Юбілейныя даты, якія адзначаюцца ў 2021 годзе, звязаныя з гісторыяй і культурай Беларусі.

1. ЗНАМЯНАЛЬНЫЯ
ДАТЫ БЕЛАРУСІ
2021

2. ЕФРАСIННЯ ПОЛАЦКАЯ (1101-1167)
1120 гадоў з дня нараджэння
Першая беларуская асветніца, стала першай
жанчынай на Русі, якая была кананізавана
Рускай праваслаўнай царквой, а пасля
прылічанай да святых.
Аказвала значны ўплыў на палітычнае і
грамадскае жыццё ў Полацку ў сярэдзіне 12 ст.
Заснавала жаночы і мужчынскі манастыры, якія
сталі цэнтрам асветы ў Полацкім княстве. Яе
намаганнямі папаўнялася бібліятэка Сафійскага
сабора і вялося полацкае летапісанне.
Па заказу Ефрасінні быў створаны унікальны
шэдэўр старабеларускага прыкладнога
мастацтва, - крыж, названы яе імем.
Праславілася як першая беларуская мецэнатка.
Ўшаноўваецца як апякунка і нябесная заступніца
зямлі беларускай.

3. БЕЛАРУСКА-
ЛIТОЎСКI
ЛЕТАПIС (1446)
575 гадоў з часу стварэння
Першы агульнадзяржаўны летапісны звод
Вялікага Княства Літоўскага, прысвечаны
гісторыі ўсходніх славян і Літвы. Належыць
да беларуска-літоўскіх летапісаў, апісвае
гістарычныя падзеі з 9 стагоддзя да 1446
года.
Летапіс паслужыў асновай для «Хронікі
Вялікага Княства Літоўскага і Жамойцкага»,
«Хронікі Быхаўца».
Адкрыты і ўпершыню апублікаваны І.
Даніловічам. Змешчаны ў Поўным зборы
рускіх летапісаў.

4. «АЗБУКА»
ЛАЎРЭНЦIЯ
ЗIЗАНIЯ (1596)
425 гадоў з часу выдання
Беларускі і ўкраінскі мовазнавец, педагог
і царкоўны дзеяч Лаўрэнцій Зізаній стаў
складальнікам аднаго з першых буквароў
на тэрыторыі Беларусі - «Азбукі».
Ён быў напісан пад час работы вучонага ў
брацкай школе ў Брэсце і выдадзен
адразу пасля прыезду аўтара ў Вільню ў
1596 годдзе.
Кніга вучыла асновам чытання і пісьма,
давала агульныя звесткі пра наваколле,
тлумачыла новыя паняцці і выхоўвала
чалавека ў хрысціянскай дабрачыннасці.

5. БРЭСЦКАЯ УНIЯ (1596)
425 гадоў з часу абвяшчэння
9 кастрычніка 1596 года была ўрачыста абвешчана
Брэсцкая унія, у адпаведнасці з якой аб'ядноўваліся
каталіцкая і праваслаўная цэрквы. Вынікам гэтага
зліцця стала адукацыю уніяцкай (грэка-каталіцкай)
царквы.
Унія была праведзена на аснове рашэння шэрагу
біскупаў Кіеўскай мітраполіі Канстантынопальскай
праваслаўнай царквы аб прыняцці каталіцкага
веравучэння і пераходзе ў падпарадкаванне рымскаму
папу з адначасовым захаваннем набажэнствы
візантыйскай літургічнай традыцыі на
царкоўнаславянскай мове.
Брэсцкая унія стала прычынай вострага крызісу
міжэтнічных і міжканфесійных узаемадачыненняў у
Рэчы Паспалітай.

6. ХАЦIНСКАЯ БIТВА (1621)
400 гадоў
У выніку супрацьстаяння Асманская імперыя
была вымушана спыніць вайну і заключыць
мір.
У Еўропе навіна пра няўдачу туркаў была
ўспрынятая з натхненнем. Быў падарваны
міф аб непераможнасці асманскага зброі.
Бітва войскі Рэчы Паспалітай пад
камандаваннем вялікага гетмана літоўскага
Яна Караля Хадкевіча з арміяй Асманскай
імперыі.
Армія Рэчы Паспалітай складалася з войскі
Польскага, войскі Літоўскага і войскі
Запарожскага пад камандаваннем гетмана
Пятра Канашэвіч-Сагайдачнага.
У бітве ўдзельнічала больш за 200 тысяч
чалавек, яна працягвалася 40 дзён c 2
верасня па 9 кастрычніка 1621 года.

7. ІЛЬЯ КАПIЕВIЧ (1651-1714)
370 гадоў з дня нараджэння
Пісьменнік, выдавец, асветнік, энцыклапедыст, лічыцца
адным са стваральнікаў рускага грамадзянскага шрыфту.
Падрыхтаваў і выдаў у 1699
годзе у Амстэрдаме першы
дапаможнік па матэматыцы на
рускай мове.
З пачатку XVIII ст. жыў у
Маскве. Там выдаў першыя
рускамоўныя падручнікі па
граматыцы, рыторыцы і інш.
Усяго ж з 1699 да 1706 года ён
выпусціў і падрыхтаваў да
друку звыш дваццаці
выданняў, якія сёння можна
назваць навукова-
папулярнымі.
Да нашых дзён гісторыя
захавала дзесяць кніг Іллі
Капіевіча.

8. ЛОЕЎСКАЯ БIТВА (1651)
370 гадоў
Бітва пад Лоевам, вядомая таксама, як Другая бітва пад Лоевам,
адбылася 6 ліпеня 1651 года.
Гэта была бітва паміж войскамі запарожскіх казакоў і польска-
літоўскай шляхты падчас казацка-польскай вайны.
Януш Радзівіл на чале 40-тысячнае войска, ўзмоцненага палескім
апалчэннем, разбіў 20-тысячны казацкую армію атаманаў
Марціна Нябабы і Сцяпана Пободайло.

