1. ÃÀÄÀÀÄ ÕÝË ÑÓÐÀÕ ÇªÂ˪ÌÆ
ÑÀÍÀË ÁÎÄÎË
Àâàõ õ¿íä ãàíö ¿ã ÷ òóñûã ºãíº
Õàÿõ õ¿íä ìÿíãàí ¿ã ÷ òóñûã ýñ ¿ç¿¿ëíý.
Õàìãèéí øèëäýã àðãà
Îëîí õ¿í ãàäààä õýë ñóðàõ õàìãèéí øèëäýã àðãà þó áàéíà ãýæ ýðýëõèéëäýã. Ýíý íü ç¿éí
õýðýã þì. Ãýâ÷ ãàäààä õýë ñóðàõ õàìãèéí øèëäýã àðãà áîë çºâõºí òàíä ë áàéãàà. Ãàäààä õýëèéã
ñóðàõàä øàðãóó õºäºëìºð, óõàìñàðòàé ¿éë àæèëëàãàà, ãàäààä õýëèéã ñóðàõ ÷èí õ¿ñýë
ýðìýëçýë, òýâ÷ýýð õàòóóæèë ÷óõàë.
Þóíààñ ýõëýõ âý?
Ýíý àñóóëòàíä õ¿ì¿¿ñ ÿíç á¿ðýýð õàðèóëäàã. Ãàäààä õýë àìæèëòòàé ñóðñàí èõýíõ
õ¿ì¿¿ñèéí ¿çäýãýýð ýõëýýä ñóðàõ áè÷èã óíøèæ, ¿çýõ ãýæ áàéãàà õýëíèéõýý ä¿ðìèéè åðºíõèé
òºñººëºëòýé áîëîõ íü ç¿ãýýð þì. Äàðàà íü ãàäààä õýë ýõëýí ñóðàëöàã÷äàä çîðèóëñàí àâèàí
ç¿éí õè÷ýýë ñîíñîõ õýðýãòýé.
Ãàäààä õýëýýð ÿðèõ íü ¿ãñèéí ñàíãèéí áîëîí õýë ç¿éí ìýäëýãèéã àëü àëèíûã íü áýõæ¿¿ëæ
ºãäºã. Èéìýýñ ñîíñãîëûí õè÷ýýë ¿çñýíèé äàðàà ÿðèàíû äýâòðýýð õè÷ýýëëýæ ººðòºº àñóóëü
òàâüæ ò¿¿íäýý õàðèóëàõ çàìààð 14-30 õîíîãèéí äîòîð èõýíõ ÷óõàë õýëëýã¿¿äèéã òîãòîîíî.
Äàðàà íü õÿëáàð õýëëýãòýé, ñîíèðõîëòîé ¿éë ÿâäàëòàé íîì óíøèõ õýðýãòýé. Èéì íîì íü
ÿëàíãóÿà òàíû ìýääýã, ñîíèðõäîã ñýäýâòýé áàéâàë èë¿¿ ñàéí áàéäàã. ¯ãèéí áàÿëàã áàãà
òîãòîîñîí ¿ã öººõºí áàéãàà ¿åä íîì óíøèõàä ¿ã á¿ðèéã òîëü áè÷ãýýñ õàðàõàä õ¿ðãýäýã. Ýíý íü
íèëýýä çàëõóóòàé, ò¿âýãòýé àæèë áèëýý. Ãýâ÷ çàëõóóðàõ þì áîë õ¿í þóíä ÷ õ¿ðýõã¿é ø¿¿ äýý.
Ýíý íü òàíä çàëõóóòàé ñàíàãäâàë òóõàéí ñóðàõ ãýæ áóé ãàäààä õýë äýýðõè ñîíèðõîëòîé íîìûã
ìîíãîë îð÷óóëãàòàé íü òóëãàí óíøèõ õýðýãòýé.
ªäºðò õýäýí öàã ¿çýõ âý?
