2. Co to są środki stylistyczne?
• to elementy języka, które mają na celu
pobudzenie wyobraźni odbiorcy
i wywołanie określonych emocji;
• pozwalają w sposób sugestywny i oryginalny
wyrażać myśli i uczucia nadawcy;
• rzadko występują w języku codziennym;
• spotyka się je najczęściej w literaturze, głównie
w poezji.
3. ŚRODKI
stylistyczne = poetyckie = artystyczne
Powyższe wyrazy stosuje się wymiennie, dlatego pojęcia:
• Środki stylistyczne,
• Środki poetyckie,
• Środki artystyczne
Z N A C Z Ą T O S A M O
5. EPITET
Wyraz będący określeniem rzeczownika, wyrażony najczęściej
przymiotnikiem, ale również imiesłowem i rzeczownikiem, np.:
CZERWONA CZERWONA RÓŻA
UŚMIECHNIĘTE UŚMIECHNIĘTE DZIECKO
ŚPIEWAJĄCY ŚPIEWAJĄCY PTAK
BLASK BLASK KSIĘŻYCA
6. Funkcje epitetu:
• uwydatnia cechy przedmiotów i osób;
• uplastycznia obraz poetycki;
• współtworzy styl wypowiedzi;
• wzbogaca wypowiedź.
7. PORÓWNANIEto:
• Zestawienie ze sobą dwóch przedmiotów,
zjawisk lub osób ze względu na pewną, wspólną
ich cechę.
• Uwydatnienie jakiejś właściwości opisywanego
zjawiska poprzez wskazanie na jego podobieństwo
do innego zjawiska.
8. Zestawiając ze sobą porównywane
zjawiska używamy łączników:
jak
jako
jakby
jak gdyby
niby
ni to
na kształt
11. Przykład metafory
odmęt zieloność – zieleń
(głęboka, wzburzona
woda, otchłań, toń)
(trawy, krzewy, drzewa,
tereny pokryte tymi roślinami)
odmęt zieloności
(rozległe miejsce porośnięte gęstą, intensywnie zieloną roślinnością)
12. ODMIANY METAFOR:
OŻYWIENIE – polega na przypisywaniu przedmiotom martwym,
zjawiskom natury lub pojęciom abstrakcyjnym właściwości żywych
istot, np.:
nadzieja umarła, komórka mi zdycha, przebiegła mi przez głowę
pewna myśl, gryzło go sumienie.
UOSOBIENIE (personifikacja) - polega na przypisaniu cech
ludzkich czemuś co człowiekiem nie jest (przedmiotom, zjawiskom,
roślinom, zwierzętom, czy pojęciom abstrakcyjnym), np.:
dumny kościół, wstaje dzień, zwariowany rok, słońce uśmiechało się,
niebo płacze, dby stanęły na baczność.
OKSYMORON - zestawienie wyrazów o przeciwstawnym
znaczeniu, (zwykle rzeczownik z przymiotnikiem lub czasownik z
przysłówkiem ) np.:
zimny ogień, gorzka słodycz, ciepłe lody, spieszyć się powoli.
13. Składniowe rodki poetyckieŚ
Celowy dobór wyrazów w zdaniu, typów
i rozmiarów zdań oraz sposobów ich powiązań
w celu osiągnięcia zamierzonej ekspresji
wypowiedzi.
14. APOSTROFA
Bezpośredni zwrot do osoby, uosobionych pojęć
lub rzeczy. Często występuje w przemówieniach.
Przykład:
"Litwo, Ojczyzno moja"
(Adam Mickiewicz)
15. POWTÓRZENIE
Polega na powtarzaniu tego samego elementu
językowego w celu nadania mu większego
znaczenia czy rytmizacji w utworze.
Przykład:
„Zieleń, zieleń, coraz więcej zieleni i przestrzeni”.
16. REFREN
powtarzająca się strofa, wers lub jego część.
Przykład:
Wzięli ją z ziemi na
ramiona
I w białe róże
utulona,
Zakuta w trumnę, ale
dumna,
Szła pieśń.
Nieśli ją w ciszy i w żałobie,
Lecz nie złożyli pieśni w
grobie,
Bo w białych zwojach, w róż
koronie
Aby z królami być na tronie
Szła pieśń.