9. ФРАНЦIШАК
БОГУШ (1746-1820)
275 гадоў з дня нараджэння
Філосаф, гісторык, тэолаг, пісьменнік.
Быў прыхільнікам аб’яднання грамадства
Рэчы Паспалітай, прапаноўваў даць свабоду
сялянам і прадаставіць палітычныя правы
мяшчанам, рашуча выступаў супраць
Таргавіцкай канфедэрацыі і ўдзельнічаў у
падрыхтоўцы паўстання 1794 года.
Займаўся навуковай дзейнасцю, аўтар і
выдавец шэрагу навуковых публікацый.
Перакладаў творы Вяргілія.

10. ТАДЭВУШ
КАСЦЮШКА
(1746-1817)
275 гадоў з дня нараджэння
Палітычны і ваенны дзеяч Рэчы
Паспалітай, які стаў нацыянальным
героем у Беларусі, Польшчы і ЗША і
ганаровым грамадзянінам Францыі.
Удзельнік барацьбы Рэчы Паспалітай
супраць Расіі і Прусіі, а таксама
ўдзельнік вайны за незалежнасць
ЗША.
Лідар нацыянальна-вызваленчага
паўстання 1794 года ў Рэчы
Паспалітай супраць расійска-прускай
акупацыі краіны.

11. СЛОНIМСКI ТЭАТР АГIНСКАГА
(1771)
250 гадоў з часу заснавання
Выдатнай з'явай у тэатральным жыцці Беларусі
канца ХVIII ст. стаў Слонімскі тэатр Агінскага -
прыдворная тэатральная трупа гетмана
вялікага літоўскага, мецэната і кампазітара
М.К. Агінскага.
У тэатры працавалі прафесійныя італьянскія,
нямецкія, польскія спевакі, прыгонны хор і
балет. Балетная трупа была падрыхтавана ў
слонімскай балетнай школе. Паказы
суправаджала слонімская капэла Агінскага.
Пры тэатры існавала музычная школа.
Тэатр выязджаў на гастролі у Варшаву, а
маёнтак Агінскага па праве называлі «Сядзібай
муз».
Спыніў дзейнасць тэатр пасля 1791 года.

12. ЯН ЧАЧОТ
(1796-1847)
225 гадоў з дня
нараджэння
Паэт-рамантык, філамат, філарэт,
фалькларыст, этнограф і драматург.
Адзін з найбуйнейшых дзеячоў
беларуска-польскага фальклёрна-
літаратурнага сумежжа XIX стагоддзя.
Сабраў каля тысячы аўтэнтычных
беларускіх народных песень і выдаў іх у
шасьці зборніках «Сялянскіх песень…».
Зрабіў нарыс граматычных
асаблівасцяў беларускай мовы і
ўпершыню паставіў пытанне аб
прынцыпах будучага «крывіцкага»
правапісу.
Вершы паэта актыўна ставіліся на
музыку яго сучасьнікам Станіславам
Манюшкам.

13. ТАМАШ ЗАН
(1796-1855)
225 гадоў з дня нараджэння
Адзін з стваральнікаў таварыства філаматаў,
стваральнік таварыства прамяністых,
рэарганізаванага пазней у таварыства
філарэтаў.
Кіраўнік першых рэвалюцыйных
арганізацыяў на Беларусі і Літве.
Адыграў значную ролю ў развіцьці новага
літаратурнага кірунку - рэвалюцыйнага
рамантызму.
Першым з кола віленскіх паэтаў прызнаў
беларускую народную творчасць за адзін з
найгалоўнейшых раздзелаў сваёй паэтычнае
праграмы - ён аўтар заснаваных на
беларускім фальклёры паэтычных твораў на
польскай мове.

14. Беларускі гісторык, археолаг, краязнавец,
адзін з заснавальнікаў беларускай
археалогіі.
Адзін з заснавальнікаў Віленскага музея
старажытнасцей, член Віленскай
археалагічнай камісіі. Займаўся
археалагічнымі раскопкамі - даследаваў
каля 200 курганоў, гарадзішчаў і замчышчаў
у Мінскай губерні, стварыў першыя
тапаграфічныя планы гарадзішчаў.
На аснове ўласных калекцый разам з
бацькам і братам стварыў Лагойскі музей
старажытнасцей.
Сабраў багаты этнаграфічны матэрыял і
напісаў краязнаўчую манаграфію «Вілія і яе
берагі».
КАНСТАНЦIН ТЫШКЕВIЧ (1806-1868)
215 гадоў з дня нараджэння

15. КСЕНАФОНТ
ГАВОРСКІ
(1821-1871)
200 гадоў з дня нараджэння
Беларускі гісторык, археолаг, выдавец.
Праводзіў раскопкі курганоў каля
Полацку, упершыню ахарактарызаваў
іх структуру, вызначыў час іх
узнікнення. Даследаваў гісторыю
праваслаўных храмаў.
Аўтар прац пра ўвядзенне
хрысціянства ў Полацкім княстве,
даследчык гісторыі права, лёсу
кальвінізму на Беларусі.
Быў рэдактарам у «Віцебскіх губернскіх
ведамасцях», дзе таксама друкаваліся
яго даследаванні па гісторыі і
выяўленыя ім актавыя матэрыялы.