ªäºðò äîð õàÿæ 1-2 öàã ãàäààä õýë ¿çýõ õýðýãòýé. Ò¿¿íýýñ èë¿¿ áîë á¿ð ñàéí. Ãàäààä
õýëèéã òîãòìîë ¿çýõ íü ¿ð ä¿íòýé. Ãàäààä õýëèéã ºäºð á¿ð áèå çàñàæ, öàé õîîë èääýã øèãýý
òîãòìîëæóóëæ ÷àäâàë áîãèíî õóãàöààíä ìýäýãäýõ¿éö àõèö îëñíîî õ¿í ìýäýðíý. Ãàäààä õýëèéã
õóðäàâ÷èëñàí àðãààð òîãòìîë ¿çýõ þì áîë 1-2 ñàðûí äîòîð ýíãèéí õÿëáàð õýëëýãòýé
ñýäâ¿¿äèéã óíøààä îéëãîäîã áîëíî, àëäààòàé áîëîâ÷ îéð çóóð ÿðüäàã áîëíî.
¯¿íèéãýý öààø îðõèõã¿é áàéõ þì áîë òà ãàäààä õýëèéã ñóð÷èõ ìàãàäëàëòàé áèëýý.
ßðüæ ñóðàõñàí
Èéì ¿ã îëîí ñîíñîãääîã. Ãýâ÷ ººðºº èäýâõ ÷àðìàéëò ãàðãàõã¿éãýýð ýíý íü áîëîìæã¿é
á¿òýøã¿é ç¿éë þì. ̺í áîëîëöîî õýðýãòýé. Áîëîëöîî ãýäýãò ãàäààä õ¿ì¿¿ñòýé öóã àæèëëàõ,
òýäýíòýé çàõèäëààð õàðèëöàõ, òóõàéí ¿çýõ ãýæ áóé ãàäààä õýëýýðýý ÿðüäàã óëñ îðîíä î÷èæ
àìüäðàõ ÿâäàë îðíî. ßðüæ ñóðàõ èéì áîëîëöîîã¿é õ¿ì¿¿ñ þóíû ºìíº óíøñàí ñýäâ¿¿äýý
ýðã¿¿ëæ ÿðèõ, äýëãýöèéíõ íü äîîãóóð áè÷èã íü ãàðäàã ÿðèàòàé êèíî áîëîí æ¿æèã ¿çýõ, äóó
ñîíñîõ õýðýãòýé. Ìºí ººðèéí ñóðàõ ãýæ áóé ãàäààä õýë äýýðõ ðàäèî, òåëåâèçèéí íýâòð¿¿ëýã
¿çýõ, ëåêö ÿðèà ñîíñîõ íü àøèãòàé. Ãàäààä õýëýýð çºâ ÿðèõàä õýë ç¿éí ìýäëýã õýðýãòýé. Ñóðàõ
ãýæ áóé õýëýýð ÷èíü ÿðèõ çàâøààí òîõèîëäâîë àëäàæ áîëîõã¿é!

2. ¯ãèéí áàÿëãàà ÿàæ íýìýãä¿¿ëýõ âý?
Ñàëàíãè, ãàíö íýãýýð íü, ýñâýë õ¿÷ýýð ¿ã öýýæëýõ òºäèé ë èõ àøèãòàé áóñ. Õàðèí õîéä
óðä ¿ãòýé íü õîëáîí óòãààð íü ¿ã òîãòîîâîë ñàéí. Èíãýõäýý ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã ¿ãñèéã ñîíãîæ
òîãòîîâîë ñàéí.
Òîãòñîí õýëëýã, õîðøîî ¿ãèéã îëíîîð öýýæëýõ õýðýãòýé. Èéì ¿ãñèéã õýäèé÷èíýý îëíûã ìýäíý,
òºäèé÷èíýý ÿðèõàä õÿëáàð áîëíî. ̺í õýâøìýë õýëëýã¿¿äèéã òîãòîîæ õýäèéä, ÿàæ õýðýãëýõèéã
ñóðàõ, õî¸ð õ¿íèé ÿðèà, áîãèíî õýìæýýíèé ºã¿¿ëëýãèéã öýýæëýõýä ÷ èë¿¿äýõã¿é.