18. ZDROBNIENIE - to wyrazy o dodatnim zabarwieniu uczuciowym.
Poprzez zdrobnienia autorzy najczęściej wyrażają sympatię
do opisywanych osób czy zjawisk lub traktują je w sposób
żartobliwy, np.:
kwiateczki pachnące gwiazdeczki błyszczące
19. ZGRUBIENIA – to wyrazy o ujemnym zabarwieniu emocjonalnym.
Autorzy, stosując zgrubienia, wyrażają często niechęć czy pogardliwy
stosunek do opisywanych rzeczy czy osób, np.:
wielkie buciska leniwy kocur
20. FONETYCZNE RODKISTYLISTYCZNEŚ
Celowy dobór wyrazów w zdaniu lub głosek w wyrazach,
aby tworzyły dla ucha dźwięczną całość.
Najczęściej za pomocą brzmień głoskowych pisarze
starają się oddać głosy i dźwięki, towarzyszące
opisywanym zjawiskom przyrody.
21. WYRAZY DŹWIĘKONAŚLADOWCZE -
( onomatopeja)
zabieg imitujący różne zjawiska akustyczne za pomocą
dźwięków mowy.
Występuje także w języku potocznym w postaci
wykrzykników dźwiękonaśladowczych imitujących głosy
zwierząt: miau, hau-hau, kuku ryku,; różne odgłosy: bum!
bęc! oraz innych części mowy, i czasowników typu:
terkotać, mlaskać, łopotać, zgrzytać czy rzeczowników
typu: łomot, huk, grzechotka, gwizdek, chlupot.
22. RYTM- to występująca w utworach literackich
powtarzalnośc sylab w poszczególnych wersach i sposób
rozłożenia akcentów wyrazowych.
RYM- to całkowita lub częściowa zgodność brzmieniowa
zakończeń ostatnich wyrazów w wersie.
Rodzaje rymów:
• Żenskie - w których rymuje się ostatnia sylaba wyrazu i głoska z
sylaby przedostatniej (czyli rymujące się wyrazy muszą być co
najmniej dwusylabowe), np.:
Goście weszli w porządku i stanęli ko-łem
Podkomorzy najwyższe brał miejsce za sto-łem.
23. • Męskie - rymują się wyrazy jednosylabowe, np. :
I tych klonów pod śniegiem rząd (...)
Miła moja! Wesołych Świąt!
• Dokładne - mają identycznie rymujące się cząstki, np.:
Młodości! ty nad pozio-my
Wylatuj, a okiem słoń-ca
Ludzkości całe ogro-my
Przeniknij z końca do koń-ca.
• Niedokładne - opierają się na przybliżonej zgodności brzmieniowej
rymujących się cząstek. Rymy te coraz częściej spotykamy we współczesnej
poezji, np.:
Tu nie pomoże nic...
a cóż ja znaczę!
ten sam sen, ten sam błysk,
srebrne akacje.
24. • Gramatyczne - opierają się na identyczności form
gramatycznych, dowodzą kunsztowności poetyckiej, np.:
Martwe znasz prawdy, nie znane dla ludu,
widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce,
Nie znasz prawd żywych, nie zobaczysz cudu!
Miej serce i patrzaj w serce!
• Niegramatyczne - poeta nie przestrzega w doborze rymów
żadnych zasad. Takie rodzaje rymów są charakterystyczne dla
poezji nowatorskiej, której twórcy odchodzą od tradycyjnych
systsemów wierszowych.
25. Ćwiczenie sprawdzające
W tabelce poniżej zamieszczono przykłady środków
artystycznych.
Rozpoznaj i nazwij je. W celu sprawdzenia poprawności kliknij na
wybrany przycisk, a przekonasz się czy znasz środki poetyckie.
UWAGA!
W kilku przykładach można wybrać więcej niż jeden przycisk.
26. Przykłady Epitet Ożywienie Uosobienie Porównanie Powtórzenie
kwitną zniczami ciemne chodniki
tęcza usycha pośród bylin
gwiazdy błękitne, kwiateczki
czerwone
wiatr śpi w pachnącym maku
lampa warczy na kwiaty
uliczki odprowadzają nas do domu
od żywej, ciepłej ziemi
słońce czerwone niby pożar na
dachu
miłość, o której srebrny świerk
nuci
ziemia nurza się w morzu
bór czernił się na kształt dachu
w kołnierzyku białym jak śnieg
spadł na głowy, spadł na kwiaty
SPRAWDŹ SWOJE WIADOMOŚCI