16. АЛЯКСАНДР
СЕМЯНТОЎСКІ
(1821-1893)
200 гадоў з дня нараджэння
Беларускі і ўкраінскі гісторык.
Аўтар 159 прац і публікацый, з іх 126 былі прысвечаны
пераважна беларускай тэматыцы, найбольш Віцебшчыне.
У кола тэм уваходзілі гісторыя Віцебскай губерні, яе
археалогія, статыстыка тагачаснай Віцебшчыны і
статыстыка мінулых гадоў, развіццё народнай адукацыі ў
краі, фабрычна-заводскай прамысловасці, клімат, геалогія і
карысныя выкапні, этнаграфія, статыстыка здарэнняў на
Віцебшчыне за розныя гады.
Укладальнік і рэдактар 8 тамоў памятных кніжак Віцебскай
губерні.

17. ГЕНРЫХ ТАТУР
(1846-1907)
175 гадоў з дня нараджэння
Беларускі гісторык, археолаг, краязнавец,
калекцыянэр.
Аўтар кнігі «Археалагічнае значэнне
Менскай губэрні» і «Нарысу археалагічных
помнікаў на прасторы Менскай губэрні і яе
археалагічнага значэння». У выніку
паездак па Меншчыне падрыхтаваў вялікі
альбом археалагічных помнікаў.
Стварыў у Менску багаты прыватны музэй
па гісторыі матэрыяльнай культуры
Беларусі і ўнікальную бібліятэку.

18. ЯНКА ЛУЧЫНА
(1851-1897)
170 гадоў з дня нараджэння
Беларускі паэт. Сапраўднае імя - Іван (Ян)
Неслухоўскі.
Пісаў на польскай, рускай, беларускай мовах.
Выступаў у розных жанрах.
Тэматычна паэзія Янкі Лучыны звязаная
пераважна з жыццём беларускай вёскі.
У сваёй творчасці аб'ядноўваў элементы
рэалізму і рамантызму. Яго вершы лічацца
адным з першых прыкладаў беларускай
філасофскай лірыкі.
Да нашага часу дайшла толькі частка
беларускамоўных і польскамоўных твораў.

19. ЯЎХІМ КАРСКІ
(1861-1931)
160 гадоў з дня нараджэння
Філолаг-славіст, заснавальнік беларускага
навуковага мовазнаўства і
літаратуразнаўства, этнограф, фалькларыст.
Аўтар больш як 1000 прац па славістыцы,
беларусістыцы і русістыцы, у тым ліку
даследаванняў па гісторыі беларускай мовы,
дыялекталогіі, фальклоры, этнаграфіі,
гісторыі беларускай літаратуры і інш.
Адна з найбольш значных яго прац -
«Беларусы» - вышэйшае дасягненне
еўрапейскай славістыкі канца ХІХ - пач. ХХ
ст., фактычна энцыклапедыя
беларусазнаўства.
Рэдагаваў «Поўны збор рускіх летапісаў».
Падтрымліваў выдавецтва «Наша ніва». Быў
старшынём камісіі па адкрыцьці ў Менску
Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту.

20. IГНАТ БУЙНІЦКІ
(1861-1917)
160 гадощ з дня нараджэння
Беларускі акцёр, рэжысёр, тэатральны дзеяч,
стваральнік нацыянальнага прафесійнага
тэатра. Яго называлі бацькам беларускага
тэатра.
У сваёй музычна-тэатральнай дзейнасці ён
працягваў развіваць на больш высокім
прафесійным узроўні традыцыі тэатра В.
Дуніна-Марцінкевіча.
«Першая беларуская трупа Ігната Буйніцкага»
шырока гастралявала па Беларусі. У рэпертуар
уваходзілі беларускія народныя песні і танцы,
дэкламацыі твораў беларускіх літаратараў,
пьесы беларускіх, польскіх і расійскіх
драматургаў.
Як драматычны акцёр выступаў пераважна ў
характэрных ролях, умела выяўляў гумар і
тонкую іронію.

21. ЯНКА ЖУРБА
(1881-1964)
140 гадоў з дня нараджэння
Беларускі паэт.
Першы яго верш быў змешчаны ў газеце
“Наша Ніва” ў 1909 годзе.
У дакастрычніцкай паэзіі аўтара выразна
выявілася сацыяльная накіраванасць,
аптымістычны погляд на свет, жаданне
ператварэнняў.
У паслярэвалюцыйны час друкуецца ў газеце
«Савецкая Беларусь», ў часопісе «Полымя»
і інш.
Першая паэтычная кніга “Заранкі” выйшла
ў Мінску ў 1924 годзе.
Пераклаў на беларускую мову раман Ф.
Дастаеўскага «Бедныя людзі».

22. УСЕВАЛАД
ІГНАТОЎСКІ
(1881-1931)
140 гадоў з дня нараджэння
Беларускі гісторык, грамадзкі і палітычны
дзеяч. Першы прэзыдэнт АН Беларусі.
Яго навуковыя працы склалі падмурак
нацыянальнай канцэпцыі гісторыі
беларускага народу.
Апублікаваў больш за 30 навуковых прац, у
тым ліку адно з першых абагульняючых
даследаванняў па гісторыі Беларусі - «Кароткi
нарыс гiсторыi Беларусi» (ў 1919 годдзе).
Адыграў значную ролю ў правядзеніі палітыкі
беларусізацыі, у вырашэніі праблемы
ўзбуйнення БССР, спрыяў вяртанню
беларускай эміграцыі на радзіму.

23. МАКСІМ
БАГДАНОВІЧ
(1891-1917)
130 гадоў з дня нараджэння
Беларускі паэт, публіцыст, літаратурны крытык,
перакладчык.
Класік беларускай літаратуры, адзін са
стваральнікаў беларускай літаратуры і сучаснай
літаратурнай беларускай мовы.
Яго паэзія ўплывае на развіццё беларускай паэзіі
і сёння, асабліва сваім глыбокім пранікненнем у
духоўны свет чалавека і высокай культурай
паэтычнага слова.
Выступаў як крытык і гісторык літаратуры.
Распачынальнік традыцыі беларускага
мастацкага перакладу.
Спадчына Максіма Багдановіча ўвайшла ў
залаты фонд беларускай культуры.