Ò¿ðãýí óíøèæ ñóðàõ íü
Ýíý íü îëîí òàëûí àøèãòàé. ßëàíãóÿà ò¿ðãýí óíøèæ ñóðñàí õ¿í çºâõºí óíøèõ
ïðîöåññîîñ ìàø èõ öàã õóãàöààã õîæäîã. Ýõ õýëýýðýý óíøèõ, ãàäààä õýëýýðýý óíøèõ õóðä ººð
áîëîâ÷ ãàäààä õýëèéã ýõ õýë øèãýý ñàéí ñóðñàí ¿åä ýíý ÿëãàà àðèëäàã. Ìàø õóðäàí óíøèæ
ñóðñàí õ¿ì¿¿ñ áàéäàã: æèøýý íü Íàïîëåîí ìèíóòàíä 2000 ¿ã, Áàëüçàê ìèíóòàíä 4000 ¿ã, Æîí
Êåííåäè 1200 ¿ã óíøäàã áàéæýý.
Àëèâàà ãàäààä õýë ñóðàõ õ¿ñýëòýé áàéãàà õ¿í óã õýë äýýð ºäºð òóòìûí õýâëýë óíøèæ
áàéõ õýðýãòýé. Ýíý íü àðâàí ºäºð ÷ áàéæ áîëíî, àðâàí öàã ÷ áàéæ áîëíî. Õàðèí íýã ÷ ºäºð
òàñàëæ áîëîõã¿é. Õýë ñóð÷ áàéãàà õ¿í ãàíö ìèíóòûã ÷ äýìèé õîîñîí ºíãºð¿¿ëæ áîëîõã¿é. Ó÷èð
íü õè÷ýýëýý õýä õîíîã îðõèãäóóëàõàä ë óðüä ¿çñýí ç¿éëýý ìàðòàæ ýõýëäýã ãýìòýé. Åð íü òýãýýä
ººðºº ë õè÷ýýõ þì áîë ãàäààä õýë ñóðàõ íü òèéì ÷ õýö¿¿ ç¿éë áèø áèëýý. Àâòîáóñ õ¿ëýýãýýä
çîãñîæ áàéõäàà ÷ õýë ñóð÷ áàéõ õýðýãòýé. Àâòîáóñàíä ñóóãààä ÿâæ áàéõäàà çàìä òààðñàí
äýëã¿¿ð, ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðûí àíãëè õýë äýýð áè÷ñýí õàÿãèéã õàðæ òîãòîîæ áàéõ õýðýãòýé.
Èíãýæ òîãòîîñîí ¿ãýý ãýðòýý î÷îîä àíãëè, ìîíãîë òîëü áè÷ãýýñ õàðàõàä óòãà íü ãàðààä èðíý.
Èéì çàìààð òîãòîîñîí ¿ã õ¿íèé òàðõèíä ìàø áàò áºõ òîãòîîãääîã áºãººä áàðàã ë ¿õýí ¿õòýë
ìàðòàãääàãã¿é þì.
Óíãàðûí íýðòýé îð÷óóëàã÷ Êàòî Ëîìá ãýäýã ýìýãòýé 25 æèëèéí äîòîð 16 ãàäààä õýë
ñóðñàí áºãººä “Áè èíãýæ õýë ñóðñàí” ãýäýã íîìûã áè÷æýý. Ãàäààä õýëèéã ¿ëãýðò ãàðäàã øèã
“ñåçàì - íýýãä” ãýýä ë ñóð÷èõäàãã¿é, ãýæ òýðýýð íîìäîî áè÷ñýí áàéäàã. Ãàäààä õýë ñóðàõûã
õ¿ññýí õ¿í äîëîî õîíîãò ñýð¿¿í áàéõ 100-120 öàãèéíõàà 10-12 öàãèéã ¿¿íä çîðèóëàõ ¸ñòîé. Õýë
ñóðàõ ãîë ò¿ëõ¿¿ð íü íîì óíøèõ þì. Õýë ñóðàõûí òóëä íîìûã ë ìàø èäýâõòýé óíøèõ õýðýãòýé
ãýæ Êàòî Ëîìá ¿çýæ áàéíà.
