlike hâlinde kasden verilen zarar
Paylaştırma: gemi ve yükü tehdit eden
tehlikeden kurtarmak için yapılan
fedakârlığa tüm “kurtulanlar” katlanır;
→ M/A paylaştırması = dispeç (TTK m.
1278)
Borçlar Hukuku = ???

7. Müşterek Avarya – 3/3
TBK m. 64
= Deniz Hukuku’nda M/A
Uygulama: York-Antwerp Rules (“YAR”) =
York-Anvers Kuralları (TTK m. 1273 f. 1)
Uygulamada daima kararlaştırılır
TTK m. 1273 =
YAR tercüme edilip yayımlanır.

8. B. Çatma

9. Çatma

10. Çatma

11. Çatma – 1/6
B. Çatma
1. Uygulanacak Kurallar
a) Çatmalara ilişkin Bazı Kuralların
Birleştirilmesi Hakkında Milletlerarası
Sözleşme, 23/9/1910, Brüksel
(“ÇatmaMS”) → Türkiye taraf
M. 12 f. 1: çatmaya karışan bütün gemiler,
ÇatmaMS’ye taraf olan Devlet Bayrağı →
ÇatmaMS uygulanır.

12. Çatma - 2/6
b) Kanunlar ihtilafı kuralı
Yabancılık unsuru taşıyan çatmalar =
??? m. 34 = ?
c) TürkH:
TTK 5. Kitap, 5. Kısım, 2. Bölüm
m. 1286-1297

13. Çatma - 3/6
2. Çatma nedir? (TTK m. 1286)
a) Fiili çatma
= “Gemi”lerin çarpışması (TTK m. 1286 f.
1)
b) Hükmî çatma
= Çatmasız zarar (TTK m. 1286 f. 2)

14. Hükmi Çatma

15. Çatma - 4/6
3. Uygulama Alanı
a) “Gemi”lerin çarpışması
b) Haksız fiil istemleri
c) Gemideki kişi ve eşya hakkında (“kara
zararı” ve deniz kirliliği hariç)

16. Çatma - 5/6
4. Sorumluluk Kuralları
→ Kusur sorumluluğu (TTK m. 1288-1291)
a) Donatanlar arasında: kusur oranlarına
göre sorumluluk
b) Kişi zararı: kusur oranlarına göre
sorumluluk, teselsül var
c) Eşya zararı: kusur oranlarına göre
sorumluluk, teselsül yok!

17. Çatma - 6/6
5. Tamamlayıcı Kurallar
Gemi alacağı: TTK m. 1320 f. 1 b. (b), (e)
Zamanaşımı (Y-TTK m. 1297):
Süre: 2 yıl
Başlangıç: çatma tarihi
Rücu: 1 yıl; başlangıç: ödeme ertesi
Sınırlı Sorumluluk → 1976/1996 LLMC.

18. C. Kurtarma: Exxon Valdez

19. Kurtarma: SCF Valda

20. Kurtarma Faaliyeti

21. Kurtarma Faaliyeti

22. Kurtarma Faaliyeti

23. Kurtarma – 1/6
C. Kurtarma (“Salvage”)
1. Uygulanacak Hükümler
1910 Brüksel Sözleşmesi (Türkiye taraf)
1989 Londra Sözleşmesi (Türkiye’nin taraf
olma hazırlıkları sürüyor)
TTK m. 1298-1319: 1989 Sözleşmesi’nin
hükümleri aynen alındı

24. Kurtarma – 2/6
2. Tanım
Gemi veya yükü tehdit eden tehlikeden
kurtarmak amacıyla yapılan hizmet için
ücret istenebilir;
Amaç: korsanlığı önlemek
Kurtarma sözleşmesi kurulmuş olabilir;
Yoksa Borçlar Hukuku = ???

25. Kurtarma – 3/6
3. Ücret (TTK m. 1304-1311)
Temel kural: “Başarı yoksa ücret yok”
= “no cure, no pay”
= Borçlar Hukuku = ???
Kurtarılan değerler ile sınırlı
Yalnızca eşya kurtarmasına ücret
İnsan kurtarmak zorunlu.

26. Kurtarma – 4/6
Önemli yenilik
Temel sorun: “no cure, no pay” ilkesi
“Atlantic Empress” ./. “Aegean Captain”
(19/7/1979), Trinidad Tobago açıkları
Yanan tanker açığa çekilirken patlayıp,
kurtaranın tüm teçhizatıyla batıyor.
Sorun: çevre korunmuş ama kurtarılan
değer yok = ücret yok, oysa masraf çok.

27. Atlantic Empress

28. Atlantic Empress

29. Atlantic Empress

30. Atlantic Empress

31. Kurtarma – 5/6
Çözüm: 1989 KurtarmaMS m. 14 = TTK
m. 1312 “special compensation” (= “Article
14 claim”) = “Özel Tazminat”
Kurtarma faaliyetiyle çevre korunmuşsa,
Buna karşılık “no cure, no pay” anlamında
“başarı” yoksa:
Makul harcamalar ve kullanılan teçhizat ile
personel için makul bir tutar istenebilir →
Önemli: %30 - %100 arttırılabilir!

32. Kurtarma – 6/6
Türk Hukuku: “kirlenmenin önlenmesi ve
sınırlanması masrafları”
= 2872 s. Çevre Kanunu m. 3 b. (g) ve
= 5312 s. “Deniz Kirliliği Kanunu” m. 6 f. 1
= 4721 s. TMK m. 994 anlamında “zorunlu
ve yararlı giderler” = “tazminat”
Fark = yenilik: %30-100 arttırma hakkı!