24. КАНСТАНЦІН ГЕДА (1891-1977)
130 гадоў з дня нараджэння
Таленавіты беларускі жывапісец, графік і
акварэліст.
Апошнія трыццаць гадоў свайго жыцця правёў
у далёкай Аргенціне.
Далікатныя акварэлі, яркія карціны маслам,
дынамічная графіка - у свеце Канстанціна
Гедды перапляліся гісторыя і рэальнасць,
узвышанае і зямное. Яго працы падкупляюць
сваёй шчырасцю і непасрэднасцю.
Некалькі твораў жывапісу захоўваюцца ў
Нацыянальным мастацкім музеі ў Мінску і
Навукова-асветніцкім цэнтры імя Францыска
Скарыны.
Каля ста работ таленавітага земляка сабрана
сёння ў Магілёўскім мастацкім музеі.

25. КАНДРАТ КРАПІВА
(1896-1991)
125 гадоў з дня нараджэння
Беларускі пісьменнік, паэт, сатырык, драматург.
Аўтар шматлікіх баек, вершаў, паэм, апавяданняў,
п'ес. Яго творчасць адыграла важную ролю ў
развіцці сатырычных жанраў у беларускай
літаратуры.
Самабытнай з'явай сталі яго байкі, адна з
вяршыняў яго творчасці.
Вострай надзённым і сатырычна-гумарыстычнай
скіраванасцю адрозніваецца яго проза.
З сярэдзіны 1930-х гадоў плённа працаваў у галіне
драматургіі, яго п'есы - цэлая эпоха ў
нацыянальнай драматургіі, якасна новы этап у яе
развіцці.
Двойчы быў узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй
СССР за камедыю "Хто смяецца апошнiм" і "Пяюць
жаваранкi".

26. МІХАСЬ ЧАРОТ
(1896-1937)
125 гадоў з дня нараджэння
Беларускі паэт, драматург, празаік.
Яго імя па праву знаходзіцца ў шэрагу
заснавальнікаў новай рэвалюцыйнай
тэматыкі ў беларускай літаратуры. У
сваіх творах імкнуўся перадаць
гераічны пафас рэвалюцыйнай эпохі.
Яго аповесць "Свінапас" легла ў аснову
першага беларускага мастацкага
фільма "Лясная быль".
Пісаў творы для тэатра.
Пісьменнік вядомы як ініцыятар
стварэння і кіраўнік першай у
рэспубліцы літаратурнай арганізацыі
"Маладняк".

27. ГЕОРГІЙ ЛАЎРОЎ (1896-1967)
125 гадоў з дня нараджэння
Савецкі беларускі архітэктар.
Сярод яго праектаў клінічны і ўніверсітэцкія гарадкі,
галоўны корпус і карпусы факультэтаў БДУ, бібліятэка
імя У. І. Леніна, будынак Політэхнічнага інстытута у
Менску, будынак драматычнага тэатра і кінатэатра ў
Оршы, вучэбны корпус, інтэрнат на 1000 чалавек і
бібліятэка Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі ў
Горках Магілёўскай вобласці.

28. МІКАЛАЙ ДУЧЫЦ (1896-1980)
125 гадоў з дня нараджэння
Беларускі мастак, графік.
Працаваў пераважна ў жанры пейзажу. Яго творам уласціва
лірычнасць і стрыманая каляровая гама.
Пісаў таксама нацюрморты.
У галіне графікі мастак зрабіў серыю гравюр «Стары Мінск» і
акварэляў «Краявіды Мінска».
Яго карціны і графіка знаходзяцца ў Нацыянальным
мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь.

29. ВІТАЛЬ ВОЛЬСКІ
(1901-1988)
120 гадоў з дня нараджэння
Беларускі празаік, драматург, літаратуразнавец.
Аўтар некалькіх п'ес - усе яны ўключаны ў
зборнік «П’есы», які выйшаў у 1962 годзе.
Яго п'eca "Нecцepкa" з'яўляeццa нapoднaй
caтыpычнaй кaмэдыяй. У ёй аўтар пacпpaбaвaў
выкapыcтaць фopмы cтapaдaўнягa нapoднaгa
тэaтpa, бeлapycкaй iнтэpмeдыi, бaлaгaнныx
пpaдcтaўлeнняў, cцэны ca cкaмapoxaмi.
Таксама напісаў некалькі кніг па краязнаўстве,
з'яўляецца аўтарам сцэнарыяў дакументальна-
краязнаўчых фільмаў.
Адзiн з aўтapaў дaпaмoжнiкa для cтyдэнтaў BНУ
«Нapыcы пa гicтopыi бeлapycкaй лiтapaтypы»
(1956 года) і пaдpyчнiкa «Бeлapycкaя caвeцкaя
лiтapaтypa» для 9-10 клacaў (1948-1954 гадоў).

30. МІХАСЬ ЗАРЭЦКІ
(1901-1937)
120 гадоў з дня нараджэння
Беларускі празаік, драматург, перакладчык.
Таленавіты прадстаўнік новай пісьменніцкай
генерацыі, што прыйшла ў беларускую літаратуру на
пачатку 20-х гадоў ХХ стагоддзя з аптымістычнай
верай у неабходнасць рэвалюцыйнага абнаўлення
жыцця і ўсталяванне сацыяльнай справядлівасці.
Прыхільнік рамантычнага кірунку ў беларускай прозе,
пісьменнік-наватар.
Стварыў шэраг твораў, якія прыкметна ўзбагацілі
беларускае слоўнае мастацтва ў ідэйна-тэматычным,
жанрава-стылявым, вобразна-выяўленчым плане і па
праву належаць да лепшых дасягненняў
нацыянальнага прыгожага пісьменства.
Яго пяру належаць такія выдатныя аповесці і
раманы, як "Голы звер", "Вязьмо", "Сцежкі-дарожкі",
незакончаны раман "Крывічы".