Ãàäààä õýë ñóðàõàä õýäýí ¿ã õýðýãòýé âý? ãýæ õ¿ì¿¿ñ îëîíòàà àñóóäàã. Ò¿¿íä íü ó÷èðã¿é
èõ ãàäààä õýë ìýääýã ìýðãýí öýöýí íýãýí “ýíý 2000 ¿ãèéã ë öýýæèë÷èõ” ãýõ ìýòýýð õàðèóëäàã.
Ýíý íü èõýýõýí ¿íäýñëýëã¿é áºãººä èíãýæ õàðèóëæ áàéãàà õ¿í ãàäààä õýëýýð ÿðèõ, õàðèëöàõ
¿íäñýí ç¿é òîãòëûã ìýäýõã¿é áàéãààãàà ë õàðóóëæ áóé õýðýã þì. Ãàäààä õýë ñóðàõàä ãóðâàí ãîë
õ¿÷èí ç¿éë õýðýãòýéã çàéëøã¿é õàðãàëçàí ¿çâýë çîõèíî. ¯¿íä: øèíý ¿ãèéã õàì ñýäýâò îðñîí
áàéõàä íü òàíüæ óòãûã îéëãîõ, ÿðèàíààñ íü îëæ òàíüæ óòãûã îéëãîõ, àìàí áîëîí áè÷ãèéí
õýëáýðýýð õýðýãëýæ ñóðàõ ÿâäàë îðíî. Ýíý áîë òèéì ÷ àìàðõàí áèåëýãä÷èõäýã ç¿éë áèø áèëýý!
Êàòî Ëîìá “áè èíãýæ õýë ¿çäýã” íîìäîî ººðèéí ãàäààä õýë ñóðñàí òóðøëàãàäàà
òóëãóóðëàí äîðõ çºâëºìæèéã îðóóëæýý. ¯¿íä:

3. 1. Ãàäààä õýë ñóðàõûí òóëä òóõàéí ãàäààä õýëýý ºäºð á¿ð ¿ç. Çàâã¿é áîë ÿäàõäàà 10
ìèíóòèéã ¿¿íä çîðèóëæ ãàðãà. ßëàíãóÿà ºã뺺㿿ð áîë á¿ð ñàéí.
2. Ãàäààä õýë ñóðàõààð íýãýíò øèéäñýí áîë îðõèæ áîëîõã¿é. Óéòãàðòàé, çàëõóóòàé
ñàíàãäàæ ýõýëñýí áîë õè÷ýýëëýõ õýëáýðýý ººð÷èë. Íîì óíøèæ ¿çýæ áàéãàà áîë
ò¿¿íèéãýý õîéø òàâüæ ðàäèî ñîíñ. ªºðèéí ñóðàõ ãýæ áóé ãàäààä õýë äýýðõ êèíîã ¿ç.
Ñóðàõ áè÷ãèéã äàñãàë ¿çýæ áàéñàí áîë ò¿¿íèéãýý ò¿ð õîéø òàâüæ òîëü áè÷èã àøèãëà.
3. Õàì ñýäâýýñ íü àíãèä ñàëàíãè ¿ã öýýæëýõ õýðýãã¿é.
4. Àëõàì òóòàìä õýðýã áîëîõ “áýëýí õýëëýã¿¿äèéã” òààðàõ áîëãîíä íü õóóëæ àâ, òîãòîîæ
áàé.
5. ªºðòýéãýý òààðñàí /çàðëàëûí ñàìáàð, õàÿã, ðåêëàì, õ¿ì¿¿ñèéí ÿðèàíû òàñàðõàé/ ãàäààä
¿ã, õýëëýã á¿ðèéã ñàéòàð òîãòîîæ, äîòðîî îð÷óóëàõûã îðîëä. Îð÷óóëæ ÷àäàõã¿é áîë
ò¿¿íèéãýý ñàéòàð òîãòîîæ àâààä ãýðòýý î÷îîä òîëü áè÷ãýýñ õàðæ óòãûã íü îéëãî.
6. Áàãøèéí çàñàæ çàëðóóëæ õýëñýí ¿ãèéí áîëîí óòãûã àëäààã ñàéòàð òîãòîî.
7. ªâºðìºö áîëîí õýâøìýë õýëëýã, ç¿éð öýöýí ¿ãèéã õóóëæ àâ÷áàé. Á¿òíýýð íü òîãòîîæ àâ.
8. Ãàäààä õýë áîë òàë òàëààñ íü äîâòîë áàéõ ¸ñòîé öàéç þì. ªºðèéí ñóðàõ ãýæ áóé ãàäààä
õýë äýýð íîì óíø, ñîíèí óíø, êèíî ¿ç, ðàäèî ñîíñ, òýð õýëèéã ìýääýã õ¿íòýé ÿðèëö,
çàõèäëààð õàðèëö. Áîëîìæòîé á¿õíèéã õèé.
9. ßðèõààñ á¿¿ ýìýý. Àëäàà ãàðãàõààñ, õàçãàé äàëèé õýëýõýýñ á¿¿ àé. Àëäààã ÷èíü çàñàæ
ºãâºë ñàíäàð÷ ìýãäýõ, è÷èæ ãîìîðõîõ õýðýãã¿é.
10. ×è çààâàë çîðüñîíäîî õ¿ðíý. ×è ÷àäíà. Õýë ñóðàõ àâúÿàñ ÷àäâàð ÷àìä áèé. Òºãñ
áîëîâñîð÷èõñîí ñóðàõ áè÷èã, á¿õ ¿ã õýëëýãèéã á¿ãäèéã íü áàãòààñàí òîëü áè÷èã ãýæ
áàéäàãã¿é. Åð íü áîë á¿õ õýëèéã ñóðàõàä õýö¿¿, òýð äóíäàà õàìãèéí õýö¿¿ íü ýõ õýë þì
ãýäãèéã ¿ðãýëæ áîäîæ áàé.
Îëîí õýëòýé õ¿ì¿¿ñ ¿¿íýýñ ýõýëäýã. Ãàäààä õýë ¿çýæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí ºìíº õî¸ð
çîðèëãî òàâèãääàã. Íýã íü ÿðüæ ñóðàõ, íºãºº íü óíøèæ îéëãîõ. Ýíý õî¸ðûí àëü íü õÿëáàð âý? –
ìèíèé áîäîõîä ÿðüæ ñóðàõ íü àìàðõàí. Õî¸ð, ãóðàâõàí ñàðûí äîòîð ìÿíãààä ¿ã ñóðààä, ñàíàà
áîäëîî èëýðõèéë÷èõ áîëîìæòîé.
Õàðèí íîì çîõèîë äýýð áîë õýäýí àðâàí ìÿíãàí ¿ã, óòãà ãàðäàã. Òýð áîëãîíûã îéëãîîä
ìýäýýä òîãòîî÷èõíî ãýäýã òèéì ÷ àìàðõàí áèø. Óíøèæ áàéãàà ñýäâèéíõýý ¿ãèéã, óòãûã íàðèéí
ñàéí ìýäýæ àâ÷ áàéõ õýðýãòýé. Ãýõäýý ñàëàíãè ¿ã áóñ õàì ñýäýâò íü áóþó òóõàéí ¿ãèéã áóñàä
¿ãòýé õàìò îðäîã áàéäëààð íü òîãòîîâîë ñàéí.