31. ВАСІЛЬ ВІТКА
(1911-1996)
110 гадоў з дня нараджэння
Беларускі літаратурны крытык, паэт,
перакладчык, класік беларускай дзіцячай
літаратуры.
Пісаў вершы, апавяданні, п'есы, літаратурна-
крытычныя і публіцыстычныя артыкулы на
маральна-этычныя і выхаваўчыя тэмы.
Аўтара па праве лічаць выдатным казачнікам.
Яго творы для дзяцей - гэта свет чарадзейства,
прыгажосці, незвычайных прыгод, гармоніі
гукаў і фарбаў.
Быў узнагароджаны Міжнародным ганаровым
дыпломам імя Ханса Крысціяна Андэрсена з
занясеннем прозвішчы пісьменніка ў Ганаровы
спіс дацкага казачніка.

32. ЮЛІ ТАЎБІН
(1911-1937)
110 гадоў з дня нараджэння
Беларускі паэт рэдкага таленту і на дзіва
ранняй творчай сталасці. Aдна з найбольш
недаацэненых постацяў у айчыннай
літаратуры 20-30-х гадоў ХХ стагоддзя.
Прадстаўнік урбаністычнай плыні ў
беларускай паэзіі таго часу. Быў актыўным
паслядоўнікам традыцый Максіма
Багдановіча і ранняга Пушкіна.
Адметная рыса яго паэзіі - яе
заглыбленасьць у кніжную стыхію,
літаратурныя і фальклёрныя алюзіі ды згадкі
пра паэтаў розных эпох і народаў.
Аўтар трох вершаваных зборнікаў і шасці
паэм. Бліскучы перакладчык, які перакладаў
па-беларуску вершы Генрыха Гайнэ.

33. ІВАН ШАМЯКІН
(1921-2004)
100 гадоў з дня нараджэння
Беларускі пісьменнік, народны пісьменнік Беларусі.
Надзвычайная папулярнасць яго прозы
тлумачыцца той усёпранікальнасцю, з якой ён
прасочваў побыт і душу чалавека, умеў з
аднолькавым поспехам зазірнуць у майстэрню
архітэктара, аперацыйную хірурга, кабінет
партыйнага функцыянера, хату механізатара.
Яго раманы неаднаразова выдаваліся на роднай
мове, перакладаліся на рускую і іншыя мовы
народаў СССР, а таксама краін сацыялістычнай
садружнасці.
За раман "Глыбокая плынь" яму прысуджана
Дзяржаўная прэмія СССР.
За раманы "Трывожнае шчасце" і "Сэрца на далоні"
пісьменніку прысуджана Дзяржаўная прэмія БССР.

34. ІВАН МЕЛЕЖ
(1921-1976)
100 гадоў з дня нараджэння
Беларускі празаік, драматург, публіцыст. Народны
пісьменнік Беларусі.
Яго імя застанецца ў нацыянальнай і сусветнай
літаратуры дзякуючы створанай ім эпічнай
«Палескай хроніцы» - глыбокаму філасофска-
мастацкаму асэнсаванню жыцця Беларусі ў
пераломныя 1920-1930-я гады.
Апавядаючы пра лёсы жыхароў глухой палескай
вёскі, пісьменнік з вялікай рэалістычнай сілай
малюе карціны сялянскай працы, вострую
сацыяльную барацьбу таго часу. Псіхалагічна
тонка, паэтычна, усхвалявана аўтар здолеў
перадаць складанасць чалавечых адносін.
Гэтак жа творчая спадчына пісьменніка складаюць
складаюць навелы, апавяданні, дзённікі, п'есы.

35. ВЫДАВЕЦТВА БЕЛАРУСЬ» (1921)
100 гадоў з часу заснавання
Найстарэйшае беларускае кніжнае выдавецтва,
адно з найстарэйшых на ўсёй постсавецкай
прасторы. Заснавана 18 студзеня 1921 года.
Галоўная тэма выдавецкай праграмы - Беларусь,
галоўны слоган - "Беларусь пра Беларусь".
Выпускае кнігі рознай тэматыкі. Асноўныя
тэматычныя напрамкі: культура, мастацтва,
гісторыя, прырода, этнаграфія, краязнаўства,
музыка і інш.
Штогадовы выпуск складае каля 100 найменняў
агульным накладам каля тысячы асобнікаў.

36. РЫГОР БУЛАЦКІ
(1921-1999)
100 год з дня наралжэння
Беларускі пэдагог, гісторык, журналіст.
Аўтар больш за 200 навуковых прац, у тым
ліку больш чым 20 манаграфіяў, падручнікаў і
вучэбна-мэтадычных дапаможнікаў.
У сваіх навуковых працах даследаваў
гісторыю беларускай журналістыкі,
публіцыстычную дзейнасьць некаторых
беларускіх пісьменнікаў, рабкораўскі рух на
Беларусі.

37. УЛАДЗІМІР
КАРПАЎ (1921-2011)
100 гадоў з дня нараджэння
Беларускі пісьменнік, крытык.
Галоўныя яго тэмы - барацьба беларускіх
падпольшчыкаў і партызан з гітлераўскімі
захопнікамі і аднаўленне амаль цалкам
разбуранага фашыстамі Мінска.
Яго цыкл "На перавале стагоддзя", над якім
пісьменнік працаваў каля дваццаці гадоў і у які
ўваходзяць раманы "Нямігі крывавыя берагі",
"За годам год", "Веснавыя ліўні" і "Сотая
маладосць", лепшае з напісанага ім.
Укладальнік і адзін з аўтараў кнігі «Мы
раскажам пра Мінск», аўтар тэксту да
фотаальбома «Мінск».