Øèíý õýëèéã õýðõýí ¿çýæ ýõëýõ âý?
Íýâòýðõèé òîëü áè÷èã, ëàâëàõ íîì çýðãýýñ òóõàéí ñóðàõ ãýæ áóé õýëíèéõýý ò¿¿õ, çîõèîí
áàéãóóëàëòòàé òàíèëöàõààñ ýõýëäýã. ×óõàë ¿ãñ, ÿëàíãóÿà ¿éë ¿ãñèéã ñóðàõ áè÷ãýýñ ¿çäýã.
Õýëíèé ç¿éí ¿íäñèéã ÷ ¿çíý. ¯ã á¿òýõ ¸ñûã íàðèéâ÷ëàí ñóäàëíà. Óðâóó îð÷óóëàõ àðãûã
õýðýãëýíý. Ýõëýýä ýõ õýë ð¿¿ãýý, äàðàà íü ãàäààä õýë ð¿¿ îð÷óóëæ àëäààãàà ýõòýé íü òóëãàæ
çàñíà.

4. ßàæ îð÷óóëæ, áàñ ÿðüæ ñóðàõ âý?
ßðüæ ñóðàõààñ ýõýëüå. Ýíä õàðàõ, í¿äëýõ ¿éë àæèëëàãàà õàíãàëòòàé áóñ. Ìýäýýæ õýë,
÷èõýý èõ àæèëëóóëàõ õýðýãòýé. Þóíààñ ýõëýõ âý? Èíãýæ îëîí õ¿í àñóóäàã.
-Þóíû ºìíº ÷óõàì ÿìàð õýë ¿çýõýý çºâ øèéäýõ íü ÷óõàë. Äàðàà íü ÿðèà, áè÷ãèéí ãýñýí
õî¸ð õýëáýðèéí àëèéã èë¿¿ ñîíèðõîæ áàéãààãàà øèéäýýä ºäºð á¿ð ò¿¿íèéãýý “íóõàõ” õýðýãòýé.
Óíøèæ îéëãîæ ñóðàõ ãýñýí õ¿í áîë ãàäààä õýëíýýñ ýõ õýë ð¿¿ãýý èõ îð÷óóëãà õèéõ õýðýãòýé.
Òîëü áè÷èã ñàéí àøèãëàæ ñóðàõ õýðýãòýé. Òîëü áè÷èã óéãàã¿é ýðã¿¿ë. Áè÷èõ õýðýãòýé.
Ãàäààä õýëèéã õ¿¿õýä ýõ õýëýý õýðõýí ñóðäàã áèëýý, ÿã ò¿¿íòýé àäèëõàí ë ñóðàõ õýðýãòýé.
Îð÷óóëàõ õýðýã áàéõã¿é ãýæ õýë çààõ Áåðëèöà õýìýýõ àðãûí ìýðãýæèëòí¿¿ä íîòîëäîã. Ãýõäýý
îð÷óóëãà ÷ çîõèõ à÷ òóñàà ºãäºã ãýæ äîöåíò Ã.Àóýðáàõ áè÷æýý.
Ãàäààä õýëä ñóðàëöàã÷ õ¿ì¿¿èéí ò¿ãýýìýë òàâüäàã àñóóëòàä ºãñºí õàðèóëò
-Ãàäààä õýëèéã ÿàæ áèå äààí ¿çýõ ýõëýõ âý?
-ªìíºº òàâüñàí çîðèëãîîñ èõ øàëòãààëíà. Óã õýëèéã ¿íýõýýð íýã ñóð÷èõúÿà ãýñýí õ¿ñýë õýð
çýðýã èõ áàéãààãààñ øàëòãààëíà. Áèå äààæ õè÷ýýëëýýä õýëèéã òºãñ ñóð÷ ÷àäàõã¿é. Ãýõäýý òîëü
áè÷èã àøèãëààä óíøèæ, îð÷óóëæ ñóð÷ áîëíî.
-ßàâàë ÿðèàíû õýëèéã ñóðàõ âý?
-Óíøñàí ñýäâ¿¿äýý àõèí äàõèí óíøèæ ººðòºº àñóóëò òàâüæ, ººðòºº õàðèóë. Òóõàéí ñóðàõ
ãýæ áóé õýëíèéõýý ÿðèàíû áè÷ëýãèéã ñîíñ, òóõàéí õýë äýýðýý ãàð÷ áóé êèíîã ¿ç.
-¯ãèéí íººöºº àðâèæóóëìààð áàéíà, ÿàâàë äýýð âý?
-Ñàëàíãè ¿ã, õýëëýã öýýæëýõ íü àøèãã¿é. Àëèâàà ¿ãèéã òîãòîîõäîî ÿìàð õàì ñýäýâò îðñîí,
ÿìàð ¿ãòýé èõýâ÷ëýí õýðýãëýãäýæ áàéãààã àæèãëàæ áàéõ õýðýãòýé. Ó÷èðã¿é èõ îëîí ¿ã öýýæëýõ
íü ÷óõàë áèø, õàðèí èõ õýðýãëýãääýã ¿ãñèéã îëæ òîãòîîõ íü ÷óõàë.
-Ãàäààä õýë ñóðàõûí òóëä ä¿ðýì ¿çýõ íü çºâ ¿¿?
-Ýíý òýð ä¿ðýì ¿çýõ íü áóðóó ë ãýæ áîääîã. Õàðèí ò¿¿íèé îðîíä ãàäààä õýë ¿çýæ áóé õ¿í
òóõàéí õýëýýðýý ÿðüäàã, óíøäàã áîëæ ñóðàõ õýðýãòýé. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä õ¿í ÿðèàíû õýëíèé
õàæóóãààð õýëíèé ç¿éí ä¿ðìèéã àÿíäàà ìýääýã áîëíî. Áèäíèé õýí ìààíü ÷ ãýñýí àëèâàà ãàäààä
õýëýýð ÿðèõäàà íýð ¿ãýý ÿìàð òèéí ÿëãàëààð õýëýõ áèëýý ãýæ áîääîãã¿é áèç äýý? Òèéìýýñ þì
óíøèõã¿éãýýð áààõàí ¿ã ÷ þìóó ä¿ðýì öýýæëýýä íýìýðã¿é þì.
Ìàíàé àõìàä îð÷óóëàã÷èä, áè÷ãèéí õ¿ì¿¿ñ, Ö.Äàìäèíñ¿ðýí, Á.Ðèí÷åí íàð îäîîãèéíõ øèã
ýíý èõ îëîí áîëîìæóóä /òºðºë á¿ðèéí òîëü áè÷ã¿¿ä, îð÷óóëàõ ýðäýì öóâðàëóóä, ãàäààä õýëèéã
õýðõýí ñóðàõ òóõàé òîâõèìîëóóä, äîîãóóðàà ¿ñýã íü ãàðäàã êèíî, òåëåâèçèéí õè÷ýýë, ñîíñîõ CD,
êàññåò/ áàéõã¿é áàéõ ¿åä ãàäààä õýëèéã ãàðàìãàé ñóðñàí áàéäàã.
Õàðèí ºíººãèéí áèäíèé ºìíº ãàäààä õýë ñóðàõ ìàø ºðãºí áîëîìæóóä áèé áîëñîí áàéíà.
Èéì áàÿëàã ìàòåðèàëóóä áàéñààð áàéõàä ãàäààä õýëèéã ñóðàõã¿é áàéõ þì áîë øàëòãààíûã íü
õ¿í çºâõºí ººðººñºº ë õàéõ õýðýãòýé. Ýíý íü çºâõºí ñóðúÿ, ìýäüå ãýñýí ÷èí ýðìýëçëýë
äóòñàíààñ ë áîëñîí áàéõ ìàãàäëàëòàé þì.