38. МІКОЛА ЕРМАЛОВІЧ
(1921-2000)
100 гадоў з дня нараджэння
Беларускі гісторык, публіцыст, пісьменнік і паэт.
Асаблівую ўвагу надаваў палітычнай гісторыі
старажытных земляў Беларусі. Дэталёва разглядзеў
падзеі IX-ХIII стагоддзяў на падставе аналізу
гістарычных першакрыніц.
Яго фундаментальны твор «Старажытная Беларусь»
ўяўляе сабой плён яго шматгадовых навуковых
пошукаў і прысвечаны аднаўленню гісторыі Беларусі
полацкага і новагародскага перыядаў.
Выкарыстоўваючы дадзеныя легапісаў, тапанімікі,
археалогіі, аўтар прасочвае лёс нашай зямлі,
пачынаючы са старажытных часоў і канчаючы
ўтварэннем і ўмацаваннем Вялікага княства Літоўскага.
Кніга была адзначана Дзяржаўнай прэміяй Рэспублікі
Беларусь і літаратурнай прэміяй імя Кастуся
Каліноўскага.

39. IОСІФ ЮХО
(1921-2004)
100 гадоў з дня нараджэння
Вучоны-юрыст, гісторык права, заснавальнік
навуковай школы па вывучэнні гісторыі дзяржавы
і права Беларусі. Распрацаваў і пачаў чытаць курс
лекцый па гісторыі дзяржавы і права Беларусі.
Аўтар шматлікіх навуковых прац, у т. л. манаграфій
і навучальных дапаможнікаў.
Удзельнік падрыхтоўкі Канстытуцыі Рэспублікі
Беларусь 1994 года.

40. ВІКТАР РОЎДА
(1921-2007)
100 гадоў з дня наралжэння
Савецкі і беларускі харавы дырыжор і педагог,
выдатны дзеяч харавога мастацтва. Народны
артыст СССР.
У 1956-1965 гадах быў галоўным хормайстарам і
дырыжорам Дзяржаўнай акадэмічнай харавой
капэлы БССР (цяпер Дзяржаўная акадэмічная
харавая капэла Рэспублікі Беларусь імя. Р.
Шырмы).
З 1965 года - мастацкі кіраўнік і галоўны дырыжор
Акадэмічнага хору Беларускага тэлебачання і
радыё.
Склаў харавыя зборнікі, хрэстаматыі па
дырыжыраванні, зняў і запісаў у фонды радыё і
тэлебачання Беларусі больш за дзве тысячы твораў
замежнай і рускай харавой класікі, народных
песень, твораў беларускіх кампазітараў.

41. МІКАЛАЙ ВАЛЫНЕЦ
(1921-2003)
100 гадоў з дня нараджэння
Мастак-жывапісец. Адзін з найстарэйшых жывапісцаў
Беларусі, прыхільнік рэалістычных традыцый
Віцебскай школы.
Ва ўсіх яго палотнах адчуваецца любоў да ўсяго
жывога. У скарбніцу беларускага мастацтва ўвайшлі
палотна: «Восень на Банцараўшчына», «Масток», «Янка
Купала на роднай Вязынцы», «Над Свіслаччу» і многія
іншыя.
Адзін з лепшых партрэтыстаў Беларусі, стварыў
галерэю партрэтаў герояў Савецкага Саюза, вядомых
мастакоў і дзеячаў культуры.
Апошнія яго працы філасофска-рэлігійнай
скіраванасці: «Сусвет вечнасці сусвету", "Касмічная
паэма», «Божы суд", "Укрыжаванне чалавецтва»,
суправоджаны вершаванай тэкстоўкай.

42. НАДЗЕЯ ТРАЯН
(1921-2011)
100 гадоў з дня нараджэння
Савецкая разведчыца, Герой Савецкага Саюза.
З яе ўдзелам была створана падпольная
камсамольская арганізацыя, якая перапраўляла
людзей у партызаны, збірала звесткі пра ворага,
дапамагала сем'ям партызан.
Удзельніца падрыхтоўкі знішчэння фашысцкага
гаўляйтара Беларусі Вільгельма Кубе.
За мужнасць і гераізм, праяўленыя ў баях, 29
кастрычніка 1943 года Н. В. Траян прысвоена званне
Героя Савецкага Саюза.

43. ЛЮБОЎ УСАВА
(1921-2015)
100 гадоў з дня нараджэння
Савецкі беларускі архітэктар. Найстарэйшы Мінскі
архітэктар.
Асноўныя работы ў Мінску : рэканструкцыя
Рэспубліканскага Палаца піянераў і школьнікаў, Тэатра
юнага гледача, абкам (цяпер тут размяшчаецца
Выканаўчы камітэт СНД) па вул. Кірава і гаркам КПБ
(усе з А. Воінавым), жылыя дамы на Прывакзальнай
плошчы (сумесна з мужам), аднаўленне і
рэканструкцыя галоўнага корпуса БПІ (у сааўтарстве з
Л. Рымінскім), інтэрнаты, бібліятэчны і спартыўны
карпусы БПІ, Рэспубліканскі Дом юнага тэхніка па вул.
Першамайскай.

44. БЕЛАРУСКІ ДЗЯРЖАЎНЫ
ЎНІВЕРСІТЭТ (1921)
100 гадоў з часу адкрыцця
Нa cённяшнi дзeнь БДУ з пoўным пpaвaм лiчыццa зacнaвaльнiкaм вышэйшaй
aдyкaцыi нa тэpытopыi Бeлapyci. Унiвepciтэт пaдpыxтaвaў бoльш зa cтo
пяцьдзяcят тыcяч cпeцыялicтaў. Сяpoд яго выпycкнiкoў мнocтвa людзeй, якiмi
гaнapыццa нaшa кpaiнa.
Сёння БДУ - бyйны aдyкaцыйны, нaвyкoвы i кyльтypны цэнтp, якi вызнaчae
нoвae aблiччa нашай дзяpжaвы.
Найстарэйшы ўніверсітэт Беларусі, афіцыйна пачаў працу 30 кастрычніка 1921.
У гoд aдкpыцця вa ўнiвepciтэцe былo ўcягo тpы фaкyльтэты - paбoчы,
мeдыцынcкi i фaкyльтэт гpaмaдcкix нaвyк. Пaзнeй aдкpыўcя пeдaгaгiчны
фaкyльтэт.
Пepшым pэктapaм yнiвepciтэтa быў пpызнaчaны Пiчэтa Улaдзiмip Івaнaвiч,
знaкaмiты гicтopык, пpaфecap.

45. ФУНДАМЕНТАЛЬНАЯ
БІБЛІЯТЭКА БДУ (1921)
100 гадоў з часу заснавання
Адна з найстарэйшых і найбуйнейшых універсітэцкіх бібліятэк Рэспублікі
Беларусь. Пачала сваю працу ў 1921 годзе.
Першапачаткова фонд бібліятэкі был сфарміраван на аснове 40 тысяч тамоў
кніг.
Адзін час сумяшчала функцыі дзяржаўнай і ўніверсітэцкай бібліятэкі і
з'яўлялася цэнтральным бібліяграфічным установай БССР.
ФБ БДУ сёння - гэта каля 2 млн. тамоў універсальнага фонду айчыннай і
замежнай літаратуры; доступ да электронных інфармацыйных рэсурсаў; звыш
27 тыс. карыстальнікаў.
Бібліятэка з'яўляецца Рэспубліканскім каардынацыйным і метадычным
цэнтрам для бібліятэк устаноў вышэйшай адукацыі Рэспублікі Беларусь. Статус
ФБ БДУ як каардынацыйнага і метадычнага цэнтра бібліятэк устаноў адукацыі
пацверджаны Законам Рэспублікі Беларусь.

46. АЛЯКСАНДРА
КЛІМАВА
(1921-2005)
100 гадоў з дня нараджэння
Беларуская актрыса тэатра і кіно. Народная
артыстка СССР, Народная артыстка Беларусі.
На доўгія гады звязала сваю творчую дзейнасць з
Дзяржаўным акадэмічным рускім драматычным
тэатрам БССР імя М. Горкага. Менавіта тут яна
ўвасобіла залаты фонд вобразаў.
Выканала больш за 80 галоўных роляў класічнага і
сучаснага рэпертуару. Набыла славу вядучай
актрысы гераічнага плана і атрымала шырокае
прызнанне ў тэатральнай грамадскасці і гледачоў.
Акрамя работы ў тэатры здымалася ў мастацкіх
кінафільмах, такіх як"Цана", "Побач з вамі", "Давай
пажэнімся" і інш. Усяго амаль 30 вобразаў.

47. НІЛ ГІЛЕВІЧ
(1931-2016)
90 гадоў з дня нараджэння
Беларускі паэт і грамадзкі дзеяч, народны паэт
Беларусі.
Пакінуў багатую творчую спадчыну - зборнікі
вершаў, п'есы, аповесці і многае іншае.
Ён аўтар шматлікіх арыгінальных кніг паэзіі. Яго
талент ярка раскрыўся ў розных паэтычных
родах і жанрах. Вершы і паэмы Гілевіча
вызначаюцца актыўным грамадзянскім пафасам,
сцвярджэннем маральнай бескампраміснасці,
страснай публіцыстычнасцю і ў не меншай
ступені мяккім задушэўным лірызмам.
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя Янкі
Купалы за кнігу паэзіі "У добрай згодзе" і
перакладчыцкую дзейнасць.

48. УЛАДЗІМІР МУЛЯВІН
(1941-2003)
80 гадоў з дня нараджэння
Беларускі артыст, спявак, кампазітар, народны артыст
Беларусі. Заснавальнік і мастацкі кіраўнік беларускага
вакальна-інструментальнага ансамбля «Песняры».
Аўтар шматлікіх апрацовак беларускіх народных песень,
якія вызначылі стыль і творчую накіраванасць ансамбля,
арганічна спалучаюць стылістыку беларускай народнай
песеннасці і эстраднай музыкі.
Сярод яго твораў: опера-прытча «Песня пра долю»,
вакальныне паэта…» і песенна-інструментальная
кампазіцыя «Песня - бясцэнны дар» на словы Я. Купалы,
музычны спектакль «На ўвесь голас» на словы У.
Маякоўскага , песенна-інструментальныя кампазіцыі
«Ванька-Устанька» на словы Я. Еўтушэнкі , «Праз усю
вайну» на словы беларускіх цыкл «Я і расійскіх паэтаў,
«Вянок Багдановічу» на вершы М. Багдановіча , музыка
да драматычных спектакляў і кінафільмаў.

49. ЭДУАРД ЗАРЫЦКІ
(1946-2018)
75 гадоў з дня нараджэння
Беларускі кампазытар. Народны артыст Беларусі.
Працаваў у розных жанрах.
Сярод яго твораў сімфоніі, кантаты, сюіты, канцэрты
для габою і валторны і камэрнага аркестра;
капрычыё для фартэпіяна з камэрным аркестрам і
інш.
Стварыў цыклы на вершы Адама Міцкевіча, Якуба
Коласа і Уладзіміра Караткевіча.
Аўтар больш 600 песень, многія з якіх атрымалі
шырокае прызнанне ў слухачоў. Найбольш вядомыя
з іх «Белыя крылы», «Замова», «Начныя кастры»,
«Будзьма», «Палыновая ростань», «Лісток
календара», «Так прыйшла да нас Перамога».
Напісаў музыку да больш як 30 спэктакляў і фільмаў.

50. СЯРГЕЙ
ЗАКОННІКАЎ (1946)
75 гадоў з дня нараджэння
Беларускі паэт, публіцыст, журналіст.
Лаўрэат Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь
імя Янкі Купалы за кнігу паэзіі «Заклінанне»,
міжнародных прэмій Польшчы і Украіны.
Яго паэзія вызначаецца эмацыйнасцю,
усхваляванасцю і бясспрэчна не пакіне абыякавымi
чытачоў .
Артыкулы і эсэ розных гадоў на самыя актуальныя
і культуратворчыя тэмы сабраныя пад вокладкаў
яго сборніка “Насустрач” і раскрываюць яго
адчуваньне і бачаньне Беларусі і беларускіх
праблемаў.

51. СЯРГЕЙ
СЕРГАЧОЎ (1946)
75 гадоў з дня нараджэння
Беларускі архітэктар. Доктар архітэктуры,
прафесар, загадчык кафедры архітэктуры
жылых і грамадскіх будынкаў БНТУ, доктар
архітэктуры, член-карэспандэнт Міжнароднай
акадэміі архітэктуры.
Даследуе гісторыю народнага дойлідства
Беларусі, праблемы захавання гісторыка-
культурнай спадчыны, развіцця традыцый у
сучаснай архітэктуры.
Стварыў адзіную ў сваім родзе кнігу«Народнае
дойлідства Беларусі. Гісторыя і сучаснасць».
Лаўрэат прэміі «За духоўнае адраджэнне».

52. УЛАДЗІМІР
ГАСЦЮХІН (1946)
75 гадоў з дня гараджэння
Савецкі і беларускі акцёр тэатра і кіно, Заслужаны
артыст РСФСР, Народны артыст Беларусі.
Узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй СССР,
прэміяй Ленінскага камсамола, Дзяржаўнай
прэміяй Расіі. Гэтак жа акцёра адзначалі на
міжнародных кінафестывалях у Сопаце і Сан-Рэма.
Акцёр Мінскага Тэатра-студыі кінаакцёра.

53. МІНСКІ ТРАКТАРНЫ ЗАВОД (1946)
75 гадоў з часу стварэння
ААТ «Мі́нскі трактарны завод» (ААТ «МТЗ») - беларускі трактарны завод, уваходзіць
у дзесятку найбуйнейшых вытворцаў сельскагаспадарчай тэхнікі ў свеце.
Завод быў заснаваны 29 мая 1946 года. За сваю гісторыю зрабіў больш як 3 млн.
трактароў.
Прадпрыемства выпускае каля 100 мадэляў розных відаў машын з больш чым 200
варыянтамі зборкі для розных эксплуатацыйных умоў.
Завод распрацоўвае і вырабляе колавыя трактары, запасныя часткі, арганізуе на
ліцэнзійнай аснове іх вытворчасць.
Больш як палова прадукцыі МТЗ экспартуецца прыкладна ў 60 краін свету.

54. МЕМАРЫЯЛЬНЫ КОМПЛЕКС
«БРЭСЦКАЯ КРЭПАСЦЬ-ГЕРОЙ» (1971)
50 гадоў з дня адкрыцця
Помнік подзвігу абаронцаў Брэсцкай крэпасці ў 1941 годзе,
адно са знакавых месц Беларусі, сімвал савецкага
супраціўлення ў час Другой сусветнай вайны.
Ўрачыстае адкрыццё мемарыяльнага комплекса адбылося
25 верасня 1971 года.
Архітэктурна-скульптурны ансамбль мемарыяла ўключае ў
сябе галоўны манумент "Мужнасць", штык-абеліск,
скульптурную кампазіцыю "Смага", плошчу Цырыманіялаў, 3
рады мемарыяльных пліт з пахаваннямі загінуўшых, руіны і
ўцалелыя збудаванні крэпасці, музей.
Галоўным архітэктарам праекта стаў народны архітэктар
СССР У. А. Кароль.
У творчы калектыў увайшлі: народны мастак БССР, скульптар
А. А. Бембель, архітэктары Г. В. Сысоеў, В. М. Волчак, Ю. І.
Казакоў, лаўрэат Ленінскай прэміі В. П. Занковіч, лаўрэат
Дзяржаўнай прэміі А. А. Стаховіч, скульптар У. Д. Бабыль.

55. БЕЛАРУСКАЯ БІБЛІЯТЭКА
І МУЗЕЙ ІМЯ ФРАНЦІШКА СКАРЫНЫ
Ў ЛОНДАНЕ (1971)
50 гадоў з часу адкрыцця
Беларуская бібліятэка - частка беларускай супольнасці ў
Вялікабрытаніі.
Яе афіцыйнае адкрыццё адбылося 15 мая 1971 года у
Лондане.
Бібліятэка і музей займаюць 8 пакояў, у якіх захоўваюцца
каля 40 тысяч тамоў кніг і камплектаў газет і часопісаў.
Сярод іх фрагмент першай кнігі «Царствы» Ф. Скарыны,
Статут Вялікага княства Літоўскага 1588, рэдкія беларускія
выданні і інш.
Бібліятэка вядзе выдавецкую дзейнасць, праводзіць
навуковыя канферэнцыі, прысвечаныя юбілеям дзеячаў
беларускай культуры, праблемам гістарычнай спадчыны,
рэлігійнага жыцця, арганізуе штогадовыя курсы лекцый
па беларусазнаўству, сустрэчы з гасцямі з Беларусі,
вечары паэзіі.

56. Дзякуй за ўвагу!
Праграма падрыхтавана
бібліёграфам 1-й катэгорыі
аддзела гуманітарна-асветніцкай працы
Навуковай бібліятэкі БНТУ
І. П. Івановай